Civitas et Lex

MIĘDZY HEROIZMEM A DIALOGIEM. FILMOWE WYOBRAŻENIA PAPIESTWA W KULTURZE WSPÓŁCZESNEJ NA PRZYKŁADZIE FILMÓW „KAROL: THE POPE, THE MAN” I „THE TWO POPES”

Ryszard Sawicki — 2025-12-12

Autor podejmuje refleksję nad filmowymi wyobrażeniami papiestwa w kontekście współczesnej kultury wizualnej, analizując dwa dzieła: Karol. Papież, który pozostał człowiekiem (2006) oraz The Two Popes (2019). Celem opracowania jest ukazanie, w jaki sposób współczesne kino interpretuje urząd Piotrowy w perspektywie teologicznej, kulturowej i społeczno-etycznej. Zastosowano metodę hermeneutyczno-kulturową oraz analityczno-porównawczą, co pozwoliło zidentyfikować dwa komplementarne modele przywództwa papieskiego: heroiczno-profetyczny i dialogiczno-relacyjny. Pierwszy, inspirowany postacią Jana Pawła II, akcentuje świadectwo, ofiarę i autorytet duchowy; drugi – związany z pontyfikatem Franciszka – podkreśla empatię, wspólnotę i rozeznanie. Analiza wskazuje, że oba modele nie wykluczają się, lecz wzajemnie dopełniają, ukazując papiestwo jako przestrzeń profetycznego świadectwa i pastoralnego dialogu. Interpretacja filmowych przedstawień papieży ma również wymiar etyczno-społeczny, gdyż odsłania normatywny potencjał autorytetu moralnego w kulturze dialogu i odpowiedzialności. W ten sposób artykuł wpisuje się w interdyscyplinarny nurt badań nad relacją między teologią, kulturą a życiem publicznym.

KS. PROF. DR HAB. FLORIAN LEMPA (1951–2025)

Wojciech Guzewicz — 2025-12-12

W ŻYCZLIWEJ PAMIĘCI. WSPOMNIENIA O KS. PROF. DR. HAB. FLORIANIE LEMPIE

Wojciech Guzewicz — 2025-12-12

Florian Lempa urodził się 7 maja 191 r. w Kochcicach na Śląsku, zmarł 29 września 2025 r. w Warszawie. Duchowny katolicki (przyjął święcenia kapłańskie 21 maja 1978 r. w Łodzi), specjalista z prawa kanonicznego i rzymskiego, profesor nauk prawnych, nauczyciel akademicki. Wspomnienia dotyczą głównie jego pracy na Wydziale Studiów Technicznych i Społecznych w Ełku (później przemianowanego na Filię UWM w Ełku).

SPRĘŻYSTOŚĆ PSYCHICZNA MŁODYCH MĘŻCZYZN O ODMIENNYM POZIOMIE DOJRZAŁOŚCI PSYCHICZNEJ DO MAŁŻEŃSTWA

Andrzej Dakowicz — 2025-12-12

Celem pracy była próba określenia, czy dojrzałość psychiczna do małżeństwa młodych mężczyzn, definiowana jako akceptacja siebie, wewnętrzna integracja oraz podejście do małżeństwa i życia rodzinnego ma związek ze sprężystością psychiczną? Uzyskane wyniki wykazały, że młodzi mężczyźni o wyższym poziomie dojrzałości psychicznej do małżeństwa charakteryzują się znacznie większą sprężystością psychiczną, niż mężczyźni o niższym poziomie dojrzałości psychicznej do małżeństwa.

CZY KONIECZNE JEST USTAWOWE DOPRECYZOWANIE KODEKSOWYCH PRZESŁANEK ORZEKANIA O PIECZY NAPRZEMIENNEJ?

Dobrosława Tomzik — 2025-12-12

Piecza naprzemienna znajduje się w zainteresowaniu tak stron postępowania, jak i doktryny prawa. W istocie mając na uwadze transformacje w zakresie prawa rodzinnego, winno się rozważyć, czy zasadnym jest pozostawienie statusu quo, a zatem dowolności orzekania w zakresie tychże spraw w oparciu o klauzulę generalną dobra dziecka, czy też winno się literalnie wymienić przesłanki do zastosowania tychże celem ułatwienia pracy sędziom, a przede wszystkim realizacji zasad wynikających z prawa rodzinnego.

KOŚCIOŁY I PARAFIE DIECEZJI EŁCKIEJ (CZ. 30)

Wojciech Guzewicz — 2025-12-12

W artykule scharakteryzowano pod względem historycznym i bibliograficznym ośrodki kościelne w Zelkach (Matki Boskiej Gietrzwałdzkiej), Żabinie (Narodzenia Najświętszej Marii Panny), Żarnowie (Narodzenia Najświętszej Marii Panny), Żylinach (Matki Boskiej Częstochowskiej) i Żytkiejmach (św. Michała Archanioła).

BITWA 9. PUŁKU STRZELCÓW KONNYCH ARMII KRAJOWEJ Z NIEMCAMI NA OSOWYCH GRZĘDACH (8/9 IX 1944 R.) JAKO OSTATNI AKT OPERACJI ,,BURZA” NA ZIEMI GRAJEWSKIEJ

Łukasz Wiśniewski — 2025-12-12

Bitwa na Osowych Grzędach w dniach 8/9 września 1944 r. była jedną największych potyczek oddziałów Armii Krajowej na terenie Okręgu AK Białystok z wojskami niemieckimi. Poprzedziły ją działania polskiego podziemia niepodległościowego w ramach ogólnokrajowej operacji ,,Burza”. Zgromadzono silny oddział partyzancki liczący ok. 350 żołnierzy nazwany 9. Pułkiem Strzelców Konnych AK w nawiązaniu do przedwojennej jednostki Wojska Polskiego stacjonującej w Grajewie. Obóz założono w rejonie przedwojennego rezerwatu Czerwone Bagno na Osowych Grzędach na tyłach wojsk niemieckich w bliskości frontu Radziecko-Niemieckiego. Do likwidacji polskiej bazy hitlerowcy zgromadzili około 4000 żołnierzy. Doszło do starcia, w którym po obu stronach były duże straty. W swojej dramaturgii z okrążenia udało się wydostać nielicznym. Cześć ocalałych polskich żołnierzy wcielono siłą do Ludowego Wojska Polskiego a tylko grupie około 60 osób pod dowództwem por. Władysława Świackiego i por. Antoniego Zabiłowicza udało się bezpiecznie wyjść z okrążenia. Bitwa zakończyła działania partyzanckie w ramach ,,Burzy” na terenie Obwodu AK Grajewo. 9. Pułk Strzelców Konnych AK przestał istnieć. Co roku w rocznicę bitwy, w rejonie tamtych tragicznych wydarzeń odbywają się uroczystości patriotyczne, których celem jest upamiętnienie minionego czynu niepodległościowego. Zadaniem artykułu było przypomnienie więc Bitwy na Osowych Grzędach mieszkańcom Ełku, który posiada miejsca pamięci o 9. PSK AK, tak aby zakorzeniła się ona na dłużej w potocznej świadomości historycznej.

„GROSZ OSZCZĘDZONY NALEŻY ZAWSZE OBRÓCIĆ DLA DOBRA INNYCH”. MAŁO ZNANE OBLICZE KS. JANA DŁUGOSZA

Sławomir Zabraniak — 2025-12-12

Ks. Jan Długosz jest znany głównie jako najwybitniejszy dziejopisarz średniowiecznej Polski. Niewielu jednak wie o innym jego obliczu, jakim była jego posługa na rzecz potrzebujących zarówno w sferze materialnej jak i duchowej. Nie można bowiem zapominać, że Jan Długosz był przede wszystkim duchownym. Z pełnionymi przez niego urzędami i godnościami kościelnymi wiązały się konkretne prawa i obowiązki. Był przecież proboszczem i członkiem kilku kapituł. Jego aktywność na rzecz bliźnich przejawiała się m.in. w jego działalności fundacyjnej. On sam był uważany za jednego z największych mecenasów sztuki w drugiej połowie XV w.

Działania podejmowane przez ks. Jana Długosza na rzecz parafian, których był duszpasterzem, duchownych, którzy wspierali go w pracy duszpasterskiej oraz żaków świadczą z jednej strony o jego wielkim poczuciu odpowiedzialności za bliźniego zarówno w sferze duchowej jak i materialnej. Z drugiej strony można dopatrywać się w nich także przejawów jego osobistej pobożności.