Forum Teologiczne

Omówienia i Sprawozdania

Katarzyna Parzych-Blakiewicz — 2023-11-14

Omówienia i sprawozdania są częścią tomu, obejmującą omówienie jednej książki i dwóch wydarzeń naukowych. Są to:

- Święta Anna w wierze, pobożności i sztuce – dawniej i dziś. Perspektywa uniwersalna i regionalna, red. Ewelina M. Mączka, Sylwia Mikołajczak, Olsztyn 2021, ss. 313

- Sprawozdanie z XIV Międzynarodowego Warmińskiego Seminarium Hagiologicznego pt. Święci Cyryl i Metody w wierze, pobożności, teologii i sztuce – dawniej i dziś (perspektywa uniwersalna i regionalna) (Saints Cyril and Methodius in faith, piety, theology and art – then and today (universal and regional perspective)), Wydział Teologii UWM w Olsztynie, 4 listopada 2022 r.

- 23. Dni Interdyscyplinarne na Wydziale Teologii UWM w Olsztynie, 7–8 listopada 2022 r.

ST. MAXIMUS THE GREEK (MIHAIL TRIVOLIS, ARTA, CA. 1470–MAKSIM GREK, MOSCOW, 1556): AN INSIGHT INTO HIS PERSONAL EUCHOLOGY

Neza Zajc — 2023-11-14

This text establishes a foundation for the argument that Maximus the Greek dedicated his life’s work to safeguarding and upholding ancient principles for individual spiritual practices, in opposition to the influence and control of the state and imperial authority. This task was accomplished through both his work as a translator and the author of sacred devotional texts and hymns associated with Byzantine hymnography and the Eastern Orthodox Christian tradition. Notably, it is his inner veneration of the Holy Theotokos that marks the primary sensibility of the defence of this intense, inwardly-focused faith in direct communion with the Divine. Maxim’s defence of the Eastern Orthodox Christian tradition was accomplished by the special guidance of the Holy Spirit as his personal internal principle that he used not only in the prayer (hesychastic, ascetical) and in the theological works (hagiographical, liturgical) but also in philological works (of editing, translating, redacting), and especially in exegetical texts. Therefore, the strong Byzantine patristic and monastic thought as the basis of his contemplative practice, formed in the years spent at the Holy Mount Athos, in the Holy Monastery of Vatopaidi, was the most important source of his authentic and divinely inspired, original Orthodox theology.
Detailed consideration is especially given to his prayers. Among them, the most important place is reserved for “The Kanon to the Holy and Divine Spirit Parakletos”, which reflects several possible influences, such as the Akathystos hymn, the Great Kanon, and the individual canon, as was St. Constantin’s Kanon to St. Demetrius, all of which confirm the very archaic Byzantine and Slavonic sources that properly could serve Maxim for his Old Church Slavonic linguistic basis. Thus, his prayer is a highly original, monastic and deeply personal work that bears witness to his ascetic (hesychastic) practice. All of this tends to confirm that his grammatical and linguistic view of the Old Church Slavonic language was shaped well before his entrance to Muscovite Russia and that not only was he unjustly accused of heretical mistakes (and thereby imprisoned), was, more importantly, in Russia almost entirely and, possibly intentionally misunderstood. Nevertheless, and despite his suffering, until the end of his life, Maxim argued that his use of Slavonic language was spiritually guided and, therefore, sacred.

SACRAMENT OF EUCHARIST ACCORDING TO EXPOSITIO SYMBOLI APOSTOLORUM BY JOHANNES MARIENWERDER

Marek Karczewski — 2023-11-14

Podstawowym źródłem badań jest główne dzieło Jana z Kwidzyna (1342–1417) Expositio Symboli Apostolorum (1399/1401). Temat Eucharystii jest interesujący z dwóch przyczyn. Po pierwsze, koniec XIV w. to czas, gdy wierni przejawiają różne postawy wobec tego sakramentu: pojawiają się liczne postulaty, aby pogłębiać pobożność eucharystyczną i jednocześnie wykształcają się postawy negujące realną obecność Chrystusa w Eucharystii. Po drugie: omówienie poglądów Jana z Kwidzyna dotyczących Eucharystii zawartych w Expositio może stanowić uzupełnienie opracowań dotyczących pobożności eucharystycznej bł. Doroty z Mątów. W artykule poruszono kilka zagadnień. W punkcie pierwszym zaprezentowano stan debaty na temat Eucharystii w środowisku praskim w II połowie XIV w. Pojawiały się tu postulaty częstej komunii św. W tym czasie istniały w Pradze prądy negujące katolicką naukę o Eucharystii. W punkcie drugim opracowania omówiono teologię Sakramentu Eucharystii zawartą w Expositio. Można ją określić jako formę apologii katolickiej nauki o Eucharystii. Ponadto, w Prologu do dzieła Jan z Kwidzyna zawarł wiele krótkich wskazówek praktycznych dotyczących głównie sprawowania mszy św. Należy wyrazić nadzieję, że treści zawarte w opracowaniu będą przydatne zarówno teologom, jak i innym badaczom zajmującym się środowiskiem literackim późnośredniowiecznej Pomezanii, ale także epoką przedhusycką.

L’USO DELLA TRADIZIONE. “SACRI CANONIS MISSAE DUPLEX EXPOSITIO” DI ODONE CAMERACENSIS E FRANCISCUS TITELMANS

Tomasz Karol Mantyk — 2024-08-07

Użytek z tradycji. “Sacri Canonis Missae Duplex Expositio” Odona z Cambrai i Franciszka Titelmansa: szesnastowieczne wykorzystanie średniowiecznego dzieła.

Streszczenie

Artykuł jest poświęcony komentarzowi do kanonu Mszy Świętej złożonego z XII wiecznego dzieła Odona, biskupa Cambrai i obszernych dodatków autorstwa Franciszka Titelmansa, XVI wiecznego franciszkanina. Stawia pytanie, dlaczego renesansowy teolog postanowił opublikować średniowieczne dzieło wraz ze swoim komentarzem. Ukazuje, iż działo Odona było jednym z ostatnich komentarzy do Eucharystii inspirowanych myślą patrystyczną. Wskazuje to, iż Titelmans mógł mieć intencję odnowy języka teologii sakramentalnej, atakowanej przez reformatorów, przez powrót do terminologii przed-scholastycznej. Z drugiej strony Titelmans nie unikał sformułowań typowo scholastycznych. Wydaje się, że chciał niejako połączyć elementy scholastyczne z patrystycznymi, aby przekonująco wyłożyć katolicką teologię sakramentu ołtarza.

TŁUMACZENIA KORANU W RECEPCJI POLSKICH KONWERTYTÓW NA ISLAM

Katarzyna Górak-Sosnowska — 2024-08-07

Koran, święta księga islamu, doczekał się przynajmniej sześciu pełnych tłumaczeń na język polski, które są obecnie dostępne w obiegu publikacyjnym. W środowisku naukowym najczęściej wykorzystywany jest przekład Józefa Bielawskiego – arabisty, który jako jedyny dokonał tłumaczenia bezpośrednio z języka arabskiego. Celem artykułu jest analiza recepcji tłumaczeń Koranu na język polski wśród innych istotnych czytelników – polskich konwertytów na islam. Badanie łączy w sobie perspektywę lingwistyczną i socjologiczną. Tłumaczenia Koranu na język polski zostaną osadzone w analizie języka religijnego polskich konwertytów na islam, w tym jego źródłach sprzed i po konwersji. Recepcja poszczególnych tłumaczeń zostanie omówiona na podstawie badania ilościowego zrealizowanego w kwietniu 2022 r. wśród polskich konwertytów na islam. Badaniem objęto sześć tłumaczeń Koranu na język polski autorstwa J. Bielawskiego, A. Ünal/J. Surdela, R. Bergera, M. Czachorowskiego, J. Tarak-Buczackiego i zmodyfikowane tłumaczenie J. Bielawskiego wydane przez Fundację Sakinah. Początkowe tłumaczenia były silnie osadzone w chrześcijańskiej stylistyce i frazeologii. Tłumaczenie Bielawskiego – choć podłożyło fundament pod polskie słownictwo islamistyczne – spotkało się ze sporą krytyką polskich wyznawców islamu. Być może znaczenie odgrywa tu jego naukowy charakter, który zdaje się nie współgrać z wymiarem teologicznym świętej księgi muzułmanów. Pozostałe tłumaczenia zostały dokonane przez muzułmanów, co daje im większą wiarygodność jako tekstom przełożonym przez muzułmanów dla muzułmanów. Stanowią one uzupełnienie dla głównie angielskojęzycznych źródeł, z których korzystają polscy muzułmanie.

MISSION OF THE THESSALONIKI BROTHERS AS THE EXAMPLE OF THE INCULTURATION OF THE CHRISTIAN FAITH IN THE TEACHING OF JOHN PAUL II

Janusz Bujak — 2023-11-14

Celem artykułu jest ukazanie nauczania św. Jana Pawła II na temat Braci Sołuńskich
i ich działalności misyjnej w wymiarze inkulturacji wiary. Konstantyn (826–869) i Michał
(ok. 815-885), czyli święci Cyryl i Metody, bracia pochodzący z Salonik w Grecji, są postaciami,
które wciąż budzą wielkie zainteresowanie ze względu na ich wkład w dzieło ewangelizacji części
ludów słowiańskich i rozwój kultury dzięki stworzeniu alfabetu słowiańskiego, języka pisanego,
w którym mogli poznawać wiarę chrześcijańską, dziedzictwo starożytnej Grecji i Bizancjum. Bracia
Sołuńscy są czczeni zarówno przez chrześcijan prawosławnych, jak i katolików ze względu na to,
że ich działalność misyjna odbywała się w jedności zarówno z patriarchatem Konstantynopola, do
którego należeli, jak i z Rzymem, którego papieże udzielili błogosławieństwa i wsparcia ich
działalności misyjnej oraz metodom, które stosowali, by dotrzeć z Ewangelią do Słowian. Święty
Jan Paweł II od początku swego pontyfikatu nawiązywał do postaci Cyryla i Metodego, podkreślając
ich umiejętność dostosowania się w działalności misyjnej do mentalności ludów słowiańskich.
Ogłosił ich również współpatronami Europy, która powinna oddychać „dwoma płucami” –
zachodnim i wschodnim.

Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej poznajemy tło historyczne wypraw misyjnych
Cyryla i Metodego, w drugiej rozwój myśli cyrylo-metodiańskiej w nauczaniu Jana Pawła II,
w trzeciej – wypowiedzi papieża na temat zasług świętych Braci dla szerzenia Ewangelii wśród
Słowian i dla rozwoju ich kultury.

DZIEDZICTWO CYRYLA I METODEGO JAKO FUNDAMENT KOMUNIKACJI MIĘDZYKULTUROWEJ

Olena Shimko — 2023-11-14

Artykuł jest kontynuacją studiów autorki nad powstaniem i rozprzestrzenianiem się tradycji bibliograficznej wśród Słowian. Autorka poddała analizie ideę stworzenia i rozpo-wszechnienia wspólnego języka kulturowego Słowian, który istniał od dawna, począwszy od morawskiej misji Cyryla i Metodego. Ponadto rozwija tezę, że język stworzony przez braci z Tesaloniki na potrzeby kultu od samego początku stał się czynnikiem silnie jednoczącym narodowościowo – swego rodzaju filozofią słowiańskiej jedności. Historia rozprzestrzeniania się tradycji Cyryla i Metodego wśród Słowian zachodnich, południowych i wschodnich została ukazana w kontekście idei wspólnego języka kulturowego.

ŚWIĘCI BRACIA Z SALONIK I ICH SPUŚCIZNA W SŁOWACKIEJ KULTURZE DUCHOWEJ: TRADYCJA, ADAPTACJA, RÓŻNORODNOŚĆ

Peter Žeňuch — 2023-11-14

W artykule podjęto temat dotyczący spuścizny świętych Cyryla i Metodegow słowackiej kulturze duchowej. Wykazano wpływ dorobku życiowego Braci z Salonik na słowacką tradycję oraz na różnorodność i otwartość kulturową. W badaniach przyjęto założenie, że tłumaczenia Pisma Świętego na język narodowy uważa się za najistotniejszy przejaw dojrzałości i zaawansowania języka. W ten sposób najstarszy słowiański język literacki – starosłowiański – stał się tym, który w ówczesnym świecie zachodnim osiągnął poziom kulturowego języka Europy obok łaciny i greki. Autor zajął się zagadnieniami, które otwierają dyskurs naukowy nad przemianami i kontekstami tożsamości kulturowej w enklawie i diasporze na przykładzie Słowaków i Rusinów, stąd w artykule wykorzystano przykład słowackiego środowiska językowo-kulturowego, aby wyjaśnić kulturowei językowe zagadnienia relacji między wspólnotą a tożsamością językową w kontekście narodowym i szerszym słowiańskim. Różnorodność słowackiej konfesyjności zawiera w sobie ciągłość chrześcijańskiej myśli językowej Słowaków, a tym samym ciągłość dziedzictwa duchowego tradycji i kultury cyrylo-metodiańskiej. Wynika to z faktu, że przez wprowadzenie do praktyk kościelnych języka słowiańskiego, obok łaciny i greki, Słowianie i Słowacy łatwiej dostosowali się do mentalności kulturowej łacińsko- czy greckojęzycznych elit. Na kulturę Słowian miała wpływ także kultura bizantyjska. Bizantyńsko-słowiańska tradycja duchowa, literacka i liturgiczna pozostawała i nadal pozostaje w bliskim związku z zachodnią tradycją kulturową i konfesyjną.

DIE WEGE DER VEREHRUNGSTRADITION DER THESSALONISCHEN BRÜDER KYRILL UND METHOD IM ZUSAMMENHANG MIT DER FRÜHEN GESCHICHTE DER SLOWAKEI

Andrej Botek — 2023-11-14

Die Thessalonischen Brüder – die heiligen Kyrill und Method- haben sich unauslöschbar in die Religions – und Kulturgeschichte mehrerer slawischer Völker eingetragen. Ihr Werk, wenn auch seinerzeit von verschiedenen Kontroversen und Feindschaften begleitet, hat bis in die heutige Zeit überlebt und ihr Vermächtnis wird von allen slawischen Völkern verehrt. Der aus Polen stammende Papst Johannes Paul II. erklärte die heiligen Kyrill und Method zu Mitbeschützern Europas, neben dem heiligen Benedikt und anlässlich des hundertjährigen Jubiläums der Enzyklika Grande munus von Leo XIII. hat er ihnen eine eigene Enzyklika Slavorum apostoli gewidmet (Lubańska, 2013, S. 587). Ihre wichtige gesellschaftliche Bedeutung wird auch durch die Erwähnung ihres geistlichen Erbes in der Präambel der Verfassung der Slowakischen Republik (die am 1. September 1992 angenommen wurde) deklariert. In diesem Artikel soll nicht nur die Größe des Werkes dargestellt werden, welches die heiligen Kyrill und Method uns überlassen haben; es sollen desgleichen die Widrigkeiten, welche zum einen die Thessalonischen Brüder persönlich, zum anderen auch ihr mühevolles missionarisches Werk begleitet haben, dargestellt werden, und auch von der Verehrung die Rede sein, die diesen beiden herausragenden Persönlichkeiten kurz nach ihrem Tod erwiesen wurde. Der vorliegende Beitrag möchte nicht die vielschichtige Bedeutung des Wirkens von Kyrill und Method widerspiegeln, da dieses Thema bereits mehrfach ausführlich beschrieben wurde. In diesem Artikel soll über die Verehrung nachgedacht werden, die den Thessalonischen Brüdern in der frühesten Zeit in der Slowakei hätte zuteilwerden können.

CYRIL AND METHODIUS AS PRECURSORS OF THE ‘RUS’ WORLD’: THE IMAGE OF THE SOLUN BROTHERS AND RUSSIAN IMPERIALISM

Marcin Składanowski — 2023-11-14

This article analyses the recent Russian Orthodox discourse on the Solun Brothers. This analysis shows, on the one hand, that the politicised interpretation of the mission of Cyril and Methodius is not a recent ideological innovation, but appeals to the same motives that made their cult popular in 19th-century Russian Orthodoxy. On the other hand, the reinterpretation of the meaning of their mission that is currently taking place is acquiring additional political objectives harmonised with those of Russian state ideology, as well as cultural and foreign policy, especially in relation to the post-Soviet area. At the same time, however, the religious significance of Cyril and Methodius is almost disappearing from church discourse and theological reflection. A common element of Russian discourse on the Solun Brothers, in both the 19th and 21st centuries, is ahistoricity, understood as a complete disconnection from the actual historical context in which Cyril and Methodius lived and worked .

GREAT MUSICAL FORMS DEDICATED TO SAINTS CYRIL AND METHODIUS

Piotr Towarek — 2023-11-14

This article takes a closer look at the great musical forms dedicated to Saints Cyril and Methodius. These are mainly liturgical compositions related to the worship of the two saints. This group includes a medieval Mass propria (e.g. Parchment Missal no. 212 of the Cracow Chapter) and the Baroque-Classical Mass by Michael Haydn (1758). In the 19th century, the repertoire was expanded to include cantatas (Křížkovsky, Surzyński, Dinew) and hymns (Liszt, Tchaikovsky, Borodin, Pipkov), which are linked to the process of national awakening of Czechs, Slovaks, Croats and Bulgarians. The 19th and 20th centuries also saw the creation of numerous arrangements of the Ordinarium Missae in Glagolitic. These include Leoš Janáček’s monumental “Glagolská mše” (1926) and related works by Czech and Croatian composers (Říchovski, Foerster, Kožušníček, Douša, Janda, Kozinović, Novak, Sokol, Hanuš, Láník). This collection is enriched by stage works: the opera of Zhivka Klinkova (1981/2021) and oratorios and cantatas from the 20th and 21st centuries (Dinew, Širola, Krška, Andrašovan, Tučapský, Procházka, Krák). These works are based on Glagolitic liturgical tests and poetry and prose related to the upsurge of national thought in the 19th century. They show Sts Cyril and Methodius not only as preachers of the Gospel and missionaries to the Slavic peoples but also as teachers of culture, dialogue and reconciliation, and above all, as founders of the foundations of Slavic national identity. The article presented here contributes to the current theological reflection in the field of aspectual hagiology.

TEORIA DIALOGU EKUMENICZNEGO O ZAGADNIENIACH MORALNYCH W PRACACH KOMISJI „WIARA I USTRÓJ” ŚWIATOWEJ RADY KOŚCIOŁÓW

Piotr Kopiec — 2023-11-14

Różnice w nauczaniu moralnym przyczyniają się do pogłębienia podziałów między chrześcijanami. Konflikty etyczno-moralne dzielą dzisiaj bardziej niż różnice doktrynalne. Obserwacje ekumenistów, zwracające uwagę na wewnątrzchrześcijański rozdźwięk w nauczaniu moralnym, od lat dziewięćdziesiątych XX w. coraz bardziej prowokują do formułowania systematycznej refleksji ekumenicznej nad tym zjawiskiem. Do najważniejszych przykładów należy grupa studyjna Komisji „Wiara i Ustrój”, która od 2006 r. prowadzi studia nad przyczynami różnic w nauczaniu etyczno-moralnym i dąży do sformułowania teoretycznych podstaw dialogu ekumenicznego nad zagadnieniami etycznymi. W efekcie prac Komisja opublikowała serię dokumentów dotyczących rozeznania moralnego w Kościołach. Autor zaprezentował w artykule rezultat badań grupy studyjnej Komisji „Wiara i Ustrój”, koncentrując się na wypracowanych przez nią dwóch ważnych elementach teorii ekumenicznego dialogu nad zagadnieniami moralnymi: źródłach rozeznania moralnego Kościołów oraz głównych czynnikach różnic w nauczaniu moralnym Kościołów. Prezentację osadził w szerokim kontekście trudności ekumenicznych wywołanych różnymi odpowiedziami na kwestie etyczne. Do osiągnięcia zadeklarowanego celu prowadzi kontekstowa analiza dokumentów będących najważniejszym rezultatem piętnastoletnich prac grupy. Należy zaznaczyć, że obecnie dokonuje się ich recepcja w poszczególnych Kościołach, stąd też przedstawione propozycje mają potencjał kształtowania nowych okoliczności dialogu ekumenicznego.

RITUAL OF CHRISTMAS EVE SUPPER IN THE OPOCZNO REGION. TRADITION AND THE PRESENT DAY

Zdzisław Kupisiński — 2023-11-14

This article presents the customs, rituals and beliefs of the Christmas Eve supper in the Opoczno subregion, both those practiced at the beginning of the 20th century and those that have survived to the present day. To address the problem at hand, the author has used his own factual material, collected during ethnographic field research conducted in Opoczno in 1990–1993, as well as the literature on the subject. The author’s intention is not only to present the preparations for the Christmas Eve feast and its course but also to show the customs and rituals of this day and supper as rites of passage according to the theories of Arnold van Gennep. These rituals assume three phases: preliminal, liminal and postliminal. In the first phase, a break is made with the previous reality and everyday life in order to enter a state of suspension, i.e. a transitional state, and after performing the rituals specified by tradition, to reach a new reality. The realization of rites of passage can be seen in the inner experiences of the participants at the Christmas Eve feast, which has a religious character.

CELEBRATING THE SACRAMENT OF MARRIAGE DURING FAMILY LIFE. A CATHOLIC-DOGMATIC PERSPECTIVE

Katarzyna Parzych-Blakiewicz — 2023-11-14

This paper presents the question of the dynamics of the sacrament of marriage arising from the wedding vows according to the rite celebrated in the Catholic liturgy. The aim of the paper is to explain what it means to celebrate the sacrament of marriage every day, not only on the wedding day. The theme is developed based on the concept of ritual as a phenomenon involving the activities of introducing a person to a new state of life in society. According to researchers, ritual perpetuates certain values in culture and human consciousness. In the light of theological sources, in Christian rituals, marriage is a theological reality. This means that the sacrament of marriage involves the rite of a man and a woman making four promises concerning their future life together and including their relationship with God. These pledges are a promise of fidelity, love, honesty and accompanying the other person for the rest of their lives, which means ‘dialogue of life’. Sacramentality, on the other hand, signifies a guarantee of access to God’s grace, which is necessary to build a family community according to the Gospel. The sacrament of marriage appears here as a Christian ritual celebrated that commemorates every moment of life together, with references to the grace given by God. Looking at the sacrament of marriage as a ritual makes it possible to see two dimensions of the dynamics of the marital relationship: a horizontal relationship, involving the dialogue between the spouses, and a vertical relationship, involving the dialogue of the spouses with God. Viewed in this way, Christian marriage is a reality unfolding in the individual lives of persons, as well as socially and ecclesiastically.

TRADYCJA I JEJ ZNACZENIE W KOŚCIELE DOMOWYM

Sylwia Mikołajczak — 2023-11-14

Tradycja to możliwość przekazu pokoleniowego dóbr kulturowych i religijnych. W chrześcijaństwie oparta jest na Osobie Jezusa Chrystusa i Jego misji zbawczej. Kościół jako tradent Bożego Objawienia w historii ma zadanie głoszenie autentycznej Ewangelii oraz uobecniać misterium zbawienia. Urzeczywistnieniem Kościoła powszechnego w codziennej egzystencji jest Kościół domowy. Ukazanie rodziny jako podstawowej wspólnoty eklezjalnej jest wyrazem odnowy po Soborze Watykańskim II. Postawiony w artykule problem zawiera się w pytaniu: w jaki sposób rodzina, jako Kościół domowy, ma udział w przekazie Objawienia Bożego? W odpowiedzi na tak sformułowane pytanie badawcze należy przede wszystkim wskazać, że właśnie to Tradycja jest elementem tego Objawienia, a jej podmiotem, oprócz Urzędu Nauczycielskiego Kościoła, jest cały Lud Boży. I dlatego rodzina, w zakresie zadań Kościoła domowego, powinna również uczestniczyć w tym procesie. Ukazano to w dwóch aspektach: wychowania w wierze i udziale w życiu liturgicznym.

PARENTAL ATTITUDES AMONG MEMBERS OF THE DOMESTIC CHURCH COMMUNITY

Cezary Opalach — 2023-11-14

This article presents the results of the empirical verification of the hypothesis that spouses belonging to the Domestic Church community have more proper parental attitudes than spouses who do not belong to any religious community. The basis for this hypothesis was the previous research, according to which the relationship of these spouses with their children is based on proper closeness and communication. The research carried out here, in which the Parental Attitudes Scale, by M. Plopa, was used, proved that the parental attitudes of the spouses belonging to the Domestic Church community are characterized by the greatest consistency and autonomy, as well as appropriate protection and demands, and showed no differences in the acceptance dimension. They also showed that these behaviors contradict the trends revealed in Plopa’s study, as they correlate positively with their age, male gender, marital seniority, age and the number of children, and negatively with education. One of the reasons for the results obtained seems to be the membership of the House Church community and participation in religious formation, which obliges these parents to ‘work’ on their interactions with their children.

ROLE OF THE TRADITIONS AND CULTURAL HERITAGE OF WARMIA IN TEACHING RELIGION AT SCHOOL

Adam Bielinowicz — 2023-11-14

Bringing back the Warmian traditions and care for the cultural heritage contributes to cultivating and propagating regional awareness among the contemporary citizens of Warmia. The purpose of the article entitled “Role of the traditions and cultural heritage of Warmia in teaching religion at school” is to present the results of the research, to which the textbooks used to teach religion in the Warmian Archdiocese were subjected. The conclusions based on the analysis indicate the role of the tradition and cultural heritage of Warmia in teaching religion at school. Moreover, some suggestions were made concerning subsequent editions of the textbooks used in Warmia. While editing the text, methods of analysis and synthesis were used.

THE CONGREGATION FOR THE DOCTRINE OF THE FAITH’S CUM SANCTISSIMA AND QUO MAGIS DECREES OF FEBRUARY 22, 2020: A CANONICAL ANALYSIS OF THE DOCUMENTS CONCERNING THE NEW FORMULARIES OF THE SAINTS AND PREFACES IN THE LITURGY OF 1962

Dawid Pietras — 2023-11-14

The Congregation for the Doctrine of the Faith issued two documents concerning the liturgy of the Latin Church on February 22, 2020. These are general decrees about the liturgy of 1962, previously known as the extraordinary form of the Roman Rite, approved in forma communi by Pope Francis on December 5, 2019. It was the end of the Pontifical Commission Ecclesia Dei’s work which had been erected in 1988. According to these decrees, during liturgical celebrations, it is possible to use seven new prefaces ad libitum and to honor the Saints who have been introduced into the current Calendarium Romanum. The issued decrees are part of the process of mutual enrichment between the earlier liturgical tradition and the liturgy introduced after the Second Vatican Council.

KSIĄDZ PROFESOR MARIAN BORZYSZKOWSKI O DE REVOLUTIONIBUS MIKOŁAJA KOPERNIKA

Katarzyna Parzych-Blakiewicz — 2023-11-14

W archiwach oraz publikacjach naukowych środowiska warmińskiego można znaleźć wiele materiałów dotyczących osoby i dzieła Mikołaja Kopernika. Wśród nich są opracowania ks. prof. Mariana Borzyszkowskiego (1935-2001), znawcy źródeł średniowiecznej teologii i filozofii. Ksiądz Profesor był, podobnie jak Mikołaj Kopernik, członkiem Kapituły Warmińskiej z siedzibą we Fromborku. W dorobku Księdza Profesora obejmującym 159 opublikowanych opracowań (monografie, artykuły, recenzje i sprawozdania) znajduje się 15 (w tym 12 na łamach rocznika „Studia Warmińskie”) tekstów, będących artykułami recenzyjnymi i naukowymi, w których jest podjęta tematyka dotycząca najsławniejszego Kanonika Warmińskiego. W publikacji znajduje się niemieckojęzyczna wersja tekstu autorstwa ks. prof. Mariana Borzyszkowskiego, pt. „Kirche und De revolutionibus Nikolaus Kopernikus”, powstały z okazji obchodów 500-lecia urodzin Mikołaja Kopernika i wygłoszony w Elblągu, w kościele św. Mikołaja, 16 września 1973 r.

ZIEMIE PRUSKIE I ICH SPOŁECZEŃSTWO W NARRACJI KRONIKARSKIEJ KS. JANA LEO (1562–1635)

Katarzyna Kurasz — 2023-11-14

Historia Prussiae autorstwa Jana Leo stanowi znakomity przyczynek do poznania dawnej historii Prus. Jest to pierwsza kronika warmińska o wyraźnie propolskiej narracji potępiającej Krzyżaków za ich tyranię stosowaną wobec poddanych. Jest to szczególnie widoczne w księdze trzeciej, czwartej i piątej. Kronika ta nie zalicza się do najwybitniejszych osiągnięć dziejopisarstwa pruskiego. Jest to dzieło o tendencyjnym i subiektywnym charakterze, zwłaszcza w kwestiach religijnych i politycznych. Nie brakuje tu również treści zrośniętych z ówczesnymi legendami i przesądami. Mimo to nie można odmówić kronice waloru historycznego. W większości dzieło to traktuje o ważnych dla historii Prus wydarzeniach politycznych i konfesyjnych. Jednak największa wartość kroniki zawiera się w uzupełniających główną narrację ciekawostkach i odautorskich komentarzach. Walki polsko-krzyżackie, przebieg bitwy pod Grunwaldem, wojna trzynastoletnia czy wojny z lat 1519–1526 są powszechnie znane i przebadane, ponieważ wydarzenia te wpisują się w dzieje całej Rzeczypospolitej. Natomiast omówione przez ks. Leo zarazy, różne zjawiska pogodowe oraz rzekome liczne cuda doskonale ukazują mentalność ówczesnych ludzi zamieszkujących teren Prus oraz specyfikę tego regionu. Jan Leo dużo uwagi poświęcił także kwestiom religijnym, a zwłaszcza w księdze siódmej reformacji, która zmieniła całkowicie mapę wyznaniową ziem pruskich na resztę wieków. Analiza najpierw wpływów wikliefickich, a następnie luterańskich w Prusach stanowi kluczowy element do poznania i zrozumienia specyfiki społeczno-religijnej tego regionu. Kronika ta jest cennym źródłem historycznym, wciąż jednak niedocenianym lub marginalizowanym.