Studia Prawnoustrojowe

Right to complain about mistreatment in criminal interviews and interrogations following international and EU law and the Méndez Principles

Anželika Banevičienė — 2024-09-24

Artykuł ma na celu określenie wymagań, jakie musi spełniać mechanizm rozpatrzenia skarg związanych z okrutnym, nieludzkim lub poniżającym traktowaniem osób przesłuchiwanych w postępowaniu karnym przygotowawczym. Autorzy analizują przepisy prawa międzynarodowego i unijnego, soft law, w tym rekomendacje i wytyczne dotyczące danego zagadnienia zawarte
w zasadach efektywnego przesłuchania, zwanych również zasadami Méndeza. Autorzy proponują listę warunków koniecznych do zapewnienia skuteczności
instytucji skarg w postępowaniu karnym przygotowawczym. We wnioskach zwracają uwagę na to, że prawo do składania skarg wymaga wieloaspektowego podejścia, na które składają się wymóg bezstronności, jasności procedur,
poufności, podejmowania decyzji w oparciu o dowody, ochrony przed ewentualnymi konsekwencjami negatywnymi dla osoby skarżącej oraz periodycznej ewaluacji istniejących procedur i praktyki. Wytyczne i rekomendacje zawarte
w zasadach Méndeza mają charakter ogólny, co wymaga od kompetentnych władz krajowych wdrożenia procedur kompatybilnych ze wspomnianymi zasadami.

Penalizacja przerwania ciąży w niemieckim prawie karnym

Katarzyna Karolina Borkowska — 2024-09-24

Aborcja to kontrowersyjny temat – zarówno pod względem prawnym, jak też społecznym. Systemy prawa poszczególnych państw przewidują różne przesłanki legalnego przerwania ciąży, co z kolei prowadzi do odmienności w zawartości normatywnej przepisów penalizujących przestępstwa z aborcją związane. Przedmiot opracowania stanowią przepisy penalizujące zachowania związane z aborcją w niemieckiej ustawie karnej. Cel badań stanowiło przedstawienie zakresu kryminalizacji przestępstw odnoszących się do aborcji w Niemczech. W opracowaniu przeanalizowano przepisy, które odnoszą się do terminacji ciąży. Przy dokonywaniu analizy poczyniono komparatystyczne uwagi wobec polskiego systemu prawa. Najważniejszy wniosek wypływający z pracy jest taki, że zawartość normatywna i zakres kryminalizacji przepisów penalizujących aborcję w niemieckiej ustawie karnej pozostają zagadnieniem kontrowersyjnym, a wykładnia norm prawnych z nich wynikających może powodować problemy w praktyce prawniczej. Przeprowadzone rozważania zostały oparte zarówno na poglądach doktryny, jak też orzecznictwa.

Crime victims’ rights in Bulgaria. Are we continuing to stay beyond time?

Dobrinka Chankova — 2024-09-24

W niniejszym artykule omówiono najnowszy rozwój polityk i praktyk dotyczących ofiar przestępstw w Bułgarii oraz ochronę ich praw. Celem artykułu jest identyfikacja i analiza najnowszych osiągnięć oraz dokonanie przeglądu obowiązujących przepisów prawnych, z uwzględnieniem zarówno mocnych, jak i słabych punktów jego wdrażania. Główną tezą jest to, że ochrona ofiar przestępstw w skali kraju, choć poprawia się w świetle przepisów, szczególnie w ostatnim czasie i w przypadku niektórych typów ofiar, to z drugiej strony nadal pozostaje w tyle za rozwojem public relations, ochroną zapewnianą przez inne kraje oraz w zakresie transpozycji odpowiednich dyrektyw Unii Europejskiej, Strategii UE dotyczącej praw ofiar czy dokumentów Rady Europy. Wnioski są takie, że wraz z postępem w uznawaniu i dalszym ustalaniu praw ofiar przestępstw to jednak system zapewniający ofiarom udział w postępowaniu karnym i ich wsparcie wykazuje szereg niedoskonałości, którym należałoby natychmiast zaradzić. Zdaniem autorki należy dokładnie zbadać obowiązujące ramy prawne z perspektywy standardów europejskich i światowych. A nadto, podkreślić pilną potrzebę wprowadzenia sprawiedliwości naprawczej, jako niekwestionowanego instrumentu na rzecz ofiar przestępstw.

Przepadek pojazdu mechanicznego jako środek reakcji państwa za naruszenie przepisów drogowych

Anna Ewa Chodorowska — 2024-09-24

Celem artykułu jest omówienie przepadku pojazdu mechanicznego (art. 44b Kodeksu karnego), wprowadzony przez nowelizację Kodeksu karnego z dnia 7 lipca 2022 r. Ustawa przewiduje, orzeczenie tego przepadku obligatoryjne w dwóch przypadkach, tj. w razie popełnienia przestępstwa z art. 178a lub art. 178 § 3 KK, przy czym w tym pierwszym przypadku sąd ma możliwość odstąpienia od jego orzeczenia. Uchwalone rozwiązania budzą uzasadnione wątpliwości co do ich celowości i proporcjonalności.

Nadużycie prawa – element modelu prawnego nieruchomości w ochronie środowiska

Ewa Katarzyna Czech — 2024-09-24

Model prawny nieruchomości w ochronie środowiska powinien być tworzony z uwzględnieniem tych jego elementów, które wpływają na jego prawidłowość, a poprzez to na wyniki badań, w których model ten jest lub będzie wykorzystywany. Z uwagi na to konieczne jest wprowadzenie w jego ramy nadużycia prawa w ochronie nieruchomości widzianej jako element środowiska. Wykazanie tej potrzeby i zobrazowanie wskazywanego nadużycia prawa stało się celem poniższych rozważań. Model ten bowiem wymaga ciągłej weryfikacji odpowiadającej zmianom norm prawa i ewolucji zachowań podmiotów prawa.

Relacje między prawami człowieka a administracją publiczną – wybrane aspekty

Anna Dąbrowska — 2024-09-24

Celem artykułu jest zbadanie teoretycznych podstaw relacji między prawami człowieka a administracją publiczną oraz omówienie wybranych aspektów tej relacji. Punktem wyjścia czynionych rozważań jest założenie, że ochrona praw człowieka jest fundamentem demokratycznego państwa prawa, a administracja publiczna odgrywa w tych działaniach kluczową rolę poprzez tworzenie, wdrażanie i egzekwowanie przepisów prawa, zapewniając ich legalność i przejrzystość. Autorka omawia wpływ praw człowieka na politykę publiczną
i konieczność zachowania zgodności przepisów z międzynarodowymi standardami. Podkreśla także znaczenie edukacji i kultury w promowaniu praw człowieka oraz rolę administracji w szkoleniu urzędników i budowaniu współpracy z organizacjami pozarządowymi. Zwraca uwagę na fakt, że kontrola administracyjna jest kluczowa w monitorowaniu przestrzegania praw człowieka, wskazuje również, że poszanowanie tych praw przez administrację publiczną jest priorytetem w procesie budowania zaufania społecznego, legitymacji demokratycznej oraz zrównoważonego rozwoju. Przestrzeganie praw człowieka przyczynia się do podwyższenia poziomu edukacji, zdrowia i dobrobytu obywateli oraz stabilności społecznej i gospodarczej.

Wpływ fałszywego oskarżenia na treść stosunku służbowego funkcjonariusza Policji

Joanna Grabowska — 2024-09-24

Celem pracy jest zweryfikowanie hipotezy, że fałszywe oskarżenie funkcjonariusza Policji ma znaczący negatywny wpływ na treść jego stosunku służbowego. Stosunek służbowy, w ramach którego funkcjonariusz Policji wykonuje powierzone mu przez państwo czynności, jest stosunkiem administracyjnoprawnym. Wykonywanie czynności służbowych, wynikających z treści stosunku administracyjnoprawnego łączącego policjanta z państwem, jest obowiązkiem każdego funkcjonariusza. W niniejszej publikacji analizie poddano znamiona przestępstwa fałszywego oskarżenia policjanta oraz możliwe skutki tego przestępstwa względem praw i obowiązków stron stosunku służbowego. Przeprowadzona analiza pozwoliła na potwierdzenie postawionej na wstępie hipotezy badawczej. Fałszywe oskarżenie policjanta może doprowadzić do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego oraz zawieszenia go w czynnościach służbowych, co związane jest z dalszymi możliwymi i dolegliwymi dla funkcjonariusza konsekwencjami, w szczególności o charakterze finansowym. Na skutek fałszywego oskarżenia może dojść nawet do zwolnienia policjanta ze służby w Policji, chociażby ze względu na jej ważny interes.

Prowadzenie korespondencji przez osadzonych na tle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem zmiany art. 105 Kodeksu karnego wykonawczego

Kornelia Grabowska-Biernat — 2024-09-24

Ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks Karny Wykonawczy oraz niektórych innych ustaw, wprowadziła szereg zmian w zakresie regulacji prawnych dotyczących sytuacji osadzonych w Zakładach Karnych i Aresztach Śledczych. Jedną z nich stanowi zobowiązanie do ponoszenia kosztów korespondencji pozbawionych wolności. Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami obowiązek ponoszenia kosztów korespondencji dotyczy jej w serze prywatnej jak i urzędowej. Celem niniejszego artykułu jest dokonanie analizy nowelizacji przepisów prawa karnego wykonawczego dotyczących możliwości prowadzenia korespondencji przez osoby pozbawione wolności w kontekście nałożenia na nich obowiązku jej odpłatności oraz dokonanie oceny wprowadzonych w tym zakresie zmian.

W niniejszej pracy została także omówiona możliwość odstąpienia od reguły odpłatności korespondencji, skutkująca możliwością otrzymania przez osadzonego znaczków pocztowych, kopert i papieru od administracji jednostki penitencjarnej, jednakże jedynie w wyjątkowych sytuacjach. Brak konkretnego wskazania sytuacji, w których pozbawiony wolności może skorzystać z pomocy finansowej administracji zakładu karnego w zakresie odpłatności za korespondencję może prowadzić do „luzu decyzyjnego” i w konsekwencji podejmowania decyzji w tym zakresie w sposób arbitralny.

W zakończeniu niniejszego artykułu autorka omawia wprowadzone zmiany i dokonuje jej analizy z uwagi na ochronę podstawowych praw podmiotowych przysługujących osadzonym. Sama teoretyczna możliwość ograniczenia korespondencji z uwagi na sytuację materialną, może w konsekwencji skutkować ograniczeniem prawa do kontaktu z bliskimi, a nawet ograniczeniem prawa do obrony.

Zagadnienia intertemporalne na tle nowych rozporządzeń o wynagrodzeniach biegłych w procedurach karnej i cywilnej

Ewa M. Guzik-Makaruk — 2024-09-24

Celem i treścią opracowania jest ocena możliwych skutków intertemporalnych dwóch rozporządzeń regulujących rozliczenia z biegłymi w obu podstawowych procedurach – karnej i cywilnej. Niezależnie od pozytywnej oceny samego faktu podjęcia działalności legislacyjnej przez prawodawcę resortowego i uregulowania kwestii niezwykle istotnych dla samych biegłych po długim okresie bezczynności, to jednak postanowienia intertemporalne obu rozporządzeń wymagają krytycznego spojrzenia z uwagi na możliwe poważne skutki dla budżetów podmiotów zasięgających opinii biegłych. Autorzy stwierdzają brak spójności i możliwe różnice interpretacyjne, które muszą być rozwiązane przez praktykę stosowania prawa, a być może niezbędne jest działanie prawodawcy. Pominięto natomiast w całości ocenę pozostałych uregulowań rozporządzeń, które zasługują na odrębną i obszerną analizę.

Kara orzeczona a kara wykonywana. Wpływ stosowania art. 12c Kodeksu karnego wykonawczego na sytuację prawną skazaneg

Justyna Karaźniewicz — 2024-09-24

Przepisy Kodeksu karnego określają wymiar kary pozbawienia wolności i przewidują, że karę tę orzeka się w miesiącach i latach. Kara orzeczona wyrokiem sądu, po jej skierowaniu do wykonania, musi zostać przeliczona na czas obywania kary, wyrażony w dniach i określony terminem rozpoczęcia i końca wykonywania kary. W świetle obecnych regulacji Kodeksu karnego wykonawczego, obliczenie czasu odbywania kary odbywa się według ujednoliconych zasad. Art. 12c k.k.w. przewiduje bowiem, że miesiąc liczy się za 30 dni, a rok za 365 dni. Z jednej strony ujednolica to wymiar kary i powoduje, że kara orzeczona w tej samej wysokości wykonywana jest zawsze przez taki sam okres, niezależnie od tego, ile dni w rzeczywistości liczy konkretny miesiąc. Z drugiej jednak strony, orzeczenie kary powyżej 11 miesięcy powoduje jej oznaczenie jako kary 1 roku, liczonego jako 365 dni, a nie 12 miesięcy odpowiadających 360 dniom. Celem artykułu jest przedstawienie obowiązujących regulacji prawnych dotyczących wymiaru kary orzekanej przez sąd oraz kary wykonywanej. Zasygnalizowano problemy związane z przeliczaniem wymiaru kary orzeczonej na wymiar kary wykonywanej, w tym także w przypadku orzekania kary łącznej. Podkreślono ich znaczenie dla sytuacji skazanego.

Zmiany w zakresie stosowania środka poprawczego w ustawie z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Wybrane problemy teoretyczne i praktyczne

Monika Kotowska — 2024-09-24

Umieszczenie w zakładzie poprawczym jest najsurowszym środkiem stosowanym wobec nieletnich. Autorka analizuje problematykę stosowania środka poprawczego w ustawie o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich jako aktu włączonego w ostatnim czasie do polskiego porządku prawnego. Celem opracowania jest omówienie zmian ustawowych w zakresie środka wychowawczego w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym oraz próba oceny skutków praktycznych, jakie wynikły z dwóch lat obowiązywania nowej ustawy. W artykule w pierwszej kolejności omówiono charakter środka w postaci umieszczenia nieletniego w zakładzie poprawczym a następnie przeanalizowano zmiany ustawowe w zakresie jego stosowania oraz teoretyczne i praktyczne implikacje z tym związane. Opracowanie kończy podsumowanie wraz z wnioskami.

Definiowanie kultury inspirowane prawami człowieka w świetle zmagań o zachowanie języka ukraińskiego

Piotr Krajewski — 2024-09-24

Artykuł porusza kwestię kultury i dziedzictwa kulturowego pośrednio i bezpośrednio nawiązujących do praw człowieka w świetle trwającej wojny w Ukrainie. Jest namiastką ukazującą znaczenie dążeń Ukraińców do zachowania własnego języka i świadomości narodowej wskazującej na wewnętrzne przekonanie istnienia odrębności kulturowej, pielęgnowanej mimo długotrwałych nacisków zewnętrznych.

Celem artykułu jest poruszenie kwestii znaczenia (w odniesieniu do praw człowieka) kultury narodu, której najbardziej naturalną emanacją jest jego język; chodzi o problem, z jakim zmaga się „od zawsze”, doświadczając zewnętrznej presji imperializmu kulturowego.

Wieloletnie i dramatyczne w swych konsekwencjach działania administracyjne i prawne Rosji uderzające w środowiska intelektualne i w samą kulturę, nie przyniosły spodziewanych rezultatów; nie dały ich również próby propagowania subiektywnie prezentowanych wersji wydarzeń historycznych mających usprawiedliwiać naciski i zmagania o rozszerzenie własnej sfery wpływów. W końcu, podkreśla też wagę zachowania dziedzictwa kulturowego Ukrainy, jako elementu, który, jeżeli zostanie zniszczony, nie powróci już do stanu sprzed konfliktu zbrojnego; będzie dowodem pogwałcenia praw człowieka.

Konflikt interesów przy udzielaniu zamówień w ramach projektów współfinansowanych ze środków unijnych w perspektywie finansowej 2021–2027

Przemysław Krzykowski — 2024-09-24

Zasadniczym celem artykułu jest próba przybliżenia istoty pojęcia „konfliktu interesów” przy udzielaniu zamówień w ramach projektów współfinansowanych ze środków unijnych na gruncie przepisów prawa UE oraz prawa krajowego w perspektywie finansowej 2021-2027. Mając na względzie dotychczasowe doświadczenia w podziale środków unijnych w Polsce autor stawia tezę, że udzielanie zamówień jest jednym z podstawowych obszarów ryzyka realizacji każdego przedsięwzięcia współfinansowanego ze środków unijnych. Naruszenie przepisów ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych lub reguł konkurencyjności określonych w wytycznych Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 18 listopada 2022 r. dotyczących kwalifikowalności wydatków na lata 2021-2027, stanowi najczęstszą kategorie „działań lub zaniechań” beneficjentów kwalifikowanych w judykaturze jako nieprawidłowości. Konflikt interesów może dotyczyć bezpośrednio osób, które uczestniczą w zarządzaniu funduszami UE. Może też dotyczyć beneficjentów realizujących konkretne projekty w ramach których udzielane są zamówienia. W takim przypadku będzie on przybierał postać różnorakich powiązań osobowych lub kapitałowych pomiędzy zamawiającym a wykonawcą. Wystąpienie takich powiązań stanowi zawsze istotne naruszenie prawa. W opracowaniu analizie poddano zarówno unormowania przepisów ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych jak również ministerialnych wytycznych, które obowiązują beneficjentów niezobligowanych do stosowania unormowań przywołanej ustawy. W artykule poza analizą dogmatyczną obowiązujących regulacji prawnych nawiązano do bogatego dorobku orzeczniczego Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w badanym obszarze.

Przeprowadzone badania doprowadziły autora do sformułowania wniosków de lege ferenda. Autor mając na względzie fakt, że za każdy przypadek, w którym stwierdzono nieujawniony lub niewystarczająco ograniczony konflikt interesów ustawodawca przewiduje korektę finansową wysokości 100% wartości danego zamówienia, postuluje konieczność uszczegółowienia regulacji prawnych obowiązujących beneficjentów nie stosujących reżimu prawnego ustawy p.z.p. W artykule wskazano na dokument opublikowany przez Śląskie Centrum Przedsiębiorczości pt. Jak uniknąć konfliktu interesów rozumianego jako powiązania osobowe i kapitałowe miedzy zamawiającym a wybranym wykonawcą oraz udzielenie zamówienia bez zachowania zasad bezstronności i obiektywności, który może być dobrym materiałem do dyskusji nad zmianą obecnym unormowań prawnych w badanym obszarze. We wnioskach końcowych zwrócono również uwagę na konieczność zmian w zakresie weryfikacji przez uprawnione organy składanych przez beneficjentów oświadczeń o braku konfliktu interesów przy udzielaniu zamówień w ramach projektów współfinansowanych ze środków unijnych. Autor wyraża stanowisko, że w świetle obowiązującej definicji konfliktu interesów zawartej w art. 57 ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 z dnia 18 lipca 2018 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii, jak również standardów zawartych w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, obecne procedury weryfikacji tych oświadczeń są niewystarczające.

„Zbrodnie wrześniowe” 1939 r. i „dekret sierpniowy” 1944 r. – refleksje rocznicowe na podstawie orzeczeń niemieckich i polskich sądów specjalnych

Witold Kulesza — 2024-09-24

Od 1 września 1939 r. upłynęło 85 lat, a od ogłoszenia tzw. dekretu sierpniowego z 1944 r., na którego podstawie sprawcy nazistowskich zbrodni wojennych, przeciwko ludzkości i ludobójstwa stanęli przed polskimi sądami, minęło lat 80. Historyczne rocznice rodzą potrzebę zarysowania odmienności w rozumieniu, w Polsce i w Niemczech, terminu „zbrodnie wrześniowe - Septemberdelikte”. Celowe wydaje się spojrzenie na nie z perspektywy prawnej ukazującej działalność niemieckich sądów specjalnych, karzących Polaków za Septemberdelikte i powojennych polskich specjalnych sądów karnych, które osądziły Volksdeutschy, jako sprawców wrześniowych zbrodni. Paradoks historii polega na tym, że pojęciem Septemberdelikte w niemieckim piśmiennictwie historycznoprawnym obejmuje się czyny Polaków skierowane przeciwko Niemcom, dokonane w pierwszych dniach napaści III Rzeszy na Polskę. Natomiast z polskiego historyczno-prawnego punktu widzenia, przestępstwa we wrześniu 1939 r. to zbrodnie niemieckie na mieszkańcach zaatakowanego polskiego państwa. Przeprowadzona w artykule analiza prowadzi do wniosku, że polskie specjalne sądy karne powołane do osądzenia zbrodni najeźdźcy i okupanta wymierzały na podstawie dekretu sierpniowego sprawiedliwość sprawcom w sposób, który z perspektywy współczesności zasługuje na ocenę jako zgodny z zasadami państwa prawnego pomimo, że Polska wówczas takim państwem nie była. Natomiast zreferowane w artykule skazania Polaków przez niemieckie sądy specjalne za Septemberdelikte były sądowymi morderstwami, za których dokonanie niemieccy juryści nie ponieśli odpowiedzialności karnej.

Dowody doręczenia elektronicznego w ogólnym postępowaniu administracyjnym

Błażej Kwiatek — 2024-09-24

Po wejściu w życie obowiązku stosowania przepisów ustawy o doręczeniach elektronicznych w ogólnym postępowaniu administracyjnym doręczenia powinny być realizowane w pierwszej kolejności przy wykorzystaniu publicznej usługi rejestrowanego doręczenia elektronicznego (doręczenie elektroniczne). W ramach tego sposobu doręczenia – podobnie jak w przypadku doręczenia publiczną usługą hybrydową (doręczenie elektroniczno-tradycyjne) oraz doręczenia przesyłką rejestrowaną, przez swoich pracowników lub przez inne upoważnione osoby lub organy (doręczenie tradycyjne) – wystawiane są dowody, świadczące o przebiegu tego procesu. Celem publikacji jest omówienie rodzaju, konstrukcji oraz charakteru prawnego dowodów doręczenia elektronicznego wystawianych w publicznej usłudze rejestrowanego doręczenia elektronicznego, w szczególności dowodu wysłania i otrzymania, w kontekście porównania do dowodów sporządzanych przy doręczeniu tradycyjnym realizowanym przesyłką rejestrowaną. Przeprowadzona analiza przemawia za uznaniem, że dowody doręczenia elektronicznego są w ogólnych założeniach porównywalne do dowodów doręczenia tradycyjnego, ale na poziomie szczegółowym występują nawet znaczące różnice.

Problem bezpłatności aplikacji sądowej w działalności ruchu młodych prawników w II Rzeczypospolitej Polskiej

Marcin Łysko — 2024-09-24

Działający w II Rzeczpospolitej Polskiej (1918-1939) ruch młodych prawników dążył do poprawy sytuacji aplikantów zawodów prawniczych poprzez zwrócenie uwagi opinii publicznej i czynników oficjalnych na problem bezpłatności aplikacji sądowej. Problem ten stanowił konsekwencje występującego w dekadzie lat trzydziestych zjawiska tzw. „nadprodukcji aplikantów”. Ponieważ na aplikację sędziowską przyjmowano wszystkich chętnych, to na jeden płatny etat przypadało 8-10 aplikantów. Skutkiem braku etatów było powstanie nie mającej podstaw prawnych instytucji bezpłatnej aplikacji, gdyż obowiązujące przepisy traktowały aplikantów jako funkcjonariuszy państwowych którym należy się uposażenie za pełnioną służbę. Jednakże bezpłatni aplikanci byli niezbędni dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania odczuwającej braki kadrowe administracji sądowej, która wymagała od nich podpisywania oświadczenia o zrzeczeniu się wynagrodzenia. Żyjący w bardzo trudnych warunkach materialnych bezpłatni aplikanci utrzymywali się z zajęć ubocznych, chociaż podczas aplikacji powinni przede wszystkim zapoznać się z pracą sędziego i prokuratora. Wskutek niewłaściwego przebiegu szkolenia zawodowego i braku czasu na rzetelne przygotowanie do egzaminu sędziowskiego, zdawało go tylko około 60 % aplikantów. Zdaniem młodych prawników instytucja bezpłatnej aplikacji prowadziła do marnowania potencjału młodego pokolenia prawniczego i wyzysku aplikantów sądowych, których określano mianem „biali Murzyni Temidy”.

Prawo dostępu do technologii osób z niepełnosprawnościami jako prawo podmiotowe

Ewa Milczarek — 2024-09-24

Intensywny rozwój technologii daje szanse osobom z niepełnosprawnościami na poprawę jakości swojego życia. Dostęp do technologii jest jednak kosztowny, a przez to ograniczony. Zapewnienie technologii jest istotnym narzędziem polityki inkluzyjnej. Na tym tle kształtuje się pytanie, czy dostęp do takiej technologii jest prawem osoby z niepełnosprawnością?

W tym kontekście, celem badawczym artykułu jest odpowiedź na pytanie: czy doszło do wykształcenia prawa podmiotowego dostępu do technologii. W pracy przebadano również granice tego prawa wskazując jego zakres przedmiotowy i podmiotowy. Metodami badawczymi wykorzystanymi w pracy jest metoda dogmatycznoprawna oraz topiczna teoria argumentacji prawniczej. Jednocześnie doprecyzować należy, że obszarem dla prowadzonych badań jest prawo międzynarodowe.

Autorka wykazuje, że osoby z niepełnosprawnościami mają prawo domagać się dostępu do technologii wspomagających, ale ograniczone jest to do sytuacji, gdzie technologia jest niezbędna do pełnego korzystania z praw człowieka. Granice tego prawa podmiotowego są określone przez kryteria subiektywne (indywidualne cechy osoby niepełnosprawnej) i kryteria obiektywne (zasady polityki i infrastruktury kraju).

Wnioski przeprowadzonej analizy potwierdzają, że dostęp do technologii wspomagających jest istotnym prawem człowieka dla osób z niepełnosprawnościami, a państwo ma pozytywny obowiązek zapewnienia odpowiednich środków umożliwiających jego realizację. Wspomina się o konieczności aktywnej roli państwa oraz działań integracyjnych mających poprawić dostępność technologii dla osób z niepełnosprawnościami.

Podstawowe regulacje dotyczące prawa oświatowego okresu II Rzeczypospolitej

Jerzy Nikołajew — 2024-09-24

Okres II Rzeczypospolitej to czas tworzenia się nowego systemu oświaty po okresie zaborów. Polityka oświatowa była koordynowana przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego a realizowana przez władze państwowe i organy samorządu terytorialnego. Po 1920 r. wprowadzono okręgi szkolne a w 1932 r. przeprowadzona została gruntowna reforma oświatowa. Utworzenie samorządu oświatowego oraz zadania związane z budową i finansowaniem szkół, także kwestie dotyczące szkolnictwa wyższego, gimnazjalnego, seminariów nauczycielskich oraz wychowania przedszkolnego i pozaszkolnego to podstawowe kwestie regulacji ustawowych dotyczących oświaty w Polsce w latach 1918-1939. Mimo trudności udało się zmodyfikować system szkolny, wprowadzić reformę oświatową oraz silny samorząd nauczycielski.

Celem artykułu jest wskazanie trudności w zakresie stworzenia jednolitego systemu prawa oświatowego w Polsce w okresie po odzyskaniu niepodległości.

Оподаткування доходів фізичних осіб в Україні

Andryi N. Novytskyi — 2024-09-24

Celem opracowania jest przedstawienie podstawowych założeń podatku dochodowego od osób fizycznych w Ukrainie. Uwagę skupiono na ukształtowaniu źródeł przychodów (dochodów w terminologii ukraińskiej), określeniu podstawy opodatkowania, ulg i zwolnień oraz stawek podatku. Punktem wyjścia do analizy był opis dynamicznej ewolucji unormowań tego podatku od 1991 r., gdy zmianom podlegała zwłaszcza podstawa opodatkowania oraz skala podatkowa – od progresywnej do liniowej, po podatek zryczałtowany. Wskazano też główne czynniki wpływające na jego współczesne ukształtowanie oraz znaczenie fiskalne i społeczno-gospodarcze.

Rozważania przeprowadzono z wykorzystaniem formalno-dogmatycznej metody badania prawa oraz wybranych danych statystycznych dotyczących dochodów budżetowych Ukrainy w ostatnich latach. Ustalenia poczynione w opracowaniu pozwalają na stwierdzenie, iż aktualne unormowania podatku dochodowego od osób fizycznych w Ukrainie są co do zasady oparte na cedularnym modelu opodatkowania dochodów. Do dochodów z poszczególnych grup źródeł przychodów przyporządkowane są odpowiednie stawki podatku. W Kodeksie Podatkowym z 2010 r. brak definicji dochodu podlegającego opodatkowaniu, niemniej składają się na niego wszystkie dochody osoby fizycznej osiągnięte w roku podatkowym, oprócz wyłączonych spod opodatkowania. Na uwagę zasługuje zerowa stawka podatku, dotycząca nieperiodycznych dochodów (np. ze zbycia składników majątku), które podlegają jedynie wykazaniu w zeznaniu podatkowym. Wyróżnianie grup źródeł przychodów pozwala odpowiednio uwzględniać koszty ich uzyskania.

Jedną z głównych wad konstrukcji analizowanego podatku dostrzega się w niekonsekwentnych regułach partycypacji jednostek samorządu terytorialnego we wpływach budżetowych z tego tytułu. Z kolei w związku zaś z gospodarczymi następstwami konfliktu zbrojnego od 2022 r. wprowadzono nowe ulgi i zwolnienia podatkowe, choć ich system już był bardzo rozbudowany. W polityce fiskalnej władz Ukrainy zakłada się zwiększanie w najbliższych latach wpływów budżetowych z podatku dochodowego od osób fizycznych.

Ubezpieczenie ryzyk budowlanych

Patryk Piątkowski — 2024-09-24

W opracowaniu dokonano analizy ubezpieczenia ryzyk budowlanych. W artykule podjęto próbę scharakteryzowania umowy ubezpieczenia ryzyk budowalnych poprzez opisanie ubezpieczonych podmiotów, przedmiotu ubezpieczenia oraz zakresu ubezpieczenia ryzyk budowalnych. Na samym początku wskazano na otwarty katalog ubezpieczonych podmiotów – m.in. inwestora, głównego wykonawcę, podwykonawców oraz projektantów. Umowę ubezpieczenia opisano również przez pryzmat przedmiotu ubezpieczenia na podstawie ogólnych warunków ubezpieczenia wybranych ubezpieczycieli, z zaprezentowaniem podziału na możliwe części ubezpieczenia – tj. Sekcję I (ubezpieczenie mienia w budowie), Sekcję II (odpowiedzialność deliktowa za szkody wyrządzone w związku z prowadzeniem prac budowalnych) oraz najrzadziej występującą – Sekcję III (ubezpieczenia spodziewanego zysku przez inwestora wskutek opóźnienia powstałego wskutek szkody majątkowej). W artykule dokonano również opisu zakresu ubezpieczenia ryzyk budowlanych konstruowanego za pomocą specjalnych klauzul monachijskich, będących przedmiotem praktyki ubezpieczeniowej od kilkudziesięciu lat. Podzielono te klauzule w formie tabeli na klauzule zawężające zakres ochrony ubezpieczeniowej oraz klauzule rozszerzające ochronę ubezpieczeniową w ramach tegoż ubezpieczenia. Wskazano również na prawidłowo wyznaczony okres ubezpieczenia oraz sumy ubezpieczenia i sumy gwarancyjne wyznaczające górną granicę akcesoryjnej odpowiedzialności ubezpieczyciela. Wyrażono przy tym stanowisko o niezwykle istotnej roli jaką pełni umowa ubezpieczenia ryzyk budowlanych w procesie inwestycyjnym stanowiąc realne zabezpieczenie interesów majątkowych podmiotów procesu inwestycyjnego oraz formę transferu finansowego możliwych powstałych szkód na lepiej wypłacalnego dłużnika – ubezpieczyciela. Celem artykułu jest analiza umowy ubezpieczenia ryzyk budowalnych - jej podmiotów, przedmiotu, zakresu ubezpieczenia kształtowanego w głównej mierze przez klauzule monachijskie oraz sumy ubezpieczenia i sumy gwarancyjnej stanowiących górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela. Dodatkowo, wartym wskazania jest na drugi cel niniejszego opracowania, jakim jest stwierdzenie, że warunki ubezpieczenia oferowane przez zakłady ubezpieczeń w podstawowym zakresie (bez uwzględnienia rozszerzeń ochrony ubezpieczeniowej z klauzul monachijskich) nie pokrywają często szerokiego wycinka ryzyka związanego z prowadzoną działalnością budowlaną, a która to stanowi istotny aspekt ryzyka działalności budowlanej. Powyższa teza została potwierdzona przykładowymi zdarzeniami szkodowymi, które nie zostałyby pokryte ochroną ubezpieczeniową przez ubezpieczyciela, bez wcześniejszego zawarcia dodatkowych klauzul rozszerzających.

Renta planistyczna jako jeden z instrumentów gospodarowania przestrzenią

Małgorzata Pracka — 2024-09-24

Aktywność planistyczna gminy niesie ze sobą przeróżne skutki. Jednym ze skutków uchwalenia planu miejscowego jest wzrost wartości nieruchomości, co niewątpliwie przyczynia się do ukształtowania korzystnej sytuacji prawnej po stronie właścicieli. Ustawodawca dostrzegając ten wpływ wprowadził instrument renty planistycznej, której założeniem jest partycypacja gminy w korzyściach, jakie osiągnął właściciel nieruchomości w związku z uchwaleniem przez gminę planu miejscowego. Możliwość naliczenia opłaty została powiązana z materialnoprawnymi przesłankami, po spełnieniu których zaistnieje obowiązek jej pobrania. Publicznoprawny wymiar renty planistycznej, jej ustawowe założenia, a także konfliktogenny charakter sprawia, że zdefiniowanie ustawowych ram do ustalenia renty planistycznej wymaga dokonania analizy, w ramach której zinterpretowane zostaną determinanty jej nałożenia przez gminę, która działać musi w granicach i na podstawie obowiązującego prawa. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie formalnoprawnych założeń naliczenia przez gminę renty planistycznej jako jednego z instrumentów gospodarowania przestrzenią mającego wpływ na zakres uprawnień właściciela nieruchomości. Pojawiające się problemy interpretacyjne przy stosowaniu tegoż administracyjnoprawnego instrumentu wymagają pogłębionej analizy celem zminimalizowania ryzyka zaskarżalności decyzji wydawanych w tym zakresie.

The concept of liability for the degradation of the natural environment under Article 86 of the Constitution of the Republic of Poland

Bartosz Rakoczy — 2024-09-24

Koncepcja odpowiedzialności w ochronie środowiska jest ujmowana w Konstytucjach w różny sposób, o ile w ogóle tą kwestię uregulowano w tego rodzaju akcie. Polski ustawodawca konstytucyjny należy do tej grupy prawodawców konstytucyjnych, którzy uregulowali kwestie odpowiedzialności prawnych w ochronie środowiska w sposób bezpośredni. Prawodawca konstytucyjny uregulował ta kwestię w art. 86 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej.

W systemie Prawa Polskiego odpowiedzialność prawna w ochronie środowiska została powiązana z powszechnym obowiązkiem każdego dbałości o stan środowiska. Sama ustawa zasadnicza określa dwa desygnaty tej odpowiedzialności. Po pierwsze jest to odpowiedzialność osobista za spowodowane przez siebie skutki. Po drugie jest to odpowiedzialność za pogorszenie stanu środowiska.

Wyraźnie zatem wskazano, że jest to model odpowiedzialności indywidualizowanej, a także odpowiedzialności, która jest skutkiem pogorszenia stanu środowiska. Część instytucji Prawa ochrony środowiska powiązanych z odpowiedzialnością nie wytrzymuje jednak testu zgodności z Konstytucją. Trudno bowiem dopatrzeć się pogorszenia stanu środowiska w naruszeniu obowiązków sprawozdawczych i informacyjnych. Rodzi się zatem pytanie o konstytucyjność odpowiedzialności prawnej za naruszenie tych obowiązków.

Dodatkowo należy wskazać, iż pogorszenie stanu środowiska musi być skutkiem naruszenia konstytucyjnego obowiązku dbałości o stan środowiska. Takie powiązanie wynika z samej konstrukcji art. 86 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i użytego przez prawodawcę spójnika „i”. Model koncepcji odpowiedzialności w ochronie środowiska w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej jest modelem powiązanym z powszechnym obowiązkiem, a nie np. z obowiązkami Państwa, czy też władz publicznych. Stanowi nowoczesne rozwiązanie uświadamiające każdemu, że współczesne problemy ochrony środowiska nie dotyczą tylko Państwa, a ich rozwiązanie winno być wspólną domeną wszystkich podmiotów prawa. Wzmacnia także osobistą świadomość każdego w kontekście ciążących na nim obowiązków środowiskowych.

Odpowiedzialność beneficjenta środków europejskich i osób działających w jego imieniu za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Jarosław Redo — 2024-09-24

Poruszony w artykule problem jest istotny, ponieważ blisko trzyletnie opóźnienie w rozpoczęciu wdrażania programów w ramach perspektywy finansowej 2021-2027 może przyczynić się do mniej efektywnego rozdysponowania i nieprawidłowości wydatkowania środków europejskich. Publiczny charakter tych środków wymaga zapewnienia odpowiedniej ochrony. Jest ona realizowana na dwóch poziomach – prewencyjnym (na etapie procedury konkursowej) oraz następczym poprzez sankcje o charakterze ekonomicznym, administracyjnym i karnym. Ustawodawca uznał, że samo odzyskanie środków nie jest wystarczające i zdecydował się na daleko idącą represyjność wobec beneficjentów. Instrumentarium represyjności obejmuje odpowiedzialność korporacyjną (wykluczenie z możliwości ubiegania się o środki europejskie) oraz indywidualną (osobistą): karną, karno-skarbową i za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Celem opracowania jest analiza oraz ocena prawidłowości ukształtowania zakresu podmiotowego i przedmiotowego ostatniej z wymienionych, a także próba odpowiedzi na pytania: czy i w jakim stopniu przesłanki nieprawidłowości są tożsame z przesłankami odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych oraz czy ten rodzaj odpowiedzialności zapewnia odpowiednią ochronę środków unijnych?

W toku wywodu ustalono częściową tożsamość wskazanych przesłanek oraz przedstawiono postulaty de lege ferenda dotyczące włączenia w zakres odpowiedzialności karnoskarbowej wykorzystania środków niezgodnie z procedurami obowiązującymi przy ich wydatkowaniu, a w zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów nienależnego pobrania środków. Ponadto, dane statystyczne wykazały znikomą dolegliwość i nieuchronność kar za naruszenie dyscypliny, co poddaje w wątpliwość zasadność jej funkcjonowania w systemie prawa.

Administracyjnoprawny charakter, status prawny i odpowiedzialność zastępcy wójta (burmistrza, prezydenta miasta) – wybrane zagadnienia

Paweł Romaniuk — 2024-09-24

Celem artykułu było poddanie analizie prawnej warunków kształtowania statusu i odpowiedzialności zastępcy wójta w gminie, co z punktu widzenia nie tylko judykatury, ale również i doktryny, wywołuje dość liczne spory i rozbieżne oceny. Zastępca wójta jest pracownikiem samorządowym, który jest zatrudniony w urzędzie gminy na podstawie powołania. Stosunek pracy zastępcy wójta przejawia się jednak brakiem stabilności zatrudnienia, uwzględniając możliwość odwołania go przez wójta w każdej chwili, w ramach przypisanej mu władzy dyskrecjonalnej. W pracy przeprowadzono weryfikację przesłanek formalnych, jakie powinien spełniać zastępca wójta oraz określono znaczenie roli, jaką powinien pełnić w gminie. Przybliżone zostały również dość istotne założenia de lege ferenda wprowadzenia m.in. do ustawy o pracownikach samorządowych, czytelnych i nie budzących wątpliwości uregulowań expressis verbis, w zakresie obowiązkowego powołania przez wójta swojego zastępcy i nadania mu konkretnych zakresów obowiązków.

Pozycja procesowa organizacji społecznej w postępowaniu w sprawie czasowego odebrania zwierzęcia

Agnieszka Rotkiewicz-Szarnowska — 2024-09-24

Głównym celem artykułu jest omówienie pozycji procesowej organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt w postępowaniu administracyjnym uregulowanym w art. 7 ustawy o ochronie zwierząt. Powyższe zagadnienie było przedmiotem rozbieżności interpretacyjnych zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie sądów administracyjnych. W szczególności rozważania odnosiły się do kwestii posiadania przez organizację społeczną interesu prawnego lub obowiązku o którym można orzec na podstawie art. 7 ust. 3 u.o.z. W niniejszej pracy dokonano analizy przepisów zawartych w ustawie o ochronie zwierząt, wyodrębnionego na tle art. 7 ust. 3 u.o.z. orzecznictwa sądowego oraz dokonano oceny wpływu tych rozwiązań na pozycję procesową organizacji społecznej jako strony lub podmiotu na prawach strony. Przeprowadzone badania w tym zakresie objęły również uchwałę NSA dotyczącą statusu prawnego organizacji społecznej oraz wpływu tej uchwały na pozycję procesową organizacji społecznej w postępowaniu w sprawie interwencyjnego odebrania zwierzęcia.

Aksjologia samorządowych instytucji oszczędnościowo-kredytowych – czy to jeszcze ma sens?

Piotr Ruczkowski — 2024-09-24

Podstawowym celem opracowania było przybliżenie idei (wartości) towarzyszących zakładaniu i działalności samorządowych instytucji oszczędnościowo-kredytowych, a mianowicie komunalnych kas oszczędności (KKO) oraz gminnych kas wiejskich pożyczkowo-oszczędnościowych (GKWPO). Genezą instytucje te sięgają okresu zaborów, natomiast w Polsce międzywojennej KKO były tworzone przez samorząd miejski, powiatowy, wojewódzki, a także przez powoływane w tym celu związki międzykomunalne. Z kolei GKWPO były tworzone przez samorząd gmin wiejskich w województwach centralnej i wschodniej Polski, tj. na obszarze byłej kongresówki. Po wojnie zasadniczo odrodziły się tylko KKO (GKWPO nie wznowiły działalności), ale nie na długo, bo w następstwie reformy bankowej z przełomu lat 40. i 50. XX w., instytucje te zostały zlikwidowane. Co miało również związek z odejściem od idei, a następnie ze zniesieniem, tradycyjnie rozumianego samorządu terytorialnego. Zaufanie, bezpieczeństwo, transparentność w działaniu, prosta i przejrzysta struktura organizacyjna, powiązanie z samorządem terytorialnym jako podmiotem założycielskim i jednocześnie ponoszącym odpowiedzialność za zgromadzone w kasach wkłady (z możliwością rozszerzenia tej odpowiedzialności również na inne zobowiązania kas), oparcie na odrębnych regulacjach prawnych, stanowią ich podstawowe cechy (wartości), które jednocześnie zadecydowały o olbrzymim sukcesie gospodarczym tych instytucji.

Działalność gospodarcza o charakterze uzupełniającym na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług – uwagi na tle orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego dotyczących podmiotów otrzymujących dotacje rolnośrodowiskowe

Piotr Skalimowski — 2024-09-24

Przedmiotowe opracowanie stanowi analizę dwóch odmiennych stanowisk w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, które zarysowały się na kanwie spraw podatkowych podmiotów prowadzących działalność rolniczą, które jednocześnie działalność tę realizowały i podporządkowały przyjętym przez siebie programom rolnośrodowiskowym.

Celem artykułu jest zbadanie, czy na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług przesądzające znaczenie dla uznania statusu podatnika ma podjęcie działalności gospodarczej bez względu na jej rezultat, jak wynika to z językowej wykładni art. 15 ust. 1 u.p.t.u., czy też należy raczej badać jaki jest faktyczny charakter wykonanych czynności i kompleksowa ocena podejmowanych przez podatnika działań.

Analiza ustawy o podatku od towarów i usług, Dyrektywy 2006/112/WE oraz orzecznictwa TSUE przemawia za stwierdzeniem, że prowadzenie działalności gospodarczej jedynie tytułem uzupełniającym (dodatkowym) w stosunku do wykonywanej jednocześnie, w ramach tych samych czynności, wiodącej działalności leżącej poza systemem VAT nie neguje statusu podatnika w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Zarówno cel, zamiar jak i rezultaty podjętych czynności nie mają wpływu na ocenę podatkowego charakteru działalności gospodarczej, co wynika z literalnej wykładni art. 15 ust. 1 i ust. 2 u.p.t.u., oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Prawa językowe w świetle prawa międzynarodowego, unijnego i polskiego porządku prawnego. Zarys problematyki

Aneta Skorupa-Wulczyńska — 2024-09-24

Problematyka praw językowych zyskuje coraz większą uwagę badaczy głównie z uwagi na zmieniające się struktury społeczeństw, które są coraz bardziej wielokulturowe i wielojęzyczne. Celem artykułu jest określenie zakresu praw językowych wynikających z norm prawa międzynarodowego, unijnego i polskiego porządku prawnego. Przeprowadzone analizy pokazują, że prawo międzynarodowe zapewnia tylko częściową ochronę indywidualnych praw językowych. Ochrona ta dotyczy przede wszystkim sfery prywatnej, oraz językowych praw procesowych i prawa do nauki w języku mniejszości/języka mniejszości w sferze publicznej. Rozbieżne podejścia do praw językowych przyjęte przez państwa w ich ustawodawstwie sprawiają trudności w ustanowieniu wspólnych zasad dotyczących praw językowych i nie pozwalają na kompleksowe ich odzwierciedlone na poziomie międzynarodowym. Ochronę zapewniają przede wszystkim regulacje krajowe, choć dostrzec trzeba znaczenie standardów międzynarodowych, które coraz wyraźniej wyznaczają granice swobody państw w regulowaniu kwestii językowych. Analizy dowodzą, że zakaz dyskryminacji ze względu na język wykazuje największy zakres oddziaływania na uprawnienia językowe jednostek. Pełen zakres oddziaływania tego prawa wymaga jednak dalszych pogłębionych badań.

Usługa „Jakość powietrza” w aplikacji mObywatel – uwagi z perspektywy prawno-środowiskowej

Agnieszka Skóra — 2024-09-24

Celem opracowania jest analiza usługi „Jakość powietrza”, dostępnej od września 2023 r. w aplikacji mObywatel 2.0. Artykuł jest pierwszym w literaturze prawa i w literaturze chemicznej opracowaniem dotyczącym badanego zagadnienia. Opracowanie ma charakter interdyscyplinarny, uwzględniając zarówno aspekty prawne, jak i środowiskowe, co pozwala na szerokie przedstawienie istoty i praktycznej przydatności tej usługi. Aplikacje mobilne w administracji publicznej w Polsce są stosunkowo nowym zjawiskiem. Stąd też rozważania rozpoczynają uwagi na temat ogólnych kwestii związanych z aplikacjami mobilnymi wykorzystywanymi przez organy administracji publicznej do świadczenia usług online. Następnie przedstawiono kluczowe aspekty dotyczące aplikacji mObywatel, w tym zasady umieszczania w niej usług, krąg jej użytkowników oraz procedurę dodawania nowych usług. Tło to umożliwia realizację podstawowego celu pracy, jakim jest szczegółowa charakterystyka usługi „Jakość powietrza”, także w kontekście innych mobilnych aplikacji monitorujących zanieczyszczenie powietrza. Znaczenie tej problematyki jest istotne z kilku powodów, m.in. ze względu na rewolucyjny charakter aplikacji mobilnych jako narzędzi dostępu do usług publicznych oraz planowane wprowadzenie europejskiego portfela tożsamości cyfrowej, który ma usprawnić korzystanie z usług online w całej Unii Europejskiej. Ważnym aspektem jest też rosnące znaczenie ochrony klimatu i jakości powietrza. Redukcja pyłów zawieszonych, takich jak PM10 i PM2,5, jest kluczowa dla ograniczenia skutków globalnego ocieplenia oraz poprawy zdrowia ludzkiego i ekosystemów. Poprawa jakości powietrza wspiera adaptację społeczeństw i środowisk naturalnych do zmian klimatycznych.

Samorządy zawodowe jako wspólnota osób wykonujących ten sam zawód

Joanna Smarż — 2024-09-24

W demokratycznym państwie prawa samorządy zawodowe zrzeszające osoby wykonujące zawody zaufania publicznego odgrywają istotną rolę, stanowiąc wyraz decentralizacji administracji publicznej. Przepis art. 17 ust. 1 Konstytucji RP, stanowiąc podstawę tworzenia samorządów zawodowych, przyznaje im dwa rodzaje zadań tj.: reprezentację osób wykonujących dany zawód zaufania publicznego oraz sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu, w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. Pomimo że ratio legis tworzenia samorządów zawodowych jest piecza, czyli nadzór nad należytym wykonywaniem zawodu przez ich członków, należy pamiętać też o drugiej grupie zadań polegających na reprezentacji swoich członków wobec osób trzecich, w tym wobec władz publicznych. Celem artykułu jest analiza zadań związanych z reprezentacją przedstawicieli zawodu zaufania publicznego, które pomijane są niejednokrotnie w literaturze. Tymczasem funkcja ta potwierdza wspólnotowy charakter samorządu, jako społeczności osób wykonujących zawód zaufania publicznego.

Indywidualne oraz generalne aspekty prawa łaski w Polsce Ludowej w latach 1944–1956

Jan Sobiech — 2024-09-24

Instytucja prawa łaski stanowi istotny przejaw ingerencji władzy wykonawczej lub ustawodawczej w funkcjonowanie władzy sądowniczej, przede wszystkim w postaci korygowania jej orzeczeń sądowych. W zależności od rodzaju reżimu i systemu politycznego stopień tej ingerencji jest zróżnicowany. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie specyfiki funkcjonowania i stosowania prawa łaski w Polsce Ludowej doby stalinizmu (1944-1956). Zagadnienie to obejmuje bowiem zarówno kwestie dotyczące formalno-dogmatycznych aspektów ustrojowych i prawnokarnych łaski w ujęciu indywidualnym oraz generalnym, jak i przejawy ich stosowania przez władze komunistyczne. Zadaniem artykułu jest także przedstawienie rzeczywistego celu stosowania prawa łaski w tym okresie i zastanowienie się, czy instytucja ta miała głównie charakter prawno-karny, czy polityczny. Artykuł podzielony został na trzy zasadnicze części: prawo łaski w latach 1944–1952, prawo łaski na gruncie Konstytucji PRL z 1952 r. oraz procedura ułaskawieniowa na podstawie znowelizowanego k.p.k. z 1928 r. Poza rozważaniami teoretycznoprawnymi ukazane są praktyczne przejawy stosowania prawa łaski, a także istotne poglądy orzecznictwa i doktryny – zarówno na kwestie prawnokarne, jak i ustrojowe. W artykule przedstawiono i przeanalizowano najważniejsze akty prawne tamtej epoki dotyczące omawianej instytucji, a mianowicie: Mała Konstytucja z 1947 r., Konstytucja PRL z 1952 r., a także wielokrotnie nowelizowany kodeks postępowania karnego z 1928 r. Wzmiankowane zostają także kwestie dotyczące założeń, jak i funkcji aktów amnestyjnych, z których szerzej omówione zostają dwa najważniejsze: z 1945 r. i 1947 r.

The Supreme Court of the United States under John Marshall and the competence of federal authorities (McCulloch v. Maryland)

Edyta Sokalska — 2024-09-24

Celem artykułu jest przedstawienie działalności Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych w dobie pierwszej fazy amerykańskiego federalizmu dualnego (1789-1865) ze szczególnym uwzględnieniem okresu pod przewodnictwem Johna Marshalla. Szczególny nacisk położono na uprawnienia władz federalnych i władz stanowych oraz ich ograniczenia. Sąd Najwyższy pod przewodnictwem Prezesa Johna Marshalla jasno określił swoją rolę jako interpretatora kwestii konstytucyjnych (Marbury v. Madison). Następnie umacniał on swoją rolę głównego arbitra dzięki sprawie McCulloch v. Maryland, w której poruszono kwestię wyższości władz federalnych nad władzami stanowymi. Sąd Najwyższy przyjął implied powers doctrine zakładając, że wiele uprawnień władz federalnych wynika z elastycznego języka art. I i VI Konstytucji. Sąd pod przewodnictwem Johna Marshalla we wczesnych latach republiki ustanowił dwa standardy, a mianowicie judicial review i silny rząd krajowy.

Orzekanie o pozbawieniu prawa do wykonywania zawodu nauczyciela akademickiego – wybrane zagadnienia materialnoprawne i procesowe

Krystyna Szczechowicz — 2024-09-24

Zakres przedmiotowy odpowiedzialności dyscyplinarnej jest znacznie szerszy od odpowiedzialności karnej. Najsurowszą karą dyscyplinarną w przypadku nauczycieli akademickich jest pozbawienie prawa do wykonywania zawodu nauczyciela akademickiego na okres 10 lat. Dodatkowo odpowiedzialność dyscyplinarna może łączyć się z odpowiedzialnością karną za ten sam czyn. Niniejszy artykuł przedstawia problematykę orzeczenia zakazu wykonywania zawodu w obu rygorach odpowiedzialności. Autorka dokonuje analizy przyjętych regulacji w celu odpowiedzi na pytanie, czy z uwagi na represyjny charakter postępowań dyscyplinarnych wobec nauczycieli akademickich i możliwość pozbawienia osób nimi objętych prawa do wykonywania zawodu, regulacje prawne w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce w sposób należyty zabezpieczają prawa tych osób. Postawiono hipotezą badawczą, że konieczne jest wprowadzenie dodatkowych zapisów ustawowych o odpowiednim stosowaniu przepisów Kodeksu karnego w postępowaniu dyscyplinarnym prowadzonym wobec nauczycieli akademickich. Zapewni to jasne zrozumienie zasad orzekania w sprawach dyscyplinarnych oraz spójność orzecznictwa i chronić będzie w sposób należyty prawa osób objętych postępowaniami dyscyplinarnymi.

Wykorzystanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do przestępstwa oszustwa

Patryk Theuss — 2024-09-24

Przestępczość gospodarcza jest jedną z najszybciej rozwijających się gałęzi przestępczości, która dostosowuje się do panującej w państwie sytuacji społeczno-prawno-gospodarczej. Ewolucja metod działania sprawców wymusza zarówno na organach ścigania jak również ustawodawcy przedsięwzięcie działań mających na celu ograniczanie i w konsekwencji niwelowanie przestępczych procederów. W pracy przeanalizowano obowiązujące przepisy kodeksu spółek handlowych w zakresie utworzenia prezentowanej spółki kapitałowej tak w sposób tradycyjny jak również za pośrednictwem sieci teleinformatycznej. W dalszej części artykułu wskazano na wykładnię znamion przestępstwa oszustwa w kontekście spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Zwieńczeniem pracy jest analiza zakończonych spraw dotyczących przestępstwa oszustwa w Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy. Celem powyższego artykułu było zbadanie w jakim stopniu spółka z ograniczoną odpowiedzialnością wykorzystywana jest do przestępstwa oszustwa.

Wpływ wykluczenia cyfrowego na rozwój e-doręczeń

Karol Wach — 2024-09-24

Celem artykułu jest znalezienie odpowiedzi na pytanie czy i w jaki sposób wykluczenie cyfrowe może wpłynąć na rozwój e-doręczeń w kontekście wdrażanie nowych technologii w procesie doręczania korespondencji. Podjęta została próba przeanalizowania zjawiska wykluczenia cyfrowego, w trzech wybranych jego aspektach. To: świadomość społeczna, dostęp do internetu oraz rozwiązania prawne. W każdym z tych obszarów dostrzegalne są potencjalne zagrożenia, które mogą mieć w mniejszym lub większym zakresie wpływ na rozwój i wdrażanie e-doręczeń. Proces ten napotyka, jak każda nowość, na pewne bariery. Rolą państwa powinno być więc dążenie do ich pokonania. Docelowo bowiem należy dążyć do całkowitego zastąpienia tradycyjnych doręczeń tymi elektronicznymi. Wdrożenie tej koncepcji nie będzie jednak możliwe bez wyeliminowania zjawiska wykluczenia cyfrowego.

Zagadnienie przemocy na przykładzie wybranych orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach przeciwko Polsce

Justyna Wawrzecka — 2024-09-24

Przemoc stanowi niepożądane zjawisko będące przedmiotem zainteresowania nauk społecznych, w tym również nauk prawnych, a w pewnych sytuacjach może stanowić naruszenie praw człowieka i podstawowych wolności. Przedmiotem badań w niniejszym artykule uczyniono działania lub zaniechania organów państwa powiązane z występowaniem zjawiska przemocy, mogące stanowić naruszenie zobowiązań ciążących na Polsce w zakresie ochrony praw człowieka. Celem artykułu uczyniono natomiast relacje pomiędzy występowaniem przemocy, obowiązkiem przestrzegania przez Państwo zobowiązań międzynarodowych z zakresu praw człowieka a konsekwencjami bierności lub nieprawidłowego stosowania prawa przez państwo, które może przerodzić się w naruszenie zobowiązań wynikających z Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. W artykule analizie poddano dwa orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, wydane w sprawie P. i S. przeciwko Polsce oraz w sprawie M.C. przeciwko Polsce. W orzeczeniach tych wobec Skarżących – Ofiar przemocy fizycznej, seksualnej oraz psychicznej, organy państwowe dopuściły się wielu naruszeń praw człowieka. Do naruszeń tych należy zaliczyć naruszenie zakazu tortur, naruszenie prawa do prywatności czy też naruszenie zakazu pozbawiania wolności. Z zaprezentowanego opracowania można wywnioskować, iż zjawisko przemocy stanowi przedmiot zainteresowania praw człowieka, a działania lub zaniechania, które można przypisać organom państwowym mogą wpływać na niewykonywanie zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych przez Polskę, naruszając tym samym postanowienia Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Należy podkreślić, iż wprawdzie zaprezentowane orzeczenia ETPC są orzeczeniami wydanymi dość dawno to zaprezentowane w nich tezy nie straciły na aktualności. Zjawisko przemocy występuje nadal i nadal mamy do czynienia z zaniechaniami lub działaniem organów stanowiącymi naruszenie praw człowieka. Z pewnością pożądane byłoby uchwalenie norm prawnych wyznaczających standardy postępowania w sprawach, w których występuje przemoc tak aby były one zgodne z wiążącymi Państwo umowami międzynarodowymi z zakresu praw człowieka.

Podmiot społeczny jako przestrzeń działania administracji publicznej. Perspektywa personalistyczna

Wojciech Wojtyła — 2024-09-24

Celem artykułu jest prześledzenie personalistycznego sposobu rozumienia relacji pomiędzy osobą, społecznością i wspólnotą. Chodzi tu zwłaszcza o ukazanie tych założeń personalizmu, które pozwalają budować na nim określoną koncepcję życia społecznego, jako przestrzeni działania organów administracji publicznej. Refleksja ta wydaje się szczególnie ważna, gdyż administracja publiczna, jako sługa ustroju i aparat wykonawczy władzy państwowej, podatna jest na uleganie mechanizmom, które zamiast zabezpieczać pełny i wszechstronny rozwój podległych ich władztwu osób, na różne sposoby ograniczają ich twórczą podmiotowość. Tymczasem, w świetle założeń personalizmu, to właśnie twórcza podmiotowość, przekładana na takie kategorie, jak: kompetencje, kreatywność czy przedsiębiorczość, stanowi fundamentalne dobro wspólne każdej społeczności. Jej afirmacja stanowi zadanie i wyzwanie dla każdego szczebla administracji publicznej.

Prawo do zdrowia. Analiza rozwiązań e-health w Polsce

Iwona Wrześniewska-Wal — 2024-09-24

Budowanie zrównoważonych i odpornych na kryzysy systemów ochrony zdrowia stanowi obecnie jeden z ważniejszych priorytetów polityki Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz Unii Europejskiej. Plany w tym zakresie obejmują zastosowanie systemów e-health wykorzystujących najnowocześniejsze technologie. Celem artykułu jest przedstawienie problematyki realizacji prawa do ochrony zdrowia na przykładzie rozwoju nowoczesnych technologii e-health w Polsce. Następnie ocena e-health jako narzędzia podnoszącego jakość i dostępność usług medycznych. Ponadto wskazanie tych obszarów, które wymagają pilnych zmian legislacyjnych na przykładzie teleporady, opieki farmaceutycznej i e-patomorfologii. Pozytywnie oceniając dotychczasowy rozwój systemów informatyczne e-health w Polsce, należy pamiętać, że celem ustawodawcy powinno być nie tylko poprawa efektywności administracyjnej i organizacyjnej, ale taki rozwój systemów e-health, który będzie realnym wsparcie procesu diagnostyki i leczenia dla pacjentów i osób wykonujących zawody medyczne.

Zakaz przesłuchania adwokata jako świadka w postępowaniu karnym – zarys problematyki

Jarosław Wyrębski — 2024-09-24

W polskim procesie karnym obowiązuje bezwzględny i względny zakaz dowodowy przesłuchania adwokata w charakterze świadka. Odpowiada temu wprowadzony przez ustawodawcę do postępowania karnego podział na tajemnicę obrończa i adwokacką. Powyższe założenie do chwili obecnej stanowi źródło sporu, w którym przedstawiciele samorządu adwokackiego opowiadają się za bezwzględnym i nieograniczonym charakterem tajemnicy adwokackiej. Stanowisko to ma swoje odzwierciedlenie zarówno w treści przepisów ustawy ustrojowej samorządu adwokackiego jak i Kodeksu Etyki Adwokackiej. Celem niniejszego artykułu jest odpowiedź na pytanie o trafność przyjętych regulacji w tym zakresie w ustawie karnoprocesowej. Mając na uwadze obowiązujący dualizm tajemnicy adwokackiej w przepisach procedury karnej, który jest sprzeczny z art. 6 ustawy - Prawo o adwokaturze oraz zbyt ogólne i nieprecyzyjne przesłanki merytoryczne podjęcia przez sąd decyzji procesowej o zwolnieniu adwokata z tajemnicy adwokackiej, a także procedurę pozbawioną mechanizmów należytej weryfikacji, trzeba dokonać konstatacji, że aktualne przepisy procedury karnej nie zapewniają niezbędnych gwarancji ochrony obowiązku zachowania przez adwokata zawodowej dyskrecji i wymagają pilnych zmian.

Prawo do prywatności pracownika w perspektywie work-life balance

Krystyna Ziółkowska — 2024-09-24

W ostatnich latach zaczęto dostrzegać konflikt dwóch sfer życiowych pozostających ze sobą w ścisłej korelacji, jakimi są życie prywatne oraz życie zawodowe. Mimo, że są to dwie zupełnie sprzeczne płaszczyzny, bowiem jedna odnosi się do odpoczynku, relaksu, zaś druga do zarobkowania, pozostają od siebie zależne i brak zachowania równowagi pomiędzy nimi powoduje rozpad obu sfer. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie korzyści z zachowania odpowiedniej równowagi pomiędzy tymi dwoma elementami, bowiem tylko ona pozwala zachować zdrowe, właściwe relacje rodzinne, a także efektywność, chęć samorealizacji i zadowolenie z wykonywanej pracy. Zarówno obowiązkiem, jak i zaleceniem dla pracodawcy jest pomoc pracownikowi w zachowaniu work-life balance, bowiem jego zachowanie ma bezpośredni i melioratywny wpływ na prowadzoną działalność gospodarczą, uzyskiwane zyski i ponoszone koszty. W tym celu ustawodawca wprowadził szereg regulacji prawnych ukierunkowanych na uelastycznienie systemu wykonywanej pracy, zapewnienie regeneracji sił pracownikowi i utrzymanie właściwych relacji rodzinnych. Zaliczają się do nich normy prawne odnoszące się do uprawnień rodzicielskich, w szczególności prawo do urlopów, a także nowa forma zatrudnienia jaką jest „praca zdalna”. Według przeprowadzonej analizy należy stwierdzić, iż efekty wdrożenia work-life balance przyczyniają się do poprawy relacji rodzinnych, redukcji absencji i rotacji kadry pracowniczej, samopoczucia pracowników, wzrostu ich motywacji, efektywności i produktywności, bowiem regularne odpoczywanie i regeneracja mają melioratywny wpływ na jakość wykonywanej pracy. Ponadto, zapewnienie pracownikowi przestrzeni prywatnej i poszanowanie jego prawa do prywatności przekłada się na bardziej zmotywowane i produktywne środowisko pracy. Zasadnym jest stwierdzenie, iż uelastycznienie pracy i pomoc w zachowaniu równowagi życiowej pracownika w rzeczywistości przekłada się na szereg korzyści dla samego pracodawcy. Zatem work-life balance jest koncepcją, której korzyści są dwustronne.

Prawo administracyjne – część ogólna i zagadnienia ustrojowe. Przed egzaminem, red. nauk. Monika Augustyniak, Wolters Kluwer, Warszawa 2023, ss. 400

Artur Lis — 2024-09-24

Recenzja książki „Prawo administracyjne - część ogólna i zagadnienia ustrojowe. Przed egzaminem” pod redakcją Moniki Augustyniak, Jarosława Czerwa i Piotra Ruczkowskiego ma na celu ocenę przydatności publikacji jako narzędzia dydaktycznego dla studentów i aplikantów. Publikacja ta koncentruje się na teoretycznych i praktycznych aspektach prawa administracyjnego, łącząc teorię z aktualnym orzecznictwem i doktryną. Autorzy wyjaśniają podstawowe pojęcia, cechy i funkcje administracji, a także szczegółowo omawiają źródła prawa administracyjnego, zasady oraz podmioty administracji publicznej. Recenzowana książka nie jest podręcznikiem akademickim lecz pozycją pomocniczą w dydaktyce prawa administracyjnego.

Glosa aprobująca do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 24 sierpnia 2023 r. sygn. akt II SA/Ol 409/23

Aleksandra Kudrzycka-Szypiłło — 2024-09-24

Niniejsza glosa zawiera argumentację aprobującą stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie dotyczącą odmowy przeniesienia decyzji o pozwoleniu na budowę na nowego inwestora. Celem opracowania jest ukazanie niejasności przepisów prawa i rozbieżności interpretacyjnych dotyczących charakteru prawnego nieważności uregulowanej w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego. Opracowanie prowadzi do wniosku, że istnieją argumenty przemawiające za uznaniem tej nieważności za nieważność bezwzględną jak i względną. Ponadto z opracowania wynika, że pozwolenie na budowę zabudowy zagrodowej może być wydane jedynie na rzecz podmiotu, który daje gwarancję rolniczego wykorzystania nieruchomości.