Echa Przeszłości

„Żył królem, umarł człowiekiem”. Michał Korybuta Wiśniowiecki i jego czasy 1669–1673, red. Zbigniew Hundert, Paweł Tyszka, Wydawnictwo Zamku Królewskiego w Warszawie – Muzeum, Warszawa 2023, ss. 444

Grzegorz Kietliński — 2024-08-31

Beloved Hephaestion – detested Hephaestion

Klaudia Oczachowska — 2024-08-31

The article discusses personal relations among high-anking officers in Alexander the Great’s army. The hierarchical structure of the military environment strongly influences the established relationships. Mutual dependencies and factors that prevented the formation of collaborative relations in Alexander’s camp were analyzed. The causes of the described conflicts were analyzed based on a review of historical sources and the literature. Selected texts referencing disputes in Alexander’s army, with special emphasis on Hephaestion and other high-ranking officers, were examined. The analysis covered the period between 334 and 324 BCE.

Greek elements in Hannibal’s military education

Miron Wolny — 2024-08-31

The aim of this article was to identify Greek elements in Hannibal’s education which influenced the military strategies and tactics deployed by the hero of the Second Punic War (218-201 BCE). The present analysis was conducted on the assumption that Hannibal’s portrayal in historical sources was consistent with the Greek historiographic canon, which is why the Carthaginian general was depicted as a figure who possessed certain attributes of a Greek commander. However, literary descriptions of
Hannibal were not entirely free of the negative attributes that were generally associated with the Greeks. These narratives served a specific political purpose, and Hannibal’s negative character traits were hyperbolized as a result of Rome’s experiences gained during the Second Punic War. For this reason, the term Punica fides was conflated with the concept of Graeca fides in the historical narrative. Greek military theories had been planted on Carthaginian soil through contact with powerful dynasties in the Hellenistic
period. The imparted knowledge had many practical applications, and it was expanded in an era of rapid military advancements. As a result, the representatives of Greek intellectual elites, including Silenus and Sosylus, played an important role in Hannibal’s military education. The fact that Greek intellectuals advised Hannibal indicates that the general’s intellectual milieu was diverse and served multiple functions. Hannibal probably also obtained knowledge and skills through self-education by following the example of
role models such as Alexander the Great and King Pyrrhus. The general’s relations with Greek intellectual elites suggest that Hannibal was familiar with the literature on the art of war. It appears that in line with Greek military standards, attempts were made to educate and train Hannibal so that he could eclipse other commanders in terms of ingenuity and, above all, military success. Greek traditions also served asa tool for creating a heroic image of the Carthaginian general.

Do ut des, czyli rzecz o darze w kontaktach wielkich mistrzów krzyżackich z Władysławem Jagiełłą i z Witoldem

Marek Radoch — 2024-08-31

Z zachowanych źródeł wynikał, że Jagiełło i Witold obdarowywani byli najczęściej przez wielkich mistrzów między 1399 r. a początkiem 1409 r., podczas największej zasobności skarbca krzyżackiego. Wydaje się też, że wielki książę litewski nieco więcej dostał prezentów od zwierzchników Zakonu niż król Polski. Co zastanawiające, podarki najczęściej otrzymywał Witold w latach 1399–1400
i 1405–1409, czyli w okresie krzyżackiego władania Żmudzią. Szczególne miejsce wśród krążących między wielkimi mistrzami krzyżackimi a Władysławem Jagiełłą i Witoldem przesyłkami zajmowały różnego rodzaju zwierzęta. „Żywymi darami” były najczęściej zwierzęta używane do polowań. Przez całe średniowiecze łowy były podstawową rozrywką, a nierzadko i życiową pasją monarchów (tutaj szczególnie Władysława Jagiełły). Najczęstszym darem były więc „pierzaste cacka”. Wielcy mistrzowie słali Jagielle sokoły. Podarek myśliwski z 1409 r. miał być najdroższy, jaki jednorazowo miał otrzymać Władysław Jagiełło. Sokoły przesyłał też Witold wielkim mistrzom. Obok zwierząt łowczych wysoko ceniono jako dary również mięso, skóry i futra uzyskiwane podczas polowań. Władysław Jagiełło przesyłał wielkim mistrzom dziczyznę oraz szuby ze skór sobolich. Również Witold Konradowi von Jungingen podarował sobole futra i szuby. Jeśli chodzi zaś o zwierzęta, mające stanowić przedmiot zachwytu i podziwu (zaliczane do „kuriozum”), to Władysław Jagiełło podarował Konradowi von Jungingen żubra, a wielki mistrz Paweł von Rusdorf otrzymał od króla Polski dwa wielbłądy. Z kolei Witold od Ulryka von Jungingen dostał lwa. O inną osobliwość, o którą zabiegali wielcy mistrzowie, były karły, które przesyłał w darze Witold wielkiemu mistrzowi, natomiast wielki mistrz Paweł von Rusdorf posłał wielkiemu księciu litewskiemu błazna zwanego Henne. Podarkami były też ryby. Jesiotrami obdarowany został Jagiełło przez Krzyżaków, a śledziami – Witold. Z kolei Witold, jak i zaraz potem Anna, żona Witolda, rewanżowali się Ulrykowi von Jungingen bieługą. Zwierzchnicy Zakonu słali też Witoldowi dobre ogiery. Wielki książę litewski rewanżował się końmi z nałożonymi ruskimi siodłami. Wielcy mistrzowie odwdzięczali się z kolei winem, pucharami, naczyniami, nożami, hełmami, suknem i innymi cennymi przedmiotami.

Gospodarka folwarczna w dobrach klasztoru paulinów pw. św. Andrzeja Apostoła i św. Barbary w latach 1642–1864

Jacek Szpak — 2024-08-31

W latach 1637–1642 wzniesiono z fundacji prowincjała paulinów o. Andrzeja Gołdonowskiego klasztor i kościół pw. śś. Andrzeja Apostoła i Barbary. W klasztorze funkcjonował nowicjat paulinów polskich oraz studium filozofii. Podstawą jego funkcjonowania były zapisy ziemskie i gospodarka folwarczna w nich prowadzona. Areał całkowity był niewielki i wynosił maksymalnie 70 mórg (ok. 35 ha). Klasztor gospodarował w dwóch folwarkach, z tym że jeden zwany na Ściegnach był wydzierżawiany okolicznej szlachcie lub mieszczanom. Zgodnie z obowiązującymi w XVIII w. i w XIX w. zasadami najważniejszą rolę odgrywała gospodarka roślinna. Natomiast hodowla pełniła rolę pomocniczą dostarczając siły pociągowej, skór, mleka i nabiału. W dobrach klasztoru św. Barbary zachowały się jedynie dwie wzmianki o produkcji propinacyjnej, co wskazuje, że nie produkowano nadwyżek. Towarowość produkcji
była niewielka, ponieważ rzadko sprzedawano produkcje, a dochody z tego tytułu wynosiły ok. 10% wszystkich przychodów.

Motyw choroby i cierpienia w twórczości kaznodziejskiej Marcelego Dziewulskiego OFMConv

Patrycja Mierzyńska — 2024-08-31

Żyjący na przełomie XVII i XVIII w. franciszkanin konwentualny, Marceli Dziewulski, pozostawił po sobie liczne kazania. Wśród wielu wątków, które jego twórczość obejmowała, na uwagę zasługują poglądy franciszkanina dotyczące chorób, zarówno tych stanowiących dramat jednego człowieka, jak i tych, które poprzez swój zakaźny charakter, dotykały całe społeczności. Autor kazań odwoływał się nie tylko do epidemii na ziemiach polskich, ale także do tych, które miały miejsce w innych państwach. W swojej twórczości przywoływał także różne przykłady uzdrowień. Jego przekaz, zgodnie z kaznodziejskim dyskursem, miał za zadanie moralizować i zwracać uwagę wiernych na jakość ich ziemskiego życia. Sytuacje zagrożenia życia – np. przez chorobę – sprzyjały refleksji nad tego rodzaju kwestiami eschatologicznymi. Jednym z popularniejszych kazań Dziewulskiego była Prezerwatywa od powietrza morowego.

Starcie pod Rutkami 20 maja 1831 r. w świetle opinii generała Ignacego Prądzyńskiego

Kamil Zdrojewski — 2024-08-31

W artykule zaprezentowano kwestię rzetelności pamiętników generała Ignacego Prądzyńskiego na podstawie opisu starcia pod Rutkami 20 maja 1831 roku. Analizy wymagały, oprócz samych walk również stosunki panujące w sztabie głównym armii polskiej na przełomie kwietnia i maja, ze szczególnym uwzględnieniem konfliktu między naczelnym wodzem a kwatermistrzem generalnym. Wpłynęło to znacząco na pozostawione przez tytułowego bohatera relacje nie tylko z wyprawy na gwardię, ale również z całego powstania listopadowego. Samo starcie w rzeczywistości wyglądało inaczej niż przedstawił to gen. Prądzyński. Oddziały gwardii stawiły silny opór w lesie między Kołomyjką a Rutkami, wykorzystując przy tym teren sprzyjający obronie. Dodatkowym atutem było ukrycie swojej liczebności. Generał Prądzyński pisząc po latach znał już przebieg walk, zarówno z perspektywy polskiej, jak i rosyjskiej, jednak w trakcie omawianych wydarzeń brakowało informacji na temat przeciwnika. Cały opis miał swoje uzasadnienie i prowadził do podważenia kompetencji i umiejętności naczelnego wodza armii polskiej, gen. Jana Skrzyneckiego.

Polscy emigranci polistopadowi w Portugalii. Jakie zbiory posiada Arquivo Histórico Militar w Lizbonie na temat Wielkiej Emigracji?

Ewelina Tarkowska — 2024-08-31

Plan utworzenia Legionu Polskiego w Portugalii w 1833 roku w czasie toczącej się w tym kraju wojny domowej stworzony przez generała Józefa Bema i księcia Adama Jerzego Czartoryskiego do tej pory budzi zainteresowanie badaczy. Do tej pory badania ograniczały się prawie wyłącznie do przeanalizowania materiałów zgromadzonych w polskich instytucjach. Badania skupiały się przede wszystkim na sytuacji wewnątrz polskiej emigracji we Francji, projekt był przedstawiany głównie z polskiego punku widzenia. Jednak warto wziąć pod uwagę fakt, że plan utworzenia polskiego legionu w Portugalii był także sprawą międzynarodową. Cenne materiały znajdziemy zatem także we Francji i Portugalii. Kwerenda przeprowadzona w Arquivo Histórico Militar w Lizbonie umożliwiła odnalezienie niezwykle interesujących dokumentów dotyczących negocjacji generała Józefa Bema z przedstawicielami Don Pedra i okoliczności utworzenia Batalionu Ochotników Francuskich generała Girolamo Ramorino jak również materiałów o losach osób indywidualnych, które zdecydowały się na przyjazd do Portugalii w 1832 i 1833 roku. Po zakończeniu wojny domowej część z nich pozostała w Portugalii na stałe, jako oficerowie przyjęci do armii portugalskiej.

Portret zbiorowy uczniów I Liceum Ogólnokształcącego w Szczecinie w latach 1945–1951

Michał Wróbel — 2024-08-31

Przedmiotem artykułu jest próba dokonania portretu zbiorowego uczniów I Liceum Ogólnokształcącego w Szczecinie z lat 1945-1951. Przyjęte ramy chronologiczne odnoszą się do okresu sprawowania funkcji dyrektorki przez Janinę Szczerską. W bardzo trudnych warunkach egzystencjonalnych kobieta potrafiła bowiem nie tylko stworzyć i to niemal na surowym korzeniu, pierwszą w powojennym Szczecinie szkołę średnią, ale także przekształcić ją w szkołę elitarną. Kierowana przez nią placówka oświatowa znacząco wyróżniała się od innych szczecińskich szkół średnich pod względem norm edukacyjno-wychowawczych. Interesującą kwestią dla autora jest więc próba odpowiedzenia na pytanie, kim była grupa pierwszych uczniów szkoły? Na podstawie zachowanych dokumentów, kronik szkolnych oraz wspomnień autor dokonał analizy takich cech jak: pochodzenie, przeżycia wojenne, płeć, wiek, wyznanie, stan społeczny, czy sytuacja materialna pierwszych uczniów.

The political crisis of 1962 in Senegal and its portrayal in the media

Bara Ndiaye — 2024-08-31

Research thesis: Mamadou Dia's early removal from power blocked Senegal's independent development for decades. To verify the above thesis, this article analyzes historical and media sources presenting political events and the key figures who participated in the events of 1962 in Senegal. The relationship between Léopold Sédar Senghor and Mamadou Dia, the causes of the crisis, its portrayal in the media, and the resulting consequences for Senegal were explored. Attempts were made to answer the following questions: What were the causes of the crisis? Who was the protagonist of the conflict? How did the media report on the events of December 1962? How did the crisis affect the fate of Senegal?

Krwawy test „wietnamizacji” z perspektywy wywiadu wojskowego PRL. Operacja Lam Son 719 w notatkach informacyjnych Attachatu Wojskowego przy Ambasadzie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w Hanoi

Przemysław Benken — 2024-08-31

Zagadnienie tzw. wietnamizacji II wojny indochińskiej wciąż nie doczekało się kompleksowej monografii w języku polskim, która w równym stopniu uwzględniałaby jej aspekty militarne i polityczne. Problem ten dotyczy ważnej operacji Lam Son 719 z pierwszej połowy 1971 r., gdy Armia Republiki Wietnamu siłami wielkości korpusu dokonała uderzenia na kontrolowany przez Wietnamską Armię Ludową obszar Laosu. Celem inwazji było zniszczenie baz północnowietnamskich w pobliżu strefy zdemilitaryzowanej i przecięcie laotańskiego odcinka tzw. Szlaku Ho Chi Minha. Operacja Lam Son 719 miała być testem postępów „wietnamizacji” i zarazem miernikiem możliwości przejęcia przez ARW pełnego ciężaru prowadzenia działań wojennych w związku z postępującym procesem wycofywania żołnierzy amerykańskich z Półwyspu Indochińskiego. Artykuł niniejszy traktować należy jako wstęp do szerszych badań nad problematyką „wietnamizacji” i południowowietnamskiej inwazji na Laos w 1971 r. Skupiono się w nim na analizie informacji na temat operacji Lam Son 719, które przekazywali do Zarządu II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego oficerowie Attachatu Wojskowego przy Ambasadzie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w Hanoi.

List Oskara Zlika do Felixa Edouarda Guérin-Ménevilla w zbiorach Biblioteki Głównej Narodowego Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu – interesujące świadectwo historii śląskiego jedwabnictwa

Piotr Daszkiewicz — 2024-08-31

Artykuł przedstawia list śląskiego nauczyciela i przyrodnika Oskara Zilka do Félixa-Edouarda Guérin-Ménevilla, francuskiego entomologa i specjalisty od jedwabników. Zilk został uhonorowany członkostwem we francuskim Cesarskim Towarzystwie Aklimatyzacyjnym. Dzięki przesłanym z Paryża do Cieszyna japońskim jedwabnikom dębowym dokonano introdukcji tego gatunku na Śląsku. Przypomniane zostały zasługi badań naukowych i nauczania Zlika oraz historyczny kontekst rozwoju jedwabnictwa.

Rumuński lekarz Alexandru Birkle – członek Międzynarodowej Komisji Lekarskiej dla zbadania grobów w Katyniu (do druku podali Piotr Daszkiewicz i Norbert Kasparek, tłumaczenie Piotr Daszkiewicz)

Steluţa Pestrea-Suciu — 2024-08-31

W artykule przedstawiono nieznane fragmenty biografii Alexandru Birkle’a, lekarza medycyny sądowej, rumuńskiego członka Międzynarodowej Komisji Lekarskiej badającej zbrodnię katyńską dokonaną przez Sowietów. Informacje przekazane przez jego córkę, dr Rodicę Birkle Marta, dotyczą okresu, kiedy rodzina Birkle mieszkała w Braszowie, gdzie Alexandru Birkle wykonywał swoją praktykę jako lekarz medycyny sądowej, przyjaźnił się z osobistościami miasta, a także okresu, kiedy był ścigany przez Sowietów za głoszenie prawdy o zbrodni katyńskiej. W dokumencie wspomniany został również okres cierpień żony i córki doktora, które po jego ucieczce za granicę i złożeniu zeznań na temat Katynia w amerykańskim Kongresie zostały wtrącone do więzienia.