Metafora w nazewnictwie roślinnym: polskie i rosyjskie nazwy roślin leczniczych motywowane nazwami ze świata zwierząt

Wanda Stec

Uniwersytet Gdański



Abstrakt

The paper refers to the use of animal-related metaphor in the linguistic nomination of plants. This phenomenon is illustrated through numerous examples of medicinal plants’ names in Polish and Russian languages, as well as in Latin binomial nomenclature. In the process of plants’ linguistic nomination, it is fairly common to use „zoological” metaphor (metaphor involving animals’ body parts or the connotations associated with the animal given), reflecting the human perception of the world of nature as well as of the interdependence between flora and fauna. Metaphorical names are illustrative and easy to remember. Not only is metaphor a part of plants’ name-formation process, but it may also indicate how the plant is perceived in a society.


Słowa kluczowe:

linguistic nomination, animal-related metaphor, medicinal plants names, Polish and Russian languages, Latin binonial nomenclature


Dobrzyńska T., Słowo wstępne do: Metafora, PAN, Wrocław 1984.
Waniakowa J., Polskie gwarowe nazwy dziko rosnących roślin zielnych na tle słowiańskim, Wyd. UJ, Kraków 2012.
Apresjan Ju. D., Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, ZNiO, Wrocław 1980.
Będkowska-Kopczyk A., Metaforyka roślinna w języku słoweńskim i jej podstawy konceptualne (na tle metaforyki polskiej), [w:] Świat roślin w języku i kulturze, red. A. Dąbrowska, I. Kamińska-Szmaj, „Język a Kultura” 2001, nr 16.
Wysoczański W., Językowy obraz świata w porównaniach zleksykalizowanych: na materiale wybranych języków, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2006, z. 2888.
Mack D., Metaphoring as Speech Act: Some Happiness Condition for Implicit Similes and Simple Metaphors, „Poetics” 1975, t. 4, nr 2/3.
Tokarski, Metafora i kategoryzacja w tekście, [w:] Z zagadnień leksykalno-semantycznych, red. B. Milewska, S. Rzedzicka, Gdańsk 2009.
Теория метафоры: Сборник, ред. Н. Д. Арутюнова, М.А. Журинская, Москва 1990.
Арутюнова Н.Д. , Язык и мир человека, Москва 1999.
Скляревская Г. Н., Метафора в системе языка, Санкт-Петербург 1993.
Borejszo М., O zestawieniach metaforycznych w potocznym nazewnictwie roślin pokojowych, „Język Polski” 2000, z. 5.
Сахарова О. В., Непрямой способ номинации растений как отражение мировосприятия селькупского этноса, „Вестник ТГПУ” 2012, nr 10 (125).
Жуй Я., Фитонимы с метафорической мотивированностью в русском и китайском языках, „Веснш БДУ” 2008, ser. 4, nr 1.
Панасенко Н.И., Контрастивный анализ метафор в фитонимической лексике, „Нова фиолопия” 2009, вып. 36.
Колосова В.Б., „Медвежьи” растения в русских говорах, „Русская речь” 2012, nr 5.
Колосова В. Б. , Мотивации славянских названий растений, образованных от зоонимов, „Традиционная культура” 2014, nr 3.
Дубровина С.Ю. , Зоонимные названия растений. Воловики и „воловьи” травы, [w:] Этноботаника: растения в языгке и культуре, ред. В.Б. Колосова, А.Б. Ипполитова, Санкт-Петербург 2010, „Acta Linguistica Petropolitana”, ред. Н.Н. Казанский, t. VI, cz. 1.
Анненков Н.И., Ботанический словарь, Санкт- Петербург 1878.
Меркулова В.А., Очерки по русской народной номенклатуре растений, Москва 1967.
Gajdamowicz-Mazurek A., Nazwy roślin w języku rosyjskim: Zarys słowotwórczo-semantyczny, Opole 1985.
Головкин Б.Н., О чем говорят названия растений, Москва 1986.
Budziszewska W., Słowiańskie słownictwo dotyczące przyrody żywej, Wrocław 1965.
Wajda-Adamczykowa L.,, Polskie nazwy drzew, Wrocław 1989.
Spólnik А., Nazwy polskich roślin do XVIII wieku, Wrocław 1990.
Rogowska E., Kaszubskie nazwy roślin uprawnych, Gdańsk 1998.
Chodurska A., Ze studiów nad fitonimami rękopiśmiennych zielników wschodniosłowiańskich XVll-XVUl wieku, Kraków 2003.
Pastusiak K., Pogranicze polsko-białorusko-ukraińskie w świetle danych językowych i etnograficznych na podstawie nazw roślin, Warszawa 2007.
Szcześniak K., Świat roślin światem ludzi na pograniczu wschodniej i zachodniej Słowiańszczyzny, Gdańsk 2008.
„Historia leków naturalnych”, red. B. Kuźnicka, t. 2: Natura i kultura - współzależności w dziejach lekoznawstwa, Warszawa 1989.
Materia pharmaceutica, Warszawa 1999.
Świat roślin w języku i kulturze, red. A. Dąbrowska, I. Kamińska-Szmaj, z cyklu „Język a Kultura”, t. 16, Wrocław 2001.
Mirek Z. i in., Vascular Plants o f Poland. A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski, Instytut Botaniki PAN im. W. Szafera, Kraków 1995.
Słownik roślin zielnych: łacińsko-polski, Officina Botanica, Kraków 2008.
Болотина А.Ю., Словарь лекарственнгх растений (латинский, английский, немецкий, русский), Изд-во Руссо, Москва 2007.
Cavelius A. A., Frohn B., Zioła w medycynie naturalnej, Oficyna MAK sp. z o.o., Bremen 2005.
Kozłowski J.A. i in., Zioła z apteki natury, Publicat SA, Poznań 2007.
Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, PIW - Drukarnia Naukowo-Techniczna, Warszawa 1985.
Bonenberg K., Rośliny użyteczne człowiekowi, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1988.
Kuźniewski E., Augustyn-Puziewicz J., Przewodnik ziołolecznictwa ludowego, PWN, Warszawa - Wrocław 1984.
Словарь русского языыка, в 4-х тт., А.П. Евгеньева, Русский язык, Москва 1983, t. II.
Strzelecka H., Kowalski J. (red.), Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Mowszowicz J., Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich, PWRiL, Warszawa 1983.
Rejewski M., Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Przewodnik botaniczny, KiW, Warszawa 1996.
Siedlecka I, 500 zagadek botanicznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1985.
Sławski F., Słownik etymologiczny języka polskiego, t. II, Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, Kraków 1958-1965.
Rumińska A., Ożarowski A. (red.), Leksykon roślin leczniczych, PWRiL, Warszawa 1990.
Spólnik A., Nazwy polskich roślin do XVIII wieku, ZNiO, Wrocław 1990.
Pachlowska A. i in., Wiązówka błotna, „Panacea” 2012, nr 4 (41).
Paluch A., Zerwij ziele z dziewięciu miedz... Ziołolecznictwo ludowe w Polsce w XIX i na początku XX wieku, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław 1989.
Kozłowski J. i in., Rośliny i surowce lecznicze. Podstawowe wiadomości z zakresu zielarstwa, Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich, Poznań 2009.
Linford J., Zioła. Kieszonkowy przewodnik, Parragon, Bath UK 2009.
Wyk B. E., M. Wink, Rośliny lecznicze świata, MedPharm Polska, Wrocław 2008.
Мацюцкий C., Туристу о растениях, Профиздат, Москва 1988.
Черных П. Я., Историко-этимологический словарь современного русского языгка, Русский язык, Москва 1994.
Dreyer E. M., Zioła oraz ich trujące sobowtóry. Poradnik dla zbieraczy, Bauer- Weltbild Media (KDC), Warszawa 2008.
Różański H., Kozieradka pospolita i kozieradka błękitna w fitoterapii człowieka i zwierząt, [online] <http://luskiewnik.strefa.pl/farmakologia/trigonella.htm> (dostęp: 5.12.2014).
Polakowska M., Leśne rośliny zielarskie, PWRiL, Warszawa 1987.
Głowniak K., Widelski J., Kolendra - przyprawa i lek, „Panacea” 2013, nr 1 (42).
Kawałko M. J., Historie ziołowe, KAW, Lublin 1986.
Муханова Ю.И., Хомякова Е.М., Пряная зелень на грядках, Московский рабочий, Москва 1991.
Kiklewicz A., Język, komunikacja, wiedza”, Prawo i Ekonomika, Mińsk 2006.
Стец B., Особенности номинации ядовитых лекарственных растений в русском и польском языках, [w:] Русский язык и литература: Проблемы изучения и преподавания в школе и вузе, ред. Л.А. Кудрявцева, Киевский национальный университет им. Т. Шевченко, Киев 2011.
Круглякова Г.В. , Заготовка, хранение и переработка дикорастущих ягод и грибов, Экономика, Москва 1990.
Kozłowski J. A., i in., Zioła z apteki natury, Publicat SA, Poznań 2007.
Stec W., Z zagadnień motywacji nazw roślin leczniczych w języku polskim i rosyjskim: nazwy motywowane warunkami środowiskowymi roślin, „Studia Wschodniosłowiańskie” 2013, t. 13.
Trąba Cz., Rogut K., Wolański P., Rośliny dziko występujące i ich zastosowanie: przewodnik po wybranych gatunkach: materiały dydaktyczne, Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”, Rzeszów 2012.
Блинова К.Ф., Яковлева Г.П. (ред.), Ботанико-фармакогностический словарь: справочное пособие, Высшая школа, Москва 1990.
Kozłowski J. i in., Rośliny i surowce lecznicze. Podstawowe wiadomości z zakresu zielarstwa, IWNiRZ, Poznań 2009.
Bacler-Żbikowska B., Zasoby gatunkowe cennych roślin leczniczych powiatu włoszczowskiego. Część 3 - bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata L., „Annales Academiae Medicae Silesiensis” 2012, t. 66, nr 6.
Timoszuk M., Język a teoria lingwistyczna, KJS UW, Warszawa 2005.
Niewiara A., Badania etymologii a odtwarzanie językowego obrazu świata, „Językowy obraz świata i kultura”, red. A. Dąbrowska, J. Anusiewicz, t. 13: „Język a Kultura”, Wrocław 2000.
Morciniec M., O językowym obrazie świata, czyli czym różnią się języki, [w:] „For the Love of the Embedded Word - in Society, Culture and Educaton”, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007.
Nagórko A., Zarys gramatyki polskiej, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 1998.
Pobierz


Opublikowane
2018-10-24

Cited By /
Share

Stec, W. (2018). Metafora w nazewnictwie roślinnym: polskie i rosyjskie nazwy roślin leczniczych motywowane nazwami ze świata zwierząt. Acta Polono-Ruthenica, 1(XIX), 99–115. Pobrano z https://czasopisma.uwm.edu.pl/index.php/apr/article/view/1868

Wanda Stec 
Uniwersytet Gdański