Studia Prawnoustrojowe

Charakter prawny opłaty za wstęp do muzeum

Tomasz Brzezicki, Aleksandra Główczewska — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Przedmiotem opracowania jest ustalenie charakteru prawnego opłaty za korzystanie z muzeum, którą ustala się i nakłada na podstawie przepisów ustawy z dnia 21 listopada 1996 roku o muzeach. Problematyka dotycząca tytułowego zagadnienia nie była dotychczas przedmiotem opracowań. Celem artykułu jest omówienie cech opłaty za wstęp do muzeów oraz wykazanie, że opłata ta nosi cechy daniny publicznej. Autorzy dokonali zwięzłego omówienia pojęcia opłaty w polskim porządku administracyjnoprawnym. Wskazali na kwestię obligatoryjności pobierania opłaty za wstęp do muzeów oraz na czynności związane z ustalaniem wysokości tej opłaty. Zasygnalizowane zostały wątpliwości związane z możliwością zaskarżenia tego rodzaju opłaty lub jej wysokości. Autorzy wskazali na problemy związane z niewłaściwymi rozwiązaniami przyjętymi dla kwestii zwolnień i ulg w omawianej opłacie.

Nie tylko gmina obligatoryjną jednostką samorządu terytorialnego w Polsce?

Stanisław Bułajewski — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Rozważania prowadzone w ramach niniejszego artykułu były poświęcone kwestii obligatoryjności powołania do życia, konkretnych szczebli samorządu terytorialnego. W obowiązującej Konstytucji RP samorząd terytorialny zyskał status koniecznego i niezbędnego składnika struktury demokratycznego państwa prawnego. Podjęte po 1989 r. zmiany ustrojowe w tym zakresie zmierzały do przekształcenia państwa scentralizowanego w państwo obywatelskie, którego fundamentem miał być m.in. samorząd terytorialny.

Obecnie obowiązująca konstytucja, jak również orzecznictwo potwierdziło, że podstawowym szczeblem samorządu terytorialnego jest gmina. Co istotne, z wyjątkiem szczebla powiatowego, pozostałe jednostki mają charakter obligatoryjny. Oczywiście fakultatywność samorządu powiatowego dotyczy jedynie struktury organizacyjnej tego poziomu, a nie zadań, które w przypadku jego braku i tak realizuje gmina w całości.

Warunki konieczne do tworzenia poszczególnych poziomów samorządu terytorialnego stanowią materię konstytucyjną, natomiast ustawy regulują nie tylko ustrój tych jednostek, ale i określają zasady zmiany ich ilości oraz granic, posługując się przede wszystkim kryterium zdolności wykonywania zadań przez dany szczebel samorządu. W skład dodatkowych kryteriów wchodzą więzi społeczne, gospodarcze, kulturowe łączące mieszkańców konkretnego obszaru, jak również układ przestrzenny jednostki.

Jeżeli zaś chodzi o pytanie jakie zawarłem w tytule artykułu, to odpowiedź na tak zadane pytanie może być tylko twierdząca. Nie możemy mieć jakichkolwiek wątpliwości, że nie tylko gmina jest obecnie obligatoryjną jednostką samorządu terytorialnego w Polsce. Taką jednostką jest również region, którym w przypadku naszego państwa jest województwo samorządowe, które odpowiedzialne jest za rozwój regionalny. Województwo samorządowe w XXI wieku jest beneficjentem, oraz w dużej części dystrybutorem ogromnych środków unijnych, które następnie (w ramach najczęściej kontraktów wojewódzkich) trafiają nie tylko do gmin i powiatów, ale i (w ogromnej części) do firm prywatnych.

Jak więc łatwo możemy zauważyć, zarówno gmina jak i województwo samorządowe (jako obligatoryjne jednostki samorządu terytorialnego) w pełni się sprawdziły i na stale zakorzeniły w świadomości obywateli.

Jeżeli zaś chodzi o fakultatywny szczebel powiatowy, to niestety nie wygląda to już tak dobrze – wielu przedstawicieli doktryny (do których i ja należę), jest jeżeli nie za likwidacją to co najmniej za drastycznym zmniejszeniem liczebności tych jednostek. Uważam, że po 25 latach funkcjonowania tego szczebla samorządu, przyszedł czas na większą reformę, która dotyczyłaby tej jednostki samorządu terytorialnego. Reforma ta powinna polegać przede wszystkim na urealnieniu liczby powiatów poprzez zlikwidowanie tych, którym już teraz trudno jest normalnie funkcjonować. Uważam, że liczba powiatów powinna się zmniejszyć do 100, a miasta na prawach powiatu powinny być z mapy administracyjnej usunięte bez wyjątku – funkcjonowanie w ramach tej samej struktury dwóch szczebli samorządu terytorialnego nie ma racjonalnego wytłumaczenia.

Na koniec rozważań warto ponownie zwrócić uwagę na problematykę wieloszczeblowości struktury samorządu terytorialnego w powiązaniu z podległością czy też podporządkowaniem jednej jednostki w stosunku do drugiej. Takie podporządkowanie i podległość nie występuje i występować nie może, byłoby to sprzeczne z zasadą autonomii jednostek samorządu terytorialnego. Każda z istniejących jednostek samorządu terytorialnego, wykonuje własne zadania w ramach powierzonych im kompetencji. Oczywiście Państwo Polskie jest państwem unitarnym, które ma jeden system prawny i jednolitą organizację wewnętrzną, a jego podział terytorialny ma charakter jedynie administracyjno-polityczny, co oznacza, że jednostki samorządu terytorialnego nie mogą tworzyć autonomicznych związków dysponujących nawet częścią suwerenności państwowej.

Fakultatywne zawieszenie postępowania w sprawach ustalenia warunków zabudowy a stan zaawansowania prac planistycznych

Bogusława Dobkowska , Monika Ziniewicz — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Niniejszy artykuł przedstawia problematykę fakultatywnego zawieszenia postępowania administracyjnego w sprawie ustalenia warunków zabudowy w świetle art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z perspektywy stopnia zaawansowania prac planistycznych nad projektem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w odniesieniu do którego nie istnieje ustawowy obowiązek jego sporządzenia. Autorzy opisują w szczególności istotę zawieszenia postępowania, wyjaśniają jego fakultatywny charakter, a także wskazują organy właściwe do wydania decyzji administracyjnej oraz współdziałania w zakresie procedury planistycznej. Celem opracowania jest przybliżenie zakresu prac planistycznych w oparciu o wymogi prawne oraz próba scharakteryzowania stopnia ich zaawansowania, jako jednej z okoliczności uzasadniającej zawieszenie postępowania. Autorzy z wykorzystaniem metody dogmatyczno-prawnej i elementów funkcjonalizmu prawniczego w oparciu o orzecznictwo sądów administracyjnych dociekają co składa się na ocenę stopnia zaawansowania prac planistycznych.

Usuwanie, niszczenie, uszkadzanie drzew i krzewów na nieruchomościach wpisanych do rejestru zabytków

Adam Habuda, Wojciech Radecki — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Przedmiotem artykułu jest analiza relacji między ustawą o ochronie przyrody a ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w odniesieniu do usuwania, niszczenia lub uszkadzania drzew i krzewów rosnących na nieruchomościach wpisanych do rejestru zabytków. Na szerszej płaszczyźnie opracowanie dotyczy relacji pomiędzy ochroną zabytków a ochroną przyrody. Podstawowym problemem jest znalezienie odpowiedzi na pytanie o właściwość organów, ich kompetencje, dopuszczalność określonych zachowań względem roślinności oraz odpowiedzialność prawną. Akcentujemy różnicę pomiędzy sytuacją, kiedy usuwanie drzew i krzewów z takich nieruchomości wymaga zezwolenia, a kiedy pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków. We wnioskach wskazujemy, że razie usuwania drzew lub krzewów z wpisanego do rejestru zabytkowego parku lub ogrodu art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy o zabytkach należy uznać za lex specialis w stosunku do art. 83a ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, co z kolei, na zasadzie lex specialis derogat legi generali nakazuje przyjąć, że nie stosuje się art. 83a ust. 1 ustawy o ochronie przyrody ani żadnego z przepisów tej ustawy z nim związanych, lecz tylko art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy o zabytkach. Na nieruchomościach (lub ich częściach) wpisanych do rejestru zabytków, ale innych niż parki, ogrody albo inne formy zaprojektowanej zieleni sytuacja jest zasadniczo odmienna. Na nich także działa zasada lex specialis derogat legi generali, ale niejako odwrotnie: tu lex specialis to ustawa o ochronie przyrody.

Wybrane aspekty prawne oraz praktyczne dotyczące ochrony danych osobowych i związane z wykonywaniem pracy na odległość

Stanisław Hady-Głowiak — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Przedmiotem niniejszego artykułu jest przedstawienie problematyki dotyczącej ewolucji funkcjonowania pracy na odległość i prawnych i praktycznych aspektów związanych z ochroną danych osobowych przy jej realizacji od momentu funkcjonowania telepracy, po wykonywanie pracy w formie zdalnej, mając na uwadze okres pandemii Covid-19 oraz podwyższone ryzyko wystąpienia incydentów i naruszeń. Celem artykułu jest również próba odpowiedzi na pytanie, czy wykonywanie pracy w formie zdalnej stanowi szansę, czy zagrożenie dla pracodawcy w aspekcie skutecznego i efektywnego wykonywania zadań przez podległych pracowników adekwatnie do występujących ryzyk w cyberprzestrzeni. Wykonywanie pracy „na odległość” nie jest niczym nowym w polskim porządku prawnym, a statystyki pokazują, że jej wykonywanie od 2009 r. nieznacznie wzrosło, głównie w sektorze prywatnym. W artykule wskazano na szanse i zagrożenia związane z wprowadzeniem tej formy świadczenia pracy. Za jej wprowadzeniem przemawiają głównie korzyści finansowe pracodawcy związane z utrzymaniem pomieszczeń i oszczędności pracowników w zakresie kosztów i czasu dojazdów do pracy, ale również zwiększenie bezpieczeństwa pracowników. Wśród barier występujących głównie w sektorze publicznym zauważyć należy kwestię dotyczącą specyfiki realizowanych zadań (tj. obsługa klientów), czy brak odpowiedniego wyposażenia podmiotów publicznych w sprzęt komputerowy oraz brak właściwego przygotowania pracowników do wykonywania pracy zdalnej adekwatnie do zidentyfikowanych i aktualnych zagrożeń. W artykule podkreślono rolę administratora oraz podmiotu przetwarzającego w celu właściwego i niezwłocznego włączania Inspektora ochrony danych (zwanego dalej IOD) we wszystkie sprawy dotyczące wdrożenia i oceny funkcjonowania zasad i procedur, narzędzi i warunków bezpiecznego świadczenia pracy zdalnej adekwatnie do zagrożeń z uwzględnieniem wymogów określonych m.in. w art. 24, 29 i 32 RODO, jak również zmian legislacyjnych, czy organizacyjnych. Istotną uwagę zwrócono na działania uświadamiające i obowiązki IOD dotyczące udzielania niezbędnych wskazówek, a następnie na jego rolę monitorującą, polegającą na ocenie realizacji wdrożonych zasad wykonywania pracy zdalnej z uwzględnieniem przestrzegania wymogów w zakresie bezpieczeństwa i ochrony informacji, w tym procedur i zasad zgłaszania wszelkich incydentów i naruszeń.

Publiczne prawa podmiotowe w ochronie środowiska – 25 lat po przyjęciu konwencji z Aarhus

Anna Haładyj — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

W doktrynie powszechnie podkreśla się znaczenie zaproponowanych w konwencji z Aarhus gwarancji procesowych realizacji przyznanych nią publicznych praw podmiotowych, tj. prawa dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, na które składają się m.in. zagadnienia, takie jak: zakres informacji podlegających udostępnieniu, procedurę złożenia wniosku, przesłanki odmowy udostepnienia informacji o środowisku, terminy załatwienia sprawy oraz prawo do złożenia odwołania i skargi do sądu, a także last but not least – kwestie związane ze sposobami udostępniania informacji o środowisku. Tym samym na gwarancję prawidłowej realizacji prawa do sądu składają się rozliczne inne komponenty, których ocenę – z perspektywy efektywności ochrony publicznych praw podmiotowych po upływie ćwierćwiecza od przyjęcia konwencji – czynię przedmiotem dalszych analiz.

Dla potrzeb realizacji powyższego celu sformułowano tezę, że dotychczasowe gwarancje realizacji publicznych praw podmiotowych muszą być postrzegane w ujęciu dynamicznym, ze względu na zmiany technologiczne (udostępnienie informacji o środowisku on line, za pośrednictwem baz danych, w tym – BDO). Dla jej udowodnienia wykorzystano metodę dogmatycznoprawną. Przeprowadzone analizy pozwoliły na ustalenie, że dotychczasowe gwarancje procesowe – nie negując ich znaczenia i przełomowego charakteru w obszarze nadawania uprawnień procesowych społeczeństwu i jego członkom – stają się niewystarczające w obliczu nowych wyzwań technologicznych oraz odpowiadających im zjawisk w administrowaniu, do których należy prowadzenie publicznie dostępnych rejestrów w formie elektronicznej.

Generał Slobodan Praljak – chorwacki zbrodniarz intelektualista (studium przypadku)

Magdalena Ickiewicz-Sawicka — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

W artykule została opisana postać chorwackiego generała (studium przypadku) zbrodniarza intelektualisty, który legitymował się trzema fakultetami (ukończył inżynierię elektryczną na Wydziale Elektroniki i Informatyki w Zagrzebiu, filozofię i socjologię na Wydziale Filozofii w Zagrzebiu oraz Akademię Teatralną, Filmową i Telewizyjną (obecnie Akademia Sztuki Dramatycznej) w Zagrzebiu. S. Praljak w latach 70. i 80. XX w. był dyrektorem teatralnym w Zagrzebiu, Osijeku i Mostarze. Tekst składa się z trzech zasadniczych części oraz zawiera wprowadzenie i zakończenie. Pierwsza, zajmuje opis działalności (modus operandi) Slobodana Praljaka. Druga określa postać i zbrodniczą działalność samego generała S. Praljaka - przywódcy bośniackich Chorwatów w Republice Herceg-Bośni (Hrvatska Republika Herceg-Bosna) w latach 1991 – 1994. Trzecia zaś opisuje reakcje chorwackiego społeczeństwa na wyrok haskiego Trybunału (ICTY) wobec Slobodana Praljaka. Celem artykułu jest ukazanie czytelnikowi postaci i działalności polityczno-militarnej chorwackiego generała Slobodana Praljaka, przywódcy bośniackich Chorwatów podczas ostatniej wojny domowej na terytorium byłej Jugosławii (konkretnie Bośni i Hercegowiny), który dopuścił się sprawstwa kierowniczego dokonując zbrodni wojennych w opisywanym regionie. Na podstawie zgromadzonego i zweryfikowanego materiału badawczego wyprowadzono następujące wnioski: S. Praljak uprawiał tradycyjny model przywództwa oparty o siłę twardego autorytetu z wyraźnie dyktatorskim zabarwieniem. Jednocześnie, generał preferował chorwacką ideologię narodową nasyconą nacjonalizmem, ksenofobią i chęcią dominacji nad pozostałymi narodami i grupami etnicznymi zamieszkującymi Bośnię i Hercegowinę. Generał J. Praljak, tak jak ostentacyjnie pokazywał przywiązanie do narodowych chorwackich tradycji tak jednocześnie wyraźnie okazywał pogardę i brak szacunku wobec jakichkolwiek przeciwników. Ponadto podobnie jak inni zbrodniarze wojenni reprezentował wysoki poziomem egoizmu i narcyzmu oraz widoczną charyzmę i bezwzględne przekonanie do wyznawanej ideologii. Jednocześnie, tego rodzaju poglądy wyznaje znaczna część chorwackiego społeczeństwa powielając wojenne narracje związane z ostatnimi konfliktami zbrojnymi. Chorwacka opinia publiczna pozytywnie ocenia, usankcjonowanych prawem i potwierdzonych ostatecznym wyrokiem skazującym, autentycznych zbrodniarzy wojennych, ponieważ jest ich lustrzanym odbiciem. Ponadto chorwacki naród nie zmierzył się jeszcze ze zbrodniami chorwackich nazistów z okresu II wojny światowej. Konkludując obraz Slobodana Praljaka w chorwackim społeczeństwie jest wyjątkowo pozytywny, rodacy uważają go za bohatera narodowego, wojennego patriotę i obrońcę chorwackiej racji stanu. Natomiast, Generał intelektualista przeszedł do chorwackiej, ale i europejskiej historii międzynarodowego prawa karnego, ponieważ w bardzo spektakularny i iście teatralny sposób, zakończył życie wypijając fiolkę z trucizną podczas rozprawy sądowej w sprawie osądzenia jego zbrodni w haskim Trybunale (ICTY).

Minister właściwy ds. zdrowia w systemie zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych i epidemii. Ocena obowiązującego stanu prawnego

Anna Jacek — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Zapewnienie jednostkom bezpieczeństwa zdrowotnego jest związane z koniecznością określenia przez ustawodawcę norm prawnych, których celem jest ochrona życia i zdrowia ludności przed zagrożeniami związanymi z możliwością zakażenia chorobami zakaźnymi i wybuchem epidemii. Celem głównym artykułu była rekonstrukcja przypisanych Ministrowi Zdrowia kompetencji związanych z zapobieganiem i zwalczaniem chorób zakaźnych i epidemii oraz weryfikacja kompetencji Ministra Zdrowia związanych z zapobieganiem i zwalczaniem chorób zakaźnych i epidemii w zakresie zagwarantowania jednostkom bezpieczeństwa zdrowotnego. Przeprowadzona analiza potwierdziła tezę, że kompetencje Min. Zdr. związane z zapobieganiem i zwalczaniem chorób zakaźnych i epidemii częściowo zapewniają jednostkom bezpieczeństwo zdrowotne. W odniesieniu do powyższego należy podkreślić, że akty normatywne stanowione przez Min. Zdr. zapewniają jednostkom bezpieczeństwo zdrowotne. Uwypuklić należy jednak, że rozporządzenia wydawane przez Min. Zdr. w szczególności określające ograniczenia praw i wolności obywateli w celu zapobiegania zakażeniom wirusem SARS-CoV. zostały wydane z przekroczeniem delegacji ustawowej określonej w postanowieniach art. 46a i art. 46b pkt 1-6 i 8-13 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń. Oceniając pozostałą działalność Min. Zdr. m.in. komunikaty, wytyczne oraz zalecenia należy stwierdzić, że jest przejawem działalności informacyjnej kierowanej przez Min.Zdr do podmiotów w celu przekazania informacji lub też zasad mających na celu zapobieganie i zwalczanie chorób zakaźnych i epidemii. Kompetencja Min. Zdr. określona w art. 42 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń, co do zlecania w drodze umowy realizacji zadań z zakresu ochrony zdrowia przed zakażeniami i chorobami zakaźnymi nie jest wystarczająca w celu zapewnienia jednostkom bezpieczeństwa zdrowotnego. Kierowanie do pracy przy zwalczaniu epidemii przez Min. Zdr. w zasadzie każdego, kto jest niezbędny do jej zwalczania jest środkiem wykorzystywanym przez Min. Zdr. do zapewnienia jednostkom bezpieczeństwa zdrowotnego.

Partycypacja społeczna w sprawowaniu władzy przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji na przykładzie listy ważnych wydarzeń

Lidia K. Jaskuła — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Temat „Partycypacja społeczna w sprawowaniu władzy przez KRRiT na przykładzie listy ważnych wydarzeń” jest próbą określenia modelu partycypacji społeczeństwa w procesie ustalania listy najważniejszych wydarzeń. Zatem celem niniejszego opracowania jest odkodowanie modelu partycypacji społecznej w sprawowaniu władzy przez KRRiT w sprawie tzw. listy ważnych wydarzeń. Zgodnie z ustawą o radiofonii i telewizji „ważne wydarzenie” oznacza „wydarzenie o doniosłym znaczeniu dla społeczeństwa”. Aby zapewnić skuteczniejszą realizację prawa do informacji i jego pluralizmu polski ustawodawca ustanowił specjalne zasady dotyczące transmisji na żywo wydarzeń, które uznaje za ważne. To właśnie w drodze konsultacji społecznych społeczeństwo włącza się w proces ustalania przygotowanej przez KRRiT listy ważnych wydarzeń. Głównym problemem artykułu jest pytanie, jaki model udziału społeczeństwa w sprawowaniu władzy przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji w ustalaniu tzw. listy najważniejszych wydarzeń wyłania się z przepisów prawa i praktyki Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Aby odpowiedzieć na to pytanie, w pracy przedstawiono: genezę i istotę wykazu ważnych wydarzeń, tryb ustalania wykazu takich wydarzeń przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji oraz ocenę zarówno treści, jak i stosowania przepisów prawnych. w sprawie listy najważniejszych wydarzeń. Przeprowadzone analizy uzasadniają wniosek, że model partycypacji społeczeństwa w zakresie listy ważnych wydarzeń wymaga poprawy, zarówno na poziomie regulacji prawnych, jak i praktyki.

Prawo do sądu jako prawo podstawowe człowieka. Uwagi na tle prerogatyw prezydenckich

Maria Jędrzejczak — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

W artykule przedstawiono problematykę wyłączenia prawa do sądu w zakresie rozstrzygnięć wydawanych w ramach prerogatyw prezydenckich na przykładzie postanowień dotyczących nadania obywatelstwa polskiego oraz wyrażenia zgody na jego zrzeczenie się. Wskazano, że Prezydent RP – podejmując rozstrzygnięcia w sprawach indywidualnych w ramach prerogatyw – działa jako organ administracyjny. W odniesieniu do tych sytuacji nie powinna być a priori wykluczana jakakolwiek kontrola. Aktualny stan prawny w oczywisty sposób narusza regulacje prawa międzynarodowego, unijnego, jak i Konstytucję RP przez wyłączenie prawa do sądu. Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie o to, jakie można przyjąć rozwiązanie, aby prerogatywy prezydenckie nie naruszały prawa jednostki do sądu. Analiza została przeprowadzona z zastosowaniem metody dogmatycznoprawnej oraz prawnoporównawczej. Podjęto również próbę odpowiedzi na pytanie o to, czy sądy administracyjne mogłyby zacząć kontrolować rozstrzygnięcia podjęte w jednostkowych sprawach w ramach prerogatyw prezydenckich. W ramach postulatów de lege ferenda wskazano, że prerogatywy Prezydenta RP – w zakresie, w którym bezpośrednio wpływają na sytuację prawną jednostki – powinny zostać poddane określonym w artykule ograniczeniom prawnym albo – sugerując się rozwiązaniem przyjętym we francuskim systemie prawnym – powinna zostać wyłączona możliwość ingerowania w formie prerogatyw w sytuację prawną jednostki.

Obiekty zabytkowe a ich ochrona na poszczególnych etapach sporządzania pierwszego inwentarza zabytków sztuki i kultury w II Rzeczpospolitej

Konrad Kamiński — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Pierwsze polskie prawodawstwo dotyczące ochrony zabytków kształtowało się jeszcze przed odzyskaniem niepodległości. Dekret Rady Regencyjnej z 31 października 1918 roku o opiece nad zabytkami sztuki i kultury wraz z wydanymi na jego podstawie rozporządzeniami Ministra Kultury i Sztuki z 5 kwietnia 1919 roku ustanawiały podstawowe ramy prawnej ochrony dziedzictwa kulturowego w początkach II Rzeczpospolitej. Pokazuje to, że w świadomości ówczesnych władz widziano doniosłe znaczenie zabytków sztuki i kultury dla zjednoczenia, kształtowania i przetrwania odrodzonego państwa polskiego. Artykuł niniejszy ma na celu zidentyfikowanie terminów określających obiekty zabytkowe i możliwości prawnej ich ochrony na poszczególnych etapach kształtowania się pierwszego polskiego inwentarza zabytków tworzonego na podstawie prawnych regulacji niepodległego państwa. Wnioski wyprowadzone z analizy pojęciowej wskazują, że prawne możliwości ingerencji organów władzy konserwatorskiej w celu ochrony zabytkowych obiektów były zróżnicowane w zależności od etapu wpisu zabytku do inwentarza. Pierwsze prawodawstwo ochrony zabytków w Polsce, mimo że wykorzystywało nowatorskie podejścia do zagadnienia na tle innych państw europejskich, nie było w pełni adekwatne do polskich warunków i wymagało uchwalenia nowego prawa niespełna dziesięć lat później.

Procedura pushback w świetle polsko-białoruskiego kryzysu granicznego. Głos w dyskusji

Konrad Kędzierski — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Celem artykułu jest próba syntetycznego przedstawienia aktualnej sytuacji na granicy polsko-białoruskiej w aspekcie procedury pushback w zestawieniu z łamaniem podstawowych praw człowieka i obywatela. Autor w tekście ukazuje oraz ocenia prawnoadministracyjne aspekty procedury pushback analizując przepisy prawa krajowego oraz orzecznictwo sądowe dotyczące tego procesu. W konkluzji wskazuje ze nie da się w sposób jednoznaczny ocenić czy procedura ,,wypchnięcia” stosowana przez polskie służby stojące na straży bezpieczeństwa i porządku publicznego na granicy jest stosowana z pominięciem zasad chroniących prawa człowieka i obywatela. Z pewnością część cudzoziemców która przybyła na granicę polsko-białoruską poszukuje ochrony międzynarodowej dostępu do bezpiecznych i skutecznych procedur uchodźczych. Z drugiej strony biorąc pod uwagę obecną sytuację na granicy i częste incydenty związana choćby z atakami na polskich pograniczników można zaryzykować stwierdzenie, iż jest to element wojny hybrydowej mający na celu wpłynąć negatywnie i destabilizować sytuacje w Polsce. W związku z tym priorytetem państwa polskiego winny być działania zmierzające do stworzenia warunków zapewniających porządek i bezpieczeństwo wewnętrzne na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przy równoczesnym zapewnieniu uchodźcom odpowiednich procedur wynikających z prawa krajowego oraz międzynarodowego.

Polityka podatkowa w zakresie sprzedaży detalicznej paliw na przykładzie Polski i Niemiec w okresie podwyższonej inflacji w latach 2022–2023

Szymon Kisiel — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

W obliczu globalnego wzrostu cen nośników energii w latach 2021-2022 państwa członkowskie Unii Europejskiej rozpoczęły wdrażanie szeregu jednostronnych środków fiskalnych w celu wsparcia gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Artykuł analizuje i porównuje instrumenty podatkowe stosowane w Polsce i Niemczech w odniesieniu do obrotu paliwami w latach 2022-2023. Celem jest ocena, czy oba państwa wykorzystywały podatki jako narzędzia łagodzące skutki globalnego wzrostu cen i w jaki sposób oraz potwierdzenie tezy o silniejszej reakcji polskiego ustawodawcy na problem rosnących cen. Analiza obejmuje obowiązujące regulacje w zakresie prawa podatkowego, w tym podatek akcyzowy, podatek od towarów i usług, w mniejszym stopniu inne daniny, jak podatek drogowy, opłata środowiskowa, składka dla EBV czy podatek CO2. Skupiono się na dwóch najpopularniejszych rodzajach paliw: benzynie silnikowej bezołowiowej i oleju napędowym. Porównano skalę interwencji fiskalnej w Polsce i Niemczech, jej wpływ na ceny paliw oraz konsekwencje dla budżetu państwa.
Artykuł podkreśla, że oba państwa podjęły działania na rzecz ochrony swoich społeczeństw przed skutkami wzrostu cen paliw, ale różniły się one skalą i charakterem. Polska zdecydowała się na bardziej interwencjonistyczną politykę fiskalną, obniżając stawki podatkowe na dłuższy okres, co miało większy wpływ na ceny paliw dla konsumentów, ale doprowadziło też do zwiększenia deficytu budżetowego. Niemcy wykazali większą powściągliwość w interwencji fiskalnej, ograniczając się do krótkoterminowej obniżki akcyzy.
Różnice w podejściu obu państw mogą być tłumaczone różnymi czynnikami, takimi jak stan finansów publicznych, poziom inflacji, struktura gospodarki i preferencje polityczne. Analiza prawno-porównawcza pokazuje, że Polska w większym stopniu wykorzystała instrumenty podatkowe do łagodzenia skutków kryzysu, nawet kosztem naruszenia przepisów unijnych dyrektyw, co może być postrzegane jako działanie prokonsumenckie i prospołeczne. Należy jednak wziąć pod uwagę również długoterminowe konsekwencje fiskalne takiej polityki.
Artykuł może stanowić cenny wkład w dyskusję na temat roli polityki fiskalnej w łagodzeniu skutków kryzysów gospodarczych.

Financing green technologies through State aid – between the right to a clean environment and economic pragmatism

Jakub Kociubiński — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Konieczność przeciwdziałania postępującej degradacji środowiska naturalnego stała się jednym z priorytetów Unii Europejskiej. Wysiłki w tym kierunku są realizowane przez w ramach zestawu polityk i inicjatyw prawodawczych łącznie określanych jako Zielony Ład. Docelowo Europejska gospodarka ma stać się bezemisyjna oraz uniezależnić się od paliw kopalnych. Wymaga to opracowania i wdrożenia całego szeregu zielonych technologii, które często są jeszcze eksperymentalne lub kosztowne, stąd konieczne staje się zaangażowanie pomocy państwa. W tym kontekście celem niniejszego artykułu jest przedstawienie relacji między Traktatowymi imperatywami wspierania ochrony środowiska i utrzymania konkurencyjności gospodarki europejskiej. Prowadzona analiza ma za zadanie udowodnić hipotezę artykułu, że istniejący interpretacyjny standard dotyczący oceny wpływu środka pomocowego na handel i konkurencje otwiera drogę do nadużyć, gdzie państwa mogą tworzyć niektórym przedsiębiorstwom nieuczciwą przewagę konkurencyjną wykorzystując uzasadnienie konieczności ochrony środowiska jako carte blanche dla subsydiowania.

Kilka uwag o człowieku w prawie administracyjnym

Grzegorz Krawiec — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

W artykule przedstawione zostały wybrane problemy związane z człowiekiem w prawie administracyjnym oraz w nauce prawa administracyjnego w kontekście zagrożeń, jakie obecnie mają miejsce: podważanie godności człowieka, grupowe traktowanie człowieka, ideologie nieprzychylne człowiekowi. Człowiek jest tym, ze względu na kogo prawo administracyjne funkcjonuje. Jednocześnie ważne jest to, by rozumieć człowieka jako osobę ludzką. Stąd też istotne jest to, by posługiwać się słowem człowiek/osoba, a nie: jednostka. Zadaniem nauki administracji jest obrona wartości człowieka i jego godności. Celem artykułu jest zaś nie tylko wskazanie tych wybranych zagrożeń, ale także uświadomienie przedstawicielom nauki prawa administracyjnego, by w swojej pracy naukowej byli ich świadomi.

Przyczyny nieważności umowy o budowę lub przebudowę drogi publicznej zawartej obligatoryjnie ze względu na inwestycję niedrogową. Wybrane zagadnienia

Maciej Kruś , Marcel Krzanowski — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

W artykule zaprezentowano wyniki badań nad wybranymi zagadnieniami związanymi z nieważnością umów o budowę lub przebudowę drogi publicznej zawartych obligatoryjnie ze względy na inwestycję niedrogową. Chodzi o umowy zawierane na podstawie art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych między zarządcą drogi a inwestorem. Celem badań jest weryfikacja niektórych z potencjalnych przyczyn skutkujących nieważnością takiej. Z badań wynika, że spośród okoliczności rozpatrywanych jako potencjalne przyczyny nieważności takiej umowy, wyłącznie obiektywny brak obowiązku do budowy lub rozbudowy drogi publicznej po stronie inwestora jest równoznaczny z nieważnością. Strony takiej umowy jako umowy prawa prywatnego zawieranej w warunkach administracyjnoprawnych ograniczeń, mogą dochodzić ustalenia istnienia albo nieistnienia tego obowiązku, a więc i obowiązku zawarcia umowy oraz oceny legalności treści tej umowy w drodze powództwa przed sądem powszechnym.

Wpływ nowelizacji art. 313 Kodeksu postępowania karnego na zwiększenie skuteczności pociągania do odpowiedzialności sprawców wykroczeń skarbowych

Michał Kurzyński — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Celem publikacji jest próba przeanalizowania nowelizacji art. 313 § 1 k.p.k. i jej wpływu na postępowanie karne skarbowe w sprawach o wykroczenia skarbowe. Autor publikacji stara się wskazać, że zmiany w przepisach będą miały istotny wpływ na zwiększenie skuteczności finansowych organów postępowania przygotowawczego w zakresie ilości postępowań w sprawach o wykroczenia skarbowe w stosunku do których ze względu na upływający termin na wszczęcie postępowania i dotychczasowe regulacje dochodziło do braku możliwości postawienia zarzutu sprawcy a tym samym obowiązku umorzenia postępowania ze względu na stwierdzenie przedawnienia karalności.

Wstąpienie do spółki przez spadkobiercę zmarłego partnera – specyfika klauzuli następstwa w spółce partnerskiej

Sylwia Łazarewicz — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Celem artykułu jest określenie zasad zmiany składu wspólników w spółce partnerskiej, do której może dojść w wyniku śmierci jednego z nich. Wymaga to udzielenia odpowiedzi na pytanie o dopuszczalność zmian składu osobowego spółki partnerskiej, podstawę prawną wstąpienia spadkobiercy do spółki oraz możliwe alternatywy dla klauzuli następstwa.

Ustawodawca w ramach regulacji spółki partnerskiej umożliwia wstąpienie spadkobiercy zmarłego partnera do spółki. Wymaga to jednak spełnienia łącznie dwóch przesłanek określonych w art. 101 k.s.h. W pierwszym rzędzie na wstąpienie spadkobiercy powinna zezwalać umowa spółki. Po drugie wstąpienie spadkobiercy wymaga posiadania przez niego odpowiednich uprawnień zawodowych. Sama klauzula następstwa jako taka nie stanowi jednak podstawy prawnej wstąpienia spadkobiercy do spółki, tą jest przepis art. 101 k.s.h. dopuszczający możliwość wprowadzenia klauzuli następstwa. Spełniający wymagania spadkobiercy wstępują do spółki z mocy prawa, automatycznie w chwili śmierci wspólnika. Jakiekolwiek oświadczenia w tym przedmiocie składane spółce mają więc charakter wyłącznie informacyjny. Spadkobierca, który nie jest zainteresowany pozostawaniem w spółce może wystąpić z niej korzystając z prawa do wypowiedzenia umowy spółki. Samo niewejście do spółki wymaga zaś odrzucenia spadku. Klauzula następstwa nie koliduje z możliwością zapewnienia spadkobiercy (tak jak i każdej innej osobie spełniającej wymóg posiadania odpowiednich uprawnień zawodowych) prawa przystąpienia do spółki po śmierci partnera na podstawie dozwolonej w umowie spółki klauzuli przystąpienia. Beneficjent klauzuli przystąpienia nie wstępuje jednak do spółki w miejsce zmarłego partnera, ale nabywa własne członkostwo w spółce poprzez realizację roszczenia o zmianę umowy spółki kierowanego do wspólników.

Odpowiedzialność zawodowa ratowników medycznych – wybrane aspekty

Agnieszka Łozińska-Piekarska , Tomasz Dąbrowski — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Autorzy analizują nowe regulacje dotyczące odpowiedzialności zawodowej ratowników medycznych wprowadzone ustawą z dnia 1 grudnia 2022 r. Początki konstytuowania się zawodu ratownika medycznego sięgają lat 90. XX w., przez wiele lat nie był on jednak odpowiednio uregulowany prawnie. Nowa ustawa, będąca odpowiedzią na zgłaszane od wielu lat postulaty środowiska, wprowadza kompleksowe rozwiązania, obejmujące np. utworzenie samorządu zawodowego ratowników medycznych oraz precyzyjne uregulowanie ich odpowiedzialności zawodowej. Celem prezentowanego artykułu jest analiza wpływu tych regulacji na odpowiedzialność zawodową ratowników. Autorzy wskazują, że nowe przepisy podnoszą standardy etyczne i prawne w zawodzie, ale dla pełnego wdrożenia wymagają dalszych działań legislacyjnych. Mimo że ustawa obowiązuje od ponad roku, nie udało się jeszcze w pełni zorganizować samorządu zawodowego. Wprowadzenie nowych regulacji było krokiem w dobrym kierunku, jednak pełne wdrożenie i efektywne funkcjonowanie tych regulacji wymaga dalszych modyfikacji i intensyfikacji prac legislacyjnych oraz aktywnego zaangażowania ratowników medycznych.

The potential role of soft law rules and the French concept of regulations with the force of law (ordonnance) in achieving sustainable development goals

Michał Mariański — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Celem artykułu jest przedstawienie powiązań między rynkiem finansowym, zrównoważonym rozwojem i regulacjami soft-law miękkiego prawa, z uwagi na fakt, iż we współczesnej gospodarce mamy do czynienia z przenikaniem się na rynkach finansowych procesów związanych z inwestycjami ogólnymi opartymi na efektywności finansowej i inwestycjami uwzględniającymi odpowiedzialność społeczną – w tym kryteriów ESG (zarządzanie środowiskiem-społecznym). Pojęcie zrównoważonego rozwoju można zdefiniować jako narzędzie prowadzące nie tylko do wzrostu gospodarczego, ale w dłuższej perspektywie także jako rozwiązanie prowadzące do eliminacji dysproporcji i niestabilności wewnątrz społeczeństwa. Pandemia Covid i wojna w Ukrainie pokazały, że dziś potrzebne są nowe instrumenty i techniki prawne, które pomogą w realizacji celów zrównoważonego rozwoju i zapewnią stabilność prawną.

Metodologia zastosowana przez autora związana jest z podejściem funkcjonalnym metody porównawczej, metody historyczno-opisowej i dogmatycznej, ze szczególnym uwzględnieniem regulacji prawa francuskiego i międzynarodowego. Metoda porównawcza, jest zarówno nauką, metodą badawczą, jak i efektami badań uzyskanymi dzięki zastosowaniu badań porównawczych. Studia porównawcze, jako nauka porównująca wybrane aspekty różnych systemów prawnych, mają na celu poznanie i zrozumienie prawa w znacznie szerszym kontekście, bo na poziomie ponadnarodowym. To właśnie ten aspekt sprawia, że badania porównawcze są niezwykle istotne dla zasad zrównoważonego rozwoju, które często charakteryzują się aspektem transgranicznym i międzynarodowym.

Celem naukowym pracy jest ukazanie, czy i w jaki sposób przepisy prawa miękkiego, które mają istotne znaczenie szczególnie na rynku finansowym, a także rozporządzenia z mocą ustaw mogą być użytecznym instrumentem wspierającym proces budowania zrównoważonych finansów. W ramach wniosków autor zauważa, iż wykorzystanie opisywanych konstrukcji prawnych może przyczynić się do szybszego i skuteczniejszego wdrażania regulacji zrównoważonego rozwoju. Powyższe ma tym większe znaczenie, im bardziej regulacje te pojawiają się w perspektywie ponadnarodowej niż w perspektywie krajowej.

Fałszowanie dokumentów wyborczych i referendalnych na gruncie przepisów Kodeksu karnego

Norbert Michalak — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Wybory i referendum są nieodłącznym elementem demokracji. Przeprowadzone zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa, zapewniają trwałość demokracji i jej stabilność. Artykuł porusza trudną problematykę, związaną z fałszowaniem dokumentów wyborczych i referendalnych. Badany problem jest omówiony na gruncie doktryny i judykatury. Odwołanie się do orzecznictwa, daje wyraz aktualności wskazanych w pracy uchybień i pozwala na ich szerszą analizę. Celem artykułu jest wypracowanie uwag de lege lata oraz postulatów de lege ferenda, w kontekście bezpiecznie przeprowadzonego procesu wyborczego. Przestępstwo fałszowania dokumentów wyborczych i referendalnych destabilizuje cały proces wyborczy, dlatego należy stanowić prawo, które wpisuje się w formułę wolnych i uczciwych wyborów oraz trzeba implementować mechanizmy je zapewniające. Analiza prowadzi do głównej konkluzji, że polskie prawo karne – co do zasady – zapewnia pełnoprawną ochronę instytucji wyborów i referendum, jednak należałoby pochylić się nad koniecznością wprowadzenia przestępstwa ingerowania w proces wyborczy i ustalania wyników głosowania w formie cyberprzestępstwa. Ponadto Autor wskazuje na szereg zmian w sferze organizacyjno-zarządczej w odniesieniu do wolnych i uczciwych wyborów.

Kilka słów o zasadności nowelizacji przepisów w zakresie możliwości uznawania poszczególnych znamion czynu zabronionego za okoliczności obciążające i łagodzące w ramach sądowego wymiaru kary

Piotr Mielcarek — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Celem niniejszego artykułu jest pozytywna ocena celowości wprowadzenia do kodeksu karnego przepisu zawierającego katalog okoliczności obciążających i łagodzących oraz krytyczna analiza zmian wprowadzonych przepisem art. 53 § 2c k.k., w zakresie, w jakim przepis ten przewiduje możliwość poczytywania określonych znamion zawartych w danym typie czynu zabronionego jednocześnie za okoliczność obciążającą czy łagodzącą przy sądowym wymiarze kary. Analizie poddano także zasadność uzależnienia takiej możliwości od zaistnienia „szczególnie wysokiego nasilenia” takiej okoliczności, co może prowadzić do przyjęcia w procesie stosowania prawa dwóch podstaw wpływających na zaostrzenie (rzadziej – na złagodzenie) sądowego wymiaru kary.

Polityka karna sądów wobec nieletnich sprawców bezprawnego pozbawienia wolności z art. 189 Kodeksu karnego

Justyna Omeljaniuk — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Celem niniejszego artykułu jest uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania badawcze: w jakiej skali nieletni dopuszczają się bezprawnego pozbawienia wolności?; kto przoduje w takowych zachowaniach?; jaka jest polityka karna sądów w tym zakresie? Podejmując próbę odpowiedzi na te pytania w niniejszym opracowaniu posłużono się metodą badawczą opartą na analizie danych statystycznych. Były to dane Ministerstwa Sprawiedliwości za lata 1999-2020. Na ich podstawie ustalono skalę badanego zjawiska pod kątem liczby skazań oraz płci skazanych. Ustalono także najczęściej stosowane przez sądy środki. Ustalono m.in., że polityka karna sądów wobec najmłodszych sprawców bezprawnego pozbawienia wolności w badanym przedziale czasowym zmierzała zatem przede wszystkim w kierunku wychowania nieletniego i umożliwienia mu powrotu na odpowiednie tory. Ponadto, w zależności od typu bezprawnego pozbawienia wolności – konsekwencje przyjmowały formę zarówno izolacyjnych jak i nie izolacyjnych środków o charakterze wychowawczo-poprawczym.

Opłata za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej nieruchomości (opłata retencyjna) jako instrument zarządzania zasobami wodnymi

Anna Ostrowska — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Elementem zarządzania zasobami wodnymi jest zarządzanie wodami deszczowymi i roztopowymi, wymagające wprowadzenia i stosowania rozwiązań systemowych w obszarach zagadnień ekologicznych, ekonomicznych i społecznych. Podstawową zasadą polityki w zakresie zagospodarowania wód opadowych i roztopowych powinno być zapobieganie szybkiemu odprowadzaniu tych wód z terenów zurbanizowanych oraz zwiększenie zdolności retencyjnej tych terenów. Realizacja tego celu odbywa się bezpośrednio poprzez instrumenty administracyjnoprawne uzupełniane instrumentami ekonomicznymi, tworzącymi system opłat i kar. Opłaty i kary są obowiązkowymi płatnościami za korzystanie z poszczególnych elementów i składników środowiska. Stanowią przymusowe publicznoprawne daniny za korzystanie ze środowiska, które ustawodawca państwowy nakłada na podmioty korzystające ze środowiska, zarówno w celu ograniczania tego korzystania, jak i w celu gromadzenia środków na finansowanie zadań z zakresu ochrony środowiska. Jednym z nich jest opłata za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej nieruchomości (opłata retencyjna), która ma wspomóc proces zapobiegnia „uszczelnianiu” gruntów. Inspirację do napisania niniejszego artykułu stanowi waga zagadnienia, jakim jest cel i podstawa wprowadzenia tej opłaty do systemu prawa, ale także brak pogłębionej, doktrynalnej analizy kluczowych dylematów związanych z materialnoprawnymi oraz procesowymi aspektami jej nakładania, występowanie rozbieżności w orzecznictwie sądowym i w praktyce organów administracji. Przy pisaniu niniejszego tekstu posłużono się klasyczną metodą prawnodogmatyczną – analizy przepisów prawa, poglądów przedstawicieli doktryny prawa oraz orzecznictwa sądów administracyjnych. W artykule podjęto próbę wyjaśnienia wątpliwości i sporów dotyczących zarówno celu, jak i przesłanek nałożenia opłaty retencyjnej oraz rozstrzygnięcia dylematów związanych z procesowymi aspektami jej nakładania. W konkluzji stwierdzono, że samo wprowadzenie opłaty za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej nieruchomości z pewnością nie wpłynie stymulująco na gospodarkę wodami opadowymi i roztopowymi, ale w połączeniu z nowymi instrumentami zarządzania zasobami wodnymi o charakterze reglamentacyjnym jest właściwym krokiem w kierunku zmiany świadomości społecznej oraz zainicjowania bardziej odpowiedzialnego podejścia dysponentów nieruchomości, w tym inwestorów, do tej problematyki.

Méndez Principles on Effective Interviewing in social services – perspectives for the Czech Republic and Poland

Ondřej Pavelek , Denis Solodov — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Opracowane pod auspicjami ONZ Zasady efektywnego przesłuchiwania, znane również jako Zasady Mendeza, promują innowacyjne metody przeprowadzania przesłuchań i wywiadów. Zawarte w nich rekomendacje uwzględniają normy prawa międzynarodowego, powszechnie uznawane gwarancje praw człowieka, jak również najnowsze osiągnięcia nauki i najlepsze praktyki. Poza postępowaniem karnym, Zasady Mendeza mogą być stosowane w innych dziedzinach działalności organów władzy publicznej, takich jak kontrola granicznej czy regulacja kwestii migracji i azylu. Celem artykułu jest zbadanie możliwości zastosowania Zasad Mendeza w sferze pomocy społecznej. Autorzy analizują, w jaki sposób Zasady Mendeza mogą usprawnić realizację zadań w tym zakresie, przyczyniając się do bardziej sprawiedliwych i skutecznych procedur. W Czechach pomoc społeczna podlega standardom uchwalonym w 2007 roku, które kładą nacisk na uwzględnienie indywidualnych potrzeb i poszanowanie godności człowieka, co w pełni koresponduje z kluczowymi założeniami Zasad Mendeza. W Polsce normy prawne w zakresie pomocy społecznej zostały zawarte w Ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, która priorytetowo traktuje prawa i godność jednostki, wskazuję na konieczność doskonalenia i rozwoju zawodowego, a tym samym również apeluje do wartości, na których oparte są Zasady Mendeza. Autorzy dochodzą do wniosku, że implementacja Zasad Mendeza w dziedzinie pomocy społecznej może ułatwić nawiązywanie korzystnych, bardziej harmonijnych relacji z beneficjantami poprzez poszanowanie godności ludzkiej, uwzględnienie różnorodności i indywidualnych potrzeb, a w konsekwencji poprawić skuteczność całego systemu pomocy społecznej.

U progu zmian. Projekt wprowadzenia testamentu audiowizualnego do polskiego porządku prawnego

Izabela Pawłowska — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Postęp technologiczny wpływa na wiele dziedzin życia. Nie bez wpływu pozostaje, także na regulacje prawne, które nie nadążają za zmianami. W wielu dziedzinach życia widoczna jest również tendencja do ułatwiania pewnych czynności i formalności. Polski projektodawca, proponuje wdrożenie do porządku prawnego pewnej nowości, o której jednak mówi się już od wielu lat, zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami. Do tej pory, żaden z europejskich krajów nie wprowadził do swojego porządku prawnego oficjalnego testamentu audiowizualnego, ma się to zmienić, za sprawą propozycji polskiego Ministerstwa Sprawiedliwości. Celem niniejszego artykułu jest przeanalizowanie propozycja polskiego projektodawcy dotyczącej wprowadzenia testamentu audiowizualnego. Autorka zweryfikuje kierunek zmian, w kontekście innych możliwości, przede wszystkim w zakresie formy testamentu audiowizualnego. Poruszone zostaną kwestie związane z potencjalnym ryzykiem dotyczącym zmiany prawa w tym zakresie, a także korzyści, które proponowana zmiana może przynieść oraz korzyści, których proponowana zmiana nie przyniesie z uwagi na kształt proponowanych rozwiązań. Autorka podejmie próbę oceny zmiany polskiego prawa spadkowego w kontekście testamentu audiowizualnego oraz zweryfikuje cel przyszłej nowelizacji.

Opłata za reklamę napojów alkoholowych w Polsce

Łukasz Presnarowicz — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Artykuł stanowi analizę mającą charakter integrujący związaną z regulacją dotyczącą opłaty uiszczanej za reklamę napojów alkoholowych w Polsce. Celem artykułu jest odpowiedź na dwa pytania: jaki jest charakter prawny opłaty za reklamę napojów alkoholowych w Polsce? oraz czy obecnie obowiązującą regulację dotyczącą opłaty za reklamę napojów alkoholowych w Polsce można uznać za kompleksową? Dokonane rozważania prowadzą do wniosku, że choć regulacja dotycząca opłaty stanowi charakter kompleksowy, to nie można zgodzić się ze stwierdzeniem, że jest to świadczenie spełniające wszystkie cechy opłaty i bliżej jej w swojej konstrukcji do „parapodatku”.

Rozważania wokół prawnej dopuszczalności ograniczenia liczby kadencji organów wykonawczych gmin

Agata Pyrzyńska — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

W roku 2018 r. do polskiego systemu prawnego wprowadzona została zasada dwukadencyjności organów wykonawczych gmin. Celem artykułu jest analiza tej instytucji, w szczególności próba zweryfikowania, czy ujęcie tego rozwiązania w systemie prawnym stanowi ograniczenie praw wyborczych obywateli (przede wszystkim biernego, ale pośrednio także i czynnego), a także, czy przyjęte rozwiązanie jest zgodne ze standardami demokratycznego i uczciwego procesu wyborczego. W tym celu w pierwszej kolejności zbadano konstrukcję instytucji, a następnie przeanalizowano argumenty przemawiające za oraz przeciwko wprowadzeniu tego rozwiązania do polskiego prawa wyborczego. Szczególną uwagę poświęcono kwestii zgodności ograniczenia liczby kadencji organów wykonawczych gmin z Konstytucją RP. W pracy wykorzystano metodę formalnoprawną oraz dokonano przeglądu literatury przedmiotu.

Kto może uczestniczyć w zebraniu wiejskim i dlaczego zebranie nie wybierze sołtysa – uwagi na tle art. 36 ustawy o samorządzie gminnym

Karolina Rokicka-Murszewska — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Zebranie wiejskie, zgodnie z treścią art. 36 ust. 1 u.s.g., jeden z dwóch organów sołectwa, stanowi zgromadzenie mieszkańców sołectwa, zamieszkujących stale na jego terenie, zwołane przez uprawnione podmioty w celu podjęcia rozstrzygnięcia, wyrażenia stanowiska czy opinii w określonej sprawie. Z uwagi na to, że zebranie jest organem uchwałodawczym, problematyczne jest nie tylko ustalenie kręgu osób uprawnionych do udziału w nim, ale także precyzyjne (na gruncie prawnym) rozdzielenie dwóch gremiów – uczestników (członków) zebrania wiejskiego od osób uprawnionych do wyboru sołtysa (organu wykonawczego sołectwa) i rady sołeckiej. Zebranie wiejskie nie posiada bowiem kompetencji elekcyjnych w odniesieniu do pozostałych organów sołectwa. Jako organ podejmuje uchwały w sprawach istotnych dla sołectwa. Celem artykułu jest określenie, czy możliwość udziału w zebraniu wiejskim powinna być ograniczana przez pryzmat czynnego prawa wyborczego. Zebranie nie stanowi bowiem kręgu wyborców, zaś sam ustawodawca nie przewiduje ograniczeń udziału w pracach tego organu. Kwestia ta, choć nie nowa, wydaje się być wciąż niejasna.

Problemy w zakresie orzekania o administracyjnej karze pieniężnej za brak zawiadomienia o zbyciu pojazdu po nowelizacji Prawa o ruchu drogowym

Celina Siermińska-Warczak — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Od 1 stycznia 2024 r. obowiązują nowe zasady odpowiedzialności administracyjnej za niezawiadomienie przez właściciela pojazdu zarejestrowanego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej właściwego starosty o zbyciu tego pojazdu w terminie nieprzekraczającym 30 dni. Ze względu na niejednoznaczność przepisów intertemporalnych, uzasadnione wątpliwości organów administracji publicznej może budzić to, jaką ustawę stosować w stosunku do podmiotów, które dopuściły się naruszenia prawa przed wejściem w życie znowelizowanych przepisów Prawa o ruchu drogowym. Niniejsze opracowanie ma na celu analizę obowiązujących przepisów międzyczasowych, z uwzględnieniem regulacji ogólnych, zawartych w Kodeksie postępowania administracyjnego. Na jej podstawie wyprowadzono wnioski, że w przypadku wszczęcia pod rządami znowelizowanego Prawa o ruchu drogowym postępowania w sprawie nałożenia administracyjnej kary pieniężnej na podmiot, który nie dopełnił obowiązku zawiadomienia właściwego starosty w terminie nieprzekraczającym 30 dni o zbyciu pojazdu, gdy uchybienie temu obowiązkowi nastąpiło przed 1 stycznia 2024 r., co do zasady należy stosować przepisy nowe. Organy zobowiązane są jednak uwzględniać zasadę wynikającą z art. 189c k.p.a. nakazującą stosowanie ustawy obowiązującej poprzednio, jeżeli jest ona względniejsza dla sprawcy naruszenia prawa. Podstawową metodą badawczą zastosowaną przez autorkę była metoda dogmatyczno-prawna.

Personnel policy of the Ministry of Foreign Affairs in the period of formation of the foreign service of the Second Polish Republic – posts and official ranks, remuneration, dismissal of the staff

Joanna Słyszewska — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

W okresie międzywojennym polska służba zagraniczna kształtowała się w skomplikowanych uwarunkowaniach wewnętrznych. Polskie doświadczenie dyplomatyczne i konsularne było skromne. Potrzebne były konkretne regulacje prawne, wystarczające fundusze i odpowiednio przygotowane kadry. Znamienne, że podstawowy podział centrali resortu i sieć placówek zagranicznych powstały już w ciągu pierwszych trzech lat funkcjonowania MSZ. Były one doskonalone w kolejnych latach. Głównym celem niniejszego artykułu jest przedstawienie kilku najważniejszych aspektów polityki kadrowej (etaty i stopnie służbowe, wynagrodzenia, zwalnianie pracowników) prowadzonej przez MSZ począwszy od 1918 r. Wysokość wynagrodzenia była związana ze stanowiskiem i rangą, a pensje w ministerstwie były bardzo skromne zwłaszcza w pierwszych latach. W celu znalezienia oszczędności, w latach 20. nastąpiła znaczna redukcja personelu. Mimo wielu trudności udało się jednak stworzyć merytoryczny i kompetentny zespół. Opracowano szczegółowe instrukcje regulujące sprawy personalne.

Naruszenie zasad ochrony interesów w toku uzasadnionych oczekiwań w wybranych przykładach materialnego prawa administracyjnego

Lucyna Staniszewska — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Artykuł koncentruje się na zagadnieniu ochrony uzasadnionych oczekiwań w relacjach i stosunkach jednostki z administracją publiczną. Celem artykułu jest poszukiwanie odpowiedzi na pytania co sprawia, że oczekiwania są uzasadnione lub, co odróżnia uzasadnione oczekiwania od takich rzeczy jak prawa lub uprawnienia, które są uzasadnione, ale nie są oczekiwaniami, jakie zasady procedury administracyjnej powinny regulować postępowanie administracji publicznej w odniesieniu do uzasadnionych oczekiwań a także czy warto chronić uzasadnione oczekiwania czy interesy w toku. Zasady ochrony interesów w toku czy ochrony uzasadnionych oczekiwań prowadzą do zderzenia się celu administracji, jakim jest zmiana polityki administracji, z potrzebą jednostki do ochrony swojego statusu prawnego, a także z jej oczekiwaniami co do przyszłych działań, jakich może oczekiwać od administracji publicznej. W prawie administracyjnym zarówno zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań, jak i interesu w postępie rozumiane są przez pryzmat zasady zaufania obywateli do administracji publicznej przejawiającej się zarówno w stanowieniu prawa, jak i przede wszystkim w jego stosowaniu. Znaczenie tej zasady powinno rosnąć ze względu na coraz większą gwarancyjność postępowania administracyjnego stąd postulować można ich uregulowanie. Pomogłoby to także zrozumieć administrowanym, że zasady te chronią tylko te oczekiwania i interesy, które powstały w oparciu o normy prawne, a nie te, które powstały w wyniku subiektywnych nadziei administrowanego. W realizacji tych zasad idzie bowiem o podtrzymywanie zaufania do administracji, a nie ochronę oczekiwań, które jednostka zdecydowała się pielęgnować na własne ryzyko.

Dekompozycja władztwa planistycznego gminy – od ochrony interesu publicznego do centralizacji

Dominik Sypniewski — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

W systemie planowania przestrzennego w Polsce szczególną rolę odgrywa gmina. Została ona wyposażona w uprawnienie do władczego określania przeznaczenia oraz zasad zagospodarowania gruntów położonych na terenie tej gminy. Władztwo planistyczne gminy podlega jednak licznym ograniczeniom wynikającym z Konstytucji RP, ustawy o planowania i zagospodarowaniu przestrzennym oraz innych ustaw. Ograniczenia te służą wyważeniu interesu publicznego i interesów prywatnych, ale również realizacji przez państwo określonej polityki przestrzennej.

Celem artykułu jest przedstawienie procesu ograniczania władztwa planistycznego gminy, prowadzącego do coraz większej centralizacji planowania przestrzennego. Przejawem tego ograniczenia jest rozszerzanie obowiązków współdziałania gminy z innymi organami administracji publicznej w ramach przygotowywania projektów aktów planistycznych, a także rozwój normy szczegółowych wprowadzających zakazy i ograniczenia w zakresie korzystania z nieruchomości. Uwzględnione zostaną również tzw. specustawy, które wprowadzają uproszczone i przyspieszone procedury planistyczne, pozostające poza systemem planowania przestrzennego.

Proces ograniczania władztwa planistycznego na rzecz innych organów administracji rządowej pokazuje, że mimo deklarowanej w Konstytucji RP zasady subsydiarności i decentralizacji władzy publicznej, ustawodawca zwykły dokonuje faktycznej centralizacji planowania przestrzennego.

Problematyka ciężaru dowodu w świetle dowodu uzyskanego sprzecznie z prawem i możliwości jego procesowego wykorzystania

Jarosław Adam Szczechowicz — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Celem artykułu jest omówienie zagadnienia dotyczącego problematyki ciężaru dowodu w postępowaniu cywilnym, skupiając się na procesie dowodzenia, polegającym na przytoczeniu twierdzeń o faktach, a następnie przedstawienie na ich poparcie odpowiednich środków dowodowych. Biorąc pod uwagę poglądy orzecznictwa i nauki, autor rozważa dyskusyjne zagadnienia, w tym problematykę dowodu uzyskanego w sposób sprzeczny z prawem (bezprawnego) oraz możliwości wykorzystywania takiego dowodu w postępowaniu cywilnym.

Mapa drogowa podatku akcyzowego na wyroby tytoniowe jako element realizacji polityki podatkowej

Andrzej Tatara — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

W niniejszym opracowaniu zwrócono uwagę na problem wpływu mapy drogowej w podatku akcyzowym i jej roli w kształtowaniu polityki podatkowej Polski. W pierwszej kolejności zwrócono uwagę na pojęcie mapy drogowej, okres jej obowiązywania, a także istotę wprowadzonych nią zmian. Niewątpliwie wprowadzenie z góry określonego zakresu indeksacji stawki kwotowej akcyzy na wyroby tytoniowe i napoje alkoholowe ma istotne znaczenie z perspektywy państwa, a zwłaszcza w kontekście zagwarantowania stabilnego wzrostu dochodów budżetowych. Jednocześnie cele przyświecające mapie miały obejmować również kwestie prozdrowotne. W dalszej części zwrócono uwagę, iż mapa drogowa jest elementem realizacji polityki podatkowej w zakresie określenia z wyprzedzeniem wzrostu stawek podatkowych na napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe. Wskazano również, że takie rozwiązanie wpłynęło pozytywnie na przedsiębiorców, którzy mogli zaplanować działania na okres pięciu lat. Zasadniczym celem artykułu jest wykazanie, że mapa drogowa stanowiła element realizacji polityki podatkowej, które to działanie państwa jest znacząco utrudnione z uwagi na zakres harmonizacji podatku akcyzowego.

Przeciwdziałanie wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych (STIR) jako instytucja ogólnego prawa podatkowego – uwagi krytyczne

Krzysztof Teszner, Bogumił Pahl — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Celem artykułu jest dokonanie analizy krytycznej oraz oceny wprowadzonych w 2018 r. do Ordynacji podatkowej przepisów Działu IIIB regulujących tzw. przeciwdziałanie wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych. Przeprowadzone badania prowadzą do wniosku, że w przeciwieństwie do klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, STIR jako zapobiegawcze narzędzie kontroli rachunków bankowych przedsiębiorców przed wyłudzeniami skarbowymi oraz środek prawny w postaci blokady tych rachunków, nie jest częścią ogólnego prawa podatkowego. Odpowiednim miejscem dla ich prawnego uregulowania jest ustawa o Krajowej Administracji Skarbowej. Analizowana instytucja prawna jest przydatna do eliminowania wyłudzeń skarbowych. Jej stosowanie nie może jednak wynikać tylko z obawy organu skarbowego o niewykonanie zobowiązania, opartej na analizie ryzyka i nieznanych podatnikom algorytmach. Istnieje potrzeba rewizji ustawowych przesłanek zarządzenia blokady rachunku bankowego, jak i przesłanek jej przedłużenia, które powinny być jasno określone. Wyeliminuje to ryzyko dowolności w stosowaniu STIR wobec uczciwych przedsiębiorców. Niezbędne jest objęcie sądową kontrolą krótkich blokad rachunków bankowych, przez zapewnienie przedsiębiorcom skutecznego środka zaskarżenia oraz konstytucyjnej gwarancji prawa do sądu.

Dobrostan pacjenta na tle wskazań zabiegów medycyny estetycznej – uwarunkowania prawne i społeczne

Marta Werbel – Cieślak , Marta Kowalczyk-Ludzia — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Koordynacja ochrony zdrowia jest kompleksowym zagadnieniem skupiającym wiele działań zaradczych służącym m. in. profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia. Jednakże, poza względami dotyczącymi stosowania profilaktyki zdrowotnej oraz czynnościami zmierzającymi do diagnozowania i leczenia objawów chorobotwórczych, coraz częściej dążenia Pacjentów zmierzają ku poprawie cech zewnętrznych swojego wyglądu. Poczucie dbałości o wizerunek zwykle sprzyja poprawie dobrostanu psychicznego, stąd działania z zakresu zabiegów medyny estetycznej zyskują na popularności.

Jednakże, ocena osiągniętego poczucia dobrostanu Pacjenta jest zwykle zróżnicowana, co implikuje konsekwencje na gruncie społecznym i prawnym. Przedmiotem i celem przedstawionych rozważań jest dokonanie analizy czynników wpływających na dobrostan Pacjenta, po wykonaniu zabiegów z zakresu medycyny estetycznej. Asumpt do podjęcia rozważań stanowiły, warte uwagi, rozbieżności interpretacyjne powstałe na gruncie orzeczniczym w wymienionym względzie.

Poczucie piękna, atrakcyjności, spełnienia wyobrażeń co do swojego wyglądu skutkuje poszukiwaniem zabiegów, które nie tylko zwiększą zadowolenie z osiągniętego wyglądu, ale także wprowadzają nową jakość do oceny kryteriów dobrostanu pacjenta.

Nieuczciwa konkurencja w aspekcie wielkich wydarzeń sportowych

Dominik Wolski — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Wielkie wydarzenia sportowe, do których zaliczyć można w szczególności mistrzostwa kontynentów oraz igrzyska olimpijskie i paraolimpijskie posiadają ogromny potencjał ekonomiczny. Potencjał ten jest wykorzystywany przez przedsiębiorców, w tym reklamodawców i sponsorów. Jednym z elementów prowadzonej w tym obszarze rywalizacji są także takie działania podejmowane przez przedsiębiorców, które mogą być kwalifikowane jako przejawy nieuczciwej konkurencji. Celem niniejszego artykułu jest omówienie najbardziej charakterystycznych działań podejmowanych w tym zakresie przez przedsiębiorców, co w szczególności dotyczy marketingu i reklamy oraz sponsoringu. Zagadnienia te omówione zostały na tle przepisów dotyczących zwalczania nieuczciwej konkurencji. W rezultacie przeprowadzonych rozważań oraz przeanalizowanych w tym zakresie przejawów nieuczciwej konkurencji, w opinii autora nie jest konieczna interwencja prawodawcy. Obowiązujące regulacje prawne charakteryzujące się znaczną elastycznością, należy uznać za wystarczające do zapobiegania ewentualnym czynom nieuczciwej konkurencji, także tam gdzie przedsiębiorcy działają w sposób niestandardowy.

Realizacja polityki finansowej na rzecz zdrowia poprzez podatek od napojów słodzonych (opłatę od środków spożywczych) w Polsce

Urszula Kinga Zawadzka-Pąk — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Z dniem 1 stycznia 2021 r. w wyniku nowelizacji ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym, wzorem kilkudziesięciu innych państw, wprowadzono w Polsce opłatę od środków spożywczych, która de facto składa się z podatku od napojów słodzonych oraz z podatku od napojów zawierających taurynę i kofeinę. W uzasadnieniu do ustawy wprowadzającej nową daninę publiczną wskazano, że „zasadniczym celem projektu ustawy jest wykorzystanie polityki fiskalnej jako narzędzia służącego promocji prozdrowotnych wyborów konsumentów.” W nawiązaniu do powyższego, za cel artykułu przyjęto ustalenie celów, jakie powinien realizować podatek od napojów słodzonych, tak by był instrumentem prawidłowej polityki finansowej na rzecz zdrowia. Jako metody badawcze wykorzystano analizę treści i metodę dogmatyczną. We wnioskach stwierdzono, że podatek od napojów słodzonych powinien realizować dwa komplementarne cele, tj. cel motywujący do zmiany szkodliwych zachowań (spożywania napojów słodzonych) oraz cel fiskalny polegający na gromadzeniu środków publicznych przeznaczanych w szczególności na zwalczanie otyłości i chorób nią wywołanych.

Prawo uchodźców do ochrony międzynarodowej w prawodawstwie Unii Europejskiej

Grzegorz Zieliński — Tue, 17 Dec 2024 00:00:00 +0000

Przepisy ustawodawstwa UE, a także wskazane orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nie pozostawiają wątpliwości w kwestii odpowiedzialności państwa wobec jednostki, która wyraża zamiar złożenia wniosku o ochronę międzynarodową. Cudzoziemcy ubiegający się o ochronę międzynarodową nie mogą być odsyłani do kraju, w którym narażeni są na prześladowania lub nieludzkie lub poniżające traktowanie. Okoliczności te mogą zostać zweryfikowane dzięki wdrożeniu zasady non-refoulement, która z kolei wiąże się z zapewnieniem dostępu do skutecznej i zgodnej z prawem procedury na terytorium państwa przyjmującego. Z drugiej strony, w świetle prawa międzynarodowego, państwa powołujące się na zasadę suwerenności mają prawo chronić swoje granice i decydować, komu zezwolić na wjazd na swoje terytorium. Trudności w interpretacji i stosowaniu obu zasad tworzą napięcie, które determinuje traktowanie cudzoziemców ubiegających się o ochronę międzynarodową. W obliczu braku odpowiedniego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Europejski Trybunał Praw Człowieka próbuje wyjaśnić wątpliwości dotyczące zakresu praw przysługujących cudzoziemcom wjeżdżającym na terytorium państwa-strony. Celem niniejszego artykułu jest analiza prawa uchodźcy do ochrony międzynarodowej w świetle prawodawstwa Unii Europejskiej oraz próba oceny jego efektywności.