Acta Polono-Ruthenica

Витоки i розбудова теорiï психоакцентуацiï в схiднослов’янському мовознавствi: фрагментарний огляд (кінець ХХ – початок ХХІ ст.)

Віталія Папіш — 2021-06-30

This article tracks briefly the history of the development of psychoac - centuation theory, which was transferred from the subject of study in medicine to the linguistic field. It outlines aspects of studies of this problem in the modern East Slavic psycholinguistics (namely, linquo-stylistic, linguo-conceptual, communicative, pedagogical, and methodological). An application of the methodology of psychoaccentuation makes it possible to identify the principal traits of personality without any evidence of norm breach, mental disorders encoded in the communication, artistic language, personality discourse and genres of speech. The article discusses psychiatrist K. Leongard’s pioneer research on the clinical traits of accentuated personalities and the nature of accentuated personalities in the fiction text. His ideas were further developed by doctor A. Lychko, who laid the groundwork for the study of accentuation in the field of linguistics. Although the theory was sufficiently grounded and substantiated Leongard’s ideas were not embraced by East Slavic linguistics immediately: the Soviet era limited the functional capabilities of psycholinguistics as a science. Late 20th and early 21st century marked an increase in psycholinguistic research, but it was focused mainly on artistic texts (discourse) as well as communicative and pedagogical activities, while Leongard’s ideas drew the attention
of linguists. The present study offers a classification of texts based on the theory of accentuation developed by V. Belianin. It highlights the evolution of the main ideas of psychoaccentuation and aspectual studies of artistic texts (phrase field theory) and the relevance of this theory for the development of conceptual linguistics, communicative linguistics and methodology of teaching foreign languages as promoted in the works of Russian scholars (T. Inkina, V. Lialina, T. Prokofiev, O. Gurianichev, I. Mazyrka). In addition, the article examines the research by Ukrainian linguists, who were mostly preoccupied with the actualization of linguistic and generic aspects of psychoaccentuation (Ya.Bondarenko, V, Papish) as well as the potential of text research in the psycholinquistic field, making references to the work conducted by Byelorussian scholars (V. Maslova, O. Ulanovych). The novelty of the article is that it for the first time synthesizes scholars’ views on the implementation of the theory of accentuation, while confirming the relevance of the accentuation approach in analysing linguistic facts. Based on the generalized results, a conclusion is made about the dynamic character of the issue under discussion and the possibility of further in-depth research and implementation in the new interpretive linguistics fields.

Забавная история из жизни животных как рече- вой жанр интернет-коммуникации

Ольга Хорохордина — 2021-09-30

The authors of the article analyze selected texts of Internet communication, identify the speech genre of a funny story from the life of animals, identify its typological parameters in accordance with a concept developed by Mikhail Bakhtin, show the stylistic originality of the ironically written and spoken presentation of the plot, compare the specified genre of Internet communication with the related non-media genre of funny stories, and demonstrate the similarities and differences between the compared genres. The authors note that the genre of a funny story from the life of animals reveals its belonging to the Internet communication environment with such properties as the attractiveness of the emotiogenic situation underlying its plot, hypertextual connection within the frame of entertainment sites, forums, and channels of the source text with other narrative texts of the same genre as well as with reactive replicas-comments, where an abbreviated version of this genre is implemented and from whose totality a polylogue is formed as a reflection of the interactivity of Internet communication. The authors state the kinship of the compared genres and pay attention to the prospects of studying the specifics of Internet genres against the background of their non-media counterparts. The research material consists of 40 Internet texts.

Wacława Aleksandra Maciejowskiego spojrzenie na Rosję i Słowiańszczyznę a jego izolacja w społeczeństwie polskim w latach 50. i 60. XIX wieku

Piotr Koprowski — 2021-09-30

Historyk prawa, slawista Wacław Aleksander Maciejowski (1792–1883) był znaną postacią XIX-wiecznego polskiego i europejskiego życia naukowego. Tezy, opinie zawarte w jego pracach slawistycznych wywołały znaczny oddźwięk w świecie słowiańskim, w tym i wśród Polaków. W gronie tych ostatnich znaleźli się liczni adwersarze uczonego, krytykujący preferowany przezeń sposób postrzegania Rosji i Słowiańszczyzny. W artykule przybliżono podłoże i uwarunkowania izolacji Maciejowskiego w społeczeństwie polskim w latach 50. i 60. XIX wieku, ściśle związane z jego poglądami zawartymi w drugim wydaniu Historii prawodawstw słowiańskich oraz w Piśmiennictwie polskim od czasów najdawniejszych aż do roku 1830. Uczony jawił się wówczas jako słowianofil-rusofil, nie będąc jednak panslawistą. W wymienionych dziełach Maciejowskiego nie spotyka się akcentów panslawistycznych. Dominuje w nich idea ogólnosłowiańska, która nie może być utożsamiana z panslawizmem. Znaczna część współczesnych slawiście rodaków zarówno w kraju, jak i na emigracji traktowała fakt uwypuklenia znaczenia wspólnoty słowiańskiej w połączeniu z jego ugodową postawą wobec władz rosyjskich w Królestwie Polskim jako wymowny wyraz panslawizmu i swoistej zdrady narodowej. Stała na stanowisku, że spojrzenie uczonego na Rosję i Słowiańszczyznę jest następstwem przyzwolenia na związek państw słowiańskich, kierowany przez absolutystycznie rządzoną monarchię rosyjską. W pracach historyka prawa nie pojawiła się teza potwierdzająca zarzuty adwersarzy oakcentowaniu przez niego przewodnictwa Rosji w świecie słowiańskim i pragnieniu ścisłego związania z nią Polski w ramach jednej rodziny słowiańskiej. Maciejowski opowiadał się za równouprawnieniem obydwu krajów słowiańskich: Polski i Rosji w Słowiańszczyźnie, co nie było równoznaczne ze zgodą na wyrzeczenie się aspiracji narodowych przez Polaków. Lata 50. i 60. XIX w. to okres, w którym uczony próbował własną postawą i różnymi deklaracjami przełamać izolację i zmienić swój niekorzystny wizerunek dominujący w społeczeństwie polskim. Jego naznaczone dobrymi intencjami działania w tym zakresie nie były wynikiem politycznego wyrachowania ani troski o korzyści finansowe.

Агрессивность и ассертивность в межкультурной коммуника- ции: от чёрной к белой риторике

Николай Барышников — 2021-09-30

This article presents the author’s interpretation of a new approach to the study of cross-cultural communication problems based on similarities of different cultures, whose representatives are partners in cross-cultural dialogue. From a humanistic standpoint, it is argued that there is an urgent need to change the paradigm of professional crosscultural communication from black rhetoric to white cross-cultural dialogue – a transition which can be implemented especially through the assertive behavior of its participants as an alternative to aggressive behavior. The main reasons for the insufficient effectiveness of cross-cultural dialogue with representatives of Russian culture are analyzed, including the historically conditioned unfriendly attitude of the world community towards Russia and foreign participants’ militant ethnocentrism.

Czas przełomu i nadziei – percepcja schyłku XX wieku we współczesnej literaturze białoruskiej

Katarzyna Drozd — 2021-09-30

W artykule omówiony został obraz schyłku XX wieku we współczesnej
białoruskiej beletrystyce. Na Białorusi, podobnie jak i w innych państwach Europy Wschodniej i Środkowo-Wschodniej, był to okres intensywnych przemian społeczno-politycznych.
Po niemal 30 latach od tych wydarzeń możliwa jest ocena leżących u ich podstaw założeń i oczekiwań, które niejednokrotnie nie wytrzymały konfrontacji z trudną rzeczywistością tranzycji. Koniec minionego stulecia wielokrotnie powraca w narracji jako z jednej strony czas nadziei, z drugiej zaś rozczarowań. Podkreślana jest więc ambiwalentna rola tego okresu.

Struktury mityczne w narracjach podróżnych Piotra Wajla

Małgorzata Sylwestrzak — 2021-09-30

Artykuł omawia problematykę wykorzystania struktur mitycznych w esejach
podróżniczych Piotra Wajla (1949–2009). Tezą artykułu jest stwierdzenie, że Wajl używa
tych struktur świadomie. Opowieść mityczna stanowi w jego pisarstwie podróżniczym
formę konceptu eseistycznego, za pomocą którego autor próbuje objaśnić różnorodne
zjawiska kulturowe. Struktury mityczne w narracji Wajla analizowane są na przykładzie
czterech cech opowieści mitycznej: związku narracji z rytuałem, kreacji czasu w esejach
na podobieństwo czasu mitycznego, wykorzystania przez autora w opisach figury modelu
oraz wyposażenia bohaterów bądź miejsc w określony atrybut. Materiał badawczy stano-
wią utwory Gienij miesta [Гений места] (1999) oraz Słowo w puti [Слово в пути] (2010).

Фрагмент национальной языковой картины мира в повести Николая Гоголя Шинель

Галина Соболева — 2021-09-30

This article discusses the peculiarities of the linguistic representation of the 19th century St. Petersburg as understood by the individual author. Through the analysis and description of the lexical units of the novel against a wide historical background, it is possible to reconstruct the details of the life of the city. Facts of a social, domestic, and cultural nature are revealed through a close examination of the writer’s idiosyncratic language, including fixed collocations, jargon words and names created by Gogol himself. The lexeme “shinel” and its various descriptions in accordance with civilian ranks, as well as other names contextually related to this uniform, are also examined.

"Wieczór u Kantemira" i "O charakterze Łomonosowa Konstantina Batiuszkowa" oraz ich polski przekład

Magdalena Dąbrowska — 2021-09-30

Artykuł zawiera omówienie aneksów IV i Va do Rysu historycznego literatury rosyjskiej Nikołaja Grecza, wydanego w przekładzie i opracowaniu Samuela Bogumiła Lindego (Warszawa, 1823). Aneksy zawierają szkice Konstantina Batiuszkowa Wieczór u Kantemira i O charakterze Łomonosowa. Antioch Kantemir (autor satyr klasycystycznych) i Michaił Łomonosow (uczony, poeta, autor ód panegirycznych) są oceniani przez Batiuszkowa z perspektywy preromantyzmu. Szkice Batiuszkowa zostały opublikowane w Naukowej księdze literatury rosyjskiej Grecza (Sankt-Petersburg, t. 1, 1819). Artykuł zawiera omówienie miejsca szkiców Batiuszkowa w strukturze polskiego wydania dzieła (rozdziały o Kantemirze, Łomonosowie i Batiuszkowie, przypisy; poprawki tłumacza). Kontekst interpretacyjny stanowi Słownik języka polskiego Samuela Bogumiła Lindego.

Przymiotniki radosny i wesoły i ich rosyjskie ekwiwalenty przekładowe

Anna Rudyk — 2021-09-30

Przedmiotem artykułu jest analiza rosyjskich odpowiedników przekładowych wyrazów radosny i wesoły, będących leksykalnymi wykładnikami radości i wesołości. Cel pracy to wyodrębnienie poszczególnych znaczeń emotywnych wyrażanych przez teleksemy. Znaczenia zostaną zilustrowane przykładami zaczerpniętymi z tekstów współczesnej polskiej prozy i jej tłumaczenia na język rosyjski. Kolejnym zadaniem jest przegląd zastosowanych odpowiedników tych wyrazów i porównanie ich z ekwiwalentami zamieszczonymi w słowniku przekładowym. Mimo iż radość i wesołość to odmienne doznania pozytywne, okazuje się, że poddane analizie przymiotniki mogą być w wielu kontekstach używane wymiennie. Rosyjskie leksemy радостный i веселый występują w słowniku przekładowym jako ekwiwalenty każdego z analizowanych wyrazów. Badanie pokazuje, że przymiotniki radosny i wesoły mogą wyrażać różne sensy emotywne. Oprócz odpowiedników zawartych w słowniku przekładowym wykorzystywane są też inne jednostki leksykalne, często inne części mowy. Badanie pokazało, że określone znaczenia emotywne mogą być wyrażane za pomocą różnych środków.

Алексей Надежкин, Проблема вариативности переводов Библии на примере анализа пс. 2:12

Людмила Береснева — 2021-09-30

This study is devoted to the problem of the appearance of variants in the translation of the text of the Holy Scriptures on the example of the analysis of Ps. 2:12. The aim of the study is to find out the reason for the occurrence of discrepancies in the translation of this psalm. The significance of the work lies in identifying the genesis of modern Russian translations of Ps. 2:12, as well as the reasons for linguistic difficulties that arise when translating the Hebrew and Greek Psalms into other languages. The results of the research may be used when translating and commenting on the studied text. The main conclusion is that the reason for the appearance of a “dark” place for the modern reader in the second psalm – “Accept the punishment, may the Lord not be angry” – stems from the polysemy of the Greek word “παιδείας”, which can be translated as “education, training, culture’ as well as “youth”. The Hebrew translators have interpreted this verse as “worship purely”, “worship with purity”, “arm yourself with purity”. Some of the translation options for this verse are based on the Septuagint, which gives a literal translation into Greek
of the Hebrew text: “Accept / keep the lesson”. The variety of translation options for Ps.2:12
results from the polysemy in the Hebrew language, superimposed on the borrowed meaning
of the word “bar” from the Chaldean language and on the Greek ambiguity in the recipient
language; later on, the complexity of this verse increased even more due to the literalism of the Church Slavic translation. The value of this research lies in comparing the variants of the Russian translations of Ps. 2:12 and clarifying their history.

Нина Орлова, Проектная деятельность в обучении русскому языку как иностранному (культурно-переводческий проект "Кухня народов Северного Кавказа". Из опыта международного сотрудничества ВМУ и ПГУ)

Iwona Anna Ndiaye — 2021-09-30

This article deals with the project method as one of the universal modern teaching technologies in literature classes in the audience of foreigners studying Russian. The implementation of the Polish-Russian cultural and translation project “The Cuisine of the Peoples of the North Caucasus” is discussed. Using this particular example, the goals, sequence of actions, forms and results of the didactic process are described, and recommendations are given as regards working with students-philologists.

Вклад архитекторов польского происхождения в становление и раз- витие курортов Кавказских Минеральных Вод (XIX – начало XX века)

Виктор Акопян — 2021-09-30

Caucasian Mineral Waters (Kavminvody, KMV) is a group of North Caucasian balneological resorts of federal significance in the Stavropol Territory. The CMS region includes the resort cities of Pyatigorsk, Kislovodsk, Zheleznovodsk, and Yessentuki. By the decree of Emperor Alexander I of 1803, their official existence as a resort area began. Representatives of the Polish people began to arrive there from the very beginning. They made up a significant proportion of the officers, managers, and intellectuals: scientists, doctors, engineers, architects, teachers, and writers. This article opens a portrait gallery dedicated to the activities of outstanding architects and civil engineers of Polish origin in Kavminvody, thanks to whose contribution the KMV
resorts have acquired a worthy appearance and world fame. The results of their work today
continue to serve as a fundamental basis and a model for further development of the resorts

Участие польских военных чинов в боевых действиях на Север- ном Кавказе в 30-х гг. XIX в. (на примере Тенгинского полка)

Юрий Клычников — 2021-09-30

Among the servicemen of the Separate Caucasian Corps, there were also immigrants from Poland. The circumstances of their appearance in the region were different. The captured soldiers and officers of the liquidated army of the Kingdom of Poland, as well as persons distributed according to conscription lists, etc., were sent here. They were sent to different units, but a lot of them were assigned to the Tengin Regiment, which was considered the most suitable for reforming the “unreliable ones”. The regiment took an active part in hostilities and was involved in the construction of a chain of fortifications on the Black Sea coast of the Caucasus. For this, the participants in the battles, including the Poles, were decorated by the command and personally by the emperor.

Поляки на службе русского царя

Сергей Лазарян — 2021-09-30

This article deals with Poles who served in the Caucasus in the Russian troops or as civilian officials throughout almost the entire 19th century. Regardless of how the Poles came there, of their own free will, as representatives of ‟economic emigration”, or, conversely, as recruits-conscripts or prisoners, they contributed a lot to the economic and socio-cultural development of the land, which has been identified with the roots of the European civilization. While studying the biographies of such Poles, it can be noted with great confidence that they became a vital part of the life of the Caucasian region, having inscribed their names in the annals of local history. It is extremely difficult to identify the actual number of Poles who participated in the conquest of the Caucasus, just as it is difficult to say whether these people were aware of their role in this process, but the result is indisputable – the Poles helped Russia to conquer this region, turning it into an integral part of the Russian state.

TOM XXVI/3

Iwona Anna Ndiaye — 2021-09-30

---------

REDAKCJA

Iwona Anna Ndiaye — 2021-09-30

------

SPIS TREŚCI

Iwona Anna Ndiaye — 2021-09-30

--------

ZASADY DRUKU

Iwona Anna Ndiaye — 2021-09-30

-------

Образы-схемы метафор "жизнь – путь", "жизнь – круг", "жизнь – борьба" в русской прозе В.В. Набокова

Gayane Maltseva — 2021-09-30

The article presents an analysis of the Russian-language prose by V.V. Nabokov, written during the years of emigration, in Berlin, namely, the stories A Guide to Berlin, The Circle and Tyrants Destroyed. The identification of the key image of the text and its schematization are justified by the position of V.V. Nabokov: “I think in images”.
The image underlying the texts under study is revealed through associative series (directions of association), which make it possible to define a key textual metaphor – “life is a way”, which in turn includes such metaphors as “life is a circle”, “life is a fighting”.
The conditions of the game text complicate the decoding process, require a special reader (for V.V. Nabokov, this is a “re-reader”), a deep analysis of the language material.
The author’s proposed method of constructing a matrix model of an idioset allows identifying encoded textual meanings. The non-standard linguistic personality of the writer presents us
with special ways of conceptualizing the world. Schematization of the complex philosophy of life allows large amounts of information to be “packed” into an atom of meaning.
The reference to precedent texts of different cultures and epochs confirms the universality of the information accumulated in the image. The revealed images are presented graphically,
conclusions are drawn about the philosophy of life of V.V. Nabokov: the idea of the duality of being, the opposition of material and spiritual, philistine and poetic, the philosophy ofthe infinity of life processes, repetition and flow. The image becomes a place of maximum concentration of textual meaning.

Пространство и время в повести Александра Солженицына Адлиг Швенкиттен

Елена Павеелева — 2021-09-30

Many literary works of Alexandr Solzhenitsyn have an autobiographical
basis. Allenstein (present-day Olsztyn) is one of the important points in Solzhenitsyn’s personal life which led to the Nobel Prize and worldwide fame for the writer. Allenstein becomes one of crucial spatial points that organize the plot of Solzhenitsyn’s military story
Adlig Schwenkitten. This work has a very characteristic subtitle, “A Tale of 24 Hours”.
The subtitle indicates the time of the story. The header contains information about spatial (geographic) coordinates. This is a narrow local area in East Prussia. The forward units of heavy artillery troops move here, while the infantry and rear services remain far
behind. The chronotope of the story is set in an extremely specific way already in the title itself: the title defines the spatial coordinates, and the subtitle defines the temporal coordinates. In artistic terms, these are the moments that characterize the plot specificity of the story. The writer transforms the events of his life with the help of artistic means.
This transformation becomes a landmark phenomenon in literature. Behind the usual details, you can see the whole artistic universe, which, as the writer said, is connected “with the fundamental principles of human existence”.

Мотив воды в творчестве Марины Цветаевой

Елена Янчук — 2021-09-30

This article is devoted to the analysis of the motif of water in the works of Marina Tsvetaeva. The main goal is to trace how the concrete and simple lexeme “water” participates in the meaning-generating poetic process, and to prove the special
significance of this motif as an important sign of her creative thinking, worldview and creative personality in general. The article uses extensive material (about 630 examples) taken from poetic and prose texts to consider the main meanings of the motif of water and its functional features in the individual author’s viewpoint. Water, without losing its
natural concreteness, becomes one of the important tools for metaphorizing the processes and phenomena of not only the physical, but also the spiritual world of the poet.