Studia Prawnoustrojowe

Autonomia prawotwórcza niemuzułmańskich związków wyznaniowych jako dziedzictwo Imperium Osmańskiego na przykładzie Syrii i Egiptu

2024-02-09T09:00:41+00:00

W niektórych państwach Bliskiego Wschodu, m.in. w Syrii i Egipcie, zachowane zostały rozwiązania prawne mające swoje źródło w systemie miletów Imperium Osmańskiego. Normy prawa wyznaniowego uznanych oficjalnie wspólnot niemuzułmańskich zostały usankcjonowane przez władze tych państw, co czyni systemy prawne tych państw pluralistycznymi. Celem publikacji jest wykazanie, w jakim zakresie zachowana została autonomia prawotwórcza niemuzułmańskich związków wyznaniowych w Egipcie i Syrii. W artykule przedstawiono: genezę miletów w tych państwach, zakres przedmiotowy i podmiotowy autonomii prawnej wspólnot niemuzułmańskich, źródła prawa uznane w Syrii i Egipcie oraz stosowane przez niemuzułmańskie wspólnoty wyznaniowe, a także niektóre problemy prawne wynikające z zachowania rozwiązań charakterystycznych dla Imperium Osmańskiego.

Tryb zwolnienia z tajemnicy lekarskiej w przypadku reprezentacji małoletniego pokrzywdzonego w postępowaniu karnym przez reprezentanta dziecka

2024-03-05T11:10:38+00:00

Tryb uzyskania informacji objętych tajemnicą lekarską dla potrzeb postępowania karnego w sytuacji, gdy informacje te dotyczą osoby małoletniej, pozostawał zagadnieniem spornym, co skutkowało różną praktyką zarówno sądów, jak i organów ścigania w zakresie pozyskiwania wiedzy lekarskiej w tego rodzaju przypadkach. Problematyczne pozostawało bowiem, czy wyrażenie zgody, na podstawie art. 40 ust. 2 pkt 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, na ujawnienie tajemnicy lekarskiej zwalnia lekarza z obowiązku zachowania tej tajemnicy i w konsekwencji bezprzedmiotowy staje zwalnianie lekarza z tego obowiązku na podstawie art. 180 § 2 Kodeksu postępowania karnego.

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie tej problematyki w kontekście sytuacji, gdy małoletni pokrzywdzony jest reprezentowany w procesie karnym przez reprezentanta dziecka. Autorzy poruszają zarówno tematykę trybów zwalania lekarza z tajemnicy zawodowej, jak i kwestie związane z zakresem uprawnień reprezentanta dziecka oraz charakterem czynności wiążących się z udzieleniem zgody na ujawnienie tajemnicy lekarskiej, formułując wnioski dotyczące procedowania w omawianej kategorii spraw.

Wybrane aspekty dostępu do infrastruktury kolejowej i sądowej kontroli rozstrzygnięć w tych sprawach

2024-02-20T09:18:00+00:00

Zgodnie z ustawą o transporcie kolejowym Prezes Urzędu Transportu Kolejowego może wydawać decyzje normujące dostęp do infrastruktury kolejowej. Rozwiązanie to stanowi element ochrony przedsiębiorców przed praktykami monopolistycznymi oraz rozwija konkurencję na rynku przewozów kolejowych. Konstrukcja dostępu jest związana z doktryną essentials facilities i została zapoczątkowana w prawie USA.

Celem opracowania jest ukazanie rozwiązań prawnych związanych z dostępem do infrastruktury kolejowej oraz możliwości kontroli sądowej rozstrzygnięć w tych sprawach.

Z analizy przepisów prawa UE, prawa polskiego oraz wydanych przez Prezesa UTK decyzji wynika, że pomimo przyjęcia w prawie polskim rozwiązań wypływających z kolejnych pakietów liberalizacyjnych sektora kolejowego przepisy te tylko częściowo spełniają swoją rolę.

O potrzebie zmian ustawowych wymogów kwalifikacyjnych dla kierowników podmiotów leczniczych

2024-02-20T11:50:31+00:00

Zgodnie z art. 46 ust. 2 ustawy o działalności leczniczej określone zostały wymogi formalne, jakie musi spełniać osoba ubiegająca się o stanowisko kierownika podmiotu leczniczego niebędącego przedsiębiorcą. Zgodnie z brzmieniem wskazanego przepisu kierownikiem podmiotu leczniczego niebędącego przedsiębiorcą może być osoba, która: 1) posiada wykształcenie wyższe, 2) posiada wiedzę i doświadczenie dające rękojmię prawidłowego wykonywania obowiązków kierownika, 3) posiada co najmniej pięcioletni staż pracy na stanowisku kierowniczym albo ukończone studia podyplomowe w zakresie zarządzania i co najmniej trzyletni staż pracy, 4) nie była prawomocnie skazana za przestępstwo umyślne. Celem niniejszej publikacji jest wykazanie, że rozszerzenie i doprecyzowanie wymagań kwalifikacyjnych dla kierowników niepublicznych podmiotów leczniczych na podstawie art. 46 ust. 2 ustawy o działalności leczniczej jest konieczne. Formułując postulaty de lege ferenda, należy wskazać, że zarówno art. 46 ust. 2 ww. ustawy, jak i Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie sposobu przeprowadzania konkursu na niektóre stanowiska kierownicze w podmiocie leczniczym niebędącym przedsiębiorcą powinny zostać rozszerzone o kierowników podmiotów leczniczych będących przedsiębiorcami. Ponadto art. 46 ust. 2 ustawy o działalności leczniczej wymaga doprecyzowania w sposób niebudzący wątpliwości interpretacyjnych co do rozumienia doświadczenia i wiedzy kandydatów na kierowników podmiotów leczniczych. Wprowadzenie proponowanych zmian legislacyjnych poprawiłoby przejrzystość funkcjonowania i poziom zarządzania w szeroko rozumianym systemie ochrony zdrowia niezależnie od charakteru konkretnej placówki.

Sprawność kontroli przedsiębiorcy – uwagi de lege lata i de lege ferenda

2024-03-19T13:07:46+00:00

Przedmiotem artykułu jest prawna regulacja dotycząca prowadzenia kontroli w sposób sprawny i niezakłócający funkcjonowanie przedsiębiorcy. Celem opracowania jest analiza przepisów przyjętych w rozdziale 5 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, pt. Ograniczenia kontroli działalności gospodarczej, z punktu widzenia realizacji zasady sprawności postępowania kontrolnego, o której mowa w art. 52 ustawy. Autorka omawia reguły dotyczące prawidłowego informowania przedsiębiorcy o wszczęciu postępowania kontrolnego, limity czasu trwania kontroli, reguły czasu i miejsca trwania kontroli, a także zagadnienie zakazu zbiegu kontroli. Rozważania pogłębione zostały także o ustalenie istoty zasady proporcjonalności i jej znaczenie w kontekście budowania zaufania do władzy publicznej. Na tle dokonanej analizy polskiego prawodawstwa sformułowano postulat powstrzymania się od wprowadzania nowych wyłączeń oraz odstępstw od obowiązujących zasad kontroli oraz zaproponowano rozwiązania prawne, które mogłyby korzystnie wpłynąć na realizację zasady sprawności kontroli. Jak zauważono, obecne brzmienie przepisów, a także przyjęta praktyka obrotu, zasadniczo pozwalają twierdzić, iż przepisy de facto i de iure nie chronią przedsiębiorców przed nadmierną uciążliwością postępowania kontrolnego.

Status prawny uzdrowiska jako determinanta szczególnego i odrębnego reżimu planistycznego w gminie uzdrowiskowej – zagadnienia wybrane

2024-03-14T13:46:10+00:00

Uzdrowisko jest wydzielonym obszarem – lub jego częścią – gminy uzdrowiskowej, na terenie którego prowadzone jest lecznictwo uzdrowiskowe. W celu wykorzystania i ochrony znajdujących się na tym obszarze naturalnych surowców leczniczych, spełniających określone ustawowo warunki, charakteryzuje się on szczególnym charakterem prawnym. Jednymi z prawnych determinant ochronnego reżimu uzdrowiska są niewątpliwie odrębności planistyczne. Wiążą się one bowiem z kształtowaniem specyficznego i odrębnego porządku prawnego na tym obszarze, który nie występuje w typowej gminie. Polega na tworzeniu swoistych stref ochronnych, nazwanych przez ustawodawcę jako strefy ochrony uzdrowiskowej z ich podziałem na A, B i C, które służą ochronie środowiska i ważnej z punktu widzenia prowadzonego lecznictwa uzdrowiskowego, ochronie zdrowia. Strefy te to wydzielony obszar, na którym ustanawiane są przepisy kształtujące zasady korzystania z tych terenów i sposoby określonego zachowania się w nich poprzez ustanowienie licznych zakazów i nakazów dla różnych grup adresatów. Ich tworzenie jest natomiast jedną z metod kształtowania i gospodarowania przestrzenią gminy uzdrowiskowej. Dodatkowo ustawodawca nałożył na te podmioty obowiązek sporządzenia i uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla strefy A, co pozwala stwierdzić, że to status prawny uzdrowiska determinuje odrębny i szczególny reżim inwestycyjno-budowlany na tym obszarze. Celem artykułu jest analiza i ocena regulacji prawnych dotyczących dwóch instytucji służących zachowaniu funkcji leczniczej uzdrowiska jakimi są: strefy ochrony uzdrowiskowej i miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla strefy A. W opracowaniu posłużono się metodą dogmatyczno-prawną i zaprezentowano szeroki wybór literatury i orzecznictwa.

Karnoprawna ochrona interesu wierzyciela w obrocie gospodarczym na przykładzie mechanizmu odroczonej płatności

2023-11-21T19:52:44+00:00

Artykuł podejmuje problematykę ingerencji prawa karnego w proces odzyskiwania należności przedsiębiorcy w przypadku sprzedaży towaru bądź usługi z odroczonym terminem zapłaty. Celem artykułu jest dokonanie analizy braku wykonania zobowiązania przez dłużnika oraz jego zachowania pod kątem prawa karnego, a następnie dokonanie oceny praktycznego zastosowania norm prawa karnego w obrocie gospodarczym. Artykuł zmierza do wykazania, że prawo karne obejmuje swoim zakresem ochronę interesów wierzyciela. Karnoprawna ocena braku terminowego wykonania zobowiązania koncentruje się jednak wokół osoby dłużnika, a dokładniej społecznej szkodliwości jego zachowania oraz wpływu tego zachowania na sytuację wierzyciela. Nie każdy przypadek braku zapłaty nosi za sobą znamiona czynu zabronionego. Istnieją bowiem przypadki, gdy brak jest podstaw do przypisania dłużnikowi odpowiedzialności karnej za niewykonanie przez niego zobowiązania. Niezależnie od możliwości zastosowania regulacji prawa karnego, na wierzycielu ciąży obowiązek weryfikacji sytuacji finansowej kontrahenta, wobec którego zastosował on sposób płatności z odroczonym terminem zapłaty. Działania organów ścigania nakierowane są bowiem na ochronę szeroko rozumianego interesu wierzyciela, w tym jego majątku. Wymusza to na wierzycielu podjęcie dostępnych mechanizmów cywilnoprawnych do ochrony przysługujących mu należności. Prawo karne posiada instrumenty zmierzające do zapewnienia ochrony interesu wierzyciela w przypadku, gdy zachowanie dłużnika wyczerpuje znamiona czynu zabronionego.

Współczesne znaczenie oraz implementacja polsko-rosyjskiego traktatu o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy – aspekty praktyczne i prawne

2024-02-09T09:29:50+00:00

Celem publikacji jest z jednej strony przeanalizowanie miejsca Traktatu o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy między Polską i Rosją w odniesieniu do zmieniających się uwarunkowań relacji polsko-rosyjskich, jak również zbadanie szerszego polityczno-prawnego wpływu regulacji traktatowych na zawarcie bardziej szczegółowych porozumień o charakterze wykonawczym, takich jak umowy: o grobach i miejscach pamięci ofiar wojen i represji oraz małym ruchu granicznym między Polską a Federacja Rosyjską. W pracy zastosowano dogmatyczną metodę analizy aktów prawnych. Ponadto wykorzystano literaturę przedmiotu oraz orzecznictwo. Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy, choć ważny z punktu widzenia politycznego, dziś wydaje się przede wszystkim dokumentem o charakterze deklaracji, w dość znacznym zakresie pozbawionym możliwości oceny stopnia realizacji jego postanowień. Wydaje się jednak, że jego, istotny walor polega na tym, że specyfikuje niemal wszystkie możliwe dziedziny stosunków i tworzy podstawę do zawierania bardziej szczegółowych porozumień o charakterze wykonawczym.

Zakres podmiotowy i przedmiotowy wywłaszczenia nieruchomości według przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami

2024-03-14T20:05:18+00:00

Wywłaszczenie jest jedną z instytucji prawa najbardziej ingerującą w prawa obywatela. Polega ona na pozbawieniu go własności w imię określonego ustawowo dobra wspólnego. Oczywiście, wraz z wywłaszczeniem rodzi się obowiązek odszkodowania za utracone dobro. Polski ustawodawca konstruując przepisy o wywłaszczeniu w zasadniczym stopniu uwzględnił standardy konstytucyjne, jednak nie ustrzegł się przy tym kilku istotnych błędów, które wymagają analizy. Dotyczą one tak ważnych zagadnień jak zakres podmiotowy oraz zakres przedmiotowy procesu wywłaszczenia, jak również uprawnień strony w tej procedurze. Celem artykułu jest analiza art. 113 u.g.n. wraz ze ściśle związanymi z nim przepisami które określają zakres podmiotowy i przedmiotowy wywłaszczenia nieruchomości. Opracowanie obejmuje określenie podmiotów postępowania wywłaszczeniowego, beneficjentów posterowania wywłaszczeniowego oraz rodzajów nieruchomości, które mogą podlegać wywłaszczeniu. Równocześnie analizie została poddana kwestia roszczenia wywłaszczonego o wykup pozostałej części nieruchomości, w tym jaki charakter ma roszczenie o nabycie pozostałej części nieruchomości, okoliczności faktyczne uprawniające do żądania nabycia nieruchomości czy kwestia sposobu dotychczasowego korzystania z nieruchomości.

Prawne uwarunkowania udziału mieszkańców gminy w konsultacjach społecznych w procesie planowania i zagospodarowania przestrzennego

2024-01-29T15:19:28+00:00

Możliwość angażowania się mieszkańców podstawowej jednostki samorządu terytorialnego w proces planowania i zagospodarowania przestrzennego ma ugruntowane podstawy normatywne. Na organach gminy spoczywa bowiem ustawowy obowiązek zapewnienia warunków pozwalających członkom wspólnoty samorządowej na udział w kształtowaniu aktów planistycznych. Złożoność problematyki oraz wieloetapowość procedury planistycznej spowodowały, że ustawodawca zdecydował się przyjąć różne formy partycypacji społecznej. Jedną z nich, istotnie wyeksponowaną na tle pozostałych, są konsultacje społeczne. Ustanawiając szczegółowe rozwiązania prawne, kształtujące tę instytucję w procesie sporządzania aktów planowania przestrzennego, prawodawca skonkretyzował możliwe do wykorzystania formy konsultacji oraz określił tryb ich prowadzania. Niniejsze opracowanie ma na celu analizę rozwiązań prawnych statuujących obowiązek przeprowadzenia konsultacji społecznych w procesie planowania przestrzennego, dokonaną na tle ogólnych zasad i trybu wykorzystywania tej formy partycypacji społecznej w gminie. Na jej podstawie podjęto próbę oceny wprowadzonych uregulowań z punktu widzenia ich wpływu na intensyfikację angażowania się członków wspólnoty samorządowej w procedurę planistyczną oraz realnego wpływu na treść aktu będącego jej rezultatem. Realizacja wytyczonego celu wymagała wykorzystania metody formalno-dogmatycznej.

Administracyjna kara pieniężna za naruszenie obowiązku rozliczenia wielkości emisji z instalacji w EU ETS – zagadnienia podstawowe

2024-02-16T16:34:34+00:00

Ograniczanie emisji gazów cieplarnianych jest głównym celem funkcjonowania EU ETS, którego realizacja zależy m.in. od prawidłowego i terminowego wypełniania obowiązku rozliczenia emisji z instalacji przez ich operatorów. Celem tego opracowania jest scharakteryzowanie administracyjnej kary pieniężnej, która zabezpiecza wykonanie obowiązku rozliczenia emisji. Przeanalizowano więc zagadnienia dotyczące: naruszenia prawa i podmiotu podlegającego karze, wykonania obowiązku po terminie oraz wielokrotnego naruszenia obowiązku. Kara pieniężna za nierozliczenie emisji jest karą sztywną, nie można jej miarkować, nie można też odstąpić od jej nałożenia, nie dopuszcza się od niej wyjątków poza działaniem siły wyższej, a pomimo jej zapłaty i tak należy rozliczyć emisję z instalacji. Warunki oraz sposób jej nałożenia zostały precyzyjnie uregulowane w ustawie, są obiektywnie weryfikowalne i jednoznaczne, dzięki czemu jej nakładanie powinno odbywać się niemalże automatycznie. Cechy tytułowej kary pieniężnej uzasadniają stanowisko, że pełni ona głównie funkcje represyjną i prewencyjną.

Tax amendments in times of crises in Poland and Czech Republic – selected legal aspects

2024-02-23T12:09:31+00:00

Niniejsza publikacja stanowi fragment badań prowadzonych w odniesieniu do szeroko rozumianego podatkowego prawa porównawczego. Celem niniejszego artykułu jest wkazanie reakcji tak polskiego, jak i czeskiego ustawodawcy
na kryzysy gospodarcze wywołane pandemią COVID-19 oraz wojną w Ukrainie. Metody badawcze użyte w niniejszym opracowaniu to metoda porównawcza, metoda historyczno-opisowa i metoda dogmatyczną. Metodologia artykułu
została wybrana w celu odpowiedzi na zagadnienie, czy opisane różne rozwiązania prawne mogą stanowić punkt odniesienia dla innych krajów UE – jako przykład możliwej reakcji na przyszły kryzys gospodarczy. Dodatkowym
celem niniejszej publikacji jest również wskazanie, czy analizowane państwa zdecydowały się na podwyższanie, czy też obniżanie obciążeń podatkowych oraz jaka była efektywność podjętych wybranych działań ustawodawczych.
W wnioskach autorzy wskazują m.in., że pandemia COVID-19 i wojna w Ukrainie były dla wielu państw uzasadnieniem dla zmian w prawie podatkowym, jednak skuteczność tych działań pozostaje co najmniej dyskusyjna. Dlatego
z punktu widzenia stabilności fiskalnej, w czasach kryzysów gospodarczych, właściwe rozwiązania powinny zawsze odwoływać się do zasady pewności prawnej oraz długoterminowej analizy ekonomicznej skutków danej nowelizacji. Rozważania stanowią zatem asumpt do refleksji nad stanem nowych regulacji i koncepcji prawa podatkowego w prowadzonych w odpowiedzi na kryzys gospodarczy oraz szerszej dyskusji w zakresie wpływu regulacji podatkowych za zachowanie podatników i budżet państwa.

Koncepcje nauki administracji w polskiej myśli administracyjnej XIX wieku oraz ich wpływ na jej współczesne ujęcie

2024-04-26T16:36:09+00:00

Polska nauka administracji rozwijała się w XIX w., szczególnie w jego drugiej połowie, co było zasługą inspiracji koncepcjami niemieckich i francuskich uczonych. Przede wszystkim warto wskazać na poglądy A. Okolskiego, J.B. Oczapowskiego oraz F. Kasparka oraz T. Pilata, którzy jako pierwsi w nauce polskiej wyodrębnili zarówno pojęcie nauki prawa administracyjnego, jak i nauki administracji. W ich dorobku można odnaleźć zarówno prawnicze, jak i nieprawnicze ujęcia nauki administracji. Celem artykułu jest wskazanie wpływu głoszonych wtedy poglądów na koncepcje późniejszych i obecnych uczonych. Należy uznać, że omawiane poglądy wpisują się w klasyczne ujęcie nauki administracji, podzielane również współcześnie przez niektórych uczonych. Warto zauważyć, że samo pojęcie nauki administracji jest obecnie różnie rozumowane, dlatego przypomnienie tego dziewiętnastowiecznego ujęcia wydaje się być niezwykle istotne.

Bezpieczeństwo religijne w II Rzeczypospolitej. Rozważania na kanwie ustaw z dnia 21 kwietnia 1936 r.

2024-05-01T21:04:36+00:00

Podpisane w dniu 21 kwietnia 1936 r. dwie ustawy: o stosunku Państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej i o stosunku Państwa do Karaimskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej stanowią przykład właściwie zabezpieczonych przez władze państwowe interesów w zakresie bezpieczeństwa religijnego w relacjach z tzw. związkami wyznaniowymi mniejszościowymi. Ustawodawca wyraźnie określił granice ingerencji organów państwa w działalność wspólnot muzułmańskich i karaimskich na terytorium Rzeczypospolitej okresu międzywojennego. Zachowując wynikającą z Konstytucji Marcowej uprzywilejowaną pozycję Kościoła katolickiego w Polsce władze państwowe zapewniły także możliwość prowadzenia działalności religijnej pozostałym wyznaniom ale na innych zasadach.

Celem artykułu jest wskazanie na specyficzne regulacje dotyczące relacji pomiędzy związkami wyznaniowymi a organami Państwa Polskiego w okresie tworzenia się nowej państwowości.

Dlaczego niszczą? Kryminologiczne aspekty tzw. wandalizmu turystycznego – uwagi na tle zamachów wymierzonych w dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze

2024-04-25T14:33:46+00:00

Opracowanie poświęcone jest zjawisku tzw. wandalizmu turystycznego. Jest to zjawisko pozostające dotychczas na marginesie głównego nurtu rozważań kryminologicznych dotyczących przestępczości i innych zachowań patologicznych wymierzonym w dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze. Opracowanie dotyczy również szerszych aspektów zjawiska wandalizmu, postrzeganego z perspektywy historycznej i współczesnej. Na ich tle zostały przedstawione w szczególności te przejawy zjawiska wandalizmu, które są identyfikowane z turystyką i turyzmem. Celem opracowania jest przedstawienie genezy zjawiska wandalizmu turystycznego, jego przyczyn (etiologii), historycznych i współczesnych przejawów (fenomenologii) oraz możliwości przeciwdziałania (profilaktyka). Dokonano również syntezy i analizy dotychczasowych propozycji doktrynalnych związanych z definiowaniem przedmiotowego zjawiska. W efekcie zaproponowana została autorska definicja wandalizmu turystycznego. Autorzy uważają, że wobec powszechności zjawiska wandalizmu turystycznego, a przede wszystkim jego społecznej szkodliwości, zasadne jest opowiedzenie się za jego szeroką definicją. Tego rodzaju ujęcie umożliwia bowiem dostrzeżenie wszystkich form niszczenia dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz wdrożenie adekwatnych do zagrożeń oraz efektywnych przedsięwzięć zapobiegawczych.

Samobójstwo rozszerzone, zabójstwo suicydalne a samobójstwo poagresyjne – ocena stanu psychicznego sprawców i jej prawnokarne znaczenie

2024-05-14T15:52:34+00:00

Koncepcja „samobójstwa rozszerzonego” kładzie nacisk na samobójstwo sprawcy, lekceważąc perspektywę pokrzywdzonego, bagatelizując jego rzeczywistą krzywdę, na którą wbrew nazwie nie wyraził on zgody. Dlatego też pojęcie to należy zastępować pojęciem zabójstwa suicydalnego albo samobójstwa poagresyjnego.

Celem opracowania jest wskazanie kryteriów różnicujących pojęcia „samobójstwo rozszerzone”, „samobójstwo-zabójstwo” i „samobójstwo poagresyjne”, a także prawnokarna ocena zachowania sprawcy każdej z wymienionych form aktu. Do elementów subiektywnych składających się na kryteria różnicujące to pojęcie zalicza się nastawienie psychiczne sprawcy do popełnionego czynu wraz z psychopatologicznym podłożem decyzji o zamordowaniu drugiej osoby i odebraniu sobie życia przez sprawcę suicydenta.

W przypadku zabójstw suicydalnych dominuje motywacja altruistyczna, a akt następuje wskutek zaburzeń poznawczych (urojeń) typowych dla depresji. Samobójstwa poagresyjne charakteryzują się motywacją negatywną (np. zemsta), a decyzja sprawcy najczęściej opiera się na zaburzeniach osobowości lub uzależnieniu. Wśród elementów przedmiotowych różniących oba pojęcia pojawia się rodzaj relacji pomiędzy sprawcą a ofiarą. W przypadku zabójstwa suicydalnego powszechnie określa się je jako poprawne lub nawet bardzo dobre, a zabójstwo nie jest poprzedzone przemocą. W przypadku samobójstwa poagresyjnego zabójstwo lub inny czyn często wynika z zastosowanej i stopniowo nasilanej przemocy.

Klimatyczne spory sądowe. Globalny fenomen w prawnej ochronie klimatu

2024-04-04T08:40:45+00:00

Celem artykułu jest przedstawienie globalnego fenomenu klimatycznych sporów sądowych (climate litigation), w tym definicji oraz typologii takich sporów oraz ich podstawowej charakterystyki. Termin ten jest zwykle rozumiany jako sprawy przed organami sądowymi i quasi-sądowymi, w których podnoszona jest istotna kwestia faktyczna lub prawna dotycząca łagodzenia zmiany klimatu, adaptacji do zmiany klimatu lub nauki o zmianach klimatycznych. Liczba tak rozumianych postępowań stale rośnie (w 2022 r. było ich 2180 w 65 jurysdykcjach). Jest to już obecnie zjawisko o charakterze globalnym, dające się odnotować na sześciu kontynentach, przejawiające się w sporach na poziomach międzynarodowym, regionalnym i krajowym. Można zatem zaproponować ich typologię na klimatyczne spory sądowe na forach: (i) międzynarodowych, (ii) regionalnych oraz (iii) krajowych. Pochodną rozróżniającego kryterium właściwego sądu (forum) jest najczęściej właściwe prawo, którego dotyczy spór (międzynarodowe, tworzone przez organizacje regionalne lub krajowe). Klimatyczne spory sądowe nie są sporami dotyczącymi wyłącznie interpretacji i stosowania prawa klimatycznego. Dla celów ochrony klimatu w sporach tych wykorzystywane są normy różnych obszarów prawa.

Kierunki zmian Kodeksu karnego na tle 25 lat jego obowiązywania

2024-04-06T09:31:48+00:00

Artykuł stanowi próbę przedstawienia kierunków zmian kodeksu karnego w oparciu o reformy najważniejszych instytucji prawa karnego oraz przykładowych typów czynów zabronionych. Mając na względzie fakt, że od wejścia w życie w 1998 roku, Kodeks karny był zmieniany ponad 100 razy, można stwierdzić, że obecnie dalece odbiega on od ustanowionych pierwotnie rozwiązań. Celem artykułu jest analiza i ocena zasadności przyjętych nowelizacji, ich przyczyn oraz konsekwencji związanych z ich wprowadzeniem. Z perspektywy przeszło 25 lat obowiązywania aktualnej ustawy karnej można wskazać, że niektóre reformy stanowiły wyraz typowego populizmu penalnego. Nie były one bowiem powodowane postulatami przedstawicieli nauki i sądownictwa, ale stanowiły raczej próbę ich wykorzystania do osiągnięcia celów politycznych – np. wyborczych. Kolejnym problemem zasygnalizowanym w niniejszej pracy jest kazuistyczne traktowanie prawa karnego przez legislatora. Często bowiem reformy były powodowane pojedynczymi, tragicznymi, wydarzeniami. Wydaje się jednak, że systemowe zmiany prawa jako impulsywne odpowiedzi na zaistniałe, odosobnione sytuacje, wykraczają przeciwko stabilności tego prawa,
a w konsekwencji podważa zaufanie społeczeństwa do całego porządku prawnego. Konkluzja wynikająca z niniejszej pracy może sprowadzać się do stwierdzenia, że większość zmian nie była oczekiwana zarówno przez przedstawicieli nauki prawa karnego, jak też sądownictwa. De lege ferenda postulować można podniesienie wagi mierzalnych wskaźników przestępczości jako powodów kreowania zmian prawa karnego.

O braku konieczności uzyskania zgody podmiotu wyznaczonego na funkcję inkasenta

2024-02-22T15:59:23+00:00

Problemem w działalności rad gmin i kolegiów Regionalnych Izb Obrachunkowych, jest to, czy przed ustanowieniem danego podmiotu, w drodze uchwały, inkasentem podatków i opłat lokalnych, konieczne jest imienne, ewentualnie inne, wskazanie na osobę inkasenta oraz uzyskanie od niego stosownej zgody. W ocenie Autorów uchwały wyznaczające inkasentów powinny wymieniać ich poprzez indywidualne oznaczenie podmiotów. Głównym celem opracowania jest z kolei wykazanie, że prawna specyfika instytucji inkasenta nie wymaga jakiejkolwiek zgody podmiotu, który zostaje wyznaczony inkasentem. Podstawową metodą badawczą zastosowaną przez autorów była metoda dogmatyczno-prawna oraz analiza uchwał samorządowych, uchwał kolegiów Regionalnych Izb Obrachunkowych oraz wyroków sądów administracyjnych.

Prawnokarna ochrona zarodków in vitro w świetle rozwiązań ustawy o leczeniu niepłodności

2024-04-10T10:19:32+00:00

Zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro) jest najbardziej zaawansowaną z technik medycznie wspomaganej prokreacji. Od lat w dyskursie publicznym pojawia się wiele kontrowersji dotyczących stosowania tej metody. Podnosi się, że szereg procedur towarzyszących metodzie zapłodnienia pozaustrojowego może stwarzać zagrożenie dla bytu zarodków in vitro. Celem pracy jest zwrócenie uwagi na problem postępowania z zarodkami nadliczbowymi, kriokonserwacji oraz stosowania preimplantacyjnej diagnostyki genetycznej. Nie budzi wątpliwości, że ochrona zarodków przed embriotransferem wymaga także ingerencji prawa karnego. W polskim prawie karnym ochronę zarodków in vitro realizują wybrane przepisy karne zawarte w rozdziale XII ustawy o leczeniu niepłodności. Na łamach niniejszego opracowania dokonano analizy tych przepisów i wskazano wątpliwości interpretacyjne, które może wzbudzać ich wykładnia.

Rytualny ubój zwierząt – rozważania prawne i etyczne

2024-04-25T14:30:09+00:00

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie zjawiska rytualnego uboju zwierząt w świetle rozważań prawnych i etycznych. Autorzy opracowania przedstawiają biblijną genezę składania ofiar z żywych istot, ubój rytualny zwierząt w judaizmie (szechita) oraz w islamie (zebach). Po rozważaniach historyczno-religijnych autorzy dokonują omówienia uboju rytualnego zwierząt w świetle prawa międzynarodowego, powołując się m.in. na regulacje z Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, Rozporządzenia Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas uśmiercania, Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 r. oraz w świetle prawa polskiego. Autorzy konkludują, że ubój rytualny zwierząt jest kontrowersyjnym tematem do rozważań, a zagadnienie to należy rozpatrywać w kontekście historycznym i cywilizacyjnym.

Kadencja a termin pierwszego posiedzenia parlamentu. Rozwiązania polskie na tle konstytucji państw Unii Europejskiej

2024-04-16T08:43:23+00:00

Celem artykułu jest porównania regulacji polskich dotyczących kadencji i pierwszego posiedzenia parlamentu w Polsce na tle rozwiązań stosowanych w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. W artykule dokonana została próba weryfikacji hipotez badawczych dotyczących oryginalności polskich unormowań dotyczących zróżnicowania formuł wyborczych w wyborach do Sejmu i Senatu, przy jednoczesnym powiązaniu kadencji Senatu z kadencją Sejmu, jak również czy polskie regulacje w zakresie ustalania terminu pierwszego posiedzenia parlamentu są typowe wśród państw Unii Europejskiej oraz czy zastosowany termin 30-dniowy pomiędzy dniem wyborów a dniem zwołania pierwszego posiedzenia parlamentu można uznać za zbyt długi. Powyższe hipotezy zostały zweryfikowane pozytywnie. Ponadto w artykule zawarto postulaty zmian polskich regulacji konstytucyjnych w tym zakresie.

Kontrola nabywania akcji w spółkach z siedzibą w Unii Europejskiej przez podmioty z Federacji Rosyjskiej a sankcje gospodarcze

2024-02-19T11:33:52+00:00

Przedmiotem analizy jest problematyka spójności sektorowej w mechanizmach protekcjonistycznych. W ostatnim czasie wobec zagrożeń wojennych kwestia kontroli przepływów kapitału i wrogości kapitałowego zaangażowania się podmiotów z określonych państw staje się szczególnie istotna. Celem artykułu jest zbadanie spójności mechanizmów kontroli na poziomie sektorowym (sektory gospodarki) – a więc relacji pomiędzy systemem kontroli inwestycji a systemem sankcji gospodarczych. Teza głosi, iż w polskim porządku prawnym nie istnieje spójność sektorowa w kontekście mechanizmów kontroli i systemu sankcji na podmioty z Federacji Rosyjskiej. Wybrany mechanizm kontroli dotyczy obrotu akcjami spółek i pochodzi z ustawy o kontroli niektórych inwestycji. Podobny akt prawny obowiązuje na poziomie UE. Płaszczyzna prawa UE staje się punktem odniesienia dla krajowych kryteriów pojęciowych, jako że system sankcji obowiązuje właśnie w wymiarze unijnym. Koniecznym punktem komparatywnym jest także wycinek prawa rosyjskiego, jako prawa z państwa sankcjonowanego. Analiza prowadzi do głównej konkluzji, że w prawie polskim nie istnieje spójny system sektorowego wyodrębniania branż istotnych dla funkcjonowania państwa, który byłby wewnętrznie spójny (w prawie krajowym), a także koherentny z prawem unijnym, a ponadto, który uwzględniałby kryteria sektorowe w państwie sankcjonowanym, jako że dopiero dostosowanie sektorowe umożliwia efektywną restrykcyjność sankcji. Pojęciem „pomostowym” wydaje się pojęcie „krytyczności”.

Czy potrzebujemy art. 135 § 2 Kodeksu karnego? Kilka uwag na marginesie glosy Jana Kuleszy, Wolność wypowiedzi contra godność urzędu Prezydenta RP. Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30.09.2022 r., sygn. akt II Aka 110/22, „Przegląd Sądowy” 2023, nr 4, s. 94–100

2024-03-22T14:32:31+00:00

Tekst zawiera polemikę z glosą J. Kuleszy umieszczoną na łamach Przeglądu Sądowego 4/2023. Autor polemiki krytycznie odniósł się do argumentacji J. Kuleszy, który pozytywnie ocenił umorzenie postępowania karnego w oparciu o przesłankę znikomej społecznej szkodliwości czynu. Po pierwsze, trudno się zgodzić z wywodem sądu, że w kontekście wszystkich okoliczności sprawy J. Ż – publicysty i pisarza, użycie słowa „debil” nie stanowi zniewagi, gdyż należy brać pod uwagę całą wypowiedź nie zaś obraźliwe słowo. Użycie słowa „debil” stanowiło bowiem integralny element całej wypowiedzi. Po drugie zdaniem Autora polemiki, glosa J. Kuleszy dotknęła problemu dekryminalizacji art. 135 § 2 k.k. Praktyka sądowa niechętnie stosuje ten przepis, umorzenia spraw na podstawie negatywnej przesłanki procesowej może świadczyć o faktycznej dekryminalizacji. W tekście zaznaczono, że być może istnieje potrzeba badań z zakresu socjologii prawa dotyczącego percepcji przepisu art. 135 § 2 k.k. w środowisku prawników praktyków.

Glosa aprobująca do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 27 kwietnia 2023 r., sygn. akt I OSK 663/22

2024-03-04T09:09:20+00:00

Celem glosy jest wzmocnienie stanowiska Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażonego w wyroku dotyczącym sprawy, w której z uwagi na znaczny upływ czasu nie ma możliwości przedstawienia bezpośredniego dowodu potwierdzającego fakt, że odszkodowanie za nieruchomość przejętą na własność Państwa zostało w przeszłości wypłacone. Innymi słowy, chodzi o niezwykle trudne przypadki, gdzie w warunkach braku akt administracyjnych oraz jakichkolwiek informacji potwierdzających fakt toczącego się postepowania, organy administracji publicznej mają lege artis rozstrzygnąć, czy za przejęcie gruntu na rzecz Państwa właśnie w ramach wspomnianego postępowania powinno zostać wypłacone odszkodowanie (które – zdaniem wnioskodawcy – nigdy nie nastąpiło). Wówczas ustalenie prawdy materialnej jest wielce problematyczne, zaś organy zmuszone są bazować na wnioskowaniach oraz domniemaniach faktycznych. Glosator w pełni aprobując stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego, które doprowadziło skład orzekający do konkluzji, że odszkodowanie w komentowanej sprawie zostało jednak wypłacone, starał się wzbogacić przytoczoną argumentację poprzez odwołanie się do wnioskowania per analogiam oraz argumentum ex silentio – technik właściwych badaniom nad faktami historycznymi. Techniki te można – uwzględniając istniejące różnice – aplikować do postępowania administracyjnego, aby zmaksymalizować realizację zasady prawdy materialnej.

Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 17 sierpnia 2022 r., sygn. akt II CSKP 58/2 (glosa częściowo aprobująca). Warunki dopuszczalności cesji roszczeń powstałych z wykonywania zobowiązań o charakterze publicznoprawnym

2024-05-11T18:03:41+00:00

Przedmiotem glosy jest analiza wyroku Sądu Najwyższego wydanego w sprawie powództwa o wyrównanie różnicy pomiędzy dotacją należną a kwotą jaka została wypłacona podmiotowi dotowanemu. Celem prezentowanej glosy jest prezentacja stanowisk judykatury odnośnie charakteru prawego dotacji i jego wpływu na charakter prawny roszczenia o jej wyrównanie lub odszkodowanie. Na podstawie ustalonego charakteru prawnego roszczenia, możliwe było sformułowanie wniosku o dopuszczalności lub braku dopuszczalności cesji roszczenia w drodze umowy cywilnoprawnej lub wskazania ewentualnych warunków na jakich może to nastąpić. W głosowanym orzeczeniu Sąd Najwyższy analizował charakter prawny wniesionego roszczenia uznając, że jest on zależny od jego treści roszczenia sformułowanego przez powoda. Doktryna i orzecznictwo wskazuje na odmienny charakter roszczenia o zapłatę nieotrzymanej części dotacji i roszczenia o zapłatę kwoty odpowiadającej nieotrzymanej części dotacji. Pierwszemu z nich przypisuje się charakter roszczenia publicznoprawnego, zaś drugiemu roszczenia cywilnoprawnego (odszkodowawczego). Każde z tych dwóch stanowisk wiąże się z odmiennymi skutkami w sferze dopuszczalności cesji roszczenia. Zakładając, że co do zasady cesja ma charakter cywilnoprawny, jest ona dopuszczalna. Sąd Najwyższy widząc właśnie powyższą zasadę dostrzega również i jej ograniczenia wskazane w art. 509 Kodeksu cywilnego. W szczególności natura stosunku podstawowego może mieć wpływ na dopuszczalność cesji na podstawie wskazanego wyżej przepisu.

Sprawozdanie z ogólnopolskiej konferencji naukowej „Ochrona zwierząt w Polsce jako wyzwanie dla prawa karnego i kryminologii”, Białystok, 21–22 marca 2024 r.

2024-05-08T15:09:21+00:00

Sprawozdanie z I Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Prawa Bankowego „Współczesne wyzwania technologiczne i prawne”, Olsztyn, 10 stycznia 2024 r.

2024-04-22T10:12:24+00:00