Forum Nauk Społecznych

28th Annual Conference of Central European Political Science Association (CEPSA) "Twenty Years of EU Membership: Lessons Learned, Challenges and Opportunities", 3rd-4th of October 2024, Kaunas, Lithuania

2025-10-04T12:32:10+00:00

„Człowieczeństwo jako problem pedagogiki i zadanie wychowania”: XII Ogólnopolski Zjazd Pedagogiczny, Olsztyn, 16–18 września 2025 roku

2025-11-06T16:26:54+00:00

Samorząd terytorialny. Niezawodne i nieomylne zwierciadło demokracji

2025-10-04T12:24:16+00:00

Minęła 35. rocznica przywrócenia w Polsce samorządu terytorialnego, co stwarza odpowiednią perspektywę czasową spojrzenia na przyjęte w 1990 r. rozwiązania ustrojowo-prawne pod kątem ich adekwatności wobec sytuacji u progu transformacji ustrojowej, a następnie zmian dokonujących się w kolejnych dziesięcioleciach. Samorząd terytorialny jest integralnym ogniwem systemu władzy publicznej Rzeczypospolitej Polskiej, będąc jednocześnie, zdaniem autora, ważnym kryterium poziomu demokratyzmu tego systemu. Jego pozycja, zakotwiczona w Konstytucji, wzorowana na europejskich demokratycznych modelach ustrojowych, wiąże się z przekazaniem mu istotnej części zadań publicznych, które wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Realizuje on także zadania zlecone oraz zadania powierzone.

Autor przekonuje, że rozwiązania te kreują i umacniają pozycję społeczności terytorialnych, stwarzając warunki i instrumenty podmiotowej partycypacji „wspólnot samorządowych” w kierowaniu procesami rozwojowymi na poziomie lokalnym i regionalnym. Tak materializuje ich swoista suwerenność, w niczym nie naruszając konstytucyjnej zasady unitarności państwa.

Pojawiające się dysfunkcje i próby degradowania rangi samorządu terytorialnego w znacznym stopniu są pochodną błędów władz państwowych, a w ostatniej dekadzie (do jesieni 2024 r.), polityki „dobrej zmiany”, tzw. Zjednoczonej Prawicy, determinowanej koncepcjami populistycznymi i tendencjami autorytarnymi. Ważnym wątkiem społecznych dyskursów dotyczących „naprawy Samorządowej Rzeczypospolitej” są postulaty wskazujące konieczność usunięcia wypaczeń oraz przejścia do kolejnego etapu rozwoju polskiego samorządu terytorialnego. Oznacza to potrzebę podjęcia intensywnych prac nad zmianami, zarówno po stronie aparatu rządowego, jak i samorządu, które będą optymalizowały ich wzajemne relacje, służąc umacnianiu demokratyzmu systemu władzy publicznej.

Samorząd terytorialny jest obiektywnym zwierciadłem mechanizmów i zasad organizowania życia zbiorowego oraz kierowania procesami rozwojowymi współczesnego społeczeństwa, a więc i społeczności terytorialnych.

Wybrane aspekty partycypacji politycznej i wiedzy z zakresu polityki. Przykład młodzieży z Warmii i Mazur

2025-11-08T16:43:50+00:00

W artykule poruszono kwestię stopnia świadomości politycznej i podstawowej wiedzy na temat bieżącej polityki młodzieży ze szkół ponadpodstawowych i studentów z Warmii i Mazur. Motywem do podjęcia tego pola badawczego jest rekordowo wysoka frekwencja w wyborach parlamentarnych w 2023 roku, na którą w dużej mierze złożył się udział właśnie młodych ludzi, oraz obserwowane w przestrzeni publicznej wysokie zainteresowanie tej grupy pierwszymi zmianami, jakie zachodziły po rozpoczęciu kadencji przez nowy rząd. Głównym celem badawczym jest przede wszystkim określenie poziomu i źródeł świadomości politycznej i wiedzy na temat bieżącej polityki młodzieży na Warmii i Mazurach. Próbę badawczą stanowili studenci Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie oraz uczniowie Zespołu Szkół nr 2 im. Władysława Jagiełły w Mrągowie i Zespołu Szkół Ekonomiczno-Handlowych im. Polaków spod znaku Rodła w Olsztynie. Metodami badawczymi, które zastosowali autorzy w niniejszej pracy są: metoda politologiczna, metoda analizy i syntezy do przedstawiania podstawowych pojęć z zakresu politologii oraz stany badań. Wykorzystana została również metoda ilościowa i jakościowa, aby zebrać i przetworzyć dane uzyskane w drodze badań empirycznych. Przeprowadzone badania pozwoliły odpowiedzieć na postawione pytanie badawcze, wskazując, że poziom wiedzy politycznej uczniów jest relatywnie niski, jednak ich świadomość obywatelska lub polityczna pozostają wyższe niż wśród badanych studentów, u których poziom owego zaangażowania jest wręcz znikomy. Natomiast poziom wiedzy wśród studentów, mimo małego zaangażowania obywatelskiego i korzystania z tych samych źródeł informacji co uczniowie, jest zdecydowanie wyższy, szczególnie w kwestiach parlamentarnych.

The immobilization and use of the assets of the Central Bank of Russia as a specific type of Western sanctions against Russian Federation

2025-10-04T11:58:09+00:00

W artykule dokonano analizy problematyki unieruchomienia oraz wykorzystania przez Unię Europejską i państwa należące do G7 aktywów Banku Centralnego Rosji (CBR) jako elementu sankcji wobec Federacji Rosyjskiej. O ile w doktrynie prawa międzynarodowego powszechnie akceptowana jest legalność zamrożenia aktywów oraz konieczność utrzymania tego środka do zakończenia działań wojennych i wypłaty odszkodowań, o tyle kontrowersje budzi kwestia dopuszczalności ich konfiskaty bądź alternatywnego wykorzystania, na przykład jako zabezpieczenia pożyczki reparacyjnej, ukierunkowanej na wsparcie Ukrainy. Ramy prawne i ekonomiczno-finansowe dopuszczają oba rozwiązania, niemniej ostateczne rozstrzygnięcia w tym zakresie będą miały przede wszystkim charakter polityczny. Kluczowe znaczenie będzie mieć stanowisko państw UE i G7, które uzależniają mobilizację tych środków od postępów i wyniku negocjacji pokojowych między Ukrainą a Rosją.

Ewolucja założeń polityki zagranicznej Polski wobec Białorusi po 2020 roku w warunkach kryzysu politycznego i zagrożeń bezpieczeństwa

2025-10-09T13:30:38+00:00

Artykuł analizuje zmiany w polityce Polski wobec Białorusi po 2020 roku, w kontekście kryzysu politycznego i rosnących zagrożeń bezpieczeństwa w regionie. W odpowiedzi na represje reżimu Aleksandra Łukaszenki, kryzys migracyjny oraz zaangażowanie Białorusi w wojnę Rosji przeciwko Ukrainie, Polska zredefiniowała swoje podejście – od polityki dialogu do strategii presji i wzmocnienia bezpieczeństwa. W tekście przedstawiono główne kierunki działań Polski oraz możliwe scenariusze dalszego rozwoju sytuacji.

Wieloaspektowość współpracy chińsko-egipskiej w XXI wieku – wyzwania i perspektywy

2025-07-11T13:44:48+00:00

Relacje Chińskiej Republiki Ludowej i Egiptu w XXI wieku stale się rozwijają i charakteryzują się strategicznym partnerstwem. W ostatnich latach Chiny i Egipt zacieśniły współpracę polityczną, a także stale koordynują współpracę militarną oraz kulturalno-edukacyjną. Celem artykułu jest analiza wieloaspektowości współpracy chińsko-egipskiej w XXI wieku na przykładzie relacji politycznych i gospodarczych oraz przedstawienie głównych ich wyzwań i perspektyw. Dla realizacji postawionego w artykule celu sformułowano hipotezę, która stwierdza, że współpraca polityczna i gospodarcza Chin i Egiptu w XXI wieku stanowi element szerszej polityki Pekinu wobec Bliskiego Wschodu i Afryki i w związku z tym, ChRL uznaje strategiczne położenie Egiptu jako swoistej bramy do realizacji chińskich interesów w wymienionych regionach. W celu weryfikacji hipotezy postawiono trzy pytania badawcze: Jak w XX wieku przebiegały stosunki polityczne chińsko-egipskie? Jakie elementy ciągłości i zmiany w stosunkach politycznych Pekinu i Kairu miały miejsce w XXI wieku? Jakie są główne obszary współpracy gospodarczej Chin i Egiptu?

Comparing education for students with disabilities in Taiwan and Poland: A review

2025-05-21T21:01:34+00:00

Systemy edukacji dla uczniów z niepełnosprawnościami w Polsce i na Tajwanie wykazują zarówno podobieństwa, jak i różnice, które są kształtowane przez daleko idącą globalizację, ustanawianie i ratyfikację krajowych protokołów, społeczną świadomość na temat edukacji włączającej, czynniki geograficzne, struktury społeczne oraz polityki rządowe. Na mocy różnych aktów prawnych, Konstytucji oraz odpowiednich polityk, w Polsce realizowane są szkoły specjalne, edukacja integracyjna, edukacja włączająca, zajęcia rewalidacyjne i edukacyjne dla dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną oraz nauczanie domowe. Na Tajwanie uczniowie z niepełnosprawnościami są kształceni w szkołach specjalnych, w ramach edukacji integracyjnej, edukacji włączającej oraz w scentralizowanych klasach specjalnych. Bez względu na wiek, osobiste doświadczenia czy pochodzenie, nauczyciele w obu krajach generalnie wykazują pozytywne nastawienie wobec edukacji uczniów z niepełnosprawnościami, pomimo wyzwań, z jakimi mogą się mierzyć podczas wdrażania tych form edukacji. Celem tego artykułu jest porównanie ram prawnych, postaw i wyzwań nauczycieli oraz różnych form edukacji dla uczniów z niepełnosprawnościami w Polsce i na Tajwanie, w celu odkrycia zarówno podobieństw, jak i różnic między tymi dwoma systemami.

Kompetencje nauczycieli w edukacji włączającej

2025-04-01T21:09:25+00:00

Skuteczne wdrażanie edukacji włączającej wymaga kompleksowych działań, które koncentrują się na kształtowaniu postaw sprzyjających budowaniu proinkluzyjnej społeczności. Głównym celem niniejszej analizy jest określenie kompetencji, które powinien posiadać nauczyciel, aby efektywnie funkcjonować w środowisku edukacji włączającej i zapewniać wszystkim uczniom równy dostęp do edukacji. Proces inkluzji powinien rozpoczynać się już od wczesnych lat przedszkolnych, aby dzieci od najmłodszych lat uczyły się akceptacji, empatii oraz współpracy w różnorodnym środowisku. Kluczową rolę odgrywa także odpowiednie przygotowanie nauczycieli, którzy muszą posiadać zarówno wiedzę teoretyczną, jak i praktyczne umiejętności niezbędne do pracy z uczniami o zróżnicowanych potrzebach edukacyjnych. W Polsce proces kształtowania edukacji inkluzyjnej rozpoczął się w 2006 roku, kiedy nasze państwo dołączyło do Europejskiej Agencji Rozwoju Edukacji Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami. Wdrażane rozwiązania pozwalają na wielopoziomowe wsparcie uczniów ze specyficznymi trudnościami, uczniów nieposługujących się językiem wiodącym czy też dzieci z różnym zapleczem kulturowym oraz społecznym.

Reimagining teacher training for gender equity and active citizenship

2025-10-23T16:53:41+00:00

This article examines how teacher education can serve as a transformative tool to challenge deeply rooted gender norms and encourage active citizenship in schools. Focusing on the Portuguese context, it reviews the design, implementation, and early results of two European projects, KINDER and EMiNC, which incorporate gender-sensitive strategies into teacher training. The analysis highlights how these initiatives aim to develop inclusive pedagogies, providing educators with methods to address gender inequalities and promote democratic participation in classrooms. Methodologically, the paper relies on project documentation, training materials, and initial evaluation reports, enabling a critical discussion of both successes and challenges. Findings suggest that gender-aware teacher education can lead to meaningful changes in professional practices, though obstacles remain in sustaining long-term impact and aligning with broader policies. By linking micro-level teaching practices with systemic educational policies, the article argues that coordinated efforts are crucial to integrating gender equality into teacher training. Ultimately, it calls for ongoing evaluation and more substantial policy alignment to sustain progress and expand the transformative potential of gender-sensitive teacher education.

Carolina Beatriz Ângelo (1878–1911): A visionary Portuguese woman who fought for women's rights at the beginning of the 20th century

2025-10-23T16:26:45+00:00

W niniejszym artykule przedstawiono sylwetkę pionierskiej Portugalki, która na początku XX wieku walczyła o prawa kobiet. Carolina Beatriz Angelo (1878–1911) była lekarką, pierwszą kobietą chirurgiem i pierwszą kobietą, która uzyskała prawo głosu. Wynikało to z faktu, że była wdową, a ustawa z 1911 r. nie określała, że prawo głosu przysługuje wyłącznie mężczyznom będącym „głowami rodziny”. Poprzez swoją pracę jako ginekolożka i zaangażowanie w ruch prodemokratyczny, walczyła o prawa polityczne i społeczne kobiet w swoich czasach. W biednym, analfabetycznym kraju wyprzedzała swoje czasy i napotykała przeszkody w swojej działalności z powodu zawirowań politycznych. Jej przykład, jako profesjonalistki i aktywistki z uprzywilejowanej klasy społecznej, jednocześnie nie zapominającej o najbiedniejszych i najmniej wykształconych kobietach, miał fundamentalne znaczenie dla ruchu kobiecego w Portugalii od początku XX wieku. Jednak po ustanowieniu reżimu dyktatorskiego w 1926 r., który trwał do Rewolucji Goździków w kwietniu 1974 r., napotkała znaczny opór. Dziedzictwo tej kobiety inspiruje feministyczne działania polityczne różnych grup kobiet w dzisiejszych czasach. Te zbiorowe działania są tym bardziej pilne, że również w Portugalii nasilają się ruchy radykalne i populistyczne, zagrażające niezbywalnym prawom, które uważaliśmy za niepodważalne.

Profesor Zbigniew Kwieciński (1941-2024) – Mistrz i Nauczyciel w olsztyńskich wspomnieniach

2025-10-23T17:19:01+00:00

Pierwszy Dziekan WPiWA w UWM w Olsztynie - dr hab. Eugeniusz Łapiński, prof. UWM (1938-2024)

2025-04-16T04:00:38+00:00

Pedagog religii – Ksiądz Profesor Jarosław Michalski (1964-2024)

2025-03-31T11:49:20+00:00