Przegląd Psychologiczny

Osobowość schizoidalna a dymensjonalna konceptualizacja zaburzeń osobowości według ICD-11

Sandra Nowak — 2024-09-13

Cel: Współczesne badania naukowe i praktyka kliniczna w coraz większym stopniu uwzględniają dymensjonalne modele zaburzeń osobowości. Tendencja ta wymaga precyzyjnego wyjaśnienia relacji między tradycyjnymi sposobami konceptualizacji zaburzeń i nowymi propozycjami opartymi na wymiarach. Celem tego badania było określenie związku pomiędzy cechami osobowości schizoidalnej a elementami (krokami) diagnozy wg ICD-11 oraz określenie, w jakim stopniu osobowość schizoidalna jako konstrukt wymiarowy może być przewidywana (diagnozowana) na podstawie konceptualizacji ICD-11, takich jak nasilenie (severity) zaburzenia osobowości i patologiczne cechy.

Metoda: Badaną grupę stanowiło 176 osób w wieku 18–71 lat (M = 28,3; SD = 10,3; 83,5% kobiet). Do określenia poziomu patologicznych cech osobowości wykorzystano Inwentarz osobowości dla ICD-11 (PiCD), natomiast do oceny poziomu nasilenia zaburzeń osobowości wykorzystano Skalę osobowości i funkcjonowania interpersonalnego (SIFS). Kwestionariusz stylów charakteru został wykorzystany do określenia poziomu schizoidalnego zaburzenia osobowości.

Wyniki: Wyniki analizy korelacji wskazują na istotne związki między schizoidalnym zaburzeniem osobowości (jako konstruktem wymiarowym) a skalami mierzącymi poziom nasilenia zaburzenia osobowości (tożsamość, samokierowanie, empatia, intymność) a poziomem cech patologicznych (z wyjątkiem anankastii). Wyniki analizy regresji krokowej pokazują, że pierwszy etap oceny zaburzeń osobowości według modelu ICD-11, czyli diagnoza stopnia nasilenia zaburzeń osobowości, wyjaśnia 41% osobowości schizoidalnej, a włączenie cech patologicznych (istotna okazała się tu cecha izolacji) podnosi ten odsetek do 54.

Konkluzja: Wyniki sugerują zbieżność między nowymi wymiarowymi konceptualizacjami zaburzeń osobowości i wcześniejszymi podejściami kategorycznymi oraz potrzebę przyszłych badań.

Sprytne, jeśli uczciwe. Ocena legalnych i nielegalnych zachowań podatkowych pracowników i przedsiębiorców

Sabina Kołodziej — 2024-09-13

Cel: Dążenie do zminimalizowania wysokości płaconych podatków jest interpretowane jako troska o interes własny, która stanowi jeden z podstawowych motywów działania i postrzegania społecznego. Skorzystanie z możliwości uchylenia się od podatków natomiast może wiązać się ze zniekształcaniem oceny moralnej takiego zachowania, aby utrzymać pozytywny obraz samego siebie. Celem przedstawionego badania była analiza społecznych ocen unikania i uchylania się od podatków uwzględniających perspektywę osoby dokonującej danej oceny. Z uwagi na różnice w zakresie dostępnych dla pracowników i przedsiębiorców legalnych i nielegalnych metod obniżania wysokości płaconych podatków w badaniu uwzględniono scenariusze odwołujące się do tych dwóch grup podatników.

Metoda: Badanie zostało przeprowadzone w metodologii CAWI na próbie polskich podatników (N = 223). Posłużono się autorską ankietą zawierającą krótki opis czterech sytuacji podatkowych różniących się legalnością danego działania oraz charakterystyką osoby, która je podejmowała. Zadaniem respondenta była ocena przedstawionych zachowań na skali dyferencjału semantycznego: sprytne – niesprytne.

Wyniki: Respondenci przypisywali więcej sprytu legalnemu niż nielegalnemu obniżaniu podatków. W przypadku oceny uchylania się od podatków pozostawała ona powiązana z faktem, czy opisany podatnik był pracownikiem, czy przedsiębiorcą, natomiast w odniesieniu do unikania podatków zależała ona także od formy zatrudnienia respondenta. Bardziej pozytywna ocena działań własnej grupy zawodowej dotyczyła jedynie unikania podatków przez przedsiębiorców.

Konkluzja: Legalne i nielegalne metody obniżania podatków są rozróżniane społecznie, zaś bardziej pozytywna ocena tych działań zależy od ich zgodności z prawem. Wyniki badania nie pozwalają na sformułowanie twierdzenia o występowaniu egocentrycznego zniekształcenia ocen w odniesieniu do analizowanych zachowań podatkowych pracowników i przedsiębiorców.

W głąb istnienia: analiza lęku egzystencjalnego w kontekście przywiązania i patologicznych cech osobowości

Michalina Marczewska — 2024-09-13

Cel: Lęk egzystencjalny jest nieodzownym aspektem życia. Osoby o nieprzystosowawczych stylach przywiązania, jak np. lękowo-ambiwalentny, są szczególnie podatne na odczuwanie ogólnego niepokoju. Łączy się to z nasileniem patologicznych cech osobowości. Celem badania jest weryfikacja hipotez o związku między niepokojem egzystencjalnym a stylami przywiązania (bezpiecznym, lękowo-ambiwalentnym, unikowym), a także z negatywnym afektem oraz izolacją oraz zależności między stylami przywiązania i patologicznymi cechami osobowości.

Metoda: Badana próba składa się z 466 respondentów w wieku 16–87 lat o podobnym poziomie wykształcenia. Udało się zachować równoliczność grup z podziałem na płeć. Niepokój egzystencjalny był mierzony SNE, style przywiązania za pomocą KSP, zaś cechy patologicznej Wielkiej Piątki z wykorzystaniem Inwentarza osobowości PID-5.

Wyniki: Pomiędzy badanymi zmiennymi pojawiają się istotne różnice ze względu na płeć. Korelacje zachodzą pomiędzy niepokojem egzystencjalnym (wraz z jego wymiarami), cechami osobowości oraz stylami przywiązania. Dla wyjaśnienia wymiarów niepokoju (lęk przed winą i potępieniem, lęk przed pustką i bezsensem, lęk przed losem i śmiercią) zostały przedstawione modele regresyjne. Główną zmienną wyjaśniającą okazał się negatywny afekt.

Konkluzja: Osoby o stylu lękowo-ambiwalentnym oraz wyższym nasileniu negatywnego afektu wyraźniej odczuwają niepokój egzystencjalny. Pozabezpieczne style przywiązania łączą się z nasileniem patologicznych cech osobowości.

Gry w relacji jednostka – państwo jako przejaw deformacji tożsamości obywatelskiej

Nihora Khazratova — 2024-09-13

Cel: Celem artykułu jest przedstawienie koncepcji ujmowania tożsamości obywatelskiej, a w szczególności jej relacji z państwem w paradygmacie podmiot–przedmiot jako gry.

Metody: Analiza transakcyjna Erica Berne’a i podejście podmiotowe zostały wykorzystane jako podstawa autorskiej koncepcji gier obywatelskich. W rozważaniach prezentujemy również teoretyczne modele gier obywatelskich, a także analizę każdej gry zgodnie ze schematem Berne’a, ze szczegółowym omówieniem graczy, korzyści psychologicznych, głównych transakcji gry i wzorców wyjścia z niej. Wyniki analizy posłużyły do zaproponowania koncepcji gier deformujących tożsamość obywatelską oraz do scharakteryzowania gier według schematu analizy transakcyjnej Berne’a: „Prześladowanie”, „Patriota”, „Obrażony”, „Pasożyt”, „Heroiczny pracownik”.

Konkluzja: Gry zastępują zdrową relację między jednostką a państwem, która powinna składać się ze wzajemnie korzystnych i niezbędnych transakcji. Jeśli zdrowa wymiana jest niemożliwa, używa się gry w celu zapewnienia każdemu graczowi psychologicznego zysku. Analiza gry może poszerzać świadomość jednostki w zakresie samorealizacji obywatelskiej, daje szansę „wyjścia z gry” i optymalizacji relacji z państwem.

Schizoid Personality and the Dimensional Conceptualization of Personality Disorders According to ICD-11

Sandra Nowak — 2024-09-13

Aim: Contemporary scientific research and clinical practice are increasingly incorporating dimensional models of personality disorders. This trend requires precise clarification of the relationship between traditional ways of conceptualizing disorders and new proposals based on dimensions. The purpose of this study was to examine the relationship between schizoid personality traits and ICD-11 diagnostic components, and to determine to what extent schizoid personality as a dimensional construct can be predicted (diagnosed) based on ICD-11 conceptualization components, such as severity of personality disorder and pathological traits.

Method: The study group consisted of 176 individuals aged 18–71 years (M = 28.3, SD = 10.3, 83.5% female). Personality Inventory for ICD-11 (PiCD) was used to determine the level of pathological personality traits, and Self and Interpersonal Functioning Scale (SIFS) was used to assess the level of severity of personality disorders. The Character Styles Questionnaire was used to determine the level of schizoid personality disorder.

Results: The results of correlation analysis show significant relationships between schizoid personality disorder (as a dimensional construct) and scales measuring the level of severity of personality disorder (identity, self-direction, empathy, intimacy) and the level of pathological traits (except for anankastia). The results of the stepwise regression analysis show that the first stage of personality disorder assessment according to the ICD-11 model, i.e. diagnosing the level of severity of personality disorders, explains 41% of schizoid personality, and the inclusion of pathological traits (the detachment trait turned out to be important here) raises this percentage to 54.

Conclusion: The results suggest a convergence between the new dimensional conceptualizations of personality disorders and previous categorical approaches and the need for future research.

Smart if Honest: Evaluation of Legal and Illegal Tax Behaviors of Employees and Entrepreneurs

Sabina Kołodziej — 2024-09-13

Aim: The drive to minimize the amount of taxes paid is interpreted as concern for self-interest, which is one of the fundamental motives for action and social perception. Utilizing the opportunity to evade taxes, however, may involve distorting the moral evaluation of such behavior to maintain a positive self-image. The aim of the presented study was to analyze social evaluations of legal versus illegal means of reducing tax payments, considering the perspective of the person making the evaluation. Due to the differences between the legal and illegal methods for reducing the amount of taxes paid available to employees and entrepreneurs, the study included scenarios referring to both of these groups of taxpayers.

Method: The study was conducted using the CAWI methodology on a sample of Polish taxpayers (N = 223). A custom questionnaire was used, containing brief descriptions of four tax scenarios differing in the legality of the action taken and the characteristics of the person undertaking it. Respondents were asked to evaluate the presented behaviors on a semantic differential scale: smart – not smart.

Results: Respondents rated legal tax reduction as smarter than illegal tax evasion. However, in the case of both legal reduction of taxes and tax evasion (illegally avoiding paying taxes), the evaluation depended on whether the described taxpayer was an employee or an entrepreneur. In the case of evaluating legal tax reduction, it also depended on the respondent's form of employment. A more positive assessment of the actions of one's own professional group only applied to entrepreneurs avoiding taxes.

Conclusion: Legal and illegal methods of reducing taxes are socially distinguished, with more positive evaluations for behaviors that comply with the law, regardless of whether the individual reducing taxes was depicted as an employee or an entrepreneur. The study results do not support the hypothesis of egocentric distortion in the assessments of the analyzed tax behaviors of employees and entrepreneurs.

Into the Depths of Existence: An Analysis of Existential Anxiety in the Context of Attachment and Pathological Personality Traits

Michalina Marczewska — 2024-09-13

Aims: Existential anxiety is an inherent aspect of life. Individuals with maladaptive attachment styles, such as anxious-ambivalent, are particularly prone to experiencing generalised anxiety. This tendency is also associated with an intensification of pathological personality traits. The study aims to test hypotheses regarding the relationship between existential anxiety and attachment styles (secure, anxious-ambivalent, avoidant), as well as with negative affect and detachment, and to examine the associations between attachment styles and pathological personality traits.

Method: The sample consisted of 466 respondents aged 16 to 87 years with similar educational levels. Gender groups were evenly represented. Existential anxiety was measured using the SNE (Existential Anxiety Scale), attachment styles were assessed using the KSP (Attachment Styles Questionnaire), and pathological traits of the Big Five were evaluated using the PID-5 (Personality Inventory).

Results: Significant differences were observed between the studied variables based on gender. Correlations were found between existential anxiety (along with its dimensions), personality traits, and attachment styles. Regression models were presented to explain the dimensions of anxiety (fear of guilt and condemnation, fear of emptiness and meaninglessness, fear of fate and death). The main explanatory variable was found to be negative affect.

Conclusion: Individuals with an anxious-ambivalent attachment style and higher levels of negative affect are more likely to experience existential anxiety. Insecure attachment styles are associated with an intensification of pathological personality traits.

Games in the Relationship Between the Individual and the State as a Manifestation of a Deformation of Civic Identity

Nihora Khazratova — 2024-09-13

Goal: The article aims to present the concept of capturing civic identity, and in particular, its relationship with the state, in the subject-object paradigm as a game.

Methods: Eric Berne's transactional analysis and the self-agency approach were used as the methodological basis for the author's concept of civic games. We present theoretical models of civic games and an analysis of each game according to Berne's scheme, with a detailed discussion of the players, psychological benefits, main transactions, and exit patterns. The results of the analysis were used to propose a concept of games that deform civic identity and to characterize the games according to Berne's scheme of transactional analysis: “Persecution,’ ‘Patriot,’ ‘Offended,’ ‘Parasite,’ and ‘Heroic worker.’

Conclusion: Games replace a healthy relationship between the individual and the state, which should consist of mutually beneficial and necessary transactions. A game provides each player with psychological profit if a healthy exchange is impossible. The analysis of the game can broaden the individual's awareness of civic self-realization and provides an opportunity to “get out of the game’ and optimize the relationship with the state.

Sprawozdanie z międzynarodowej konferencji naukowej Wartości, idee, emocje w słowach i obrazach (Warszawa, 16 marca 2024)

Angelika Kleszczewska-Albińska — 2024-09-13

Abstrakt

Report From the International Scientific Conference Values, Ideas, Emotions in Words and Images (Warsaw, March 16th, 2024)

Angelika Kleszczewska-Albińska — 2024-09-13

Abstract