Forum Nauk Społecznych

Wprowadzenie redakcji

Joanna Ostrouch-Kamińska, Maciej Hartliński — Fri, 21 Apr 2023 00:00:00 +0000

Agnotologia pedagogiczna (2). Ignorancja jako funkcja politycznego centralizmu i globalnego neoliberalizmu gospodarczego

Kazimierz Zbigniew Kwieciński — Fri, 21 Apr 2023 00:00:00 +0000

Jest to drugi esej z serii „Agnotologia pedagogiczna”. Agnotologia to studia nad szerzeniem nietolerancji (R.N. Proctor). Autor analizuje tu dwa problemy, dotyczące ignorancji jako nieuniknionej funkcji politycznego centralizmu i neoliberalnej gospodarki globalnej. Te dwie wielkie, dominujące siły same w sobie są antyedukacyjne, ale też prowadzą do całkowitej, nieomal śmiertelnej destrukcji systemów edukacji zorganizowanej. Narasta populizm i neofaszyzm. Młodzież, zanurzona w konsumpcjonizmie, nie zauważa, że została przez ‘gerontokratów’ ograbiona z własnej przyszłości, nie buntuje się. Co mogą zrobić pedagodzy i nauczyciele? Wezwanie do edukacji działań do oporu.

Nierówności społeczne: geneza – struktura – walory moralne

Tadeusz Pilch — Fri, 21 Apr 2023 00:00:00 +0000

W tekście wykonano analizę nierówności społecznych, potraktowanych tu jako zjawisko powszechne i uniwersalne. Przy podkreśleniu braku zgody na ich istnienie, autor wskazuje jednocześnie na takie cechy nierówności społecznych, jak związek z władzą polityczną, zracjonalizowany ahumanitaryzm i polimorficzność. Cechy te są ilustracją, jak bezradne wobec zjawiska ‘nierówności społecznych’ są demokracja, praworządność i rozumienie sprawiedliwości. Autor przekonuje, że podejmowane w różnych krajach działania nie zniwelowały tych nierówności, a ich nowym kreatorem stały się wykształcenie i bogactwo. Zwraca uwagę na takie problemy, jak gorsza sytuacja kobiet czy drastyczne ubóstwo dotyczące dużej części ludności świata, w tym dzieci. W artykule zaprezentowano ponadto formy upośledzania dzieci i wskazano, jakie zasady i regulacje uznać można za wartościowe. W ostatniej części tekstu nakreślono sytuację polityczno-społeczną w Polsce, wskazując na zagrożenia płynące z bezrefleksyjnego niszczenia lokalnej i narodowej wspólnoty i pogłębiania społecznych nierówności.

Przesilenia (transformacje) koncepcyjne oraz organizacyjno-prawne w teorii i praktyce pedagogiki specjalnej (ze szczególnym uwzględnieniem edukacji włączającej)

Marzenna Zaorska — Fri, 21 Apr 2023 00:00:00 +0000

Przesilenie to kategoria, która w obecnych czasach, tj. w czasach zauważalnej zmienności oraz płynności w obszarze życia społecznego, ustalonej przez minione pokolenia aksjologii, obowiązujących norm i zasad komunikacji międzyludzkiej przyjmuje nowe pola znaczeń nie tylko desygnatowych, ale również praktycznych. Często identyfikowana jest z kategorią transformacji. Egzemplifikuje się w koncepcjach teoretycznych oraz konkretnych działaniach w istotnych wymiarach i aspektach funkcjonowania ludzkiej cywilizacji, a także indywidualnego życia człowieka. Pedagogika specjalna, odnosząc swoje naukowe zainteresowania do obszaru wpierania osób z niepełnosprawnościami, w sposób szczególny i adekwatny do przedmiotu zainteresowań, odbiera oraz dostosowuje wykonywane przez siebie aktywności do obserwowanych trendów dziejowych, historyczno-kulturowych, wyzwań przyszłości. Dlatego zagadnienie przesilenia w aktualnych rozważaniach na temat istoty oraz misji pedagogiki specjalnej, jako naukowej subdyscypliny pedagogiki, oraz możliwej egzemplifikacji obecnych ustaleń na obszar funkcjonowania instytucji prowadzących szeroko ujętą pomoc osobom z niepełnosprawnościami w naszym kraju nabiera nowych znaczeń zarówno z teoretycznego, jak też realizacyjnego punktu widzenia.

Demokracja a problem woli ludu

Janusz Filipkowski — Fri, 21 Apr 2023 00:00:00 +0000

Demokracja to ustrój polityczny, w którym władzę sprawuje lud. W ustroju tym największe znaczenie ma wola tego ludu. Pojęcie woli ludu może być jednak bardzo różnie rozumiane. Z pojęciem tym wiąże się również wiele innych kwestii wymagających bliższego określenia. Podstawową kwestią jest doprecyzowanie samego pojęcia ludu: kim on jest, kto może być członkiem tego ludu i pod jakimi warunkami. Kolejnym zagadnieniem są możliwości i sposoby rozpoznawania jego woli. Wyjaśnienia wymaga także to, jakie są podstawy autorytetu woli ludu i czego wola ta ma dotyczyć, co ma być jej przedmiotem. Szukając odpowiedzi na postawione tutaj pytania można sięgnąć do metody analizy systemowej, która demokrację ujmuje jako pewien system, czyli uporządkowany wewnętrznie układ elementów. Wyjaśnienie znaczenia poszczególnych elementów tego systemu polega na ujęciu ich miejsca i ich funkcji w strukturze systemu jako integralnej całości. Podstawą tego systemu jest samo pojęcie demokracji jako mechanizmu służącego podejmowaniu możliwie najbardziej racjonalnych decyzji politycznych. Ponieważ zaś w realiach demokracji sprawowanie władzy polega na urzeczywistnianiu woli ludu, dlatego też jednym z podstawowych warunków decydujących o jakości demokratycznie podejmowanych decyzji jest odpowiednie zdefiniowanie pojęcia ludu i jego woli.

Katastrofa i kontrola niepewności. Pytania i hipotezy z socjologii dyskursu katastrofy

Andrzej Wójtowicz — Fri, 21 Apr 2023 00:00:00 +0000

Globalny strach i nadzieja nieodmiennie charakteryzują zbiorowe i indywidualne postawy wobec licznych w historii zaraz. Pandemia Covid-19 jest jedną z nich. Jej opisy naukowe i popularne miały liczne, społeczne uwarunkowania. Badanie ich dyskursów jest zadaniem socjologii. Przedsięwzięciem głównym jest w takich ujęciach analiza form i treści dyskursów dominujących, medycznych, publicznych, kulturowych. Z konkluzji wynika, że zmiany stanów chorobowych i potencjalnie śmiertelnych ich efektów są także społecznie zdeterminowane w stopniu możliwym do określenia i do kontroli poziomu ich istotności. Hipoteza ta jest silnie kulturowa, to znaczy, że społeczeństwa z wysokim kapitałem kulturowym mają większe szanse ratunku. Idzie tylko o pytanie, jaka struktura społeczna gwarantuje sukces.

‘Ewaluacja’ w akademii – los ‘skradzionego’ słowa

Henryk Mizerek — Fri, 21 Apr 2023 00:00:00 +0000

Celem autora tego artykułu jest wskazanie miejsc, w których prowadzenie badań ewaluacyjnych w szkole wyższej może przynieść oczekiwane rezultaty. Zostały tu przedstawione argumenty na rzecz tezy, że w trakcie projektowania, prowadzenia oraz komunikowania wyników badania konieczne są nie tylko kompetencje metodologiczne i wiedza merytoryczna na temat ich przedmiotu, lecz także dogłębna znajomość teorii powstałych w ramach wielu nurtów badań ewaluacyjnych. Uwagę skierowano tutaj na różnice między ocenianiem a ewaluacją oraz na specyfikę wyróżniającą badania ewaluacyjne na tle stosowanych badań społecznych. W tekście zamieszczono także analizę porównawczą założeń przyjmowanych w ramach współistniejących współcześnie nurtów w teorii i metodologii ewaluacji.

Społeczna percepcja partii politycznych w Polsce. Między perspektywą empiryczną a normatywną

Anna Pacześniak, Maria Wincławska — Fri, 21 Apr 2023 00:00:00 +0000

Partie polityczne nie cieszą się dużym uznaniem społecznym w społeczeństwach demokratycznych. Ludzie rzadko do nich dołączają, nie identyfikują się z nimi, nie ufają im, a nawet rzadziej niż w minionych dekadach chodzą na wybory. Wszystkie te zjawiska są dobrze udokumentowane w literaturze, ale dostarczają wniosków na temat partii pośrednio.

Celem niniejszego artykułu jest pokazanie, jak partie polityczne są postrzegane przez polską opinię publiczną. Na podstawie badań empirycznych: sondażu na reprezentatywnej próbie oraz analizy danych wtórnych raportów CBOS wyciągamy wnioski na temat postrzegania polskich partii politycznych. Artykuł uzupełnia ocenę partii politycznych o bezpośrednie postrzeganie polskich partii zarówno jako aktorów sceny politycznej, jak i instytucji demokratycznego państwa. Pokazuje, że postrzeganie partii jest bardziej zniuansowane, niż można się spodziewać przy wstępnym rozpoznaniu, a rozróżnienie między partiami jako aktorami i instytucjami demokratycznymi jest kluczowe dla zrozumienia wyłaniającej się dwoistości tego postrzegania.

Wizualne przedstawienia religii i nowej duchowości w przestrzeni publicznej – na przykładzie Olsztyna i okolic

Agnieszka Zduniak — Fri, 21 Apr 2023 00:00:00 +0000

Kultura współczesna jest kulturą zdominowaną przez wszechobecność obrazów. Wizualne reprezentacje i manifestacje dotyczą także religii i duchowości. Celem artykułu jest prezentacja lokalnych przedstawień religii instytucjonalnej, religii sprywatyzowanej, nowej duchowości i religii kulturowej. Główną metodą badawczą jest analiza fotografii wykonanych w Olsztynie i okolicach miasta wiosną 2018 roku. Badania pozwoliły wyciągnąć wnioski m.in. o skonwencjonalizowanych obrazach religii.

Ewolucja rządu Bośni i Hercegowiny – ograniczenia i determinanty

Jacek Wojnicki — Fri, 21 Apr 2023 00:00:00 +0000

Państwo bośniackie jest interesującym przykładem kształtowania tożsamości etnicznej trzech zamieszkujących je narodów (Serbów, Chorwatów i Muzułmanów). Kwestia instytucji władzy wykonawczej jest bezpośrednio zdeterminowana procesem państwotwórczym, zwłaszcza w kontekście zróżnicowanego jej postrzegania przez trzy główne narody zamieszkujące od wieków ziemie bośniackie (oba państwa jugosłowiańskie przed 1918 rokiem, w warunkach socjalistycznej federacji jugosłowiańskiej i w trakcie kształtowania się odrębnej państwowości).

Z historii i współczesności olsztyńskiej politologii

Tomasz Gajowniczek, Arkadiusz Żukowski — Fri, 21 Apr 2023 00:00:00 +0000

W artykule skoncentrowano się na przemianach instytucjonalno-organizacyjnych dotyczących tworzenia się ośrodka politologicznego w Olsztynie, którego geneza sięga końca lat sześćdziesiątych XX wieku. Aktywność olsztyńskiej politologii ukazano przede wszystkim poprzez pryzmat aktywności Instytutu Nauk Politycznych Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie utworzonego w 2001 roku. W powiązaniu ze zmianami organizacyjnymi przedstawiono ewolucję ofert dydaktycznych i rozwój kadry naukowej, m.in. poprzez uzyskiwane akredytacje i uprawnienia do nadawania stopni i tytułów naukowych. Znaczące miejsce poświęcono współpracy międzynarodowej oraz działalności publikacyjnej i wydawniczej. Ujęto też kwestie aktywności badawczej i popularyzowania nauki, a także współpracy naukowej ze studentami oraz politologicznego aktywizowania uczniów szkół średnich i podstawowych.

50-lecie olsztyńskiej pedagogiki - sprawozdanie z obchodów uroczystej sesji jubileuszowej

Maria Radziszewska — Fri, 21 Apr 2023 00:00:00 +0000

Oscar Barberà, Giulia Sandri, Patricia Correa, Juan Rodríguez-Teruel (eds.) (2021) Digital Parties: The Challenges of Online Organisation and Participation (Studies in Digital Politics and Governance) Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-78668-7

Małgorzata Kaczorowska — Fri, 21 Apr 2023 00:00:00 +0000