Forum Nauk Społecznych

RECENZJA Moisés Naím, Zemsta władzy. Jak autokraci na nowo tworzą politykę XXI wieku, Wydawnictwo Post Factum, Katowice 2022

Arkadiusz Lewandowski — 2024-09-05

„Komisja Edukacji Narodowej i jej dziedzictwo”. Ogólnopolska Konferencja Naukowa z udziałem gości zagranicznych, Olsztyn 16-17 października 2023 roku

Maria Radziszewska — 2024-09-05

„Pedagogika wobec wyzwań współczesnego świata”. Międzynarodowa Konferencja Naukowa z okazji Jubileuszu prof. dr. hab. Henryka Mizerka, Olsztyn 16 listopada 2023 roku

Małgorzata Ciczkowska-Giedziun — 2024-09-05

The Russia ‒ Ukraine War and the Renaissance of IR Realism

Piotr Pietrzak — 2024-09-05

The primary objective of this article is to present an interpretation of Russia's war in Ukraine from the perspective of the oldest - realist theory of international relations (IR). Contrary to popular belief, realist approaches are neither homogeneous nor entirely predictable. This school of thought encompasses diverse perspectives from both practitioners and theoreticians, including Zbigniew Brzezinski, Henry Kissinger, John Mearsheimer, Kenneth Waltz, Stephen Walt, and others. By rigorously examining these different viewpoints, we aim to expose the weakest links in our analysis and shed light on various hidden dimensions of the ongoing contemporary conflict, with the aim of preventing future outbreaks of similar conflicts and further deterioration of existing ones.

Zamach terrorystyczny Hamasu na Izrael (2023) – geneza i reperkusje dla państw Zatoki Perskiej

Wojciech Grabowski — 2024-09-05

Celem artykułu jest ukazanie wpływu konfliktu Izrael-Hamas 2023 na sytuację geopolityczną państw Zatoki Perskiej. W artykule przedstawiono krótką genezę konfliktu izraelsko-palestyńskiego, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju sytuacji w Strefie Gazy oraz działalności Hamasu na jej terenie. Podjęte zostały także reakcje państw Zatoki Perskiej na zamach Hamasu z 7 października 2023 roku oraz jego skutki polityczne dla tychże państw. Dla realizacji tak postawionego celu sformułowano hipotezę, która zakłada, że konflikt Izrael-Hamas skłania państwa arabskie Zatoki Perskiej do balansowania między USA, Izraelem, Iranem a poparciem sprawy utworzenia państwa palestyńskiego, wstrzymując proces normalizacji stosunków izraelsko-saudyjskich przynajmniej do czasu zakończenia działań zbrojnych Izraela na terenie Strefy Gazy. W celu weryfikacji hipotezy postawiono pytania badawcze: 1. Jaka jest geneza zamachu terrorystycznego Hamasu z 7 października 2023 roku, a szerzej konfliktu izraelsko-palestyńskiego? 2. Jak na zamach terrorystyczny Hamasu zareagowały państwa Zatoki Perskiej i dlaczego w taki sposób? 3. Jakie reperkusje polityczne wywołał zamach Hamasu z 7 października 2023 roku?

Polityka bezpieczeństwa Filipin pod rządami prezydenta Marcosa Juniora (od 2022 roku)

Robert Czulda — 2024-09-05

Filipiny od kilku lat zmagają się z chińską polityką konfrontacji na Morzu Południowochińskim. Rosnąca presja ze strony Pekinu zmusiła Filipiny do aktywniejszego działania w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Poprzedni prezydent Filipin Rodrigo Duterte (2016 ‒ 2022) starał się obniżyć poziom napięcia w relacjach z Chinami i tym samym poprawić strategiczną pozycję Filipin, poprzez odejście od tradycyjnego filaru filipińskiej polityki bezpieczeństwa, jakim jest bliska współpraca ze Stanami Zjednoczonymi. Strategiczne partnerstwo z Waszyngtonem próbował on zastąpił politycznym zbliżeniem z Chinami, ale próba ta zakończyła się niepowodzeniem.

Celem artykułu jest analiza polityki bezpieczeństwa Republiki Filipin pod rządami prezydenta Ferdinanda Marcosa Juniora (od czerwca 2022 roku). Hipotezą jest stwierdzenie, że wybór Ferdinanda Marcosa na prezydenta Filipin był niezbędnym warunkiem, aby doszło do odbudowania strategicznego partnerstwa ze Stanami Zjednoczonymi, które znalazło się w kryzysie w czasie rządów prezydenta Rodrigo Duterte. W artykule zanalizowano geostrategiczne znaczenie Filipin przez pryzmat mocarstw (Stany Zjednoczone i Chiny); genezę odnowienia partnerstwa pomiędzy Manilą a Waszyngtonem; przykłady filipińsko-amerykańskiej współpracy wojskowej; najważniejsze inicjatywy z zakresu modernizacji technicznej Filipin oraz przykłady polityki dywersyfikacji.

Wybrane aspekty myśli politycznej Stronnictwa Demokratycznego w latach 1937‒1940

Waldemar Żebrowski — 2024-09-05

Celem artykułu jest prezentacja wybranych aspektów myśli politycznej ruchu demokratycznego w Polsce formułowanej i publikowanej w latach 1937‒1940. Zestawieniu poddano kluczowe dla tego okresu dokumenty programowe. W rezultacie przeprowadzonej analizy zaprezentowano proponowany przez Stronnictwo Demokratyczne zarys organizacji przestrzeni społeczno-politycznej i gospodarczej Rzeczypospolitej Polskiej. W przedwojennym SD twierdzono, że rozwój kraju możliwy jest jedynie w warunkach systemu demokratycznego, a ograniczenia w tym zakresie zagrożą bezpieczeństwu i suwerenności Polski. Ukazano też stosunek tej formacji do wybuchu II wojny światowej. Myśl polityczna, która była udziałem twórców SD, w znaczący sposób wpłynęła na przyszłe pokolenia członków tej partii, niejednokrotnie była inspiracją do podejmowania przez nich działań politycznych.

/Nie/demokratyczna władza jako źródło dehumanizacji wychowującego społeczeństwa

Andrzej Olubiński — 2024-09-05

Podjęty w niniejszym opracowaniu problem dotyczy próby zwrócenia uwagi na edukacyjne zagrożenia wynikające z /nie/demokratycznego sposobu sprawowania władzy, głównie państwowej, ale częściowo także technologiczno-cybernetycznej. Zasadniczym zatem celem tego tekstu jest krytyczny oraz demaskacyjny charakter oceny de facto złych, a niekiedy wręcz patologicznych działań władzy. Jednocześnie zwracamy tutaj uwagę na fakt, że tego typu funkcjonowanie systemów władzy często skutkuje ewidentnymi stratami w zakresie kształtowania określnego systemu wartości, zachowań czy postaw jednostek oraz szerszych grup społecznych, zarówno w mikro, jak i w makroskali. Przy czym staramy się tutaj wyeksponować także coraz bardziej widoczne przypadki patologicznego kierowania społeczeństwem w sposób ukryty oraz manipulacyjny, także w nominalnych systemach demokratycznych. Ostateczne wnioski wynikające z tego typu narracji związane są z intencją poszerzenia wiedzy w tym zakresie, jak i z nadzieją na profilaktyczną aktywność społeczeństwa, w celu niedopuszczenia do tego typu dehumanizacyjnych procesów społecznej edukacji lub ich eliminacji.

O konieczności powrotu do subsydiarnej roli państwa w publicznej edukacji szkolnej

Bogusław Śliwerski — 2024-09-05

Treścią artykułu jest analiza nowych funkcji szkoły w ponowoczesnym społeczeństwie, które rozwija się w demokracji i dla demokracji. Ta zaś jest możliwa tylko wówczas, kiedy ma miejsce detotatlizacja polityki oświatowej władz centralistycznych, które kierują się w neoliberalnym państwie ideologią etatyzmu jako ukrytej formy demokracji autorytarnej, zamiast wdrażania z udziałem procesów kształcenia i wychowania do demokracji partycypacyjnej i deliberatywnej. Przedstawiam zatem proces koniecznych zmian w polskim systemie szkolnym, które zostały wyrażone w ruchu solidarnościowej opozycji wobec reżimu Polski Ludowej, a na skutek konfliktów społecznych i politycznych w okresie transformacji ustrojowej zostały zaprzepaszczone przez postsolidarnościowe elity władzy. Uzasadniam zatem konieczność powrotu polskich polityków do subsydiarnej roli państwa w publicznej edukacji szkolnej dzieci i młodzieży oraz wskazuję na już istniejące rozwiązania prawne i pedagogiczne w tym zakresie.

Współpraca wewnątrz- i międzysektorowa jako element wsparcia edukacji włączającej

Zenon Gajdzica — 2024-09-05

W Polsce proces oceny i realizacji potrzeb na poziomie lokalnym jest urzeczywistniany w podziale sektorowym. Własne narzędzia diagnostyczne i terapeutyczne posiada ochrona zdrowia, pomoc społeczna i oświata. Brakuje ogólnokrajowych standardów międzysektorowego zarządzania tym procesem oraz współpracy i integracji zasobów na poziomie lokalnym. Każdy sektor działa samodzielnie, nie widząc pozostałych, co wręcz uniemożliwia wymianę informacji, wiedzy, zasobów. W konsekwencji funkcjonuje system o niskiej skuteczności, w którym może dochodzić do duplikacji działań, wysiłków, kosztów.

Podstawowym celem opracowania jest zaprezentowanie międzysektorowego modelu wsparcia dziecka, ucznia i rodziny opracowanego i pilotażowo wdrażanego w ramach działań projektowych. Prezentacja ta została poprzedzona ogólną charakterystyką wewnątrzsektorowych i międzysektorowych procesów wspierania rozpatrywanych w kontekście szeroko pojętej edukacji włączającej. Punktem wyjścia jest teza, że w obecnej formule wspieranie placówek ogólnodostępnych odbywa się w ograniczonym zakresie i jedynie wewnątrzsektorowo, co obniża jego trafność i jakość. W efekcie warto podjąć próbę skonstruowania międzysektorowego modelu wsparcia, wpisującego się w potrzeby uczniów realizujących obowiązek szkolny w placówkach ogólnodostępnych.

Zapętlanie nauki/w nauce – o wolności akademickiej i jej przeciwnikach

Józef Górniewicz — 2024-09-05

W artykule analizuję problem wolności akademickiej na tle historycznym. Ukazano poglądy filozofów wolności i wolnej woli człowieka oraz odniesienie do praktyki akademickiej. Występują wewnętrzne i zewnętrzne czynniki blokujące wolność akademicką. Do wewnętrznych zalicza się typowo ludzkie słabości jak zawiść i dążenie do przejęcia władzy i środków na badania. Czynniki zewnętrzne to polityka państwa w sferze naukowej oraz jakość współpracy badawczej i dydaktycznej z placówkami zagranicznymi.

Język polityki. Od retoryki do analizy dyskursu. Zarys problematyki

Marek Sokołowski — 2024-09-05

Celem niniejszego artykułu jest próba przedstawienia wzajemnych związków pomiędzy językiem a polityką. Mówienie w ujęciu socjologów języka to językowe zachowania jednostek, wynikające z sytuacji pozajęzykowych oraz właściwości ich idiolektu, ukształtowanego przez środowisko i wykształcenie. Do nazwania językowych sposobów ujmowania rzeczywistości w postaci komunikacji politycznej posługujemy się terminem ‘dyskurs’, oddającym funkcjonalny aspekt używania języka. Dyskurs w tym znaczeniu sytuuje się pomiędzy językiem a komunikacją, jest w tym ujęciu traktowany jako konkretny komunikat (w postaci ciągu zdań), w którym uwzględnia się zarówno płaszczyznę werbalną, jak również okoliczności jego powstania. Badania nad dyskursem czerpią z dorobku wielu nauk: antropologii, historii, retoryki, stylistyki, semiotyki, badań literackich, etnografii mówienia, politologii i socjologii. Badacze języka polityki proponują termin ‘socjolingwistyka’ lub ‘politolingwistyka’, mając na uwadze teksty motywowane politycznie, wytwarzane przez instytucje sprawujące władzę bądź przez organizacje (partie polityczne) dążące do zdobycia i utrzymania władzy lub do udziału w jej sprawowaniu.

W poszukiwaniu istoty pedagogiki szkoły

Inetta Nowosad — 2024-09-05

Celem artykułu jest rekonstrukcja pola problemowego pedagogiki szkoły i podjęcie próby wyprowadzenia jej przedmiotu w procesie konstytuowania się. Ważną podbudową jest ogląd i rozpoznanie genezy tej subdyscypliny, które w Polsce wywodzą się z dorobku pedagogiki szkoły w Niemczech. Artykuł zwraca również uwagę na zjawisko ‘przerwanej drogi’ rozwoju pedagogiki szkoły na gruncie polskim i próbę odtworzenia dorobku subdyscypliny, którą w 2013 roku podjęła prof. Maria Dudzikowa, zaś od 2020 działania te kontynuowane są przez prof. Mirosława J. Szymańskiego i Sekcję Pedagogiki Szkoły przy KNP PAN. Rekonstrukcja naukowego dyskursu służyć ma nie tylko sproblematyzowaniu ram, lecz także umocnieniu tożsamości pedagogiki szkoły w naszym kraju.