Przegląd Psychologiczny

Sprawozdanie z międzynarodowej konferencji naukowej Wartości, idee, emocje w słowach i obrazach (Warszawa, 16 marca 2024)

Angelika Kleszczewska-Albińska — Fri, 13 Sep 2024 00:00:00 +0000

Abstrakt

Osobowość schizoidalna a dymensjonalna konceptualizacja zaburzeń osobowości według ICD-11

Sandra Nowak, Emilia Soroko — Fri, 13 Sep 2024 00:00:00 +0000

Cel: Współczesne badania naukowe i praktyka kliniczna w coraz większym stopniu uwzględniają dymensjonalne modele zaburzeń osobowości. Tendencja ta wymaga precyzyjnego wyjaśnienia relacji między tradycyjnymi sposobami konceptualizacji zaburzeń i nowymi propozycjami opartymi na wymiarach. Celem tego badania było określenie związku pomiędzy cechami osobowości schizoidalnej a elementami (krokami) diagnozy wg ICD-11 oraz określenie, w jakim stopniu osobowość schizoidalna jako konstrukt wymiarowy może być przewidywana (diagnozowana) na podstawie konceptualizacji ICD-11, takich jak nasilenie (severity) zaburzenia osobowości i patologiczne cechy.

Metoda: Badaną grupę stanowiło 176 osób w wieku 18–71 lat (M = 28,3; SD = 10,3; 83,5% kobiet). Do określenia poziomu patologicznych cech osobowości wykorzystano Inwentarz osobowości dla ICD-11 (PiCD), natomiast do oceny poziomu nasilenia zaburzeń osobowości wykorzystano Skalę osobowości i funkcjonowania interpersonalnego (SIFS). Kwestionariusz stylów charakteru został wykorzystany do określenia poziomu schizoidalnego zaburzenia osobowości.

Wyniki: Wyniki analizy korelacji wskazują na istotne związki między schizoidalnym zaburzeniem osobowości (jako konstruktem wymiarowym) a skalami mierzącymi poziom nasilenia zaburzenia osobowości (tożsamość, samokierowanie, empatia, intymność) a poziomem cech patologicznych (z wyjątkiem anankastii). Wyniki analizy regresji krokowej pokazują, że pierwszy etap oceny zaburzeń osobowości według modelu ICD-11, czyli diagnoza stopnia nasilenia zaburzeń osobowości, wyjaśnia 41% osobowości schizoidalnej, a włączenie cech patologicznych (istotna okazała się tu cecha izolacji) podnosi ten odsetek do 54.

Konkluzja: Wyniki sugerują zbieżność między nowymi wymiarowymi konceptualizacjami zaburzeń osobowości i wcześniejszymi podejściami kategorycznymi oraz potrzebę przyszłych badań.

Sprytne, jeśli uczciwe. Ocena legalnych i nielegalnych zachowań podatkowych pracowników i przedsiębiorców

Sabina Kołodziej — Fri, 13 Sep 2024 00:00:00 +0000

Cel: Dążenie do zminimalizowania wysokości płaconych podatków jest interpretowane jako troska o interes własny, która stanowi jeden z podstawowych motywów działania i postrzegania społecznego. Skorzystanie z możliwości uchylenia się od podatków natomiast może wiązać się ze zniekształcaniem oceny moralnej takiego zachowania, aby utrzymać pozytywny obraz samego siebie. Celem przedstawionego badania była analiza społecznych ocen unikania i uchylania się od podatków uwzględniających perspektywę osoby dokonującej danej oceny. Z uwagi na różnice w zakresie dostępnych dla pracowników i przedsiębiorców legalnych i nielegalnych metod obniżania wysokości płaconych podatków w badaniu uwzględniono scenariusze odwołujące się do tych dwóch grup podatników.

Metoda: Badanie zostało przeprowadzone w metodologii CAWI na próbie polskich podatników (N = 223). Posłużono się autorską ankietą zawierającą krótki opis czterech sytuacji podatkowych różniących się legalnością danego działania oraz charakterystyką osoby, która je podejmowała. Zadaniem respondenta była ocena przedstawionych zachowań na skali dyferencjału semantycznego: sprytne – niesprytne.

Wyniki: Respondenci przypisywali więcej sprytu legalnemu niż nielegalnemu obniżaniu podatków. W przypadku oceny uchylania się od podatków pozostawała ona powiązana z faktem, czy opisany podatnik był pracownikiem, czy przedsiębiorcą, natomiast w odniesieniu do unikania podatków zależała ona także od formy zatrudnienia respondenta. Bardziej pozytywna ocena działań własnej grupy zawodowej dotyczyła jedynie unikania podatków przez przedsiębiorców.

Konkluzja: Legalne i nielegalne metody obniżania podatków są rozróżniane społecznie, zaś bardziej pozytywna ocena tych działań zależy od ich zgodności z prawem. Wyniki badania nie pozwalają na sformułowanie twierdzenia o występowaniu egocentrycznego zniekształcenia ocen w odniesieniu do analizowanych zachowań podatkowych pracowników i przedsiębiorców.

W głąb istnienia: analiza lęku egzystencjalnego w kontekście przywiązania i patologicznych cech osobowości

Michalina Marczewska — Fri, 13 Sep 2024 00:00:00 +0000

Cel: Lęk egzystencjalny jest nieodzownym aspektem życia. Osoby o nieprzystosowawczych stylach przywiązania, jak np. lękowo-ambiwalentny, są szczególnie podatne na odczuwanie ogólnego niepokoju. Łączy się to z nasileniem patologicznych cech osobowości. Celem badania jest weryfikacja hipotez o związku między niepokojem egzystencjalnym a stylami przywiązania (bezpiecznym, lękowo-ambiwalentnym, unikowym), a także z negatywnym afektem oraz izolacją oraz zależności między stylami przywiązania i patologicznymi cechami osobowości.

Metoda: Badana próba składa się z 466 respondentów w wieku 16–87 lat o podobnym poziomie wykształcenia. Udało się zachować równoliczność grup z podziałem na płeć. Niepokój egzystencjalny był mierzony SNE, style przywiązania za pomocą KSP, zaś cechy patologicznej Wielkiej Piątki z wykorzystaniem Inwentarza osobowości PID-5.

Wyniki: Pomiędzy badanymi zmiennymi pojawiają się istotne różnice ze względu na płeć. Korelacje zachodzą pomiędzy niepokojem egzystencjalnym (wraz z jego wymiarami), cechami osobowości oraz stylami przywiązania. Dla wyjaśnienia wymiarów niepokoju (lęk przed winą i potępieniem, lęk przed pustką i bezsensem, lęk przed losem i śmiercią) zostały przedstawione modele regresyjne. Główną zmienną wyjaśniającą okazał się negatywny afekt.

Konkluzja: Osoby o stylu lękowo-ambiwalentnym oraz wyższym nasileniu negatywnego afektu wyraźniej odczuwają niepokój egzystencjalny. Pozabezpieczne style przywiązania łączą się z nasileniem patologicznych cech osobowości.

Gry w relacji jednostka – państwo jako przejaw deformacji tożsamości obywatelskiej

Nihora Khazratova, Inha Petrovska — Fri, 13 Sep 2024 00:00:00 +0000

Cel: Celem artykułu jest przedstawienie koncepcji ujmowania tożsamości obywatelskiej, a w szczególności jej relacji z państwem w paradygmacie podmiot–przedmiot jako gry.

Metody: Analiza transakcyjna Erica Berne’a i podejście podmiotowe zostały wykorzystane jako podstawa autorskiej koncepcji gier obywatelskich. W rozważaniach prezentujemy również teoretyczne modele gier obywatelskich, a także analizę każdej gry zgodnie ze schematem Berne’a, ze szczegółowym omówieniem graczy, korzyści psychologicznych, głównych transakcji gry i wzorców wyjścia z niej. Wyniki analizy posłużyły do zaproponowania koncepcji gier deformujących tożsamość obywatelską oraz do scharakteryzowania gier według schematu analizy transakcyjnej Berne’a: „Prześladowanie”, „Patriota”, „Obrażony”, „Pasożyt”, „Heroiczny pracownik”.

Konkluzja: Gry zastępują zdrową relację między jednostką a państwem, która powinna składać się ze wzajemnie korzystnych i niezbędnych transakcji. Jeśli zdrowa wymiana jest niemożliwa, używa się gry w celu zapewnienia każdemu graczowi psychologicznego zysku. Analiza gry może poszerzać świadomość jednostki w zakresie samorealizacji obywatelskiej, daje szansę „wyjścia z gry” i optymalizacji relacji z państwem.