Studia Prawnoustrojowe

Solidarność jako zasada systemu polityczno-prawnego – perspektywa Léona Duguita

Malgorzata Augustyniak — 2024-03-19

Celem artykułu jest zaprezentowanie idei solidarności koncypowanej przez francuskiego prawnika Leona Duguit (1859-1928). Przyjmuję, że idea ta pełni funkcję zasady prawa w rozumieniu, jakie nadał temu terminowi współczesny przedstawiciel teorii prawa Ronald Dworkin. Solidarność jest kluczową wartością dla całego systemu myślowego Duguita, który czyni z niej podstawę mocy obowiązującej norm prawnych. Ostatecznym celem tych norm jest harmonizowanie życia społecznego. Jest to również zasadnicza powinność instytucji państwowych, których rola sprowadza się do realizacji służby publicznej. W oparciu o zasadę solidarności Duguit proponuje też nową koncepcję własności jako funkcji społecznej. Koncepcja Léona Duguita wiązała się z wielkimi pytaniami epoki, w której powstała. Dotyczyło to szczególnie nowego spojrzenia na własność jako funkcję społeczną, która według Duguita miała odpowiadać potrzebom dynamicznie zmieniającego się społeczeństwa francuskiego w XIX wieku, dla którego ramy prawne ustalone przez Rewolucję Francuską i Kodeks Cywilny z 1804 roku przestały być wystarczające.

Zmiana wynagrodzenia ryczałtowego przy robotach dodatkowych w ramach umowy o zamówienie publiczne

Maciej Bendorf-Bundorf — 2024-03-19

Celem artykułu jest analiza dopuszczalności zmiany umówionego wynagrodzenia ryczałtowego w sytuacji wystąpienia robót dodatkowych, których wykonawca nie był w stanie przewidzieć na etapie wyceny swojej oferty z uwagi na błędy w zawartej w Specyfikacji Warunków Zamówienia dokumentacji projektowej. Zasada niezmienności ryczałtowej metody wynagrodzenia wykonawcy nie posiada charakteru bezwzględnego. Wniosek taki można wyciągnąć na podstawie analizy poglądów przedstawicieli doktryny prawa cywilnego, jak również szeregu orzeczeń sądów powszechnych oraz Krajowej Izby odwoławczej, w których omawianą kwestię analizowano bezpośrednio na przykładach stosunków prawnych pomiędzy zamawiającymi a wykonawcami zamówień publicznych. Wydaje się, iż kluczowym warunkiem, od którego uzależniona jest możliwość zmiany wynagrodzenia ryczałtowego, jest to czy wykonawca w chwili szacowania zakresu koniecznych robót oraz ich wartości posiadał rzetelną informację odnośnie do przedmiotu zamówienia oraz rozmiaru swojego świadczenia. W sytuacji bowiem, gdy w danym zamówieniu publicznym zaistniała konieczność wykonania robót dodatkowych, których nieuwzględnienie w kosztorysie oferty wynikało z wad dokumentacji projektowej przedstawionej przez zamawiającego, przyjąć należy dopuszczalność podwyższenia wynagrodzenia ryczałtowego i zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego.

Unijna taksonomia jako potencjalny warunek pomocy państwa dla przedsiębiorców – uwagi na gruncie gospodarczego prawa środowisk

Tomasz Bojar-Fijałkowski — 2024-03-19

UE wyznaczyła sobie ambitne cele środowiskowe. Ich realizacja wymaga istotnych zmian we wspólnotowej gospodarce. Równolegle przedsiębiorcy i osoby fizyczne doświadczyli w ostatnich latach niespotykanych trudności wynikających z pandemii, wojny i kryzysu energetycznego. Już jedna z takich przesłanej wystarczyłaby aby spowodować wyraźne zwiększenie interwencjonizm oraz skali pomocy publicznej. Implementacja doktryny „Europejskiego Zielonego Ładu” wraz z każdym aktem legislacji przedstawia nowe kierunki, ale i warunki dla działalności gospodarczej na wspólnym rynku.

Dlatego warto zastanowić się, czy wzrostowi aktywności państw członkowskich jak i samej UE w zakresie pomocy przedsiębiorcom towarzyszą zmiany zasad i kryteriów tych działań? Jak prawne regulacje w zakresie środowiska i klimatu wpływają na prawo gospodarcze publicznej, tak w obszarze swobody działalności gospodarczej jak i pomocy publicznej? Jakie są kryteria uznania działalności gospodarczej za zrównoważoną środowiskowo i czy stanowią warunek sine qua non dla pomocy publicznej?

Celem artykułu jest odpowiedź na tak postawione pytania, co wymaga zastosowania analizy dogmatycznoprawnej oraz historycznoprawnej. Część pierwsza skupia się na pojęciu pomocy publicznej oraz charakterystyce pomocy państwa. Część druga skupia się na zagadnieniach wspólnego obszaru prawa środowiskowego, w tym klimatycznego z prawem gospodarczym publicznym określonego jako gospodarcze prawo środowiska. Uwzględniono tu specyfikę i rolę praktyczną doktryny „Europejskiego Zielonego Ładu” oraz jej wpływu na legislację. Część trzecia dotyczy taksonomii, czyli nowych standardów kategoryzacji działalności gospodarczych jako zrównoważonych środowiskowo. Całość kończą wnioski oraz postulaty de lege ferenda. Pracę oparto na literaturze prawa klimatycznego, środowiskowego oraz gospodarczego publicznego. Stan prawny aktualny na dzień 30 listopada 2023 roku.

Pośród wniosków wskazać należy, że pomoc publiczna nie jest formalnie zdefiniowana, a pomoc państwa jest kategorią szerszą. Ostatnie lata przyniosły nienotowaną wcześniej aktywność i pomoc państw członkowskich skierowaną do przedsiębiorców, ale i gospodarstw domowych. Realizacja transformacji gospodarki UE na bardziej zrównoważoną ma generować pomoc dla jednostek, w tym przedsiębiorców, dokonujących oczekiwanych zmian w profilu i charakterystyce prowadzonej działalności gospodarczej. Finansowane będą także szerokie inwestycje służące realizacji zielonej transformacji.

Rozporządzenie 2022/852 ma na celu harmonizację kryteriów dla ustalania, czy dana działalność gospodarcza kwalifikuje się jako zrównoważona środowiskowo i klimatycznie. W pierwszej kolejności obowiązkiem uczestników rynku finansowego będzie rzetelne informowanie klientów o wpływie na środowisko oferowanych towarów i usług. Katalog podmiotowy taksonomii dopełniają przedsiębiorcy, do których zastosowanie ma dyrektywa CSRD. W oparciu o te kryteria unijny prawodawca przedstawi regulacje w obszarze znakowania produkcji pochodzącej ze zrównoważonej działalności. W dalszej kolejności przedsiębiorcy spełniający kryteria taksonomii będą otrzymywali określone przywileje.

Wypełnienie kryteriów taksonomii nie jest na tą chwilę warunkiem uzyskania szeroko rozumianej pomocy publicznej, szczególnie krajowej, ale jest już warunkiem dostępu do środków z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Przedsiębiorca niespełniający kryteriów taksonomii będzie wykluczony z programu zielonych certyfikatów. Należy spodziewać się, że w nieodległej perspektywie kryteria taksonomii staną się warunkami sine qua non dla uzyskania wszelkich środków pochodzących z Unii Europejskiej, a nawet udziału w projektach inwestycyjnych w charakterze wykonawcy.

Względy społeczne jako przyczyna legalnego zabiegu terminacji ciąży – rozważania prawnoporównawcze

Katarzyna Borkowska — 2024-03-19

Prawo aborcyjne nieustannie stanowi kontrowersyjny temat – zarówno prawnie, jak też społecznie. Ustawy poszczególnych państw przewidują różne przesłanki legalnego przerwania ciąży, które – co do zasady – dzieli się na medyczne, kryminologiczne, eugeniczne i społeczne. Przedmiotem badań uczyniono przesłankę społeczną jako przesłankę przeprowadzenia legalnego zabiegu przerwania ciąży. Cel pracy stanowiło wykazanie, że przesłanka ta nie jest jednolita. Hipotezę badawczą określono następująco: Przesłanka społeczna przerwania ciąży może – w zależności od danego systemu prawa – mieć węższy lub szerszy zakres i nie jest równoważna przesłance przerwania ciąży „na żądanie”. W celu weryfikacji przedmiotowej hipotezy badawczej posłużono się komparatystyczną metodą badań. Najważniejszy wniosek wypływający z pracy jest taki, że przesłanka społeczna przerwania ciąży nie jest tożsama z przesłanką przerwania ciąży „na życzenie” i że może mieć ona w zależności od danego systemu prawnego bardziej bądź mniej obszerną treść.

Zgony osób pozbawionych wolności w warunkach izolacji penitencjarnej w Polsce

Ewa Dawidziuk — 2024-03-19

Artykuł poddaje analizie problematykę zgonów skazanych i tymczasowo aresztowanych w jednostkach penitencjarnych, jako szczególnego rodzaju zdarzeń nadzwyczajnych na tle prawa do życia oraz prawa do ochrony zdrowia i prawa do zapewnienia bezpieczeństwa osobistego. Celem artykułu jest poddanie analizie obowiązujących regulacji prawnych, danych statystycznych za okres 2002-2022 oraz wskazanie na grupy ryzyka, a zatem osoby narażone na śmierć w warunkach izolacji penitencjarnej. Uwzględnia on również podstawowe standardy międzynarodowe ONZ i RE, jakie odnoszą się do traktowania osób pozbawionych wolności w zakładach karnych i aresztach śledczych w kontekście omawianego zagadnienia. Wnioski jakie wynikają z dokonanej analizy sprowadzają się do stwierdzenia, że więźniowie w podeszłym wieku oraz w stanie terminalnym są w sposób szczególny narażone na śmierć w izolacji penitencjarnej. Zasada humanitarnego traktowania powinna skłaniać do zwolnienia z jednostki penitencjarnej, czemu służą obowiązujące instytucje prawne odnoszące się do skazanych, jak i tymczasowo aresztowanych. Dane statystyczne powinny być docelowo gromadzone w zakresie zgonów w szerszym wymiarze, co pozwoli na pogłębiona analizę. Państwo powinno bowiem dążyć do minimalizowania przypadków zgonów w jednostkach penitencjarnych, także śmierci samobójczych.

The legal regulations applicable to the marine insurance contract in force in the first years of the Polish People’s Republic

Judyta Agnieszka Dworas-Kulik — 2024-03-19

Ubezpieczenia morskie zwiększały pewność obrotu morskiego i służyły do zabezpieczenia transakcji kredytowych. Stanowiły ważny czynnik rozwoju działalności gospodarczej na morzu. Uwzględniając powyższe niniejszy artykuł ma na celu poddanie analizie historyczno – prawnej przepisów prawa morskiego odnoszących się do instytucji umowy ubezpieczenia morskiego, które obowiązywały w Polsce od 1920 r. do unifikacji prawa morskiego z 1961 r. W dostępnej literaturze przedmiotu znajduje się wiele opracowań dotyczących prawa morskiego po 1962 r. Wcześniejszy okres nie został szerzej omówiony, a jedynie wspomniany, co uzasadnia podjęcie niniejszego tematu. Artykuł będzie zatem stanowił próbę wyjaśnia jaka była istota i znaczenie umowy ubezpieczenia morskiego oraz wskaże co było przedmiotem i podmiotem tej umowy w morskim ustawodawstwie Polski Ludowej. Szczegółowa analiza przepisów dotyczących ubezpieczeń morskich wykazała, że polskie regulacje były bardziej przejrzyste, czytelne i szczegółowe, przez co nie wymagały uzupełnień pozakodeksowych, jak miało to miejsce w przypadku ustawodawstwa poniemieckiego. Niemniej jednak kontynuowały przyjęte wcześniej rozwiązania, systematyzując je w jednym akcie prawnym. Zatem dla polskich regulacji dotyczących ubezpieczeń morskich istotne znaczenie miały przede wszystkim rozwiązania niemieckie z przełomu XIX i XX w., które stanowiły źródło współczesnych polskich formalno- prawnych uregulowań w omawianym zakresie.

„Prawo do popełnienia błędu” według art. 21a ustawy Prawo przedsiębiorców jako instytucja zaniechania ukarania sprawcy w prawie karnym skarbowym

Kamil Frąckowiak — 2024-03-19

W artykule przedstawiono warunki stosowania przepisu art. 21a ustawy - Prawo przedsiębiorców, który stanowi podstawę prawną instytucji „prawa do popełnienia błędu” przez przedsiębiorcę w przypadku naruszeń prawa, które skutkowałyby nałożeniem na niego kary grzywny lub administracyjnej kary pieniężnej. Jest to instytucja dotychczas nieistniejąca w systemie prawa polskiego, która obowiązuje od 1 stycznia 2020 r..

Przyjęte rozwiązania są w istocie i co do zasady korzystne dla przedsiębiorców. Sama świadomość istnienia oraz możliwości skorzystania z „prawa do popełnienia błędu” zwiększa komfort prowadzenia działalności gospodarczej.

Celem artykułu jest analiza dogmatycznoprawna wskazanej instytucji z perspektywy karnoskarbowej przez pryzmat przesłanek pozytywnych i negatywnych do jej stosowania, oraz prawnokarnych skutków dla początkującego przedsiębiorcy jako sprawcy wykroczenia skarbowego.

The morality of law in the digital age

Maja Klubińska — 2024-03-19

Trwająca rewolucja cyfrowa istotnie wpływa na różne aspekty życia społecznego. Nie omija, co oczywiste, również obszaru stanowienia i stosowania prawa. Wyrażane w literaturze oceny wpływu cyfryzacji na ostatnio wspomnianą sferę niekiedy radykalnie się od siebie różnią. Zjawisko, które budzi tak rozbieżne opinie, zasługuje na pogłębioną refleksję. Z tego też powodu kwestii tej poświęcono niniejszy artykuł. Jego podstawowym celem było zbadanie czy cyfryzacja i jej osiągnięcia mogą poprawić jakość prawa, a w szczególności przyczynić się do urzeczywistnienia ośmiu warunków "dobrego prawa" w ujęciu L. L. Fullera. Przeprowadzona analiza prowadzi do wniosku, że technologie informacyjno-komunikacyjne są cennymi narzędziami, które odpowiednio zastosowane mogą w istotny sposób przyczynić się do spełnienia wskazanych powyżej wymogów. Wykorzystanie ich potencjału zależy jednak od wiedzy i, co ważniejsze, woli osób odpowiedzialnych za tworzenie i stosowanie prawa.

Regulacyjna funkcja Narodowego Banku Polskiego. Zagadnienia podstawowe

Eliza Komierzyńska-Orlińska — 2024-03-19

Artykuł naukowy odnosi się do podstawowych zagadnień dotyczących regulacyjnej funkcji Narodowego Banku Polskiego. Celem opracowania jest wykazanie, że Narodowy Bank Polski oprócz funkcji emisyjnej, funkcji banku państwa i funkcji banku banków, które są tradycyjnie przypisywane bankom centralnym, pełni także funkcję regulacyjną. W artykule postawiono następującą hipotezę: regulacyjna funkcja Narodowego Banku polskiego jest możliwa do wyinterpretowania w oparciu o tradycyjne funkcje tego banku, a w szczególności o funkcję emisyjną i funkcję banku banków oraz wynikające z nich zadania. Za podjęciem tego zagadnienia przemawia w szczególności fakt kluczowego znaczenia NBP i pełnionych przez niego funkcji dla państwa, gospodarki, społeczeństwa. Ponadto problematyka regulacyjnej funkcji NBP czy też określenia jego charakteru prawnego jako regulatora nie jest często przedmiotem pogłębionych analiz naukowych. Z założenia więc analiza zagadnienia funkcji regulacyjnej NBP ma wartość naukową, jak i praktyczną.

Spółdzielnie energetyczne i klastry energii jako formy energetyki obywatelskiej w Polsce

Daria Kostecka-Jurczyk — 2024-03-19

Jednym z filarów transformacji energetycznej w Unii Europejskiej jest rozwój energetyki obywatelskiej. W świetle obowiązujących przepisów prawa UE jej ramy organizacyjno-prawne wyznaczają społeczności energii odnawialnej i obywatelskie społeczności energetyczne. W opracowaniu wskazano różnice między tymi dwoma typami społeczności energetycznych i omówiono zbliżoną do nich formę organizacyjno-prawną spółdzielni energetycznej funkcjonującą na gruncie prawa polskiego. Celem artykułu jest analiza prawnych uwarunkowań funkcjonowania spółdzielni energetycznych oraz klastrów energii w Polsce a także wskazanie mankamentów dotychczasowych rozwiązań i jednocześnie pożądanych zmian, które mogłyby przyspieszyć rozwój energetyki obywatelskiej. Analiza przedstawiona w niniejszej publikacji uprawnia do stwierdzenia, że znaczące mankamenty krajowych regulacji prawnych dotyczących spółdzielni i klastrów nie stanowią dobrego fundamentu do ich rozwoju w przyszłości, jak również nie są one spójne z dyrektywami UE dotyczącymi energetyki obywatelskiej, co nie pozostaje bez wpływu na możliwość pozyskania środków z funduszy UE przeznaczonych na wsparcie rozwoju lokalnych społeczności energetycznych.

Odpowiedzialność karna sprawców przemocy domowej za niewypełnianie nakazów, zakazów i obowiązków nakładanych na nich w związku z jej stosowaniem

Radosław Krajewski — 2024-03-19

Wobec sprawców przemocy domowej nakładane są nakazy opuszczenia mieszkania zajmowanego wspólnie z jej ofiarami, jak też zakazy zbliżania się do nich i kontaktowania się z nimi. Niestosowanie się do nich stanowi wykroczenia, gdy są one nakładane na podstawie ustawy o Policji oraz ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej. To samo dotyczy uchylania się przez sprawców od udziału w programach mających na celu zmianę ich zachowania. Niestosowanie się do takich nakazów i zakazów przez sprawców przestępstwa znęcania się nad osobą najbliższą jest przestępstwem, tak samo, jak jest nim uchylanie się od orzeczonych w związku z przemocą domową środków zabezpieczających. Celem artykułu jest analiza tych czynów zabronionych w całościowej perspektywie przedmiotowej w oparciu o metodę formalno-dogmatyczną.

Kwestionowanie prawa do zasiłku macierzyńskiego w świetle naruszenia praw podstawowych przedsiębiorcy

Ewelina Kumor-Jezierska — 2024-03-19

Celem artykułu jest omówienie występujących od lat kontrowersji dotyczących uprawnień organu rentowego w zakresie możliwości kwestionowana wysokości deklarowanej przez przedsiębiorcę najwyższej podstawy wymiaru składek z tytułu prowadzenia przez niego pozarolniczej działalności. Poruszono problem zmieniającej się linii orzeczniczej SN dotyczącej omawianej kwestii, co wywołuje u ubezpieczonych niepewność w zakresie przysługujących im praw i osłabia zaufanie do organów władzy publicznej. Powyższa kwestia została przeanalizowana w kontekście ciężarnych kobiet, które krótko przed spodziewanym porodem, zakładały i prowadziły jednoosobową działalność gospodarczą, deklarując kwotę od najwyższej, ale dopuszczalnej w świetle ustawy, podstawy wymiaru składek. W konsekwencji po porodzie matka otrzymywała wysoki zasiłek macierzyński. W artykule zwrócono uwagę na główne prawa przedsiębiorców, które mogą zostać naruszone w przypadku nieuprawnionego rozszerzenia kompetencji organu rentowego. Na szczególną uwagę zasługują niedawno wydane wyroki SN z 2.03.2023 r. (II NSNc 107/23, LEX nr 3501383), wyrok SN z 15 czerwca 2023 r. (II NSNc 197/23, LEX nr LEX nr 3570878), wyrok z 22 czerwca 2023 r. (II NSNc 204/23, LEX nr 3575072) oraz uchwała SN z 29.11.2023 r. (III UZP 3/23, LEX nr 3648265).^.

Le fonctionnement de la médiation sur le marché financier en France face au défi de l’innovation technologique

Mariola Lemonnier — 2024-03-19

W niniejszej publikacji zwrócono uwagę na rosnące zainteresowanie mediacją w sektorze finansowym we Francji. Jest to wynik rosnącego ryzyka na rynku finansowym, dla którego brak jest często prawnego rozwiązania. W kilku segmentach rynku opracowano modele mediacji instytucjonalnej, prywatnej, publicznej i okazjonalnej. Jednakże nowe trendy na rynku finansowym w znaczący sposób modyfikują ten dotychczas harmonijny obraz. Nowe praktyki cyberprzestrzeni, zarządzanie danymi jako produktem rynku finansowego oraz istotna rola finansowania, ukazują nowe wyzwanie dla mediacji na rynku finansowym. Głównym pytaniem postawionym w artykule jest to, czy współczesny model mediacji na francuskim rynku finansowym odpowiada szybkiej ewolucji technologicznej i ekspansji nowych technologii. Na to pytanie odpowiedź jest niestety negatywna. Być może pozytywnej odpowiedzi udzieli technologia, niestety nie jest to kwestia prawna. Francuski model mediacji jest modelem dynamicznym, poza samą funkcją mediacji pełni także rolę konsultacyjną, a możliwość przełożenia tego modelu w tym aspekcie na inne kraje, w tym na Polskę, może być użyteczne. Liberalizacja struktur finansowych, bankowych i ubezpieczeniowych nie sprzyjała zrównoważonemu rozwojowi rynku finansowego. Jest to także skutek innowacji technologicznych, które rozwinęły się w ostatnich latach. Rozwiązaniem problemu związanego z prawem może być regulacja pośrednia jako element wpływający na kształtowanie się specyfiki rynku finansowego. Mediacja musi uwzględniać nie tylko profilaktykę i informację na rynku finansowym, ale także cel, jakim jest wzmocnienie bezpieczeństwa finansowego na rynku. W artykule zastosowano metodę dogmatycznoprawną, opisowo-historyczną, przy czym rozważania zostały przeprowadzone na gruncie prawa francuskiego. W artykule użyto także wiedzę z zakresu finansów, co może być przyczynkiem do dalszych analiz o charakterze interdyscyplinarnym.

BRICS i BRICS+ a Światowa Organizacja Podatkowa

Krzysztof Lipka — 2024-03-19

Artykuł omawia możliwości, w jakie poszerzenie grupy BRICS o kilka lub nawet kilkanaście państw może wpłynąć na powstanie Światowej Organizacji Podatkowej – ITO.

Dotychczasowe inicjatywy związane z tworzeniem globalnego ładu podatkowego oraz doświadczenia z innych dziedzin współpracy międzynarodowej potwierdzają, że istnienie takiej organizacji jest warunkiem sprawnej realizacji procesów opracowywania i wdrażania szeroko akceptowalnych rozwiązań. Dotychczasowe działania BRICS w omawianej dziedzinie nie miały istotnego znaczenia. Rozszerzona formuła może jednak otworzyć nowe możliwości i pozwolić grupie aktywnie wpływać na kształtowanie światowego porządku podatkowego, bądź poprzez wsparcie istniejących organizacji, bądź stworzenie własnej. BRICS + będzie miała możliwość reprezentowani interesów krajów tzw. południa, postulując rozwiązania dla nich korzystne. Celem artykułu jest analiza możliwości i zakresu w jakim grupa BRICS+ może wpływać na kształtowanie się światowego porządku podatkowego, a w szczególności powstanie ITO.

Podstawy prawne funkcjonowania izb obrachunkowych w Polsce i we Francji. Wybrane aspekty prawnoporównawcze

Michał Mariański — 2024-03-19

Niniejsza publikacja stanowi część studium porównawczego prawa francuskiego w zakresie instytucjonalnych aspektów kontroli finansów publicznych. Głównym celem niniejszej publikacji jest nie tylko opisanie specyfiki francuskiego systemu prawnego w tym zakresie i porównanie go z regulacjami polskimi, ale także skupienie się na rozwiązaniach wypracowanych przez francuskiego i polskiego ustawodawcę. Metodologia zastosowana przez autorów wiąże się z funkcjonalnym podejściem komparatystycznej metody prawnej, która odnosi się do porównywania wybranych aspektów różnych systemów prawnych i ma na celu poznanie i zrozumienie prawa w znacznie szerszym kontekście. Kontrola sprawowana przez regionalne i terytorialne izby obrachunkowe (Chambres régionales et territoriales des comptes) we Francji oraz przez regionalne izby obrachunkowe (RIO) w Polsce ma podobne podstawy, ale mają też inną ewolucję i wiele różnych szczegółowych rozwiązań. Niniejsze studium i analiza przepisów francuskiego Code des juridictions financières oraz polskiej ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych można również uznać za pierwszy krok w kierunku dalszej pogłębionej analizy i badań, a co za tym idzie możliwego zastosowania struktur i rozwiązań, które są obecne we francuskim prawie podatkowym przez polskiego ustawodawcę.

Decyzja zobowiązująca do udostępniania nieruchomości w celu wykonania konserwacji, remontu lub usunięcia awarii

Aleksander Maziarz — 2024-03-19

Ingerencja władzy publicznej w konstytucyjnie chronione prawo własności powinno być ostatecznością i z tego też względu może ono nastąpić jedynie w interesie publicznym i za słusznym odszkodowaniem. W ustawie o gospodarowaniu nieruchomościami przewidziano możliwość dokonania takiej ingerencji poprzez wydanie decyzji zobowiązującej do udostępnienia nieruchomości w celu wykonania konserwacji, remontu lub usunięcia awarii. Artykuł dokonuje analizy przesłanek art. 124 b ww. ustawy i ma na celu zbadanie, czy przepis ten dokonuje ingerencji w niezbędnym zakresie w prawo własności nieruchomości biorąc pod uwagę zakres planowanych czynności związanych z konserwacją, remontem czy usunięciem awarii. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że przesłanki stosowania tego przepisu zostały sformułowane przez ustawodawcę w sposób precyzyjny, jednak w praktyce stosowanie tego przepisu wywołuje trudności interpretacyjne i w rezultacie doprecyzowania wymaga np. pojęcie remontu czy też procedura związana z wydaniem decyzji administracyjnej.

Mediation in administrative law – Polish regulations in the light of the European recommendations

Tomasz Moll — 2024-03-19

Niniejszy tekst dotyczy mediacji w postępowaniu administracyjnym, która została wprowadzona na mocy art. 1 pkt 20 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw. Celem wprowadzenia mediacji w postepowaniu administracyjnym jest stworzenie rozwiązań, które przyczynią się do bardziej partnerskiego podejścia administracji do obywateli, przez wykorzystanie metod polubownego rozstrzygania sporów i koncyliacyjnego trybu załatwienia spraw, a także pozwolą usprawnić postępowanie administracyjne oraz skrócić czas jego trwania. Instytucja mediacji w postępowaniu administracyjnym może znaleźć szerokie zastosowanie, począwszy od postrzegania jej jako istotnego elementu postępowania wyjaśniającego, co może mieć zastosowanie w szczególności w sprawach skomplikowanych, poprzez prewencyjny charakter, przejawiający się zmniejszeniem ilości spaw kierowanych do sądu administracyjnego, na polubownym sposobie dojścia do rozstrzygnięcia postępowania administracyjnego kończąc.

O potrzebie dalszych usprawnień w konkurencyjnych procedurach negocjacyjno-przetargowych w zakresie zamówień o wartości mniejszej niż progi unijne

Małgorzata Moras — 2024-03-19

W ramach niektórych trybów o udzielenie zamówienia publicznego przewidziano możliwość przeprowadzenia negocjacji z konkurentami. Ich zastosowanie może przynieść pozytywne efekty dla każdej ze stron (m.in. określenie optymalnych warunków umownych, wyjaśnienie niezrozumiałych kwestii). Asumptem do podjęcia rozważań jest nadal niewielkie zainteresowanie trybami negocjacyjno-przetargowymi w praktyce. Celem artykułu jest szczegółowe omówienie przepisów prawnych regulujących tryb podstawowy w wariantach z fakultatywnymi i obligatoryjnymi negocjacjami wraz z postulatami de lege ferenda w zakresie eliminacji wątpliwości interpretacyjnych i usprawnienia przebiegu postępowania. Tryb ten ma zastosowanie w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego o wartości mniejszej niż progi unijne. Uzasadnione przy tym wydaje się poprzedzenie głównych rozważań krótkim przedstawieniem pozostałych trybów negocjacyjnych i negocjacyjno-przetargowych oraz zdefiniowanie pojęcia negocjacji. Ponadto, w artykule podjęto próbę zwięzłego przedstawienia prawdopodobnych przyczyn sporadycznego stosowania przez zamawiających trybów negocjacyjno-przetargowych wraz ze wskazaniem wybranych działań mogących wpłynąć na zwiększenie częstotliwości ich praktycznego wykorzystania.

Przemyt napojów alkoholowych do Polski – ujęcie prawne i kryminologiczne

Edyta Mucha — 2024-03-19

Nielegalne rynki przemycanych towarów akcyzowych są problemem globalnym. Przemyt napojów alkoholowych jest jednym z najbardziej dochodowych sfer przestępczości gospodarczej. Zjawisko to powoduje ogromne straty budżetu państwa z tytułu niepłacenia cła i akcyzy, niszczy miejsca pracy oraz utrudnia prowadzenie legalnej działalności gospodarczej. Przemyt powoduje również inne negatywne skutki w postaci zagrożenia dla porządku publicznego oraz problemy społeczne związane z koncentracją grup przestępczych na określonym obszarze. Zwalczanie przemytu możliwe jest tylko w przypadku zastosowania skutecznych i efektywnych działań kontrolnych, operacyjnych oraz strategicznych mających na cele walkę z tym procederem. Celem opracowania jest przybliżenie problematyki przemytu napojów alkoholowych do Polski, jego przyczyn i skali, jak również wyzwań związanych z zapobieganiem i zwalczaniem tego zjawiska.

Asesorzy Krajowej Administracji Skarbowej „w półmroku tajemniczości”

Ireneusz Nowak — 2024-03-19

W artykule przedstawiono szeroko rozumiane aspekty związane z asesorami Krajowej Administracji Skarbowej m.in. w obszarze liczby asesorów KAS, ich rekrutacji i naborów, szkoleń czy też wynagrodzeń/dodatków/nagród. Celem opracowania jest udowodnienie tezy, zgodnie z którą wprowadzenie w obecnej „formule” asesorów Krajowej Administracji Skarbowej do struktury organizacyjnej danin publicznych nie wpływa in plus na działanie tejże instytucji. W publikacji pozytywnie zweryfikowano tezę, że instytucja asesorów Krajowej Administracji Skarbowej nie przyczynia się do poprawy funkcjonowania organów administracji podatkowej/skarbowej, a do tego budzi liczne wątpliwości natury prawno-organizacyjnej. W sposób jednoznaczny potwierdziły to także wyniki badań empirycznych, przeprowadzone na podstawie informacji pozyskanych od Ministra Finansów, Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, Dyrektora Krajowej Szkoły Skarbowości oraz dyrektorów izb administracji skarbowej. Ponadto, wykazano, że co do zasady organy administracji podatkowej błędnie interpretują regulacje prawne wynikające z ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Rozważania o efektywności aktualnej karnej ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa

Tomasz Edward Oczkowski — 2024-03-19

Celem artykułu jest analiza znaczenia gospodarczego informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa oraz omówienie szczególnej i odrębnej ochrony prawnej tej sfery dóbr niematerialnych. Akcentuje się rozbudowane w Polsce przepisy dotyczące tego zagadnienia, ujęte w przepisach mających na celu zwalczanie nieuczciwej konkurencji między przedsiębiorcami. Nieuprawnione posiadanie, ujawnienie lub wykorzystanie tajemnicy innego przedsiębiorstwa jest aktualnie odrębnym czynem z zakresu nieuczciwej konkurencji. Część z tych zachowań jest nawet kryminalizowana jako odrębne występki. I artykuł niniejszy wskazuje również na to, że ochrona karna przed tego rodzaju zachowaniami nie będzie w wielu sytuacjach efektywna, akcentując przyczyny tej oceny.

Prawne i polityczne aspekty przemieszczeń ludności polskiej z ZSRR do Polski w latach 1955–1959

Ewelina Rytelewska — 2024-03-19

Wielotysięczny transfer ludności polskiej z terenów byłego ZSRR w latach 1955 - 1959 określono terminem „drugiej repatriacji”. Umowa zawarta w marca 1957 r. pomiędzy rządami PRL i ZSRR, była dokończeniem akcji przesiedleńczej realizowanej w latach 1944 – 1948. Rozmach transportu z ZSRR i osiedlenie na ziemiach polskich w latach 1955 – 1959 około 250 tys. osób w ramach akcji repatriacyjnej, przesiedleńczej i osadniczej wymusił na administracji państwowej wytworzenie wyspecjalizowanych organów i uruchomienie wielu algorytmów kierunkowych do realizacji tego złożonego procesu. Wraz z pojawieniem się pierwszej fali „przybyszy” za wschodniej granicy zmagania administracji państwowej poprzedziły stosowne do potrzeb działania jurystyczne, organizacyjne i logistyczne.

Funkcjonowanie centralnych i terenowych organów władzy, na podstawie wydanych przepisów prawnych oraz wykonawczych, dotyczących dziedzin repatriacji i osadnictwa, przedstawiony w opracowaniu miał zapewnić jej skuteczność, a pozytywne opinie „repatriantów” miały być dowodem słuszności działań czynników politycznych.

Celem artykułu jest wykazanie znaczenia wydanych przepisów prawnych i wykonawczych w złożonym procesie repatriacji ludności polskiej do ojczyzny.

Wykazana literatura obejmuje pozycje cytowane i publikacje ważne dla opracowania
z uwzględnieniem dokumentów archiwalnych i materiałów wspomnieniowych. Przedstawiona problematyka obejmuje stan prawny na dzień 30 listopada 1962 roku.

Świadomość powracających i chęć powrotu do ojczyzny były główną siłą napędową repatriacji. Istotną sprawą powrotów okazały się właściwe motywacje i osobiste odczucia.

Legal understanding of the emergence and termination of freedom of will

Viktor Savchenko — 2024-03-19

Wolna wola jest istotną ideą prawną, która determinuje charakter stosunków prawnych. Wolna wola ma szczególne znaczenie dla prawa prywatnego, ponieważ kształtuje mechanizmy zawierania umów, wykonywania zobowiązań, zakres zdolności cywilnoprawnej, przestrzeganie zasad dyskrecji, dobrowolności, uczciwości itp. Celem artykułu jest określenie dynamiki swobody woli oraz prawne uzasadnienie momentu jej powstania i ustania. Zakres wolnej woli jest dynamiczny; powstaje w momencie narodzin i zmienia się przez całe życie. Zakres wolnej woli jest związany z dwoma głównymi kryteriami: poziomem inteligencji i zakresem zdolności cywilnej. Małoletnie dzieci, osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnych i osoby ubezwłasnowolnione mają najniższy poziom wolnej woli. Zakres wolnej woli może również różnić się w ramach określonej zdolności cywilnej. Wolna wola może być tymczasowo zawieszona, gdy ktoś jest nieświadomy swoich działań. Całkowita, nieodwracalna utrata wolnej woli następuje jedynie w przypadku śmierci. Od tego momentu dana osoba przestaje być stroną stosunków prawnych i osobą prawną.

Implementation of the UN’s principles on effective interviewing and interroga-tion – perspectives for Poland and Lithuania (COST Action CA22128: IM-PLEMENDEZ)

Denis Solodov — 2024-03-19

Badania pokazują, że w sprawach karnych większość dowodów uzyskuje się poprzez czynność przesłuchania. W związku z tym skuteczne taktyki przeprowadzenia przesłuchań powinny być obecne w edukacji przyszłych prawników, policjantów, funkcjonariuszy organów ścigania. Zasady Méndeza dotyczące skutecznych metod przeprowadzenia przesłuchiwań i przesłuchań, przyjęte w 2021 roku pod auspicjami Organizacji Narodów Zjednoczonych, oferują alternatywę dla metod przesłuchania opartych na przymusie, podstępie i manipulacji. Zasady te promują komunikację, budowanie wzajemnych relacji i dążenie do uzyskania pełnych i wiarygodnych informacji. Autorzy analizują Zasady Méndeza, uwzględniając obowiązujące regulacje prawne oraz zalecenia europejskiej kryminalistyki. Głównym celem jest zidentyfikowanie korzyści wynikających z implementacji Zasad do polskiego i litewskiego postępowania karnego. Ponadto autorzy zwracają uwagę na potencjalne wyzwania, które mogą pojawić się w procesie implementacji wyżej wymienionych Zasad.

Problemy ochrony przestrzeni w Polsce - wybrane zagadnienia

Paweł Sosnowski — 2024-03-19

Gmina realizując zadania własne, tj. mające na celu zaspokojenie zbiorowych potrzeb mieszkańców czyni to na własny rachunek. Powyższe wynika z konstytucyjnej zasady samodzielności. Jednym z zadań jest dbanie o dobro wspólne mieszkańców gminy wyrażające się chociażby podnoszeniem standardu ich życia. Nie jest to możliwe, gdy nie będzie chroniona przestrzeń. To bowiem w przestrzeni lokalizowana jest zabudowa o różnym charakterze, obszary rekreacji i rozrywki, infrastruktura społeczna, infrastruktura techniczna i infrastruktura komunikacyjna. Również w przestrzeni lokalizowane są przedsięwzięcia inwestycyjne o różnym zasięgu terytorialnym: międzynarodowym, ogólnokrajowym, ponadlokalnym i lokalnym. Nie zawsze da się je pogodzić z zamierzeniami inwestycyjnymi właścicieli bądź użytkowników wieczystych nieruchomości. Prowadzi to niejednokrotnie do konfliktu interesów i do trudności w realizacji inwestycji. Bardzo często skutkuje to także zagospodarowywaniem przestrzeni w sposób daleki od oczekiwań nie tylko osób posiadających tytuły prawne do nieruchomości, ale także gmin, które w ramach przyznanej im samodzielności cieszą się władztwem planistycznym. Gminy wyposażone zostały w instrumenty dzięki, którym mogą chronić przestrzeń, czyli mogą kreować politykę dotyczącą przestrzeni (studium uwarunkowań i kierunków przestrzennego zagospodarowania gminy) oraz ją wykonywać (miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, miejscowy plan rewitalizacji, uchwała dotycząca sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych, urządzeń reklamowych, ogrodzeń oraz szyldów). Pomimo powyższego, gminy chroniąc przestrzeń napotykają na różnego rodzaju problemy.

Celem niniejszego artykułu jest analiza płaszczyzn, na których mogą powstać lub powstają bariery związane z ochroną przestrzeni, a także zaproponowanie rozwiązań umożliwiających skuteczniejszą niż dotychczas jej ochronę.

Prawnokarne aspekty rozpowszechniania utworu bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom – zagadnienia wybrane

Malwina Treder — 2024-03-19

Istotą przestępstwa uregulowanego w art. 116 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych jest rozpowszechnianie utworu bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom. Celem niniejszego artykułu jest omówienie naruszeń postanowień umowy licencyjnej, dozwolonego użytku osobistego oraz odsprzedaż używanych licencji programów komputerowych pod kątem popełnienia przestępstwa z art. 116 ustawy o prawie autorskim. Naruszeniami umowy licencyjnej, które mogą skutkować odpowiedzialnością karną jest przede wszystkim rozpowszechnianie utworu na polach eksploatacji nieobjętych umową jak również poza zakresem terytorialnym tam wskazanym oraz w okresie po wygaśnięciu umowy. Przykładem bezprawnego rozpowszechniania utworu jest naruszenie granicy dozwolonego użytku osobistego uregulowanego w art. 23 ustawy o prawie autorskim. Jak wskazuje literatura oraz orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie można zakwalifikować odsprzedaży używanych licencji programów komputerowych jako rozpowszechniane utworu bez uprawnienia, bez względu czy mowa o licencjach elektronicznych czy zapisanych na fizycznych nośnikach pamięci typu CD czy DVD. Tym samym zachowanie takie nie będzie skutkowało popełnieniem przestępstwa z art. 116 ustawy o prawie autorskim.

Standardy praw człowieka w zakresie autopsji i ekshumacji – refleksje na gruncie prawa i praktyki Rady Europy

Agnieszka Wedeł-Domaradzka — 2024-03-19

Sekcja zwłok i ekshumacja uważane są za naruszenie jednego z największych świętości ludzkości, jaką jest spokój zmarłych. Większość religii i kultur opowiada się za niemal całkowitym poszanowaniem tej wartości. Są jednak sytuacje, w których konieczna jest interwencja w ten spokój. Interwencje te uzasadnione są koniecznością ustalenia przyczyn zgonu, okoliczności zgonu, losów zmarłego czy koniecznością należytego kultu. Istotne jest jednak, aby ingerencja była przeprowadzana zgodnie z najwyższymi możliwymi standardami postępowania. Niestety, standardy ten jest możliwy do osiągnięcia na poziomie krajowym tylko czasami. Ze względu na uniwersalność wartości wiele w tym zakresie można wyczytać z działalności prawodawczej Rady Europy i orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Celem analizy jest rekonstrukcja tych standardów oraz wskazanie ich skuteczności i ewentualnej potrzeby zmian lub uzupełnień. Daje także wgląd w najczęstsze przyczyny naruszania praw osób będących bliskimi zmarłego.

O potrzebie instancyjnej kontroli treści uzasadnienia wyroku w postępowaniu karnym

Marta Werbel-Cieślak — 2024-03-19

Przedmiotem i celem niniejszego opracowania stała się wnikliwa analiza wielu uzasadnień wyroków sądowych, dotyczących głównie spraw karnych, w celu weryfikacji zasadności zawartych w nich uzasadnień. Komponentem wiodącym weryfikowanych uzasadnień były spostrzeżenia w zakresie konieczności wszczynania postępowań odwoławczych. Spostrzeżenia poczynione w wymienionym zakresie prowadzą do sformułowania rozważań odnośnie instancyjnej kontroli treści uzasadnienia wyroku w postępowaniu karnym. Przedstawione problemy mają walor nie tylko w zakresie teorii postępowania karnego, ale zawierają również ważne wskazania praktyczne.

Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 9 marca 2023 r. w sprawie Cupiał v. Polska, skarga nr 67414/11 (aprobująca)

Kornelia Grabowska-Biernat — 2024-03-19

W glosowanym wyroku wskazano, że prawo do sprawiedliwego procesu nie może być uznane za skuteczne, jeżeli żądania i uwagi stron nie zostaną rzeczywiście „wysłuchane”, a także wskazano, że nie do jego kompetencji należy orzekanie o winie lub niewinności danej osoby. Jednakże do kompetencji Trybunału należy ocena, czy postępowanie jako całość było zgodne z Konwencją. Co ważne, art. 6 gwarantuje prawo do rzetelnego procesu, nie ustanawia żadnych zasad dotyczących dopuszczalności dowodów, co podlega przede wszystkim uregulowaniu w prawie krajowym. Co więcej, prawo do rzetelnego procesu sądowego nie może być postrzegane jako skuteczne, jeśli wnioski i uwagi stron nie zostaną należycie rozpatrzone przez trybunał. Celem niniejszego badania jest wykazanie, że prawo do rzetelnego procesu sądowego może być uznane za skuteczne jedynie wówczas, gdy wnioski i uwagi stron zostaną wysłuchane. Trybunał zauważył, że sądy krajowe w dwóch instancjach nie oceniły konkretnych i słusznych argumentów skarżącego, a tym samym nie spełniły jednego z wymogów rzetelnego procesu, jakim jest brak odpowiedniego uzasadnienia swoich orzeczeń. W powyższej sytuacji stwierdzenie naruszenia prawa do rzetelnego procesu sądowego (art. 6 ust. 1 Konwencji).

Glosa do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 3 listopada 2022 r., sygn. akt II SA/Ol 698/22

Tomasz Tadeusz Majer — 2024-03-19

Komentowany wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie dotyczy granic postępowania egzekucyjnego w administracji oraz zasady trwałości decyzji ostatecznej. Z oboma kwestiami łączy się możliwość interpretacji decyzji administracyjnej. Ma on doniosłe znaczenie dla postępowania egzekucyjnego oraz stanowi dodatkową ochronę dla zobowiązanego. W komentowanym wyroku Sąd, słusznie przyjął, że zarzut oparty na przesłance wygaśnięciu obowiązku może być skuteczny tylko gdy istnieje pewność co do zakresu obowiązku. W razie wątpliwości, konieczne jest zatem zniesienie sporu co do rzeczywistego zakresu obowiązku przez zastosowanie art. 113 § 2 k.p.a. Celem niniejszego artykułu była w pierwszej kolejności rekonstrukcja i ocena argumentacji sądu w kontekście stosowania na gruncie postępowania egzekucyjnego w administracji art. 113 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego. W dalszej kolejności autor starał się uzupełnić i rozwinąć argumentację Sądu. W tym zakresie celem pracy było omówienie zasad rekonstrukcji normy prawnej w oparciu o przepis art. 16 i 113 § 2 k.p.a. w zw. z art. 33 § 1 u.p.e.a. Autor starał się wykazać konieczność stosowania metody wykładni systemowej oraz celowościowej w kontekście stosowania wskazanych przepisów. ar W tym zakresie celem pracy było zaprezentowanie przesłanek jakie winny być brane pod uwagę w procesie wykładni tych przepisów.