Echa Przeszłości

Słowo od redaktora naczelnego prof. Norberta Kasparka

Norbert Kasparek — 2024-12-25

Wybrane biografie zasłużonych nauczycieli – profesorów tworzących Wyższą Szkołę Rolniczą w Olsztynie

Barbara Dąbkowska-Sówka — 2024-12-25

Olsztyn nie miał tradycji wyższego szkolnictwa, dlatego po II wojnie światowej zaistniała pilna potrzeba utworzenia uczelni. W 1950 r. władze zdecydowały, że powstanie Wyższa Szkoła Rolnicza. Zlikwidowano w związku z tym dwie dobrze prosperujące uczelnie: Wyższą Szkołę Gospodarstwa Wiejskiego w Cieszynie i Wyższą Szkołę Gospodarstwa Wiejskiego w Łodzi. Ta pierwsza miała swoje początki w dwudziestoleciu wojennym. Z uczelni cieszyńskiej przyjechali do Olsztyna profesorowie, którzy włożyli wiele pracy i trudu, żeby od podstaw zbudować Wyższą Szkołę Rolniczą w Olsztynie. W artykule zostały opisane następujące osoby: Halina Karnicka, Dominika Wanic, Wikotr Wawrzyczek i Janina Wengris.

Król Michał rozgrzeszony? Wokół monografii pokonferencyjnej o Michale Korybucie Wiśniowieckim – polemika z recenzją Grzegorza Kietlińskiego

Piotr M. Lechowski — 2024-12-25

Poland between the West, Russia and… Turkey. The mythologization of Polish-Turkish relations in Ryszard Berwiński’s memoirs and correspondence from the Ottoman Empire

Adrian Sadowski — 2024-12-25

The study analyzes Ryszard Berwiński’s memoirs, letters, and articles written in the 1850s after the poet had emigrated to the Ottoman Empire during the Crimean War. The article focuses primarily on the literary legacy of Berwiński who actively promoted cooperation with Turkey during the fight for Poland’s independence. The main emphasis was placed on the mythologization of Polish-Turkish relations, Berwiński’s views on the East-West dichotomy, and his commentaries on the political systems and history of Poland and Turkey. The myth of a “righteous Turkey” and the deconstruction of the concept of Poland as the bulwark of Christianity in Europe seem particularly interesting in this context. The analysis of Berwiński’s historical self-awareness aims was undertaken to expand the existing research on the political thought during the Partitions of Poland. Poland’s relations with Turkey, the only neighbor of the
first Polish-Lithuanian Commonwealth that did not participate in any of the three Partitions, constitute an interesting chapter in Polish history, but remain insufficiently investigated.

Exile as a legal institution in the Russian Empire

Michał Arsoba — 2024-12-25

Summary: This article analyzes the Siberian exile system as a specific legal institution in pre-revolutionary Russia. The legal aspects of exile on Russian territories were explored by examining the origins of the deportation system and its presence in various branches of Russian law, primarily administrative and criminal law. Selected legal norms were also examined to shed light on the legal grounds for deportations to Siberia and the terms on which convicts served their sentence. The entities authorized to initiate deportation proceedings were identified, and differences in these procedures were described. Legal acts and regulations enabling landowners, rural and urban communities, or criminal courts to initiate deportation proceedings were analyzed.

Józef August Ostrowski of the Korab Coat of Arms (1850–1923) – landowner, citizen, politician

Karolina Studnicka-Mariańczyk — 2024-12-25

Józef Ostrowski was the son of Aleksander and Helena Ostrowski of Morsztyn, and the last owner of the Maluszyn estate on the Pilica River. After graduating from junior high school in Warsaw, the heir to Maluszyn studied at the Warsaw Main School and then at the Imperial University of Warsaw. At the latter university, he received his Master’s degree by presenting his diploma thesis in the field of jurisprudence. He continued his law studies in Berlin. He also studied agriculture at the Universities of Halle and Hohenheim. After returning to his homeland, he followed the career of his father, Aleksander Ostrowski. He was involved in economic, social, and political activities and held various positions; he was the president of the Land Credit Society in Kalisz (similarly to Aleksander Ostrowski), a member of the Editorial Board of the daily “Słowo” [Word], one of the organizers of the Real Politics Party (later its president),
a member of the Russian Council of State, the president of the Polish Fraction, the vice-president of the Union of the Fractions of the Kingdom of Poland, Lithuania and Ruthenia, a member of the Second State Duma, and a member of the Regency Council. His social activity is also worth mentioning. He was a municipal judge, and he participated in the establishment of agricultural societies, landowners’ and rural self-governments. His career path was similar to that of his father.

Boris Sawinkow w egodokumentach rosyjskiej emigrantki Zinaidy Gippius

Iwona Anna Ndiaye — 2024-12-25

Niniejszy artykuł stanowi próbę dokonania kontekstualnej interpretacji zapisów diariuszowych pod kątem przedstawienia w nich sylwetki i działalności rosyjskiego rewolucjonisty Borisa Sawinkowa (1879–1925). W centrum naszej uwagi pozostają egodokumenty rosyjskiej diarystki Zinaidy Gippius (1869–1945), jednej z najciekawszych indywidualności twórczych końca XIX – początku XX w.
Celem artykułu jest przedstawienie wizerunku Sawinkowa w Dziennikach petersburskich, powstałych w burzliwym okresie historycznym początku XX wieku, stanowiących zapis wydarzeń politycznych, kulturalnych i społecznych w Rosji oraz na emigracji. Punktem wyjścia do podjętych rozważań pozostaje zatem stanowisko, iż ego-dokumenty pozwalają wyjaśnić „białe plamy” historii, zrozumieć źródła i konteksty wydarzeń historycznych oraz odkrywać nowe fakty w badaniach historycznych.

Press coverage of the Zabern affair (1913–1914) in Prussian partition and in Upper Silesia

Łukasz Kożuchowski — 2024-12-25

The article analyzes the coverage of the Zabern affair (1913–1914) in selected Polish newspapers published in Prussian partition and in Upper Silesia. The affair was a crisis of domestic policy in the German Empire shortly before the outbreak of World War I. The portrayal of the events and the main protagonists of the Zabern affair, including Emperor Wilhelm II, in Polish press was also examined. The article discusses the parallels between the published accounts of the Zabern affair and the fate of Poles living in Prussian partition. Attempts were also made to identify cultural factors and stereotypes that could have influenced the tone of press articles.

The Poles and the Japanese in the struggle for the Soviet Far East in the 1930s

Volodymyr Komar — 2024-12-25

In the period between World War I and World War II, the Japanese sought intelligence cooperation with the Polish military intelligence service to obtain information about the military potential of the USSR. These efforts led to the exchange of intelligence between the two countries. In the discussed period, Prometheism, a political concept aimed at weakening the USSR through the separation of areas
inhabited by non-Russian nations from Soviet territory, became an important instrument of Poland’s Eastern policy. These nations included the Ukrainians, the Crimean Tatars, as well as the peoples of the Caucasus, Central Asia, Finland, and Siberia. After the 1932 uprising, the Japanese created a puppet state of Manchukuo to separate the conquered territories in Korea and future conquests from the USSR which posed a threat in the north. The Japanese also relied on the non-Russian nations inhabiting mainly the Russian Far East to weaken the Soviet Union. Ukrainians living in a region known as Zeleny Klyn played a major role in Japan’s plans. The Japanese considered the possibility of creating a sovereign Ukrainian state. In this respect, Polish and Japanese interests overlapped. However, in the early 1940s, Japan decided to direct its main military effort against the Western allies, and exploitation of non-Russian nations in Japan’s struggle against the USSR became a marginal issue.

Jarmark św. Kazimierza w międzywojennym Wilnie na łamach „Słowa”. Relacje, opinie, refleksje

Piotr Bojarski — 2024-12-25

W tekście wskazano, w jaki sposób jedna z najważniejszych wileńskich gazet okresu dwudziestolecia międzywojennego – „Słowo” – ukazywała niezwykle ważne dla tożsamości Wilna i ziemi wileńskiej święto, tj. bardzo popularny jarmark św. Kazimierza. W artykule zaprezentowano także, jak ewoluowały relacje prasowe na łamach „Słowa” i sposób opisywania postaci św. Kazimierza. Krótko scharakteryzowano autorów, którzy podejmowali rzeczoną tematykę, a w formie ciekawostek z epoki przytoczono również anegdoty związane z samym świętem. Motywację do przygotowania tekstu stanowiła 40. rocznica jarmarków kaziukowych obchodzonych na Warmii i Mazurach – regionie, w którym po II wojnie światowej osiedliło się wielu mieszkańców Wileńszczyzny, którzy nadal kultywują tę tradycję, a kultura wileńska zajmuje ważne miejsce również we współczesnym życiu województwa.

Kazimierza Sosnkowskiego ocena zagrożenia militarną agresją ze strony Niemiec i ZSRS w odpowiedzi na pytanie skierowane do polskich oficerów przez Józefa Piłsudskiego w kwietniu 1934 roku

Grzegorz Kała — 2024-12-25

Artykuł przedstawia wydarzenia na przełomie kwietnia i maja 1934 r., gdy Józef Piłsudski zlecił wybranym oficerom Wojska Polskiego ustalenie głównego źródła zagrożenia dla Polski w przyszłości – czy jest ono bezpośrednio związane z planami Berlina, czy Moskwy. Kazimierz Sosnkowski również udzielił odpowiedzi, którą obszernie uzasadnił. Tekst podejmuje próbę oceny jego odpowiedzi pod
względem użytych argumentów oraz weryfikacji ogólnych prognoz w przyszłości.

Cyganie w Cyganku, czyli administracja państwowa wobec greckokatolickiej placówki duszpasterskiej w powiecie nowodworskim w województwie gdańskim w latach 1952–1956

Andrzej B. Krupa — 2024-12-25

W 1948 r. na teren diecezji gdańskiej przybył kapłan greckokatolicki ks. Bazyli Hrynyk. Jeszcze w tym samym roku zaczął sprawować w Nowym Dworze Gdańskim nabożeństwa w rycie wschodnim dla Ukraińców przesiedlonych w ramach akcji „Wisła”. W 1952 r. osiadł w Cyganku, gdzie kontynuował pracę duszpasterską wśród katolików obrządku wschodniego. W 1954 r. ks. Hrynyk został aresztowany i skazany na sześć lat więzienia. Niezamieszkałą plebanię w Cyganku władze przekazały w 1955 r. Romom. Już jednak w 1956 r. decyzją prokuratury Romowie zostali z niej usunięci. Po uwolnieniu z więzienia ks. Hrynyk w tym samym roku ponownie zamieszkał w plebanii.

Historical formation of border regions in the context of the transformation of the modern world order

Teresa Astramowicz-Leyk — 2024-12-25

Border regions are formed in different spatiotemporal continua and under different initial conditions, where historical factors play the most important role. As a result, these territories are not homogeneous in terms of their character, essence, self-identification, and aspirations. The features of modern border regions have evolved under the influence of geographic, economic, and political factors,
as well as migration processes. In this study, attempts were made to classify border regions and to analyze the history and development prospects of these areas as constituent elements of sovereign states. In the group of the examined factors, the main focus was placed on the historical discourse concerning the formation of these territories, their present development, the influence exerted by their respective states, and the interactions with these states. The novelty of the presented research stems from the fact
that it classifies modern border regions into three types. The first type includes self-sufficient regions which fostered the development of political nations with a high economic potential, symbolic capital, and stable political institutions. These territories could probably evolve into independent states and, under favorable economic and political conditions, could destabilize their respective countries. The second category of border regions are monoethnic regions with a strong ethnic and religious identity. Due to resource scarcity, these areas are dependent on external funding (both from their respective countries and other states) and could become hotbeds of international conflict. The third type of border regions are territories situated along geographic boundaries, where ethnic or civic identity has not evolved. These areas are vulnerable to external influence, and they are regarded as risk zones that are unable to achieve independence, but can destabilize states whose boundaries overlap these territories.

List Ludwika Młokosiewicza (1831–1909) do Adolfa Erika Nordenskiölda (1832–1901) – interesujący dokument dziewiętnastowiecznej historii nauk przyrodniczych

Pëtr Zgonnikov — 2024-12-25

Artykuł przedstawia list Ludwika Młokosiewicza – podróżnika i przyrodnika, znawcy Kaukazu do Adolfa Erika Nordenskiölda. Młokosiewicz w perspektywie wypraw polarnych szwedzkiego podróżnika proponuje aklimatyzację zająca arktycznego, pardwy i chrobotka reniferowego w terenach antarktycznych i kaukaskich kuropatw w Szwecji. Rzeczony dokument jest cenny z perspektywy biografii Młokosiewicza, jak i dla historii aklimatyzacji w regionach polarnych.

Wizyta Stanisława Mikołajczyka w Olsztynie 23 sierpnia 1945 roku w świetle dokumentów Wojewódzkiego Urzędu Ziemskiego

Radosław Gross — 2024-12-25

Pod koniec sierpnia 1945 r. Stanisław Mikołajczyk, wicepremier i minister rolnictwa i reform rolnych w Tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej, odbył podróż po Polsce, której celem było zapoznanie się z sytuacją gospodarczą w rolnictwie oraz budowa struktur Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL). Odwiedził m.in. Olsztyn, gdzie uczestniczył w konferencji dotyczącej problemów społeczno-gospodarczych regionu. Choć nie zachowały się szczegółowe informacje o rozmowach politycznych toczonych w wąskim gronie ludowców związanych ze stronnictwem Mikołajczyka, sprawozdanie z konferencji dostarcza cennych informacji o najważniejszych problemach regionu.