Studia Prawnoustrojowe

Sprawozdanie z II Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Prawa Bankowego, Olsztyn, 5–6 listopada 2024 r.

Edyta Jóźwiak — 2025-09-26

Wątpliwości dotyczące filozofii prawa administracyjnego i jej rozumienia – przyczynek do dyskusji

Tomasz Bąkowski — 2025-09-26

W opracowaniu przedstawiono wątpliwości, powstałe na tle pojęcia filozofii prawa administracyjnego. Wątpliwościom tym towarzyszą pytania o samo pojęcie filozofii oraz filozofii prawa, o zasadność gałęziowego podziału filozofii prawa na filozofie poszczególnych dogmatyk prawa, jak też o kryteria tego podziału. Próba odpowiedzi na te pytania stanowi zaproszenie do dyskusji nad możliwością i celowością wydzielenia filozofii prawa administracyjnego z obszaru filozofii prawa.

Finansowanie zamawiających subsydiowanych z perspektywy ochrony interesu publicznego

Maciej Bendorf — 2025-09-26

W katalogu podmiotów zobowiązanych do stosowania przepisów o zamówieniach publicznych, zamawiający subsydiowani stanowią specyficzną kategorię. Są to podmioty spoza sektora publicznego, których status zamawiającego wynika wyłącznie z cech udzielanego zamówienia. Jedną z przesłanek uzyskania statusu zamawiającego subsydiowanego jest finansowe wsparcie danej roboty budowlanej lub związanej z nią usługi w co najmniej 50% ze środków publicznych lub przez określone podmioty z sektora publicznego.

Celem artykułu jest analiza przesłanki publicznego finansowania zamawiających subsydiowanych z perspektywy interesu publicznego. Analizie poddane zostały dwa kluczowe w tym przedmiocie zagadnienia:

- zakres realizowanej ochrony interesu publicznego w sytuacji, gdy dany zakup jest finansowany w większości z publicznych źródeł, jednak jego wartość jest niższa od progu warunkującego powstanie obowiązku stosowania zamówień publicznych;

- związek z interesem publicznym zamawiających subsydiowanych w przypadku finansowania danego zamówienia przez podmioty, które nie dysponują środkami publicznymi.

W zakresie pierwszego ze wskazanych problemów autor doszedł do wniosku, że rozwiązanie takie należy uznać za właściwe z perspektywy prawidłowości procesu implementacji dyrektywy, jednak może doprowadzić do sytuacji, w której roboty budowlane dofinansowane w znaczącej części z publicznych źródeł będą wyjęte spod reżimu zamówień publicznych, co może stanowić zagrożenie dla interesu publicznego. W zakresie drugiego z problemów, autor uznaje za kluczowy postulat szczelności systemu zamówień publicznych oraz kwalifikację podmiotu, od którego pochodzą subsydia do grupy zamawiających publicznych, co uzasadnia w stopniu wystarczającym związek takich stanów faktycznych z interesem publicznym.

Dyskrecjonalność organów administracji publicznej przy nabywaniu nieruchomości w ramach realizacji inwestycji infrastrukturalnych

Katarzyna Biskup-Grabowska — 2025-09-26

Termin „władza dyskrecjonalna” nie został do tej pory usankcjonowany w krajowym porządku prawnym. W ramach rozważań wskazano, że pojęcie dyskrecjonalności powinno obejmować swoim zakresem wszelkie formy działania przyznane administracji do realizacji zamierzonych celów. Przyjęcie szerokiego rozumienia tego terminu stanowiło przyczynek do wyznaczenia celu niniejszego artykułu, a mianowicie wykazania czy w kontekście procedury nabywania nieruchomości w ramach wybranych inwestycji infrastrukturalnych, można mówić o przejawach dyskrecjonalności organów administracji publicznej. Dokonana w artykule analiza przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych oraz ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego miała na celu potwierdzenie tezy, że w omawianym zakresie dyskrecjonalność organów jest znacząco ograniczona. Przeprowadzone analizy umożliwiły stwierdzenie, że w przypadku wywłaszczenia nieruchomości dokonywanego w ramach realizacji inwestycji na podstawie przepisów zarówno specustawy drogowej bądź lotniskowej, organom administracyjnym nie przyznano uprawnień o charakterze dyskrecjonalnym. Niemniej jednak w toku rozważań zaproponowano interpretację, zgodnie z którą nabycie nieruchomości w drodze umowy, przewidziane zarówno przez przepisy specustawy drogowej, jak i lotniskowej, można uznać za przejaw kompetencji dyskrecjonalnych. Powyższa koncepcja opiera się na szerokim rozumieniu pojęcia dyskrecjonalności, uwzględniającym elastyczność i uznaniowość działań organów w tym zakresie. W pracy posłużono się przede wszystkim metodą dogmatycznoprawną, jak również metodą językową, co umożliwiło adekwatne ujęcie oraz przedstawienie badanego zagadnienia.

O dualizmie kontroli jakości kształcenia na kierunku studiów pielęgniarstwo w kontekście deregulacji

Tomasz Bojar-Fijałkowski — 2025-09-26

Formy kształcenia w różnych zawodach i specjalnościach zmieniały się na przestrzeni lat, tak samo jak modeli kontroli nad tym procesem. Szczególna była i jest kontrola wobec kierunków dających wyjątkowe uprawnienia, w tym w przypadku zawodów zaufania publicznego. Na tle takich regulacji i jednolitego modelu kontroli jakości kształcenia na studiach wyższych, opartego na działalności Polskiej Komisji Akredytacyjnej, wyróżniają się tylko dwa kierunki studiów: pielęgniarstwo i położnictwo. W ich przypadku, w wyniku ewolucji od kształcenia zawodowego do studiów wyższych, przy podległości merytorycznej samorządowi zawodowemu i resortowi zdrowia, wykształcił się dualizm kontroli. Obok standardowego trybu, kierunki te podlegają dodatkowo kontroli Krajowej Rady Akredytacyjnej Szkół Pielęgniarek i Położnych.

Model taki rodzi trudności organizacyjne dla uczelni oraz wątpliwości w zakresie równego traktowania. Podważa on założenia przyświecające powstaniu Polskiej Komisji Akredytacyjnej czyniąc niepotrzebne wyjątki od reguły. Co więcej, jest to sprzeczne z konstytucyjną zasadą równości. Rozwiązaniem tego, niedostrzeganego na szerszą skalę, problemu może być nieduża nowelizacja przepisów o nauce i szkolnictwie wyższym, do czego autor namawia i co postuluje. Celem opracowania jest więc analiza materii ustawowej, jej wykładnia, w tym celowościowa, krytyka oraz zaproponowanie możliwych do podjęcia przez ustawodawcą zmian.

Wywód poprowadzony jest w oparciu o metodę dogmatyczno-prawną i historyczno-prawną. Oparty został na literaturze z zakresu prawa o szkolnictwie wyższym i nauce, prawa konstytucyjnego i administracyjnego oraz aktach prawnych aktualnych na dzień 15 maja 2025 roku.

Antykoncepcja postkoitalna jako środek antyprokreacji a kwestie odpowiedzialności karnej – rozważania prawne

Katarzyna Borkowska-Sęk — 2025-09-26

Prawa reprodukcyjne bez wątpienia należą do podstawowych praw człowieka. Niemniej jednak, w kontekście ochrony życia poczętego, zakres praw reprodukcyjnych to kwestia kontrowersyjna. Ustawodawca musi stworzyć regulacje prawne dotyczące m.in. aborcji, które uwzględnią interesy różnych grup społecznych. Jednym z problemów, które należy rozważyć w kontekście antyprokreacji, jest antykoncepcja postkoitalna. Przedmiotem niniejszych badań uczyniono antykoncepcję awaryjną, a w szczególności prawne uregulowania dotyczące jej stosowania. Cel pracy stanowiło wykazanie, że antykoncepcja awaryjna nie stanowi w świetle prawa środka poronnego. Hipotezę badawczą sformułowano w następujący sposób: w świetle prawa antykoncepcja postkoitalna stanowi środek zapobiegania ciąży i nie jest środkiem aborcyjnym. W przeprowadzonych badaniach posłużono się teoretyczno-prawną metodą badań, jednocześnie analizując opisywane zagadnienia także w kontekście opracowań medycznych.

Fundusz sołecki – między niedoskonałością legislacyjną a praktyką stosowania

Jakub Bryła — 2025-09-26

Fundusz sołecki jest jedną z form demokracji bezpośredniej w gminie. Ten szczególny rodzaj konsultacji społecznych umożliwia mieszkańcom sołectw bezpośredni wpływ na sposób wydatkowania części środków z budżetu gminy poprzez zgłaszanie i wybór przedsięwzięć realizowanych na terenie sołectwa. Fundusz sołecki stanowi również bodziec prorozwojowy dla terenów wiejskich.

Choć koncepcja funduszu sołeckiego jest oceniana pozytywnie, to jej warstwa normatywna obarczona jest licznymi wadami. Wątpliwa jakość legislacyjna stanowi źródło nie tylko niejasności interpretacyjnych, ale również jest podstawą prób organizowania przez organy gminy funduszu sołeckiego w sposób ograniczający uprawnienia mieszkańców. Należy uznać, że działania negatywnie wpływające na uprawnienia mieszkańców wypaczają istotę demokracji bezpośredniej w gminie. Dlatego zasadniczym celem artykułu jest przedstawienie wybranych praktyk organów gminy, które mogą negatywnie wpływać na efektywność i popularność funduszu sołeckiego.

W ramach przeprowadzonej analizy zidentyfikowano trzy problemy praktyczne: wadliwe stosowanie przepisów o zwiększaniu środków, nakładanie na mieszkańców dodatkowych obowiązków przy składaniu wniosków oraz nieuprawnione wkraczanie wójtów w kompetencje rad gmin podczas weryfikacji wniosków. Konkluzja artykułu sprowadza się do uznania, że fundusz sołecki wymaga dalszych zmian legislacyjnych oraz przyjęcia przez organy gminy “postawy proobywatelskiej”, zakładającej unikanie nadmiernego formalizmu i interpretowanie przepisów w sposób sprzyjający partycypacji społecznej. Rozwiązanie zidentyfikowanych problemów wymaga respektowania ustawowego podziału kompetencji oraz poszanowania swobody decyzyjnej zebrań wiejskich.

Specyfika zawodu ratownika medycznego a odpowiedzialność prawna za błąd medyczny

Anna Ewa Chodorowska — 2025-09-26

Artykuł omawia odpowiedzialność prawną ratowników medycznych za błąd medyczny. Kwestia odpowiedzialności prawnej przedstawicieli tej grupy zawodowej w odniesieniu do problematyki błędu medycznego nie jest sprawą prostą, ze względu na specyfikę zawodu, charakterystykę podejmowanych czynności ratunkowych, a także wielopłaszczyznowość odpowiedzialności. Zasadniczym celem publikacji jest przedstawienie podstawowych płaszczyzn odpowiedzialności ratowników medycznych z tytułu dopuszczenia się błędu medycznego. Przyjmując założenie, iż płaszczyzny odpowiedzialności pozostają wzajemnie autonomiczne, to w efekcie, w razie zbiegu odpowiedzialności karnej i dyscyplinarnej, może to prowadzić do podwójnej odpowiedzialności ratownika medycznego za ten sam czyn, bowiem w postępowaniu dyscyplinarnym odrzuca się zasadę ne bis in idem, obowiązującą bezwzględnie w prawie karnym.

W oparciu o uchwaloną w dniu 1 grudnia 2022 r. ustawę o zawodzie ratownika medycznego i samorządzie ratowników medycznych, w publikacji przybliżono także specyfikę zawodu ratownika medycznego oraz nowe rozwiązania prawne regulujące wykonywanie zawodu. Wprowadzając do obrotu prawnego nową korporację zawodową ratowników medycznych i tworząc podstawę do powołania samorządu zawodowego, ustawa dała wyraz samodzielności zawodu ratownika medycznego. Nie ulega wątpliwości, że nowe rozwiązania istotnie przyczynią się do podnoszenia prestiżu zawodowego i profesjonalizacji zawodu ratownika medycznego.

Zapobieganie wiktymizacji wtórnej ofiar przestępstw w dokumentach Unii Europejskiej – wybrane zagadnienia

Emilia Chronowska-Sioła — 2025-09-26

Zjawisko wtórnej wiktymizacji ofiar przestępstw stanowi problematykę podejmowaną zarówno z poziomu dyskursu publicznego, jak również na płaszczyźnie licznych opracowań naukowych. Na przestrzeni minionych lat znacząco wzrosła świadomość konieczności podejmowania działań ukierunkowanych na tworzenie i rozwijanie różnych instrumentów ochrony osób pokrzywdzonych przestępstwem i w wyniku nadużyć władzy. Celem artykułu jest analiza zjawiska wiktymizacji wtórnej (definicji, etiologii oraz czynników warunkujących potencjał wiktymogenny), a także wybranych regulacji unijnych (obowiązujących oraz w fazie projektu). Wnioski z przeprowadzonych rozważań koncentrują się na ocenie zasadności projektowanych zmian i potrzebie dalszych działań na rzecz poprawy sytuacji ofiar przestępstw.

Bank niewypłacalny a zagrożony upadłością – porównanie pojęć

Rafał Chybiński — 2025-09-26

Celem niniejszego artykułu jest próba ustalenia znaczenia pojęć wykorzystywanych w stosunku do banków w ramach postępowania upadłościowego oraz przymusowej restrukturyzacji. Procedura przymusowej restrukturyzacji stanowi alternatywę wobec instytucji upadłości banku. Oznacza to, że pojęcia niewypłacalności oraz zagrożenia upadłością często będą występowały w podobnym czasie. Precyzyjne ustalenie znaczenia pozwoli zatem rozwiązać problemy interpretacyjne, które mogą często zmniejszać skuteczność procedur, zwłaszcza z perspektywy ewentualnych skarg na działania Bankowego Funduszu Gwarancyjnego oraz Komisji Nadzoru Finansowego.

Udział organizacji pozarządowych w systemie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w 2025 r.

Dawid Daniluk — 2025-09-26

W 2015 r. została uchwalona ustawa ustanawiająca model przedsądowej nieodpłatnej pomocy prawnej w Polsce funkcjonujący obecnie jako system nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Pomoc prawna i poradnictwo obywatelskie świadczone są w punktach prowadzonych przez adwokatów i radców prawnych oraz organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego. Cel niniejszego artykułu stanowi zbadanie jaka liczba organizacji pozarządowych prowadzi punkty nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w poszczególnych województwach oraz w skali państwa w 2025 r. Zostanie poddane analizie czy działalność organizacji ma charakter ogólnopolski czy lokalny oraz czy wszystkie podmioty prowadzące punkty posiadają status organizacji pozarządowych. Z przeprowadzonych badań wynika, że w 2025 r. organizacje pozarządowe prowadzą ponad połowę punktów nieodpłatnej pomocy. W niewielkiej skali, zadania publiczne są również realizowane przez kościelne osoby prawne, nie posiadające statusu organizacji pozarządowych, co jest niezgodne z przepisami ww. ustawy. Zdecydowana większość organizacji ma charakter lokalny. Ich działalność ogranicza się z reguły do prowadzenia jednego lub kilku punktów zlokalizowanych na obszarze jednego województwa. Od tej reguły zdarzają się wyjątki, kiedy dana organizacja prowadzi kilkanaście lub nawet więcej niż dwadzieścia punktów w jednym województwie. W opracowaniu posłużono się metodą statystyczną oraz formalno-dogmatyczną.

Milczące załatwienie sprawy – refleksje po 8 latach obowiązywania

Bogusława Dobkowska — 2025-09-26

Wprowadzenie milczącego załatwienia sprawy do k.p.a. stanowiło istotną zmianę w procedurze administracyjnej. Nowy mechanizm miał na celu przede wszystkim usprawnienie postępowań administracyjnych oraz zwiększenie ich efektywności, jednak jego wdrożenie wywołało liczne wątpliwości – zarówno w zakresie założeń strukturalnych i zakresu jego stosowania, jak i w kontekście ochrony praw jednostek, których sprawy są rozstrzygane w tym trybie. Celem niniejszego artykułu jest zatem szczegółowa analiza obecnie obowiązujących regulacji dotyczących milczącego załatwienia sprawy w k.p.a., w tym ocena ich funkcjonowania w praktyce oraz wpływu na ochronę praw jednostki. Podjęta została próba wskazania głównych trudności interpretacyjnych i praktycznych związanych z tym mechanizmem oraz oceny jego efektywności. Omówione zostały zarówno zakres i funkcjonowanie przedmiotowej instytucji, jak i wynikające konsekwencje dla ochrony praw jednostki na przykładzie praktyki stosowania. Ponadto przedstawione zostały w artykule postulaty de lege ferenda, mające na celu ewentualne usprawnienie i doprecyzowanie tego mechanizmu.

Uprawa ziela konopi oraz jego dalsze przetwarzanie – kilka słów na temat prawidłowej kwalifikacji czynu

Krzysztof Dubicki — 2025-09-26

Przestępczość narkotykowa stanowi istotny problem społeczny, w zwalczaniu którego ważną rolę odgrywa prawo karne. Przyjęta przez Ustawodawcę polityka kryminalna obejmuje ściganie nie tylko czynów bezpośrednio godzących w dobro prawne jakim jest życie i zdrowie publiczne, a którymi są bezspornie wytwarzanie, udzielanie czy też wprowadzenia do obrotu środków odurzających, lecz penalizuje też zachowania „na przedpolu” takie jak w szczególności uprawa konopi innych niż włókniste czy też samo posiadanie środków odurzających. Wskutek powyższego zakres norm penalizujących te zachowania często pozostaje w stosunku krzyżowania się, co powoduje problemy w toku stosowania prawa.

Celem niniejszego artykułu było dokonanie krytycznej analizy dorobku orzeczniczego powstałego na bazie obowiązującej od dwudziestu lat ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Zauważone przez autora rozbieżności w praktyce stosowania prawa doprowadziły do szczegółowej analizy stanowisk prezentowanych przez Sądy Apelacyjne, zaś jej efektem było wyodrębnienie pięciu konkurencyjnych linii orzeczniczych, poddanych następnie dalszej analizie z punktu widzenia stosowanych instytucji prawa karnego materialnego, z uwzględnieniem wypowiedzi doktryny.

W szczególności przeprowadzone zostały wnioskowania potwierdzające trwały charakter czynów z art. 53 i 63 NarkU zasadniczo wykluczający przyjęcie konstrukcji czynu ciągłego, prezentowanego w dwóch liniach orzeczniczych. Nadto krytycznej ocenie poddana została możliwość uznania, iż czyny uregulowane w przywołanych powyżej normach pozostają w realnym zbiegu jako osobne przestępstwa. W świetle powyższego możliwe jest przyjęcie uzasadnionego wniosku, iż czyn z art. 63 NarkU polegający na uprawie ziela konopi winien być – z pewnymi wyjątkami – uznany za czyn współkarany dla czynu z art. 53 NarkU polegającego na przetwarzaniu ziela konopi w susz konopi. Stanowisko to pojawia się w wypowiedziach Sądów Apelacyjnych, jednak jego wzmocnieniu służyć winny argumenty wskazane w niniejszym artykule, odwołujące się do fundamentalnych pojęć z zakresie nauki prawa karnego. Równolegle podkreślić należy wniosek o braku podstaw dla uznania przywołanych zachowań jako dokonanych w warunkach czynu ciągłego, z uwagi na wcześniejsze przesądzenie o ich trwałym charakterze.

Problem proporcjonalności oddziaływania instrumentów ochrony budżetu środków europejskich w świetle art. 207 ustawy o finansach publicznych

Wojciech Fill — 2025-09-26

Celem artykułu jest prezentacja wyników badań dotyczących zgodności ustawy o finansach publicznych z unormowaniami UE w obszarze stosowania zasady proporcjonalności. Przeprowadzone analizy ujawniają w szczególności brak poszanowania zasady proporcjonalności w normatywnej konstrukcji niektórych instrumentów prawnych służących eliminacji tzw. nieprawidłowości w procesie realizacji budżetu środków europejskich. Zarówno wybiórcza egzemplifikacja desygnatów nieprawidłowości zawarta w treści art. 207 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, jak i normatywna konstrukcja korekty finansowej określona w ustawie o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021-2027, nie pozwalają instytucjom zarządzającym programami operacyjnymi na pełną realizację postulatów wynikających z zasady proporcjonalności. Złożoność zagadnienia pogłębia normatywne umiejscowienie korekty finansowej w konstrukcji prywatnoprawnej umowy o dofinansowanie projektu oraz częste powiązanie wypowiedzenia umowy o dofinansowanie z zaistnieniem nieprawidłowości. Wskazany problem prawny wywołuje liczne wątpliwości interpretacyjne co znajduje odzwierciedlenie w nie zawsze spójnym orzecznictwie sądów administracyjnych oraz powszechnych. Jednym z możliwych sposobów rozwiązania przedmiotowych dylematów może być wprowadzenie zmian legislacyjnych zaproponowanych w artykule.

Wpływ formy dokonywania czynności procesowych i przebiegu postępowania karnego na ryzyko wtórnej wiktymizacji wśród małoletnich pokrzywdzonych – wybrane wyniki badań aktowych

Marta Małgorzata Flis-Świeczkowska — 2025-09-26

Artykuł przedstawia wybrane aspekty badań zrealizowanych w ramach projektu badawczego pt. „Wpływ formy przeprowadzenia czynności procesowych oraz przebiegu postępowania karnego na ryzyko wystąpienia wtórnej wiktymizacji u małoletnich pokrzywdzonych – badania aktowe”. Badanie zostało przeprowadzone w sądach rejonowych oraz okręgowych znajdujących się w 5 apelacjach sądowych – gdańskiej, białostockiej, warszawskiej, wrocławskiej i poznańskiej. Łącznie analizie zostało poddanych 197 spraw prawomocnie zakończonych, dotyczących przestępstw stypizowanych w art. 197 § 3 pkt 2 i 3, art. 200 oraz art. 200a Kodeksu karnego. Z jednej strony celem artykuł jest przedstawienie wybranych danych zebranych podczas prowadzenia badań dotyczących m.in. organów przyjmujących zgłoszenie, podmiotów składających zawiadomienie, zastosowanego trybu przesłuchania małoletnich pokrzywdzonych, momentu przesłuchania małoletnich pokrzywdzonych, czy liczby przeprowadzonych w poszczególnych sprawach przesłuchań. Z drugiej zaś strony - wskazanie i omówienie w kontekście przeprowadzonych badań psychologicznych aspektów wpływu zaangażowania małoletniego pokrzywdzonego w czynności procesowe na ryzyko wystąpienia wtórnej wiktymizacji oraz wystąpienia bądź zaostrzenia objawów przeżytej traumy, jaką było doświadczenie wykorzystania seksualnego. Przedstawione w artykule dane pokazują, jak istotne dla ryzyka wtórnej wiktymizacji oraz wystąpienia bądź zaostrzenia objawów traumy mają zachowania osób, które są wokół dziecka i winny podejmować działania na rzecz jego ochrony, dbając o to, by przebieg procedury karnej był dopasowany do indywidualnych potrzeb dziecka. Efektywne wykorzystanie instytucji wprowadzonych do porządku prawnego z myślą o ochronie małoletnich wymaga bowiem dbałości o właściwą sekwencję czynności procesowych, rozważne rozplanowanie i realizację tych w czynności w czasie, a nade wszystko zaangażowania i należycie ukształtowanych kompetencji osób systemowo zaangażowanych w analizowany obszar postępowania karnego.

Udział Europejskiego Komitetu Regionów w dyskusji nad przyszłością unĳnej polityki spójności po 2027 r.

Anastazja Gajda — 2025-09-26

Artykuł ma na celu ukazanie, w jaki sposób Europejski Komitet Regionów (KR) angażuje się w debatę na temat przyszłości polityki spójności Unii Europejskiej (UE) po 2027 r. Dlatego, oprócz przygotowywania własnych opinii w tym zakresie, podejmuje on także szereg innych działań, aby wpłynąć na ostateczny jej kształt. Działania te dotyczą przede wszystkim współpracy z innymi instytucjami unijnym w ramach unijnego procesu decyzyjnego, jak również inicjatyw podejmowanych w ramach tzw. Sojuszu na rzecz spójności. To wszystko po to, by wzmocnić politykę spójności i zapewnić sprawiedliwą transformację w ramach przyszłych ram inwestycyjnych UE, skoncentrowanych na wspieraniu spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej.

Art. 224 § 2 Kodeksu karnego jako przejaw ochrony prawnokarnej funkcjonariusza publicznego w Polsce

Joanna Grabowska — 2025-09-26

Ochroną prawnokarną funkcjonariusza publicznego jest ogół przepisów prawnych, określających sankcje karne oraz zasady ich stosowania wobec sprawców czynów zabronionych pod groźbą tych sankcji, służących ochronie funkcjonariuszy publicznych przed takimi czynami. Celem pracy jest określenie zakresu ochrony prawnokarnej funkcjonariuszy publicznych wynikającej z art. 224 § 2 k.k. Określenie tego zakresu posłużyło natomiast zweryfikowaniu hipotezy, że przepis art. 224 § 2 k.k. stanowi niezwykle ważny przejaw ochrony prawnokarnej wszystkich funkcjonariuszy publicznych w Polsce. W pracy zwrócono uwagę w szczególności, że mimo, iż funkcjonariusz publiczny nigdy nie może być pokrzywdzonym w sprawie o przestępstwo czynnego oporu, to przepis ten chroni jednak jego podstawowe dobro w postaci swobody wyboru postępowania. Podkreślono również, iż zakwalifikowanie danej osoby jako funkcjonariusza publicznego na gruncie kodeksu karnego powoduje zawsze zwiększenie poziomu jej ochrony prawnokarnej. Ponadto przyznanie w art. 224 § 2 k.k. ochrony prawnej osobie przybranej funkcjonariuszowi publicznemu do pomocy świadczy
o istotności wykonywanych przez funkcjonariusza zadań i zapewnia możliwość sprawniejszej ich realizacji. Analizie poddano również kwestię oporu stosowanego wobec funkcjonariusza, który przekracza swoje uprawnienia lub działa w sposób niezgodny z prawem. Omówienie wskazanych powyżej, jak i szeregu innych, zagadnień dotyczących czynnego oporu pozwoliło na sformułowanie wniosku, iż jego penalizacja stanowi niezwykle istotny przejaw ochrony prawnokarnej funkcjonariuszy publicznych.

Przedmiot czynności wykonawczej wykroczenia z art. 126 Kodeksu wykroczeń

Jarosław Janikowski — 2025-09-26

Ustawodawca w ramach ochrony własności prywatnej i ochrony dóbr osobistych penalizuje nie tylko wykroczenie niszczenia czy kradzieży cudzych rzeczy materialnych, ale również wykroczenie polegające na kradzieży, przywłaszczeniu, zniszczeniu lub uszkodzeniu cudzej rzeczy o wartości niemajątkowej. Tekst porządkuje poglądy przedstawicieli doktryny w zakresie przedmiotu czynności wykonawczej wykroczenia z art. 126 Kodeksu wykroczeń i odnosi je do orzecznictwa. Dodatkowo Autor pochyla się nad zagadnieniem wartości sentymentalnej w kontekście podejmowanego wykroczenia i analizuje jego znaczenie dla wykładni przepisu.

Znaczenie sportu z perspektywy badań nad karierami kryminalnymi członków zorganizowanych grup przestępczych

Monika Kotowska — 2025-09-26

Od czasu, kiedy w latach 80. XX w. paradygmat karier kryminalnych pojawił się i rozwinął przeprowadzono wiele badań nad różnymi czynnikami na przestrzeni życia osób łamiących prawo. Sport jest jednym z czynników, które mogą mieć wpływ na życie człowieka. W literaturze podkreśla się jego pozytywne znaczenie z perspektywy ludzkiego życia. Głównym celem publikacji jest zaprezentowanie wyników badan and rolą sportu w życiu członków zorganizowanych grup przestępczych.

Skutki prawne przejęcia banku zagrożonego upadłością

Agata Kowalska — 2025-09-26

Celem opracowania jest analiza skutków prawnych decyzji o przejęciu banku zagrożonego upadłością. Przejęcie banku jest możliwe nie tylko w ramach przymusowej restrukturyzacji. Omawiany środek prawny może być zastosowany w ramach nadzoru następczego, a także w sytuacji kryzysu systemowego. Każda z dopuszczalnych form przejęcia banku wywołuje konsekwencje prawne w odniesieniu do posiadaczy praw udziałowych banku przejmowanego, jego wierzycieli i dłużników. Przejęcie banku w ramach przymusowej restrukturyzacji może być połączone z umorzeniem instrumentów kapitałowych tego banku. Jednym z wniosków wynikającym z przeprowadzonej analizy jest stwierdzenie, że umorzenie to nie stanowi wywłaszczenia w rozumieniu konstytucyjnym. Opracowanie porusza także problem wpływu decyzji o przejęciu banku na inne postępowania z jego udziałem oraz zróżnicowanie zakresu kompetencji BFG i KNF do zmiany lub wygaszania zobowiązań banku przejmowanego. W tym aspekcie istotnym wnioskiem jest potrzeba wyposażenia KNF w kompetencję do modyfikacji zobowiązań w drodze decyzji administracyjnej.

Rozważania podjęte w pracy pozwoliły również na sformułowanie wniosku, że do kręgu podmiotów uprawnionych do zaskarżenia decyzji BFG w przedmiocie przymusowej restrukturyzacji nie należą jedynie rada nadzorcza banku oraz jego akcjonariusze i wierzyciele. Legitymacja skargowa przysługuje ponadto osobom trzecim, jeśli decyzja BFG ich dotyczy.

Dekodyfikacja postępowania administracyjnego w ustawie z dnia 8 lutego 2023 r. o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 – wybrane zagadnienia

Przemysław Krzykowski — 2025-09-26

Od przystąpienia Polski do UE w 2004 r. do 2025 r. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wypłaciła setki miliardów złotych. Co roku rolnicy składają w standardowych terminach naboru od 15 marca do 15 maja powyżej miliona wniosków, które są rozpoznawane w trybie administracyjnym w formie decyzji. W dniu 15 marca 2023 r. weszła w życie nowa ustawa z dnia 8 lutego 2023 r. o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027. Ustawodawca, chcąc zapewnić skuteczność procesu wdrażania pomocy dla producentów rolnych, zdecydował się, na istotne odstępstwa od znanych reguł procesowych zawartych w przepisach ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego. Modyfikacje dotyczą przede wszystkim ograniczenia zasady prawdy obiektywnej oraz czynnego udziału strony postępowania. Zasadniczym celem artykułu jest odpowiedź na pytanie czy przyjęte regulacje proceduralne spełniają standardy sprawiedliwości proceduralnej o których mowa w art. 41 Karty Praw Podstawowych UE.

Klauzula niekaralności za czyny popełnione w związku z pokrzywdzeniem przestępstwem handlu ludźmi

Michał Kurowski — 2025-09-26

Celem opracowania jest dokonanie analizy prawa polskiego w zakresie możliwości wprowadzenia do niego klauzuli niekaralności ofiar przestępstwa handlu ludźmi. Opracowanie niniejsze koncentruje się na problematyce zwalczania przestępczości handlu ludźmi, a w szczególności zakresu odpowiedzialności za zachowania naruszające normy sankcjonowane. Przedstawiono ją w ujęciu szczególnym tj. pokrzywdzonego innym czynem zabronionym, a konkretnie ofiary przestępstwa handlu ludźmi, w związku z tym pokrzywdzeniem. Przyczynkiem do rozważań było przyjęcie nowej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europy 2024/1712, która wprowadziła liczne nowe rozwiązania w zakresie omawianego zjawiska. Jakkolwiek modyfikacja nie dotyczy problematyki tzw. „klauzuli niekaralności” w związku z podjętymi pracami legislacyjnymi zmierzającymi do wprowadzenia do krajowego porządku prawnego ustawy dedykowanej zwalczaniu zjawiska handlu ludźmi niezbędne stało się dokonanie analizy stanu prawnego w tym zakresie. Tym bardziej aktualizuje się to w sytuacji, w której organizacje międzynarodowe sygnalizują konieczność precyzyjnej regulacji tej kwestii. Celem opracowania jest dokonanie analizy prawa polskiego w zakresie możliwości wprowadzenia do niego klauzuli niekaralności ofiar przestępstwa handlu ludźmi. Na podstawie analizy rozwiązań na płaszczyźnie językowej i systemowej autor dokonuje analizy prawa polskiego i europejskiego. Podstawową hipotezą badawczą jest stwierdzenie, że system ochrony pokrzywdzonego nie jest całkowity, a w szczególności poza jego zakresem pozostają zachowania godzące w prawa innych osób. Jednocześnie tezą postawioną jest okoliczność, że brak jest w świetle zasad równości wobec prawa i sprawiedliwości wprowadzenie stosowanej regulacji do kodeksu karnego. W wyniku przeprowadzonych analiz Autor dochodzi do wniosków, że: regulacje krajowe prowadzą do stwierdzenia niemożliwości, z uwagi na spójność systemową, wprowadzenia stosowanej regulacji na płaszczyźnie materialno - karnej. Autor wskazuje przyczyny leżące zarówno po stronie wykładni prawa, jak i elementów związanych z równością podmiotów prawa. Ostatecznie autor przenosi rozważania na płaszczyznę prawa procesowego i proponuje konkretne rozwiązanie kwestii niekaralności na zasadzie oportunizmu procesowego.

Istota kontroli legalności trybu stanowienia ustawy

Dorota Lis-Staranowicz — 2025-09-26

Celem artykułu jest prezentacja linii orzeczniczej TK w zakresie tzw. kontroli trybowej, ukształtowanej przed i po wejściu w życie ustawy dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Najważniejszym zaś celem jest ustalenie, czym jest dla TK istotne naruszenie procedury prawodawczej. Poczynione uwagi mają charakter praktyczny. Zarzut naruszenia trybu uchwalenia ustawy może być podniesiony przez stronę w postępowaniach przed sądami powszechnymi i administracyjnymi, które dotychczas nie zajmowały się tzw. kontrolą trybową. Przejęcie przez sądy funkcji strażnika Konstytucji obejmuje nie tylko ocenę treści ustawy, ale także trybu jej stanowienia. Problem kontroli trybu uchwalenia ustawy od dawna stanowi przedmiot analiz i badań naukowych inspirowanych nie tylko orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, ale także koniecznością rozwiązywania problemów, które towarzyszyły i towarzyszą procedurze ustawodawczej. Przede wszystkim, ustawodawca nie dostrzegł potrzeby uregulowania w ustawie o TK odrębnego postępowania w sprawie kontroli legalności ustawy mimo istniejącej różnicy pomiędzy tzw. kontrolą materialną a „kontrolą trybową”. W szczególności nie przesądził w sposób autorytatywny o kompetencji TK do działania in officio. W rezultacie sąd konstytucyjny zdecydował się na działanie z urzędu w przypadku kontroli legalności ustawy, choć można odnaleźć głosy przeciwne, należące jednak do mniejszości. Do tej pory TK nie wykształcił spójnej doktryny orzeczniczej w sprawach kontroli legalności ustawy. Centralnym punktem tej doktryny mógłby być art. 2 i art. 4 Konstytucji jako źródło zasad pochodnych, które z jednej strony, kształtowałyby proces stanowienia ustaw w demokratycznym państwie, zaś z drugiej zaś – stanowiły efektywne wzorce kontroli trybu ustawodawczego. Zamiast tego sąd konstytucyjny ocenia legalność według wzorców konstytucyjnych pierwszego stopnia i drugiego stopnia. Wzorce pierwszego stopnia normują postępowanie ustawodawcze i są jednocześnie źródłem wymogów konstytucyjnych. Wzorce konstytucyjne drugiego stopnia (art. 2, art. 7 i art. 9 Konstytucji) mają charakter systemowy i stanowią punkt odniesienia do oceny przestrzegania wymogów pozakonstytucyjnych, których źródłem jest ustawa, regulaminy parlamentu, prawo europejskie. Można dostrzec praktykę TK, polegającą na tym, że po stwierdzeniu niezachowania przez Sejm i Senat pozakonstytucyjnych wymogów skład orzekający poddaje dalszej weryfikacji dostrzeżone naruszenia według kryterium: a) wagi i doniosłości materii ustawy, b) znaczenia i funkcji naruszonych przepisów proceduralnych, c) etapu prac legislacyjnych, na którym doszło do naruszenia przepisów proceduralnych, d) skutku dostrzeżonych naruszeń, e) skali i częstotliwości naruszeń, f) upływu czasu od wejścia ustawy w życie. Artykuł koncentruje się na ustaleniach Trybunału Konstytucyjnego w Polsce. Ma charakter dogmatyczny i nie ma charakteru teoretycznoprawnego. Również nie podejmuje wątków prawnoporównawczych.

Międzynarodowy Bank Infrastruktury Jądrowej – koncepcja utworzenia i strategiczna rola w globalnym sektorze bankowym i energetycznym

Robert Lizak — 2025-09-26

W artykule przedstawiono koncepcję utworzenia Międzynarodowego Banku Infrastruktury Jądrowej (IBNI), która jest związana z przyjęciem przez 29 państw deklaracji o potrojeniu energii jądrowej i uznaniu jej za kluczowe źródło energii w osiągnięciu globalnej zerowej emisji gazów cieplarnianych netto do 2050 r. Nie mniej istotny jest fakt, że w ostatnich latach rozpoczęła się walka o globalny prymat nuklearny między Stanami Zjednoczonymi a Chinami i Rosją. Celem artykułu jest udzielenie odpowiedzi na pytania, czy powołanie Międzynarodowego Banku Infrastruktury Jądrowej umożliwi zmianę w podejściu do finansowania projektów jądrowych, choćby poprzez zaangażowanie komercyjnych instytucji finansowych, które były dotychczas niechętne do zaangażowania kapitału prywatnego w projekty jądrowe, a jeśli tak, to dlaczego, i czy nowo powołany bank ma szansę odegrać strategiczną rolę w globalnym systemie bankowym i energetycznym, z uwzględnieniem obecnych uwarunkowań geopolitycznych i wpływu na globalny prymat nuklearny, a jeśli tak, to na czym ta strategiczna rola miałaby polegać.

Prawo pacjenta szpitala do zakwaterowania w pokoju jednoosobowym w ramach ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego – kilka uwag na kanwie orzecznictwa sądów niemieckich i ogólnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych

Bernard Łukańko — 2025-09-26

Przedmiotem opracowania jest prezentacja i analiza orzeczeń sądów niemieckich dotyczących problematyki zakwaterowania w szpitalu – w ramach ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego (Gesetzliche Krankenversicherung - GKV) – pacjenta w pokoju jednoosobowym. Rozważono przykłady sytuacji, w których pacjentowi przysługuje w myśl prawa niemieckiego ze względów medycznych roszczenie o zakwaterowanie w pokoju jednoosobowym oraz przedstawiono argumentację wykorzystaną przez sądy dla oddalenia roszczeń pacjenta w przypadku braku takiego uzasadnienia. W drugiej części opracowania analizie poddano praktyczne ograniczenia płynące z RODO dla ochrony szczególnej kategorii danych osobowych jaką stanowią dane o stanie zdrowia w przypadku zakwaterowania pacjenta w szpitalu w pokoju wieloosobowym. Następnie przedstawiono argumenty przemawiające za prawem do zakwaterowania w szpitalu w pokoju jednoosobowym pacjenta w ramach ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego, płynące zarówno z regulacji ogólnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych, jak i przepisów krajowych tyczących odpowiedzialności za naruszenie obowiązku zachowania tajemnicy przez personel medyczny(§ 203 kodeksu karnego niemieckiego). Zapewnienie ochrony danych osobowych, w tym ich szczególnej kategorii – tyczących stanu zdrowia - możliwe jest w szpitalu w sposób niewymagający dalszych działań organizacyjnych – zasadniczo jedynie w pokojach jednoosobowych. Dlatego dotychczasowe restrykcyjne orzecznictwo sądów niemieckich odnoszące się do braku roszczenia pacjenta leczonego w ramach ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego o zakwaterowanie w pokoju jednoosobowym budzi wątpliwości. Zapewnienie natomiast ochrony danych osobowych pacjenta w trakcie czynności medycznych w pokoju wieloosobowym wymaga wielu działań organizacyjnych, takich jak np. stosowanie parawanów, a także ograniczenia rozmów lekarza z pacjentem o stanie zdrowia tego ostatniego do sytuacji dobrowolnego wyrażenia zgody przez chorego lub czasowego braku innych chorych w pokoju. Działania zmierzające do zwiększenia miejsc szpitalnych w pokojach jednoosobowych nie wykluczają celowości utrzymywania i tworzenia pokojów wieloosobowych. Zakwaterowanie w pokoju wieloosobowym powinno być natomiast poprzedzone uzyskaniem zgody pacjenta na rozmowę z personelem medycznym na temat stanu zdrowia tego pacjenta, w obecności innych chorych.

Metodyka przesłuchania podejrzanego w świetle zasad Méndeza

Aneta Łyżwa — 2025-09-26

Przedmiotem zainteresowania na gruncie niniejszego artykułu autorka objęła zagadnienie metodyki przesłuchania podejrzanego, jako jednej z kluczowych czynności dowodowych w procesie karnym. Wybór tematu zdeterminował fakt, że czynność ta pozostawała i nadal pozostaje w orbicie zainteresowania organów państwa odpowiedzialnych za ochronę jego bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego. Osobowe źródło dowodowe, jakim jest podejrzany, odpowiednio wykorzystane, stanowi bowiem jedno z kluczowych źródeł pozyskania potrzebnych informacji. Jednakowoż uznanie wyników takiego przesłuchania za dowód w procesie karnym, wymaga zachowania po stronie organów śledczych określonych gwarancji prawnych, zapewniających osobie przesłuchiwanej wolność od wszelkiego rodzaju form przymusu, jako niedozwolonych środków pozyskiwania informacji. Ważnym wydarzeniem, które wniosło istotny wkład do dyskusji na temat zasad prowadzenia przesłuchania podejrzanego, było przygotowanie przez specjalnego sprawozdawcę ONZ ds. tortur Juana E. Mendeza dokumentu pt. „Zasady skutecznego prowadzenia przesłuchań na potrzeby postępowań przygotowawczych i gromadzenia informacji”. Opracowanie to stało się dla społeczności międzynarodowej ważnym punktem odniesienia pozwalającym na dokonanie oceny, czy regulacje obowiązujące w krajowych porządkach prawnych zapewniają odpowiednią ochronę praw osób przesłuchiwanych, w szczególności podejrzanych, i jednocześnie umożliwiają skuteczną realizację celów przesłuchania. Przedmiotowe okoliczności stanowiły dla autorki inspirację dla bliższej analizy prawnej tychże regulacji i tym samym wytyczyły cel niniejszego opracowania. Celem artykułu jest zatem próba dokonania oceny zasad przesłuchania podejrzanego zaproponowanych przez Juana E. Mendeza, uczyniona z perspektywy rozwiązań obowiązujących w polskiej procedurze karnej. Autorka oparła się przy tym o metody właściwe dla nauk prawnych, a przede wszystkim o metodę formalno-dogmatyczną. W efekcie finalnym możliwe stało się określnie obszarów wymagających nowelizacji i zaproponowanie stosownych rozwiązań faktycznych i prawnych.

Rola prokuratora w systemie AML/CFT. Uwagi na tle przepisów ustawy AML

Kamil Majewski — 2025-09-26

Z ustawy z 28.1.2016 r. Prawo o prokuraturze wynika, że zdecydowana większość aktywności prokuratorów dotyczy ścigania przestępstw, a zatem ma pośrednio lub bezpośrednio charakter represyjny. Natomiast, celem ogólnym regulacji ustawy z 1.3.2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu jest szeroko rozumiana działalność prewencyjna. W dotychczasowej literaturze przedmiotu brak jest kompleksowego opracowania udziału prokuratora w systemie AML/CFT. W związku z tym celem przeprowadzonych analiz było określenie roli prokuratora w procesie AML/CFT oraz ustalenie, czy przyjmuje ona charakter prewencyjny, czy też represyjny. Ustalono, że prokurator pełni istotną rolę w systemie AML/CFT, w tym w szczególności ma zagwarantowane kompetencje, których nie posiadają w takim zakresie inni uczestnicy tego systemu, co ma bezpośrednie przełożenie na realizację celu AML/CFT. Jednocześnie, na poziomie u.p.p.p. działalność prokuratora ma charakter typowo prewencyjny.

Przemyt broni palnej przez granicę z Ukrainą jako zagrożenie dla Polski i Unii Europejskiej

Edyta Mucha — 2025-09-26

Inwazja Federacji Rosyjskiej na Ukrainę zmieniła układ sił w Europie oraz wpłynęła na bezpieczeństwo międzynarodowe. Rozprzestrzenianie broni palnej na Ukrainie, może prowadzić do wzrostu handlu bronią palną i amunicją do Unii Europejskiej, za pośrednictwem ustalonych szlaków przemytniczych lub platform internetowych. W związku ze zwiększonym ryzykiem przemytu broni palnej przez granicę z Ukrainą, Polska i inne państwa członkowskie Unii Europejskiej muszą sprostać wielu wyzwaniom z tym związanym. Celem artykułu jest prawno-kryminologiczna ocena kwestii przemytu broni palnej przez granicę z Ukrainą oraz wskazanie postulatów mających za zadanie ograniczenie tego zjawiska. W opracowaniu zdefiniowano pojęcie i rodzaje broni palnej oraz dokonano charakterystyki przemytu broni palnej przez granicę z Ukrainą. Ważnym elementem opracowania jest również przedstawienie działań Unii Europejskiej oraz Ukrainy podejmowanych w celu zapobiegania i zwalczania przemytu oraz handlu bronią palną.

Sprawy żołnierzy Armii Krajowej i osób cywilnych przed Wojskowym Sądem Specjalnym w okresie powstania warszawskiego – analiza postępowań jednostkowych

Bartosz Nieścior — 2025-09-26

Wojskowe Sądy Specjalne należy uznawać za istotny element i formę walki z nieprzyjacielem. Zadaniem ich było sądzenie podejrzanych o kolaborację, szpiegostwo i wszelkie formy zdrady oraz działania przeciwko państwu polskiemu. Nawet podczas toczonych walk powstania warszawskiego nie brakowało przypadków dokonywania wskazanych nadużyć przez mundurowych i osób cywilnych. Celem badawczym opracowania jest przedstawienie i analiza właściwych norm prawnych pozwalających na pociąganie do odpowiedzialności oskarżonych, a także ukazanie jak w praktyce wyglądało ich egzekwowanie. Przyjętą tezą jest twierdzenie, iż wprowadzone regulacje były adekwatne do zmieniającej się wojennej rzeczywistości prawnej. Wnioskiem końcowym jest ocena, że pomimo ciężkiej sytuacji wojennej i prowadzenia zmagań powstańczych wprowadzone przepisy i wymiar sprawiedliwości w postaci Wojskowych Sądów Specjalnych spełniły swoją rolę. Niepublikowane dotąd materiały archiwalne pozwoliły przedstawić jak w praktyce wyglądała działalność Wojskowych Sądów Specjalnych, wraz z nakreśleniem przestępstw, które były popełniane przez wojskowych i cywilów.

Prace legislacyjne nad tworzeniem i reformą przepisów o dostępie do nieodpłatnej pomocy prawnej prowadzone w latach 2011–2017

Jerzy Nikołajew — 2025-09-26

W 2015 r. uchwalona została ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, zmieniona później w 2018 r. Także wcześniej słusznie uznano potrzebę zapewnienia profesjonalnego wsparcia na rzecz osób niezamożnych, finansowanego ze środków publicznych. Mimo różnic w przedstawionych projektach ustaw za każdym razem postulowano zapewnienie pomocy na etapie przedsądowym i sądowym. Poza tym fachową pomoc rozszerzono w zakresie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i edukacji prawnej. Jednakże uchwalona ustawa w wersji pierwotnej i zmienionej nie umożliwiła zachowania pełnej kontroli ze strony państwa w zakresie weryfikacji oświadczeń o sytuacji materialnej osób korzystających z nieodpłatnej pomocy prawnej.

Celem artykułu jest przedstawienie prac legislacyjnych związanych z tworzeniem i reformą przepisów o dostępie do nieodpłatnej pomocy prawnej.

Aksjologia praw dostępu i ponownego wykorzystywania informacji publicznej a praktyka ich wykonywania

Łukasz Nosarzewski — 2025-09-26

Człowiek – wspólnota – społeczeństwo, wokół ich interesów ogniskują się wartości wyrażone w materialnym prawie administracyjnym, a w szczególności w prawach informacyjnych. Dostęp do informacji publicznej wiąże się z wartościami takimi jak jawność działania organów władzy publicznej i partycypacja społeczna. Jest też indywidualnym narzędziem kontroli administracji przez jednostkę. Z kolei prawo do ponownego wykorzystywania informacji ma charakter użytkowy i gospodarczy. Obok wartości związanych z wolnością działalności gospodarczej, rozwojem gospodarczym i wzrostem konkurencyjności, realizuje wartości takie jak dostęp do dóbr kultury czy dostęp do wiedzy. Wartości te wyznaczają cele, jakim służą oba powyższe prawa informacyjne.

Celem artykułu jest analiza orzecznictwa obrazującego praktykę wykonywania prawa dostępu i ponownego wykorzystywania informacji publicznej przez obywateli z perspektywy wyrażanych przez nie wartości. Przedstawiono przykłady wykonywania tych praw w sposób niezgodny z ich celami, jak i działania administracji sprzeczne z aksjologią regulacji, z próbą ich kwalifikacji i określeniem konsekwencji. Sformułowano uwagi w zakresie aksjologicznych uwarunkowań realizacji praw dostępu i ponownego wykorzystywania informacji publicznej. Badania przeprowadzono metodą analizy dogmatyczno-prawnej, z wykorzystaniem orzecznictwa polskich sądów administracyjnych.

Głównym celem i wartością praw informacyjnych jest jawność działania organów władzy publicznej. Dlatego obowiązek państwa do ujawniania informacji dotyczy wyłącznie informacji prawdziwych i potwierdzonych. Organy administracji nie mogą tworzyć faktów, ale muszą informować o faktach ze sfery swej działalności. Standardy dostępu i ponownego wykorzystywania informacji publicznej muszą uwzględniać wymogi dobrej administracji. Po stronie podmiotów uprawnionych jest wykonywanie praw informacyjnych zgodnie z ich celami. Niedopuszczalne jest realizowanie prywatnych interesów poprzez dostępowe prawo polityczne, podobnie jak wykonywanie użytkowego prawa ponownego wykorzystywania w celach pozyskiwania informacji niepublicznych.

Mowa nienawiści w kampaniach wyborczych w wybranych orzeczeniach niemieckich oraz polskich sądów

Krystyna Patora — 2025-09-26

Przedmiotem analizy stały się wybrane orzeczenia niemieckich sądów w kierunku ustalenia jakie zachowania spełniają znamiona mowy nienawiści w prawie karnym niemieckim. Wybrane zostały tylko te orzeczenia, które dotyczyły treści prezentowanych w trakcie kampanii wyborczych. W artykule omówione zostały także treści prezentowane w polskich kampaniach wyborczych, które uznane zostały za mowę nienawiści. Ponadto analizie poddane zostały wypowiedzi w ramach kampanii wyborczych w innych krajach takich jak Stany Zjednoczone czy Francja.

Celem analiz wypowiedzi w szczególnym czasie jakim jest czas kampanii wyborczych było ustalenie jakiego rodzaju wypowiedzi są mową nienawiści, czy dotyczą one tych samych zagadnień i czy są charakterystyczne dla określonych ugrupowań politycznych.

Zestawienie przykładów treści prezentowanych w niemieckich oraz polskich kampaniach wyborczych, a także wypowiedzi prezentowane w innych krajach w kampaniach wyborczych prowadzi do wniosku, że kampanie wyborcze opierają się na mowie nienawiści głoszonej przez określone ugrupowania, kierowanej do imigrantów, jako tych, którzy rzekomo zagrażają bezpieczeństwu, w tym także ekonomicznemu własnych obywateli. W tym celu imigranci są przedstawiani jako przestępcy oraz osoby żerujące na świadczeniach społecznych krajów, w których przebywają. Analiza prowadzi także do wniosku, że tego rodzaju mowa nienawiści przeważa w kampaniach wyborczych skrajnych, głównie prawicowych ugrupowań.

Na fałszywych danych, stereotypach oraz emocjonalnych wyborach chcą one osiągnąć sukces, mając świadomość popełniania przestępstw. Coraz częściej mowa nienawiści staje się podstawą do ataków fizycznych, które kończą się pozbawieniem życia człowieka. Dlatego tak ważne jest zwrócenie uwagi na bardzo wysoką społeczną szkodliwość mowy nienawiści w kampaniach wyborczych.

Tranzycja prawna osób z niezgodnością płci w Polsce w świetle działań administracji

Mirosława Pytlewska — 2025-09-26

Człowiek jako jednostka społeczna, odgrywa role w kształtowaniu ładu społecznego, z których najistotniejszą stanowi przymiot osoby ludzkiej, cechującej się płciowością. Nie definiując płci należy ją jednocześnie określić w akcie urodzenia, a to w konsekwencji może prowadzić do dysforii płciowej, czyli niespójności pomiędzy odczuwaną tożsamością płciową a płcią wpisaną przy urodzeniu.

Celem artykułu było wykazanie działań sądów i administracji, które przy braku regulacji prawnych umożliwiają przeprowadzenie procedur skutkujących uzgodnieniem płci metrykalnej z płcią odczuwalną. Dążeniem autorki było wykazanie roli orzecznictwa kreującego zmiany danych osobowych w rejestrach cywilnych jako alternatywy dla braku regulacji prawnych w omawianym zakresie. Pomimo braku odpowiedniej ustawy, problematyka uzgodnienia płci dotyka osób, które doświadczają dysforii płciowej oraz braku integracji pomiędzy płcią odczuwaną a przypisaną im przy urodzeniu.

Brak regulacji prawnych przy równoczesnym występowaniu omawianych przypadków doprowadził do wypracowania sądowego modelu zmiany płci. Dzięki temu uzgodnienie płci stało się możliwe po przeprowadzeniu postępowania sądowego, a także po dokonaniu tranzycji prawnej. Wywiera to skutki w sferze prawnej: następują zmiany danych osobowych we wszystkich rejestrach i dokumentach w granicach obowiązującego prawa, głównie w zakresie akt stanu cywilnego.

Unieważnienie postępowania w zakresie wyboru projektów do dofinansowania

Jarosław Redo — 2025-09-26

Unieważnienie postępowania to instytucja znana z zamówień publicznych, której funkcją jest możliwość jego zakończenia bez wyboru wykonawcy. Ma ona szczególne znaczenie w sytuacji, gdy wykonanie zamówienia nie leży w interesie publicznym lub gdy postępowanie jest obarczone wadą prawną uniemożliwiającą zawarcie umowy o udzielenie zamówienia, której nie można podważyć. Ustawodawca zdecydował o wprowadzeniu podobnego rozwiązania do ustawy wdrożeniowej regulującej procedurę wyboru projektów do dofinansowania ze środków europejskich, kierując się podobną ratio legis. Celem artykułu jest analiza przesłanek unieważnienia postępowania w zakresie wyboru projektów współfinansowanych ze środków europejskich, ocena prawidłowości ich ukształtowania oraz dopuszczalności ich interpretowania zgodnie z wypracowanymi na gruncie stosowania Prawa zamówień publicznych poglądami judykatury i doktryny. W toku wywodu ustalono zasadniczo prawidłowe ukształtowanie przesłanek unieważnienia postępowania oraz przedstawiono postulaty de lege ferenda dotyczące m.in. roszczenia wnioskodawcy o zwrot uzasadnionych kosztów uczestnictwa w postępowaniu, wprowadzenia wzorem Prawa zamówień publicznych instytucji unieważnienia umowy o dofinansowanie w przypadku obarczenia wadą prawną postępowania oraz uregulowania w ustawie wdrożeniowej w kolejnym okresie programowania kwestii związanych z kontrolą sądowo-administracyjną prawidłowości zastosowania przesłanek unieważnienia postępowania.

Álvaro d’Ors and the Roman law conception of freedom – a legal and philosophical perspective

María Alejandra Vanney — 2025-09-26

Celem artykułu jest krytyczna analiza oryginalnej koncepcji wolności sformułowanej przez wybitnego hiszpańskiego romanistę Álvaro d’Orsa (1915–2004), opierająca się na jego licznych, choć nie w pełni usystematyzowanych i skompilowanych rozważaniach. Odwołując się do rzymskoprawnego pojęcia libertas oraz wykorzystując ramy prawne i filozoficzne, d’Ors rozwĳa swoją koncepcję od wolności wyboru, przez wolność moralną, aż po jej najwyższą formę – wolność odpowiedzialną. Ponadto poprzez analizę argumentacji d’Orsa, zgodnie z którą odpowiedzialność stanowi fundamentalną przesłankę wolności, artykuł zmierza do przedstawienia przekonującego kontrapunktu wobec współczesnych interpretacji wolności. Wreszcie, choć
uwzględnia pewne niedostatki ujęcia d’Orsa z perspektywy filozoficznych podstaw prawa, w artykule dąży się do wykazania trwałej aktualności prawa rzymskiego w kontekście współczesnych debat filozoficznych i prawnych dotyczących wolności, odpowiedzialności oraz ładu obywatelskiego.

Zawód doradcy restrukturyzacyjnego jako nowy zawód zaufania publicznego

Magdalena Wasylkowska-Michór — 2025-09-26

Celem artykułu było przeanalizowanie obowiązującego stanu prawnego w celu udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy zawód doradcy restrukturyzacyjnego, który został wprowadzony nowelizacją ustawy Prawo upadłościowe ze stycznia 2016 r. ukształtował się już jako nowy zawód zaufania publicznego. W związku z powyższym w opracowaniu w pierwszej kolejności zbadane zostały cechy zawodów zaufania publicznego, ze względu na specyfikę zawodu doradcy restrukturyzacyjnego, z ograniczeniem jednak tylko do tzw. prawniczych zawodów zaufania publicznego. W dalszej kolejności nastąpiło z kolei porównanie tych cech do wykształconych na obecnym etapie desygnatów zawodu doradcy restrukturyzacyjnego. Rezultatem przeprowadzonej analizy jest wniosek, że zawód doradcy restrukturyzacyjnego posiada w zasadzie już większość cech zawodu zaufania publicznego, nie nastąpiło natomiast w jego przypadku wykształcenie samorządu zawodowego.

Przestępstwa i wykroczenia wprowadzone do Kodeksu wyborczego w latach 2018–2024. Analiza i ocena dokonanych zmian legislacyjnych

Jacek Wojciechowski — 2025-09-26

Tytułem wprowadzenia należy wskazać na główne elementy niniejszego opracowania. W artykule szczegółowej analizie poddane zostały nowe typy czynów zabronionych wprowadzone do obowiązującego Kodeksu wyborczego w drodze nowelizacji dokonanej przez ustawę z 11 stycznia 2018 roku oraz ustawę z 26 stycznia 2023 roku. Wskazana problematyka dotychczas nie spotkała się szerszym zainteresowaniem ze strony przedstawicieli doktryny prawa karnego, jak również nie była poddawana szczegółowej analizie w piśmiennictwie.

Celem artykułu naukowego jest omówienie obowiązujących przepisów prawa. Autor charakteryzuje w nim czyny zabronione wprowadzone do Kodeksu wyborczego z 5 stycznia 2011 roku, które zostały umiejscowione w art. 497a k. wyb., art. 513§1-2 k. wyb. oraz art. 513c k. wyb., a także przedstawia główne konsekwencje prawne związane z pojawieniem się wskazanych regulacji w polskiej przestrzeni normatywnej.

W artykule zawarte zostały wnioski zawierające propozycje zmian obowiązujących regulacji prawnych. Poza analizą wprowadzonych przepisów w artykule dokonano również ich oceny pod kątem zgodności z obowiązującymi przepisami prawa wyborczego.

Pojmowanie podziału terytorialnego specjalnego

Piotr Zacharczuk — 2025-09-26

Na gruncie prawa administracyjnego nie ma definicji legalnej pojęcia „podział terytorialny specjalny”. Ponadto termin ten nawet nie występuje w ramach aktualnie obowiązujących przepisów prawnych. Pojęcie te jest natomiast od dawna przedmiotem rozważań doktryny prawa. Niemniej jednak w dotychczasowym piśmiennictwie, w szczególności tym najnowszym zauważalny jest w dalszym ciągu niedosyt prezentacji wyników pogłębionych badań naukowych w zakresie dotyczącym podziałów terytorialnych specjalnych. Z tego też względu celem niniejszego opracowania jest przedstawienie pojmowania podziału terytorialnego specjalnego uwzględniającego w szczególności obecną rzeczywistość normatywną. Aktualnie podziały terytorialne specjalne mogą być dokonywane przede wszystkim w celu określenia terytorialnego zakresu działania niezespolonej administracji rządowej, ale także innych terenowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania publiczne.

Dwie strony medalu w postępowaniu w stosunku do nieobecnych w myśl polskiego Kodeksu karnego skarbowego, czyli rola finansowego organu postępowania przygotowawczego oraz obrońcy

Daria Zarzycka — 2025-09-26

Postępowanie karne skarbowe odbywa się w kilku typowych etapach oraz dwóch fazach — in rem oraz ad personam. Często bywa jednak tak, że finansowy organ postępowania przygotowawczego napotyka przeszkodę w przejściu z jednej fazy w drugą z uwagi na niestawiennictwo sprawcy. Wówczas możliwe jest zastosowanie postępowania w stosunku do nieobecnych, dzięki któremu organ ma możliwość doprowadzić do ukarania osoby winnej popełnienia czynu zabronionego penalizowanego przez kodeks karny skarbowy. Wskazać należy, że nie jest to jedyny ważny podmiot w tym postępowaniu, ponieważ występuje tu również obrońca czuwający nad przestrzeganiem wszelkich praw przysługujących osobie, którą reprezentuje. Celem opracowania jest analiza obu tych stron oraz wskazanie przebiegu postępowania w stosunku do stron nieobecnych przy ich udziale.

Identyfikacja kryminalistyczna wobec możliwości wiodących technologii – nowe i/czy konieczne wyzwania

Magdalena Zubańska — 2025-09-26

Postęp technologiczny ma znaczący wpływ na wiele obszarów życia. Jednym z nich jest szeroko rozumiany obszar bezpieczeństwa. Droga postępu technologicznego przecina się z drogą prawa karnego. Funkcjonalności technologicznych artefaktów kształtują obraz przestępczości. Równie znaczący jest ich wpływ na rozwój kryminalistyki – nauki pomostowej w procesie karnym, którego cele mają dla tej nauki węzłowe znaczenie. Każdą nową technologię należy rozpatrywać pod kątem tego jaka jest, jak działa, jakie niesie korzyści, jakie mogą być konsekwencje jej zastosowania niezgodnego z przeznaczeniem. Z perspektywy kryminalistyki kluczowe są – w odniesieniu do nowych rozwiązań – kwestie dotyczące procesu identyfikacji, szeroko rozumianej. Pilna jest potrzeba skoncentrowania uwagi na wyzwaniach, które pojawiają się w obszarze badań identyfikacyjnych jako następstwo rozwoju sztucznej inteligencji i funkcjonalności tej technologii. Bez wątpienia rewizji wymagają niektóre z metod badań identyfikacyjnych. Celem rozważań jest pochylenie się nad problemem identyfikacji kryminalistycznej i perspektywą zmian w tym obszarze w kontekście funkcjonalności współczesnych technologii i przenoszenia na algorytm niektórych umiejętności i cech przypisanych człowiekowi. Zasadne było z tego powodu włączyć także do rozważań kwestie dotyczące definicji przestępstwa.