Humanistyka i Przyrodoznawstwo

PODEJŚCIE PROJEKTOWE JAKO SPOSÓB KREOWANIA ZMIANY SPOŁECZNEJ

Jadwiga Błahut-Prusik — 2024-12-19

Artykuł poświęcono interdyscyplinarnej analizie potencjału partycypacyjnego podejścia projektowego. Kierunek rozważań określają
strategie przeciwdziałania kryzysowi klimatycznemu. Celem artykułu jest krytyczna analiza projektowania modernistycznego, będącego źródłem współczesnych kryzysów. Według autorów partycypacyjne podejście projektowe jest jego alternatywą. Uznają je za jedno z głównych sposobów koniecznej zmiany. Autorzy formułują tezę, iż podejście projektowe odgrywa kluczową rolę w strategiach przeciwdziałania kryzysowi klimatycznemu i może znacząco wpływać zarówno na zmiany środowiskowe, jak
i na jakość społecznej egzystencji. Artykuł jest analizą teoretyczną wybranych kwestii związanych z wykorzystaniem podejścia projektowego w procesach kreowania zmian społecznych. Podczas jego przygotowywania wykorzystano metodę monograficzną, desk research i metodę analizy źródeł oraz analizę porównawczą.

FAUNA – FLORA – BAUDELAIRE. LIRYCZNY WYKŁAD WINCENTEGO KORAB-BRZOZOWSKIEGO O NATURZE

Bartłomiej Borek — 2024-12-19

Artykuł poświęcony faunie i florze w literackiej spuściźnie Wincentego Korab-Brzozowskiego. Szkic stanowi próbę odkodowania sensów zawartych w symbolicznych reprezentantach świata roślinnego i zwierzęcego w poezji młodopolskiego twórcy, czyniącego naturę asumptem do rozważań na tematy uniwersalne, jak życie, śmierć, grzech, cierpienie etc. Kontekstem do rozważań uczyniono myśl Charles’a Baudelaire’a.

THE MEANING OF THE CONCEPT OF LOVE ACCORDING TO SHREE RAJNEESH (OSHO)

Artur Hrehorowicz — 2024-12-19

Artykuł składa się z dwóch części. Pierwsza część koncentruje się na krytyce powszechnych, lecz według Osho fałszywych pojęć miłości, które prowadzą do jej błędnego postrzegania i stanowią przeszkody w duchowym rozwoju. Druga część zgłębia istotę prawdziwej miłości w ujęciu Osho, podkreślając jej głębokie, „źródłowe” aspekty oraz znaczenie w procesie duchowego rozwoju jednostki. Poprzez tę analizę artykuł dąży do uzupełnienia luki w badaniach nad myślą Osho, oferując nową perspektywę jego nauczania o miłości

AUTONOMIA KLIENTA W RELACJI Z PSYCHOTERAPEUTĄ. FENOMENOLOGICZNO-HERMENEUTYCZNA PERSPEKTYWA PSYCHOTERAPII GESTALT

Marek Jawor — 2024-12-19

Optyka psychoterapii Gestalt jest skierowana w stronę oryginalności człowieka, dostrzega, że ludzie są wolni, wyjątkowi, przyjmują różne wartości, ideały i wierzenia, które nadają ich życiu sens. Z tego powodu pojęcie ‘autonomia klienta’ w polu terapii Gestalt jest tak ważne. I choć jest ono cały czas dyskutowane, odnotować można jedno z istotniejszych jej sformułowań: osoba klienta jest samostanowiącą (self--determination) jednostką relacyjną zdolną do samoregulacji (self-regulated) w środowisku. Ambicją niniejszego tekstu jest wskazać fenomenologiczno-hermeneutyczne źródła tej definicji. W tym celu autorzy artykułu szczególną uwagę zwrócą na myśli Maurice’a Merleau--Ponty’ego, Thomasa Fuchsa, Emmanuela Levinasa, Williama Jamesa i Paula Ricoeura.

KRYZYS DEMOGRAFICZNY A MARTWE POLE NAUK SPOŁECZNYCH

Kamil Kaczmarek — 2024-12-19

Procesy demograficzne można uznać za społeczną konsekwencję podstawowego zjawiska biologicznego – rozmnażania. Nauki społeczne tymczasem pomijają ten wymiar biologiczny lub traktują go apriorycznie jako stałą. W rezultacie swoich prób wyjaśnienia kryzysu demograficznego nauki te umieszczają potencjalnie kluczowe procesy w ich martwym polu. Za stopień determinacji w realizowaniu zamierzeń prokreacyjnych odpowiadają hormony płciowe (testosteron, estrogen), tymczasem rosnąca liczba badań rejestruje narastanie różnego rodzaju negatywnych zjawisk wskazujących na zaburzenie gospodarki tymi hormonami i w rezultacie układu rozrodczego. Choć są to procesy biologiczne, nie mają pochodzenia naturalnego, tj. najprawdopodobniej są rezultatem globalnego rozprzestrzenienia związków endokrynnie aktywnych (EDC). Stanowi to skutek uboczny nieskrępowanego rozwoju technologii możliwego w ramach społeczeństw o organizacji typu produkcyjnego i przy dominacji właściwego temu typowi systemu wartości.

„WIWLASY” NA ŁONIE NATURY, CZYLI ZNACZENIE I SPOSÓB POSTRZEGANIA PRZYRODY PRZEZ CZŁONKÓW WILEŃSKIEGO TOWARZYSTWA FILOMATÓW

Elżbieta Klimus — 2024-12-19

Funkcjonujące w Wilnie w latach 1817–1824 Towarzystwo Filomatów doczekało się licznych opracowań, jednak w żadnym z nich nie podjęto się scharakteryzowania sposobu postrzegania przyrody przez jego członków. Celem niniejszego artykułu jest próba opisania relacji zachodzących pomiędzy człowiekiem a przyrodą na przykładzie działaczy wileńskiego związku młodzieżowego.
Ponadto zostaną przybliżone okoliczności obcowania z naturą, jej wpływ na nastroje i postawy młodych, a także sposoby wykorzystania jej walorów do celów wychowawczych. Analizie źródłowej poddano listy filomatów pisane w latach 1817–1823, jak również przekazy pamiętnikarskie filaretów blisko z nimi związanych.

Czy monady można badać naukowo?

Krzysztof Kościuszko — 2024-12-19

Artykuł nawiązuje do tekstu O nowym typie monadologii, opublikowanego w „Studiach z Historii Filozofii” (2018, t. 9, nr 4). Zamierzeniem autora jest kontynuowanie pewnych motywów, ale zarazem opisanie relacji nierozciagłościowego aspektu monad do ich rozciągłościowych ekspresji, jakościowości monad oraz ich powiązania z pojęciami współczesnej nauki. Ogólnie rzecz ujmując, chodzi o próbę wypracowania bardziej współczesnego modelu monadologii.

FUNCIÓN CRÍTICA DEL ARTE EN SISTEMAS DE CREENCIAS – JOSÉ ORTEGA Y GASSET

Mateusz Ozimek — 2024-12-19

Refleksje José Ortegi y Gasseta dotyczące idei i przeświadczeń mogą być odczytane jako przykład tendencji filozoficznej skupionej wokół zagadnienia historyczności ludzkiej wiedzy. W związku z tym poglądy Ortegi można zestawić z poglądami innych europejskich filozofów XX wieku, np. Michela Foucaulta. Celem artykułu jest wskazanie, że zarówno Ortega, jak i Foucault podkreślają w swoich dziełach znaczenie krytycznej funkcji sztuki podczas epok przejściowych dla systemów myśli. Ponadto, obaj filozofowie odwołują się do twórczości Diego Velázqueza w celu wyjaśnienia tejże krytycznej funkcji sztuki na przykładzie malarstwa.

ŚWIAT NA SKRAJU KATASTROFY EKOLOGICZNEJ W SAMOSIEJKACH DOMINIKI SŁOWIK I RENECIE BARBARY KLICKIEJ

Dariusz Piechota — 2024-12-19

Niniejszy artykuł poświęcony jest analizie dwóch utworów (Samosiejki Dominiki Słowik i Renety Barbary Klickiej), które gatunkowo
wpisują się w fikcję klimatyczną. W pierwszej części artykułu (przed katastrofą) koncentruję się na zbiorze opowiadań Słowik, w drugiej (po katastrofie) na powieści Klickiej. Obie autorki opisują zmiany klimatyczne będące zapowiedzią bliżej nieokreślonej katastrofy. W obu utworach istotna jest konstrukcja czasu, wydarzenia są lokalizowane w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, co zwraca uwagę czytelnika na fakt, iż globalne ocieplenie to postępujący proces, w którym należy rejestrować i reagować
na dokonujące się zmiany w przyrodzie. Mimo że autorki wykorzystują konwencję realistyczną do mówienia o globalnym ociepleniu, różni
je język.

ZAGŁADA RODU BRAŃSKICH. ELEMENTY PATOGRAFICZNE W MORITURI JÓZEFA IGNACEGO KRASZEWSKIEGO

Dorota Samborska-Kukuć — 2024-12-19

Maladyczne zainteresowania J.I. Kraszewskiego rzutowały na jego koncepcje powieściowe, służyły mu do diagnozowania chorób społecznych. Takie strategie maladyczne widoczne są w powieści z początku lat 70. XIX wieku Morituri, która sugeruje już samym tytułem proces chorowania. Najwyrazistszy (i być może również potraktowany jako synekdocha) jest pod tym względem wątek generała Hugona Brańskiego, reprezentanta rodu arystokratycznego, którego upadek jest tematem dzieła (pisarz podejmował ten temat również w innych powieściach). Literacki opis popadania generała w chorobę jest artystycznym przykładem klinicznego obrazu schizofrenii paranoidalnej. W deskrypcji tej wykazał się Kraszewski intuicją, być może także zdolnością obserwacji
i prawdopodobnie wiedzą o tym schorzeniu (jeszcze wtedy nienazwanym) wyniesioną z ówczesnej literatury medycznej.

PSYCHOLOGICZNY MECHANIZM WYPARCIA NA PRZYKŁADZIE POSTAW NAZISTOWSKICH ZBRODNIARZY WOJENNYCH

Przemysław Sołga — 2024-12-19

Psychologiczny mechanizm wyparcia był jednym z zasadniczych elementów, który indukował postawę obronną nazistowskich zbrodniarzy wojennych. Wypierali oni ze świadomości zbrodniczy charakter czynów popełnianych w czasie wojny, przyjmując także pseudoargumentację dla potwierdzenia zasadności podstawowych zrębów nazistowskiej ideologii, zwłaszcza rasizmu.
Wspomniany mechanizm towarzyszył także ich zeznaniom składanym po wojnie, którymi starali się usprawiedliwić swoje postępowanie, bądź udowodnić swoją niewinność. Był on ważną komponentą psychologii nazizmu, aktywną w sposób
szczególny zwłaszcza w okresie wojny totalnej.

FILTR EKSPLANACYJNY I JEGO ZASTOSOWANIE W KOSMOLOGII

Krzysztof Woronowski — 2024-12-19

W niniejszym artykule autor podjął próbę opisu filtra eksplanacyjnego jako sprawnego narzędzia metodologicznego oraz zastosowania go do badań nad całym Wszechświatem, jednocześnie zwracając uwagę na poprawność metodologiczną badań nad teorią projektu.

FILOZOFICZNY SPÓR Z CHRZEŚCIJAŃSTWEM

Ireneusz Ziemiński — 2024-12-19

Chrześcijaństwo od początku było zgorszeniem dla Żydów i głupstwem dla pogan (1 Kor 1, 23), wyznawcy judaizmu bowiem nie mogli zaakceptować mesjasza umierającego haniebną śmiercią na krzyżu, a Grecy widzieli w nowej religii nieracjonalny mit. Z kolei Rzymianie prześladowali chrześcijan z racji politycznych, widząc w nich zagrożenie dla władzy cesarza. Odkąd jednak chrześcijaństwo stało się religią państwową, jego wyznawcy zaczęli prześladować inne wyznania jako rzekome bałwochwalstwo.
Współczesny spór z chrześcijaństwem ma charakter moralny. Z jednej strony dotyczy okrucieństwa Boga, który zbawia świat przez mękę i śmierć swego niewinnego syna, z drugiej – naczelnej zasady etycznej chrześcijaństwa, jaką jest przykazanie miłości bliźniego.

SŁOWO OD REDAKTORA NACZELNEGO

Mirosław Pawliszyn — 2024-12-19