Civitas et Lex

MAREK TKACZUK, POSŁUGI NA CELE PUBLICZNE W II RZECZYPOSPOLITEJ, ROZPRAWY I STUDIA T. (MCCCCLXXXI) 1307, WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO, SZCZECIN 2024, SS. 268

Marcin Konarski — 2025-10-03

Recenzowana pozycja należy do jednych z najciekawszych książek z zakresu nauk prawnych, które ukazały się w ostatnim czasie na rodzimym rynku wydawniczym. Ogólnym celem badawczym było wykazanie, że stanowiące przedmiot badań posługi miały charakter daninowy i były stałym oraz wydajnym elementem ustroju skarbowego w Rzeczpospolitej Polskiej w okresie międzywojennym, zaś celem szczegółowym było ustalenie znaczenia pojęcia posług oraz określenie ich cech konstytutywnych, i na tej podstawie wskazanie, jakie posługi ustanowione przez polskiego ustawodawcę obowiązywały w polskiej skarbowości okresu międzywojennego.

KOŚCIOŁY I PARAFIE DIECEZJI EŁCKIEJ (CZ. 29)

Wojciech Guzewicz — 2025-10-03

W przedostatniej, tj. 29 części cyklu – Kościoły i parafie diecezji ełckiej – zaprezentowane zostaną ośrodki kościelne w Wilkasach (św. Rafała Kalinowskiego), Wiśniowie Ełckim (Matki Bożej Gromnicznej), Wiżajnach (św. Teresy), Woźnicach (św. Maksymiliana Marii Kolbego) oraz Wydminach (Chrystusa Zbawiciela). Wszystkie one mają bogatą historię sięgającą kilka wieków wstecz. Kręgosłupem każdego opisu uczyniono historię parafii (okoliczności powstania, jej organizacja i rozwój itp.). Z parafią ściśle wiążą się dzieje świątyń – niektóre z nich liczą setki lat i są ważnymi zabytkami architektonicznymi, inne powstały po wojnie, jeszcze inne (kaplice) mieszczą się w obiektach prowizorycznych lub zaadaptowanych. Każdy parafialny budynek sakralny zasłużył sobie na szczegółowy opis z użyciem terminologii architektonicznej stosowanej przy planowaniu kościołów. Ponadto poszczególne opracowania zawierają informacje o lokalnych cmentarzach oraz różnych pomnikach o charakterze religijnym i pozareligijnym, opisy plebanii (zaplecza socjalnego parafii), wykazy miejscowości lub ulic przynależnych do parafii, zestawienia dotychczasowych proboszczów, informacje o wikariuszach oraz innych duchownych działających w parafiach. Ponadto dowiadujemy się o ulokowanych tam zakonach (jeśli istnieją) oraz osobach powołanych, wywodzących się z omawianych wspólnot. Bazą bibliograficzną opisów stały się zasadniczo źródła drukowane, prace magisterskie i doktorskie (najczęściej poświęcone parafiom i miejscom kultu) oraz opracowania (literatura przedmiotu) – wykaz bibliografii znajduje się pod każdym hasłem.

ADMINISTRACJA MIEJSKA FILIPOWA I PRZEROŚLI W XVIII WIEKU

Tomasz Naruszewicz — 2025-10-03

Filipów i Przerośl w XVIII wieku leżały we wschodniej prowincji Rzeczypospolitej Obojga Narodów – Wielkim Księstwie Litewskim. Podlegały powiatowi Grodno i województwu Troki. Obok biegła granica z Prusami. Filipów prawo miejskie otrzymał w 1570, a Przerośl w 1576 roku. Funkcjonowały tu władze miejskie oraz starostwa. Organizowano miejscowe sądy. Mieszczanie mogli też odwołać się do sądu w Grodnie. Ratusze funkcjonowały w tych ośrodkach od drugiej połowy XVI wieku. Filipowska siedziba władz miejskich z połowy XVIII stulecia miała przynajmniej dwie kondygnacje. W Przerośli ratusz znajdował się w centralnej części placu rynkowego. Ratusze w obu miastach były drewniane. Obydwa miasta posiadały herby, nadane im przez królów polskich. Filipów miał symbol raka. Z kolei Przerośl miała symbol lwa. Powstały też pieczęcie miejskie. Wizerunki te użytkowane są do dziś. W XVIII wieku większym miastem była Przerośl.

OD TONSURY DO NOMINACJI ARCYBISKUPIEJ. „KARIERA” DUCHOWNA JANA DŁUGOSZA

Sławomir Zabraniak — 2025-10-03

Ks. Jan Długosz, znany jako najwybitniejszy dziejopisarz średniowiecznej Polski, rzadko bywa postrzegany jako osoba duchowna. Wiele jego działań było jednak inspirowanych faktem, że był właśnie duchownym. Prześledzenie jego drogi do kapłaństwa i kolejnych etapów życia aż do królewskiej nominacji na arcybiskupstwo lwowskie było celem niniejszego artykułu. Polski Liwiusz jest przykładem średniowiecznego duchownego, który doczekał się najwyższych godności kościelnych. Powoli, wraz z upływem czasu przyjmował poszczególne stopnie święceń, które otwierały mu drogę do różnych beneficjów, godności i urzędów kościelnych. Dzięki własnym zdolnościom i protekcji otrzymywał beneficja, z których czerpał liczne dochody. Znaczną ich część przeznaczał na cele, które dziś określilibyśmy mianem działalności dobroczynnej, charytatywnej i mecenatu.

THE OBLIGATION OF ENTREPRENEURS TO PERFORM TASKS FOR THE ARMED FORCES OF THE REPUBLIC OF POLAND

Marcin Konarski — 2025-10-03

The aim of these scientific considerations are issues related to the participation of entrepreneurs in the duties specified by the Constitution for the defense of the Republic of Poland. The article undertakes a comprehensive analysis of current legal regulations imposing on entrepreneurs a number of duties related to the implementation of tasks of a defense nature for the Armed Forces of the Republic of Poland. The author analyzes issues related to the organization of the process of implementing defense tasks for the army, the method of their execution, benefits in kind imposed on entrepreneurs in times of peace, mobilization and war, and the financing of the indicated defense tasks.

LA RICOGNIZIONE DI DEBITO NEL SISTEMA DEL TESTO UNICO REGISTRO TRA (INCERTE) QUALIFICAZIONI CIVILISTICHE E RIFLESSI DI NATURA TRIBUTARIA – PARTE SECONDA

Salvatore Antonello Parente — 2025-10-03

Per declinare correttamente il regime dell’imposta di registro applicabile alla ricognizione di debito, è decisiva la ricostruzione civilistica della fattispecie. Questa ricostruzione, nell’escludere qualsiasi (usuale) valenza patrimoniale, porta a ritenere congruo l’assoggettamento ad imposta fissa di registro. Tuttavia, qualora, in sede di qualificazione della fattispecie concreta, si dovesse riconoscere alla dichiarazione ricognitiva un effetto modificativo della situazione preesistente, risulterà applicabile l’aliquota proporzionale dell’1% (art. 3, Tariffa, parte prima, allegata al T.U.R.).

REDYSTRYBUCYJNA FUNKCJA FINANSÓW PUBLICZNYCH W UJĘCIU TEORETYCZNYM

Katarzyna Lewkowicz-Grzegorczyk — 2025-10-03

Artykuł został poświęcony analizie redystrybucyjnej funkcji finansów publicznych jako jednemu z kluczowych elementów współczesnej polityki fiskalnej. W ujęciu teoretycznym przedstawiono ekonomiczne i filozoficzne podstawy redystrybucji, ze szczególnym uwzględnieniem idei sprawiedliwości społecznej. W artykule podkreślono także różnice między redystrybucją a alokacją zasobów publicznych oraz omówiono narzędzia stosowane przez państwa dobrobytu, takie jak: progresywne opodatkowanie i transfery socjalne. Zaakcentowano fakt, że redystrybucja nie jest wyłącznie działaniem kompensacyjnym, lecz również mechanizmem korekty rynkowych niedoskonałości, wspierającym inwestycje w kapitał ludzki. Podkreślono również konieczność wyważenia między sprawiedliwością a efektywnością, a także zwrócono uwagę na nowe wyzwania, przed którymi stoi polityka redystrybucyjna, m.in. nierówności dochodowe, automatyzacja czy zmiany klimatyczne.