Studia Prawnoustrojowe

Nieodpłatna pomoc prawna we Francji – rozwój historyczny, ramy prawne i podstawy aksjologiczne

Malgorzata Augustyniak — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Celem artykułu jest przedstawienie form nieodpłatnej pomocy prawnej we Francji w ujęciu aksjologicznym, historycznym i normatywnym. Wychodząc z założenia, że dostęp do wymiaru sprawiedliwości jest warunkiem realizacji obywatelskiej równości, publikacja ukazuje, jak na przestrzeni dziejów kształtowała się we Francji idea i praktyka pomocy prawnej. Tekst analizuje ewolucję systemu – od średniowiecznych i przedrewolucyjnych form dobroczynności prawnej, przez ustawę z 1851 roku, aż po obecnie obowiązujące regulacje z 1991 roku i reformy z XXI wieku. Omówiono współczesny model pomocy prawnej finansowanej przez państwo, kryteria jej przyznawania (materialne i proceduralne), zakres przedmiotowy oraz instytucje odpowiedzialne za jej realizację. W konkluzjach podkreślono znaczenie solidarności i równości jako wartości uzasadniających państwowy obowiązek zapewnienia realnego dostępu do prawa wszystkim obywatelom – niezależnie od ich sytuacji materialnej. Zwrócono też uwagę na wyzwania związane z efektywnym dotarciem z pomocą do tzw. „klasy średniej” oraz znaczenie technologii w usprawnianiu mechanizmów wsparcia prawnego.

Urządzanie zakładów wzajemnych z perspektywy przesłanek dopuszczalności ograniczenia wolności działalności gospodarczej określonych w art. 22 Konstytucji RP

Maciej Bendorf, Szymon Kisiel, Michał Arsoba — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Działalność oparta na prowadzeniu gier hazardowych, pomimo konstytucyjnej zasady wolności gospodarczej, należy do sfery ścisłej reglamentacji i kontroli państwa. Wynika to bezpośrednio z ograniczeń, jakie może nałożyć ustawodawca na działalność rynkową ze względu na ochronę ważnego interesu publicznego. Uzależnienie od hazardu stanowi źródło problemów finansowych, zdrowotnych i osobistych. Ryzyko uzależnienia dotyczy w takim samym stopniu dorosłych, jak i nieletnich, a skala zjawiska w Polsce niepokojąco rośnie. Celem niniejszego artykułu jest ocena działalności w przedmiocie urządzania zakładów wzajemnych przez pryzmat art. 22 Konstytucji, który określa przesłanki dopuszczalności ograniczenia wolności działalności gospodarczej. Szczególną uwagę poświęcono przesłance materialnej, która sprowadza się do uzasadnienia każdego ograniczenia koniecznością ochrony interesu publicznego. Przy tak określonej perspektywie ocenie poddana zostanie istota i specyfika działalności w zakresie zakładów wzajemnych, jak również przesłanki uzyskania zezwolenia na jej podjęcie i wykonywanie. Urządzanie zakładów wzajemnych stanowi przykład działalności, której reglamentacja pozostaje w zgodzie z konstytucyjnymi przesłankami dopuszczalności ograniczenia wolności działalności gospodarczej. Przede wszystkim wprowadzona jest na mocy ustawy, a dodatkowo działalność w tym przedmiocie niesie ze sobą ryzyko naruszenia takich aspektów interesu publicznego jak zdrowie publiczne, interesy fiskalne państwa, bezpieczeństwo publiczne oraz prawa konsumentów.

Bezpieczeństwo państwa jako przesłanka umieszczania i usuwania danych osób niepożądanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Sebastian Krzysztof Bentkowski — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie wybranych uwarunkowań prawnych dotyczących umieszczenia, przechowywania i usunięcia danych cudzoziemców, których pobyt na terenie RP jest niepożądany ze względu na bezpieczeństwo państwa, w wykazie oraz Systemie Informacji Schengen (SIS), na podstawie decyzji, o której mowa w art. 440 a ustawy o cudzoziemcach. Przedmiot artykułu obejmuje m.in. analizę przepisów prawa ustawy o cudzoziemcach i rozporządzenia (UE) nr 2018/1861, pod względem przesłanek umieszczenia danych cudzoziemca w wykazie i SIS ze względu na bezpieczeństwo państwa, rodzaje i tryb postępowań administracyjnych, skutkujących odpowiednio umieszczeniem lub usunięcie, danych cudzoziemca z wykazu oraz SIS, a także wytyczne interpretacyjne i reguły stosowania kluczowych dla prawidłowych rozstrzygnięć organów pojęć, takich jak „poważne bezpieczeństwo państwa” i „indywidualna ocena”, „adekwatności, ważność i odpowiedniość wpisu w SIS”. Problem badawczy dotyczy niejasnych w ocenie autora zasad kwalifikowania przez organy administracji działań cudzoziemców jako zagrożenie bezpieczeństwa państwowego oraz brak uregulowań w prawie krajowym dotyczących kryteriów i sposobu przeprowadzenie „indywidualnej oceny”, a także niewystarczające uregulowania dotyczące stosowania lub wyłączenia stosowania przepisów KPA (w zakresie wynikającym z przepisów szczególnych) w postępowaniu w sprawie wydawania decyzji, skutkującej usunięcie, danych z wykazu i SIS. Efektem rozważań jest usystematyzowanie przesłanek prawnych, stanowiących podstawy wydania lub uchylenia decyzji wydanej w trybie art. 440 a ustawy o cudzoziemcach. Efektem jest również sformułowanie wytycznych co do prawidłowego stosowania przepisów przy wydawaniu decyzji w trybie art. 440a ustawy o cudzoziemcach, w szczególności interpretacji nieostrych zwrotów, takich jak „bezpieczeństwo państwa” i „indywidualnej oceny”, w kontekście przyjętej w przepisach rozporządzenia (UE) nr 2018/1861 kwalifikowanej postaci bezpieczeństwa oraz zasad i kryteriów przeprowadzania oceny przed wpisem do wykazu i SIS. Ponadto, skutkiem przeprowadzonych analiz jest zasygnalizowanie przez autora występującej w jego ocenie nadmiernej, niż przyjęta zazwyczaj w stosunkach administracyjnych, nierówności stron przy wydawaniu decyzji o zakazie wjazdu i pobytu.

Dyrektywa o jawności wynagrodzeń jako implementacja idei zrównoważonego rozwoju

Oktawia Braniewicz-Zaorska , Łukasz Zaorski-Sikora — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Zrównoważony rozwój, będący jedną z kluczowych wartości Unii Europejskiej, coraz częściej znajduje odzwierciedlenie w regulacjach prawnych. Jednym z przykładów tej tendencji jest Dyrektywa 970/2023/UE w sprawie jawności wynagrodzeń, przyjęta w celu przeciwdziałania utrzymującej się luce płacowej między kobietami a mężczyznami. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie Dyrektywy o jawności wynagrodzeń jako instrumentu implementacji idei zrównoważonego rozwoju w wymiarze społecznym i prawnym. Przeprowadzona analiza obejmuje zarówno aksjologiczne podstawy dyrektywy, jak i jej kluczowe postanowienia, a także odnosi się do potencjalnych wyzwań wdrożeniowych w Polsce. Wnioski są następujące. Dyrektywa stanowi przykład synergii prawa pracy, polityki równościowej oraz wartości zrównoważonego rozwoju. Jej implementacja może przyczynić się do zwiększenia transparentności w relacjach pracowniczych oraz wzmocnienia zasady równego traktowania. Jednocześnie wdrożenie nowych obowiązków informacyjnych i proceduralnych może napotkać trudności organizacyjne i mentalnościowe, szczególnie w sektorze prywatnym.

Ponzi schemes – insights from Czech case law

Eliška Dostálová — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Artykuł analizuje schematy Ponziego i gry piramidowe w kontekście czeskiego prawa karnego, oferując zarówno przegląd teoretyczny, jak i analizę wybranych orzeczeń sądowych. Celem niniejszego artykułu jest rozróżnienie tych oszukańczych struktur. Oprócz przedstawienia teoretycznych różnic w niektórych elementach, autor podejmuje próbę analizy możliwych konsekwencji prawnokarnych takiego postępowania, w tym odpowiedniej kwalifikacji prawnej. W celu ukazania powiązania z praktyką orzeczniczą czeskich sądów przeanalizowano szczegółowo trzy istotne wyroki.

Artykuł podkreśla zarówno podobieństwa, jak i różnice między schematami Ponziego a grami piramidowymi, w szczególności ich wspólne oparcie na pozyskiwaniu nowych uczestników w celu utrzymania wypłat oraz ich nieuchronny upadek. Przeanalizowano kwalifikację prawną takiego postępowania, które zazwyczaj jest traktowane jako oszustwo, choć schematy piramidowe mogą również zostać zakwalifikowane jako przestępstwo prowadzenia nieuczciwych gier i zakładów. Orzeczenia czeskich sądów wielokrotnie podkreślają powtarzające się wzorce wprowadzającego w błąd zachowania, straty finansowe oraz trudności w udowodnieniu zamiaru. Ostatecznie opracowanie wskazuje na nieustającą aktualność tego typu schematów oraz potrzebę skutecznych mechanizmów prawnych chroniących ofiary i integralność rynku.

Administracyjne uwarunkowania wywozu zabytku poza granicę Rzeczypospolitej Polskiej – uwagi wokół kompetencji wojewódzkiego konserwatora zabytków

Anna Gerecka-Żołyńska — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Artykuł omawia pozycję wojewódzkiego konserwatora zabytków w polskim systemie ochrony dziedzictwa kulturowego, w wąskim zakresie kompetencji rozstrzygania o możliwości wywozu zabytku za granicę. Rozważania prowadzone są przede wszystkim przy wykorzystaniu metody dogmatycznoprawnej i koncentrują się wokół trzech zagadnień: uzasadnienia potrzeby kontroli eksportu dóbr kultury, analizy warunków wywozu zabytków z Polski oraz wskazania sposobów monitorowania przez wojewódzkiego konserwatora zabytków wykonania decyzji zezwalającej na wywóz zabytku z kraju. Prezentacja problemu uwzględnia przepisy prawa międzynarodowego istotne dla konstrukcji polskiego modelu ochrony dziedzictwa narodowego zawarte przede wszystkim w dokumentach UNESCO, Rady Europy, a także w prawie Unii Europejskiej. Wnioski końcowe zostały sformułowane po autonomicznej ocenie regulacji przyjętych zarówno w polskim, jak i w wskazanych powyżej systemach ochrony dziedzictwa kulturowego. Pierwszoplanową pozycję zajmuje postulat ratyfikacji przez Polskę przyjętej w 2017 r. w Nikozji konwencji Rady Europy dotyczącej przestępstw przeciwko własności kulturowej.

Kara dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie – kilka refleksji w kontekście możliwości resocjalizacyjnych

Kornelia Grabowska-Biernat — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Postrzeganie i wykonywanie kary pozbawienia wolności przeszło na przestrzeni lat ogromną zamianę. Artykuł omawia jedną z najbardziej krytykowanych zmian kodeksu karnego, która weszła w życie w dniu 1 października 2023 r., a dotyczy orzekania kary dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości ubiegania się o warunkowe zwolnienie. Autorka przybliża regulacje prawne dotyczące omawianych instytucji prawnych, następnie konfrontuje je z celami orzekania i wykonywania kary dożywotniego pozbawienia wolności. Następnie dokonuje analizy wprowadzonych zmian w kontekście szeroko pojętej resocjalizacji, wskazując na szereg wątpliwości przy ocenie jej skuteczności po orzeczeniu takiej kary.

O podstępie przy zgwałceniu raz jeszcze

Michał Grudecki — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Artykuł jest odpowiedzią na polemiki dotyczące interpretacji podstępu w przestępstwie gwałtu. Celem autora jest ponowne przedstawienie argumentów dotyczących nieistotności podziału na motywy główne i poboczne związane z decyzją o podjęciu aktywności seksualnej. Zwraca uwagę, że istotność zgody na aktywność seksualną wymaga braku działania opartego na fałszywych przesłankach. Próbuje również udowodnić, że w przypadku braku akceptacji uznania przykładów, które opisuje jako zgwałcenie z użyciem podstępu, można je zakwalifikować jako doprowadzenie do aktywności seksualnej innej osoby w inny sposób, pomimo braku jej zgody.

Pranie pieniędzy w dobie globalnych kryzysów – nowe metody, nowe wyzwania

Roksana Jocz — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

W ostatnich latach globalne kryzysy, takie jak pandemia COVID-19 czy wojna na Ukrainie, znacząco wpłynęły na funkcjonowanie systemów finansowych, a zmienie uległa nie tylko rzeczywistość społeczno-gospodarcza, ale także charakter i metody prania pieniędzy. Kryzysy te stworzyły nowe luki prawne, które wykorzystywane były do legalizacji środków pochodzących z nielegalnych źródeł. Artykuł ma na celu analizę wpływu globalnych kryzysów na zjawisko prania pieniędzy, ze szczególnym uwzględnieniem nowych metod wykorzystywanych przez sprawców. Omówiono m.in. znaczenie zakłóceń w systemach kontroli finansowej, intensywnych migracji, zwiększonych przepływów gotówkowych, a także rozwoju cyfryzacji i kryptowalut. Z przeprowadzonych rozważań wynika, że sytuacje kryzysowe sprzyjają intensyfikacji procederu prania pieniędzy poprzez zwiększoną aktywność zorganizowanych grup przestępczych i adaptację do zmiennych warunków. Artykuł podkreśla konieczność modernizacji systemów przeciwdziałania praniu pieniędzy (AML), harmonizacji regulacji na poziomie międzynarodowym oraz wzmacnianie transgranicznej współpracy.

Zasady legalizacji działalności całodobowych domów opieki dla osób w podeszłym wieku

Ewa Kubas — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Proces starzenia się społeczeństwa w Polsce przyczynił się do rozwoju sektora prywatnego w zakresie świadczenia usług o charakterze opiekuńczo-bytowym na rzecz osób starszych. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, przedsiębiorcy spełniający warunki wynikające z tego aktu, uzyskują zezwolenie właściwego miejscowo wojewody na prowadzenie tego typu działalności co jest upowszechniane poprzez zamieszczenie wpisu w rejestrze prowadzonym przez ten organ. Celem artykułu jest wykazanie, że taka forma legalizacji jest niezbędna a wymagania stawiane podmiotom ubiegającym się o wydanie decyzji w tym zakresie są wysokie co jest ściśle związane z rodzajem usług świadczonych przez całodobowe domy opieki. W publikacji wskazano skąd wynika potrzeba rozwijania sektora prywatnego w zakresie świadczenia usług opiekuńczo-bytowych na rzecz osób starszym. Omówiono również zasady związane z legalizacją tego typu placówek. Z analizy przepisów odnoszących się do całodobowych domów opieki wynika, że proces ich legalizacji wymaga spełnienia licznych warunków odnoszących się zarówno do przedsiębiorcy rozpoczynającego działalność tego typu oraz do miejsca, gdzie placówka ma być prowadzona. Zdaniem Autorki rozważenia wymaga, czy wymogi odnoszące się w szczególności do wyposażenia pokoju mieszkalnego w całodobowym dom opieki uwzględniają zindywidualizowane potrzeby osoby korzystającej z niego.

Status prawny ucznia w dobie zmieniającej się rzeczywistości – zagadnienia wybrane

Danuta Kurzyna-Chmiel — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Artykuł jest próbą ukazania statusu prawnego ucznia w szkołach i placówkach oświatowych należących do systemu oświaty, na tle zmieniającej się rzeczywistości. Spośród bardzo obszernej tematyki skupiono się na wybranych, uznanych za podstawowe zagadnieniach. Analiza stanu prawnego potwierdziła wstępną hipotezę badawczą o niemożności stworzenia klarownego ich statusu w oparciu o przepisy powszechnie obowiązujące. Rozrzucenie i powierzchowność regulacji zarówno w podstawowej w tym zakresie ustawie Prawo oświatowe jak też w innych aktach prawnych to jeden z podstawowych zarzutów stawianych normodawstwu. Badania wskazały na konieczność pilnego opracowania katalogu praw i obowiązków uczniów w ustawie Prawo oświatowe opartych na ich godności z uwzględnieniem zmieniających się potrzeb społecznych i hierarchii źródeł prawa. Rozwiązaniem nieprawidłowym jest wątła regulacji tej materii w ustawach i przesuniecie prawa do decydowania o statusie uczniów do regulacji statutowej. Artykuł podkreśla też pilną potrzebę ukształtowania statusu uczniów pełnoletnich w zgodzie z ich statusem konstytucyjnym i prawno-cywilnym.

Doręczenie pisma za pomocą publicznej usługi hybrydowej w ogólnym postępowaniu administracyjnym – uwagi praktyczne

Błażej Kwiatek — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Publikacja skupia się na przedstawieniu zasad doręczenia pisma za pomocą publicznej usługi hybrydowej w procedurze administracyjnej. Celem opracowania jest omówienie warunków prawnych doręczenia pisma za pomocą tej usługi w ogólnym postępowaniu administracyjnym w świetle nowych zasad e-doręczeń wprowadzonych do Kodeksu postępowania administracyjnego na mocy ustawy o doręczeniach elektronicznych. Z tego względu poddano analizie rozwiązania prawne regulujące ten sposób doręczenia oraz opisano praktyczne kwestie związane z jego stosowaniem. Publiczna usługa hybrydowa jest użyteczna na gruncie procedury administracyjnej, ale jej konstrukcja prawna wymaga jeszcze nowelizacji w niektórych obszarach. W szczególności zasadne jest ustawowe uregulowania expressis verbis fikcji prawnej doręczenia zastępczego w ramach tej usługi oraz doprecyzowanie przepisów związanych z elektronicznym potwierdzeniem doręczenia. W publikacji wskazano również propozycje zmian legislacyjnych celem udoskonalenia regulacji prawnych.

Ochrona inwestora – od sygnalisty po zmiany modelu nadzoru na francuskim rynku finansowym

Mariola Lemonnier — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Problematyka nadzoru nad rynkiem finansowym w dobie rewolucji technologicznej i komunikacyjnej jest niezwykle aktualna i ważna. Sposoby nadzorowania rynku i narzędzia używane przy tej okazją ulegają jednak zmianie. Warte opisania jest renesans niektórych znanych od dawna praktyk informowania nadzoru ( sygnaliści, whistleblowers) jak i z poszerzeniem nadzoru na dostawców usług cyfrowych w rozporządzeniu Unii Europejskiej o cyfrowej odporności operacyjnej sektora finansowego znanego jako DORA.

Celem artykułu jest przedstawienie przekrojowego omówienia tematyki wybranych sposobów ochrony inwestorów na francuskim rynku regulowanym, które skutkują koniecznością powstania koncepcji poszerzonego nadzoru nad rynkiem finansowym, opartego na nowych instrumentach nadzoru.

Sygnaliści, czyli osoby zgłaszające nieprawidłowości na rynku finansowym pełnią istotną rolę w zapewnianiu przejrzystości i przestrzegania przepisów prawa. W artykule zostały zawarte informacje na temat modelu funkcjonowania sygnalistów na rynku finansowym. Drugą część artykułu zajmuje charakterystyka zmian w modelu nadzoru nad rynkiem finansowym we Francji pod wpływem rozporządzenia o cyfrowej operacyjnej odporności w sektorze finansowym i zmieniające się podejścia do metody regulacji ochrony rynku.

Artykuł wskazuje na tendencje i cechy charakterystyczne omawianych zjawisk, jest przekrojowy i oparty na aktach prawnych a także doktrynie prawa rynku finansowego we Francji. Celem ochrony inwestorów w ramach doktryny jest zapewnienie przejrzystości na rynku finansowym, tak aby inwestorzy mieli dostęp do rzetelnych informacji o instrumentach finansowych i byli chronieni przed nieuczciwymi praktykami.

Metoda stosowana w przeprowadzonych badaniach obejmuje analizę i syntezę przepisów prawa obcego, a zasadniczym celem artykułu jest pokazanie zmian metod ochrony inwestorów na regulowanym rynku finansowym we Francji.

Unworthiness to inherit – legal grounds and consequences. A comparative analysis of Polish and Slovak succession law

Ewa Lewandowska, Karin Rakova Šimoniova — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Przedmiotem opracowania jest analiza dogmatyczno-prawna porównawcza niegodności dziedziczenia w prawie polskim (art. 928 – 930 k.c.) i słowackim (art. 469 of CC). Niegodność dziedziczenia jest instytucją prawa cywilnego, której ogólna istota polega na tym, że z pewnych przyczyn (czynników) określonych przez ustawodawcę, potencjalny spadkobierca może być wyłączony z dziedziczenia po zmarłym. Celem artykułu uczyniono ustalenie podobieństw i różnic w zakresie kręgu podmiotów mogących zostać uznanych za niegodnych, przesłanek uznania za niegodnego, możliwości przebaczenia przez spadkodawcę, ustalanie niegodności dziedziczenia i jej skutków. Na podstawie przeprowadzonych rozważań stwierdzono, że oba systemy prawne w zakresie niegodności dziedziczenia opierają się na tych samych założeniach (istota i cel regulacji są tożsame), zaś różnią się w kwestiach szczegółowych, np. przesłankach, czy sposobie ustalenia niegodności dziedziczenia. Dowodzi to, że pożądana jest dyskusja i kontynuowanie badań zmierzających do harmonizacji prawa spadkowego w Unii Europejskiej.

Obowiązek uzyskania koncesji na wykonywanie działalności w zakresie wydobywania kopalin ze złóż a odłączenie kopaliny od złoża w związku z robotami budowlanymi

Grzegorz Lubeńczuk — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Przedmiotem opracowania jest zagadnienie obowiązku uzyskania koncesji na wydobywanie kopalin ze złóż, o której mowa w art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze w przypadku, gdy do odłączenia kopaliny od złoża dochodzi w związku z robotami budowlanymi. Istota robót budowlanych powoduje, że w wielu przypadkach wiążą się one z koniecznością przeprowadzenia prac ziemnych, które mogą skutkować odłączeniem kopaliny od złoża znajdującego się na terenie objętym robotami. Należy zakładać, że zamiarem ustawodawcy nie było objęcie robót budowlanych obowiązkiem uzyskania koncesji na wykonywanie działalności w zakresie wydobywania kopalin ze złóż, jednak nie zdecydował się on również na wprowadzenie takiego wyłączenia wprost w przepisach prawa. Powoduje to problemy w zakresie zakwalifikowania sytuacji związanych z odłączeniem kopaliny od złoża, do którego dochodzi w związku z robotami budowlanymi jako niewymagających uzyskania koncesji. Sądy administracyjne przyjmują, że odłączenie kopaliny od złoża nie wymaga koncesji, gdy dochodzi do niego w toku procesu budowlanego realizowanego z zachowaniem wszystkich wymogów formalnych. Tymczasem należy postawić tezę, że zamiarem ustawodawcy było wyłączenie spod obowiązku uzyskania koncesji odłączenia kopaliny od złoża, które jest uzasadnione z uwagi na zakres i sposób prowadzenia robót budowalnych, a co za tym idzie, że przy ocenie stanów związanych z odłączeniem kopaliny od złoża kluczowe znaczenie powinien odgrywać cel takiego odłączenia a nie fakt, że dochodzi do niego w toku procesu budowlanego. Opracowanie ma na celu wskazanie rozwiązań, które pozwoliłyby na niebudzące wątpliwości rozróżnienie sytuacji związanych z odłączeniem kopaliny od złoża, do którego dochodzi w związku z robotami budowlanymi od działalności w zakresie wydobywania kopalin ze złóż, która wymaga uzyskania koncesji. Rezultat taki mógłby zostać osiągnięty m.in. przez dokonanie odpowiednich zmian legislacyjnych, które mogłyby polegać na wprowadzeniu odpowiednio ukształtowanej definicji legalnej wydobywania kopalin ze złóż lub działalności w zakresie wydobywania kopalin, bądź dodaniu przepisu, który wprost wyłączałby stosowanie regulacji dotyczącej koncesjonowania działalności w zakresie wydobywania kopalin ze złóż do sytuacji związanej z odłączeniem kopaliny od złoża w związku z robotami budowlanymi. De lege lata znaczenie miałoby odejście od powszechnie uznawanego przez sądy administracyjne podejścia opartego na kryterium odłączenia kopaliny od złoża w ramach prawidłowo realizowanego procesu budowlanego i uwzględnienie znaczenia rzeczywistego celu, któremu służyło odłączenie kopaliny od złoża.

Administracyjnoprawne skutki nabycia instalacji uczestniczącej w unĳnym systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych

Konrad Łuczak — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Niniejsze opracowanie dotyczy problemu nabycia instalacji uczestniczącej w unijnym systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w kontekście skutków prawnych, jakie zdarzenie to wywołuje w sferze prawa administracyjnego. Ma ono na celu scharakteryzowanie tych skutków prawnych, które wyznaczają dla nabywcy instalacji przepisy ustawy z dnia 12 czerwca 2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Wnioski płynące z przeprowadzonej analizy wskazują na to, że nabywca instalacji wchodzi w rolę prowadzącego instalację już z momentem nabycia instalacji, a późniejsza decyzja zmieniająca zezwolenie ma jedynie charakter deklaratoryjny; ma on przede wszystkim do wypełnienia szereg obowiązków, jak złożenie wniosku o zmianę zezwolenia, rozliczenie całości dotychczasowej wielkości emisji CO₂ z instalacji, uzyskanie dostępu do rachunku instalacji w rejestrze Unii, czy złożenie raportu o wielkości emisji z instalacji. W artykule zwrócono również uwagę na niedostatki w powyższej ustawie w kontekście nabycia instalacji, którymi niezwłocznie powinien zająć się polski prawodawca, jak np. zmiana definicji prowadzącego instalację i zwiększenie ochrony dla nabywcy instalacji w odniesieniu do przejęcia rachunku instalacji.

Sytuacja prawna członka zarządu banku w formie spółki akcyjnej w przepisach ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy

Kamil Majewski — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Przepisy ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (ustawa AML) nakładają obowiązki przede wszystkim na instytucje obowiązane, których katalog został zawarty w art. 2 ust. 1 tej ustawy. Niemniej niektóre przepisy ustawy AML odnoszą się również do innych kategorii podmiotów, w tym bezpośrednio lub pośrednio do członków zarządu instytucji obowiązanej, jeśli działają one w formie prawnej, w której powołano taki organ. W związku z tym, że banki krajowe w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe są również instytucjami obowiązanymi w rozumieniu przepisów ustawy AML, przepisy te znajdują również zastosowanie do banków działających w formie spółek akcyjnych. Niniejszy artkuł stanowi omówienie rozwiązań przyjętych w ustawie AML, mających zastosowanie do członków zarządów banków działających w formie spółek akcyjnych oraz podjęcie próby oceny tych rozwiązań w perspektywie ich kompletności i spójności oraz znaczenia dla systemu AML/CFT. Autor formułuje również wnioski de lege ferenda w obrębie poruszanej problematyki. Ustalono, że obowiązujące rozwiązania dotyczące członków zarządu banków są istotne i doniosłe dla funkcjonującego systemu AML/CFT, a wprowadzone rozwiązania są kompletne.

Dysfunkcje procesu stanowienia prawa podatkowego i ich wpływ na efektywność fiskalną systemu

Witold Modzelewski — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Ukształtowane w ciągu ostatnich kilkunastu lat współczesne prawo podatkowe, w tym zwłaszcza prawnomaterialna część szczegółowa, charakteryzuje trzy istotne cechy: bezprecedensowy wzrost ilości stanowionych przepisów prawa, w tym burzliwy rozwój pozaustawowych form regulacji prawnopodatkowych, kryzys koncepcyjny tego prawa: nowe koncepcyjne regulacyjne, w tym zwłaszcza wprowadzone w celu „uszczelnienia podatków”, z reguły nie przynoszą zapowiadanych efektywności fiskalnych lub wręcz pogłębiają skalę ucieczki od opodatkowania, a także ogólny spadek efektywności fiskalnej systemu podatkowego. Najważniejszą przyczyną spadku efektywności fiskalnej jest kryzys materialnego prawa podatkowego. Tezą artykułu jest stwierdzenie że najistotniejszą przyczyną tego kryzysu są dysfunkcje procesu legislacyjnego do których należy zaliczyć:

implementację prawa UE, którego faktycznym nadrzędnym celem nie jest ochrona efektywności fiskalnej systemu podatkowego państw członkowskich,
bezrefleksyjny sposób implementacji wzorców unijnych bez dbałości o interes publiczny: można zaimplementować te wzorce w sposób bardziej efektywny fiskalnie lub zaniechać implementacji rozwiązań z istoty błędnych lub wręcz szkodliwych fiskalnie,
zanik lub faktyczną eliminację oryginalnej myśli koncepcyjnej dotyczącej tego prawa, której przedmiotem byłyby nowatorskie rozwiązania zwiększające efektywność fiskalną systemu,
wszechobecną podatność prawodawcy na wpływy niektórych interesariuszy sprzyjających destrukcji tego prawa,
brak zaplecza merytorycznego o dostatecznej wiedzy, które byłoby w stanie przygotować lub ocenić projekty aktów normatywnych z perspektywy ich wpływu na efektywność fiskalną systemu podatkowego.

Niezbędną przesłanką zahamowania spadku efektywności fiskalnej systemu jest więc zasadnicza przebudowa procesu stanowienia prawa podatkowego. Wadliwe przepisy prawa podatkowego sprzyjają patologizacji judykatury.

Przesłanki udzielenia zezwolenia na detaliczną sprzedaż napojów alkoholowych jako instrument ochrony jednostki i społeczeństwa przed negatywnym wpływem używania napojów alkoholowych

Maciej Sarnowski — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Niniejszy artykuł dotyczy problematyki przesłanek udzielenia zezwolenie na detaliczną sprzedaż napojów alkoholowych jako instrumentu ochrony jednostki i społeczeństwa przed negatywnym wpływem używania napojów alkoholowych. Celem artykułu jest charakterystyka i zbadanie tych przesłanek w kontekście ich skuteczności w ochronie jednostki i społeczeństwa. Ustawodawca ograniczając konstytucyjną zasadę swobody działalności gospodarczej, zdecydował się bowiem na przyjęcie reglamentacyjnego modelu detalicznej sprzedaży napojów alkoholowych. Szczegółowe rozwiązania w tym zakresie zawiera ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Uzyskanie zezwolenia na detaliczną sprzedaż alkoholu wymaga spełnienia szczegółowych przesłanek określonych w tej ustawie oraz uchwałach rady gminy przyjętych na jej podstawie. Organem wydającym zezwolenie jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta, działający na podstawie wniosku przedsiębiorcy. Niezbędnym warunkiem uzyskania zezwolenia jest pozytywna opinia gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, która ma charakter wiążący. Decyzja o udzieleniu zezwolenia ma charakter decyzji związanej lub o ograniczonym uznaniu administracyjnym, co wyklucza możliwość odmowy z powodów innych niż ustawowo określone. Wnioski z przeprowadzonej analizy potwierdzają, że zastosowanie zezwolenia jako formy reglamentacji jest proporcjonalnym ograniczeniem. Proces uzyskiwania zezwoleń jest ściśle sformalizowany, gdyż wymaga przez przedsiębiorcę wskazania szczegółowych danych oraz spełnienia warunków określonych aktami prawa, w tym prawa miejscowego, weryfikowanych w trackie uzyskiwania opinii gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych. Znaczącą rolę w tym kontekście odgrywają zatem uchwały rady gminy, które mogą regulować lokalizację punktów sprzedaży, liczbę zezwoleń i godziny nocnej sprzedaży. Statystyki wskazują na spadek liczby zezwoleń i interwencji służb, co potwierdza skuteczność regulacji w ograniczaniu dostępności alkoholu. Autor postuluje jednakże m.in. wzmocnienie roli społeczności lokalnych, doprecyzowanie zasad opiniowania oraz zmianę formy reglamentacji z zezwoleń na koncesje.

Przejście Polski z kursu sztywnego na kurs płynny złotego – perspektywa prawno-ekonomiczna

Przemysław Siwior, Aneta Dobrzycka — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Celem artykułu jest analiza procesu przejścia Polski na system płynnego kursu walutowego, uwzględniając zarówno jego wymiar ekonomiczny, jak i prawny. W artykule omawiane są zarówno zalety, jak i wyzwania prawne związane z wdrożeniem płynnego kursu złotego. Artykuł zmierza do przeprowadzenia wszechstronnej analizy potencjalnych konsekwencji dla polityki pieniężnej, stabilności rynkowej oraz międzynarodowej konkurencyjności, a także do sformułowania rekomendacji dla decydentów politycznych.

W szczególności artykuł koncentruje się na roli instytucji prawnych w kształtowaniu i regulowaniu polityki kursowej oraz znaczeniu stabilnych ram prawnych dla utrzymania zaufania do złotego w systemie płynnego kursu walutowego.

Autorzy artykułu wnioskują, że system płynnego kursu walutowego wydaje się zapewniać większą elastyczność w polityce monetarnej, umożliwiając szybsze reagowanie na zewnętrzne wstrząsy. Konkludują jednak, że sukces tego systemu zależy od istnienia silnych i stabilnych ram prawnych, które budują zaufanie do złotego i minimalizują ryzyko destabilizacji. Wnioskują również, że integracja polityki ekonomicznej z odpowiednimi regulacjami prawnymi była kluczowa dla długoterminowej stabilności i rozwoju gospodarczego Polski. De lege ferenda autorzy artykułu postulują ustanowienie wielopłaszczyznowych ramy prawnych, mających na celu zagwarantowanie przewidywalności polityki monetarnej i utrzymanie dyscypliny fiskalnej jako kluczowych dla siły i wiarygodności polskiego złotego.

Odpowiedzialność za brak wprowadzenia standardów ochrony małoletnich w parafii Kościoła katolickiego – wybrane zagadnienia

Michał Służalec — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Obowiązek wprowadzenia Standardów Ochrony Małoletnich pozostaje jednym z instrumentów mających służyć prewencji i ochronie dzieci. Ustawodawca przedstawił szeroki katalog podmiotów, które pozostają zobowiązane do odpowiedniego wprowadzenia Standardów. Z grona zobowiązanych nie została wyłączona parafia Kościoła katolickiego. Celem pracy jest ustalenie osoby fizycznej zobowiązanej do wdrożenia Standardów Ochrony Małoletnich w parafii, w tym zadań które spoczywają na organie reprezentującym parafię, jak i podmiotów uprawnionych do przeprowadzenia kontroli odnośnie do wdrożenia Standardów Ochrony Małoletnich w parafii. Poczyniona analiza pozwoliła na określenie, że zobowiązanie do wprowadzenia Standardów spoczywa na proboszczu, jako organie osoby prawnej. Przyjęto, że termin wprowadzenie powinien być rozumiany szeroko – nie tylko jako opracowanie i opublikowanie, ale także realne wdrożenie jako reguły zachowania. Wskazano także, że wyłącznym podmiotem uprawnionym do kontroli wprowadzenia Standardów pozostaje Policja.

Personnel policy of the Ministry of Foreign Affairs in the period of formation of the foreign service of the Second Polish Republic – contract staff, statistical characteristics, political interference

Joanna Słyszewska — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Głównym celem niniejszego artykułu jest przedstawienie wybranych aspektów polityki kadrowej (pracownicy kontraktowi, charakterystyka statystyczna, wpływy polityczne) realizowanej przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych w latach 1918–1926. Do 1926 r. utworzono sieć zagranicznych placówek dyplomatycznych i konsularnych oraz opracowano podstawowe akty normatywne. Ocena polityki kadrowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych w początkowym okresie jego działalności jest trudna ze względu na rotację personelu, częste zmiany ministrów i ciągłą reorganizację struktury. Zmiany kadrowe dokonywane pod wpływem grup politycznych bez uwzględnienia kryteriów zawodowych nie mogą być postrzegane pozytywnie.

Prowadzenie dotychczas przydzielonej sprawy karnej w sądzie wyższej instancji po odwołaniu sędziego z delegacji

Jan Sobiech — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Artykuł podejmuje krytyczną analizę relacji pomiędzy art. 77 § 9 p.u.s.p. a art. 47b § 4 p.u.s.p. Celem artykułu jest bowiem przyjrzenie się sytuacji, w której, sędzia oddelegowany do sądu wyższej instancji kontynuuje prowadzenie sprawy po odwołaniu z delegacji. Autor zwraca uwagę, że niezachowanie wymogów odwołania i umocowania sędziego do kończenia postępowania może prowadzić do nienależytej obsady sądu, co stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą na gruncie art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. Jednocześnie brak precyzyjnych przesłanek odwołania z delegacji oraz zwolnienia z obowiązku rozpoznania spraw stoi w sprzeczności z zasadą pewności prawa na poziomie konstytucyjnym i unijnym, niosąc daleko idące implikacje dla funkcjonowania sądów i obciążenia delegowanych sędziów.

Zdaniem autora brak jest aksjologicznej oraz systemowej podstawy do kończenia sprawy przez sędziego po wygaśnięciu delegacji. Dotyczy to zarówno wydania wyroku, jak i sporządzenia uzasadnienia. Nadto orzekanie przez sędziego w sądzie wyższej instancji po wygaśnięciu delegacji stanowi nienależytą obsadę sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k., co wymaga uchylenia wyroku z urzędu i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Brak jasnych przesłanek odwołania i zwolnienia z obowiązku, co stoi w sprzeczności z zasadą pewności prawa. W związku z powyższym utrzymywanie możliwości kontynuowania orzekania po wygaśnięciu delegacji prowadzi do ryzyka przewlekłości postępowań, nadmiernego obciążenia sędziów, a także zagrożenia stabilności orzecznictwa samego oddelegowanego sędziego.

Religious foundations of the social contract as the basis of American federalism from the perspective of Vincent Ostrom

Edyta Sokalska — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Istotą covenant tradition jest idea dobrowolnego zrzeszania się ludzi w celu realizacji wspólnych celów poprzez zawarcie porozumień opartych na wzajemnych zobowiązaniach. Celem niniejszego opracowania jest próba zidentyfikowania natury amerykańskiego federalizmu w ujęciu Vincenta Ostroma. Szczególną uwagę skupiono na charakterze federalizmu jako przymierza, elementu fundamentalnego zarówno dla samorządności, jak i wspólnego sprawowania władzy, kluczowych elementach systemu federalnego oraz religijnych podstawach amerykańskiej umowy federacyjnej. Tak zwana teologia przymierza, stworzona przez protestanckich myślicieli w XVI i XVII wieku, była również teologią umów lub kontraktów. Vincent Ostrom postrzegał przymierze jako wiążącą umowę między stronami, jako kluczowy warunek dla rozwoju federalizmu. Podkreślił on religijny aspekt umowy federacyjnej, stanowiący ramy wspólnego sprawowania rządów, czego konsekwencją był policentryzm – aspekt pluralizmu.

Wybrane problemy postępowania w sprawie pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli akademickich, studentów i doktorantów

Piotr Sowiński — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Tekst jest poświęcony analizie przepisów zawartych w Prawie o szkolnictwie wyższym i nauce, a dotyczących pozycji nauczyciela akademickiego, studenta uczelni oraz doktoranta postawionych w obliczu zarzutu popełnienia przewinienia dyscyplinarnego. Celem tego tekstu analiza rozwiązań obowiązujących w postępowaniu dyscyplinarnym i ich zgodności z rozwiązaniami karnoprocesowymi, jako tymi które najpełniej zaspokajają potrzebę gwarancji dla osób w nim uczestniczących. Wskazuje się tu na etapizację postępowania dyscyplinarnego oraz związaną z tym niejednorodność podejścia ustawodawcy do statusu osoby przeciwko której takie postępowanie jest prowadzone. Omówiono szereg instytucji związanych z prawem do obrony obwinionego, wskazując na ich związek z karnoprocesowymi odpowiednikami, ale też na wady rozwiązań ustawowych mogących rzutować na efektywność obrony. Autor dostrzega niekompletność pewnych rozwiązań proceduralnych, ale też i zbędność niektórych z nich w sytuacji, gdy te powtarzają rozwiązania z kodeksu postępowania karnego, choć przepisy tego ostatniego kodeksu są – via art. 305, art. 320 oraz art. 322 ust. 1 w zw. z art. 320 Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce – stosowane odpowiednio na gruncie spraw dyscyplinarnych.

Поняття доходу та значення податку на доходи фізичних осіб в податковій системі України

Tetiana Subina , Janusz Orłowski — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie pojęcia dochodu jako przedmiotu opodatkowania współczesnym podatkiem dochodowym od osób fizycznych w Ukrainie. Podatek od dochodów osób fizycznych (PIT) jest elementem systemu podatkowego Ukrainy; pełni nie tylko funkcję fiskalną, ale także ważne funkcje społeczne, zwłaszcza w zakresie realizacji zasady sprawiedliwości w systemie podatkowym. Jego znaczenie rośnie w kontekście trwającej transformacji gospodarki, w szczególności pod wpływem stanu wojennego i potrzeby stabilnego wsparcia budżetowego. Jednocześnie skuteczność tego podatku w znacznym stopniu zależy od jasnej i spójnej interpretacji pojęcia „dochód”. Można przypuszczać, że współczesna interpretacja dochodu dla celów opodatkowania w znacznym stopniu odnosi się do klasycznej koncepcji czystego przyrostu majątku podmiotu gospodarczego. Przeprowadzona analiza współczesnych głównych źródeł prawa w zakresie opodatkowania dochodów osób fizycznych w Ukrainie pozwala stwierdzić, że pojęcie to jest złożone i wielowymiarowe (prawne, budżetowe). Precyzyjne zdefiniowanie pojęcia dochodu i reforma regulacji prawnych może przyczynić się do zwiększenia przejrzystości i sprawiedliwości opodatkowania, a w konsekwencji do wzrostu wpływów podatkowych do budżetu państwa.

Publiczne prawa podmiotowe w niemieckiej doktrynie prawa administracyjnego

Weronika Szafrańska — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

W niemieckim prawie administracyjnym szczególne znaczenie przypisuje się instytucji publicznych praw podmiotowych. Stanowią one fundament ochrony jednostki przed działaniami administracji publicznej i są kluczowe dla zrozumienia funkcjonowania sądowej kontroli administracji. Pojęcie publicznego prawa podmiotowego wykształciło się w XIX wieku za sprawą takich myślicieli jak Georg Jellinek, Robert von Mohl, Otto Mayer czy Otto Bühler. W przeciwieństwie do Polski, gdzie podstawą skargi jest interes prawny, w Niemczech warunkiem dostępu do sądu administracyjnego jest wykazanie naruszenia konkretnego publicznego prawa podmiotowego. W artykule dokonano krótkiej analizy instytucji publicznych praw podmiotowych w niemieckim prawie administracyjnym. Odniesiono się do ich doktrynalnych podstaw i teorii pozwalających na ich wyróżnianie, a także – co było zasadniczym celem artykułu – pokazano w jakiej formie prawa te są wykorzystywane współcześnie oraz jak wielką rolę w ich wykładni, stosowaniu i rozwoju spełnia orzecznictwo sądów administracyjnych. Dokonane analizy pozwoliły wykazać, że niemiecki model administracyjnej ochrony praw jednostki cechuje się wysokim stopniem dojrzałości i spójności. Sądy administracyjne aktywnie identyfikują i chronią publiczne prawa podmiotowe, równoważąc interes publiczny z wolnościami obywatelskimi. Taka konstrukcja wzmacnia zasady państwa prawa i wymaga ciągłej adaptacji do wyzwań konstytucyjnych i europejskich.

Rozstrzygnięcie przez sąd z urzędu w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami (art. 567 § 1 i 3 w zw. z art. 684 Kodeksu postępowania cywilnego) o roszczeniach wynikających z nieusprawiedliwionego rozporządzenia składnikami majątku wspólnego przez jednego z małżonków przed ustaniem wspólności majątkowej małżeńskiej w praktyce sądowej

Jarosław Szczechowicz — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Celem artykułu jest analiza ram prawnych regulujących ugody w postępowaniu o podział majątku małżeńskiego po ustaniu wspólności ustawowej. Szczególną uwagę poświęcono przypadkom, w których jeden z małżonków, przed ustaniem wspólności, bezpodstawnie rozporządził majątkiem należącym do wspólności (np. poprzez sprzedaż, nakłady lub roztrwonienie). W opracowaniu poruszono zarówno materialnoprawną podstawę takich roszczeń, jak i proceduralne obowiązki sądu, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii, czy rozstrzyganie tych kwestii powinno następować z urzędu, czy wyłącznie na wniosek strony. Analiza oparta jest na orzecznictwie Sądu Najwyższego i podkreśla implikacje dla ochrony praw majątkowych małżonków oraz spójności praktyki sądowej.

Nieletni sprawcy cyberprzemocy – analiza czynów karalnych i środków reakcji prawnej

Krystyna Szczechowicz, Adam Pobiarżyn — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Celem artykułu jest analiza zagrożeń wynikających z korzystania z Internetu w aspekcie odpowiedzialności nieletnich za działania bezprawne określane jako cyberprzemoc, w szczególności wskazanie przykładowych czynów karalnych, których nieletni najczęściej dopuszczają się w przestrzeni cyfrowej. Nadto przybliżenie konsekwencji jakie mogą spotkać nieletniego sprawcę czynu zabronionego popełnionego w sieci. Cyberprzemoc staje się obecnie coraz częstszym problemem społecznym zarówno w Polsce, jak i na całym świecie. Jest to kwestia szczególnie istotna, gdyż dotyka przede wszystkim ludzi młodych. Efektywna walka z cyberprzemocą wymaga współdziałania instytucji oświatowych, rodzin oraz wymiaru sprawiedliwości. Niezbędne są działania prewencyjne, edukacja cyfrowa oraz dostosowanie regulacji prawnych do zmieniającej się rzeczywistości. Postępowanie nieletnich sprawców cyberprzemocy często jest źródłem poważnych cierpień swoich rówieśników, a konsekwencje ich działań mogą wywierać długotrwały wpływ na psychikę ofiar.

Kilka uwag o obecnej pozycji prokuratora i jego roli w postępowaniu karnym

Marta Werbel-Cieślak — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Publikacja ma na celu wskazanie w obecnie obowiązującym modelu postępowania karnego roli prokuratora jako organu mającego wpływ na inicjację i przebieg toczącego się postępowania w związku z popełnionym przestępstwem. Autorka opracowania dokonuje analizy rozwiązań przewidzianych w obowiązujących przepisach wskazujących na znaczenie tego organu. Dodatkowo w publikacji wskazano potrzebę rozważenia podjęcia prac legislacyjnych w zakresie umiejscowienia Prokuratury w przepisach konstytucyjnych.

Unieważnienie rozwodu pozasądowego

Daniela Wybrańczyk — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości opublikowano projekt ustawy wprowadzający rozwody pozasądowe. Planowane jest także wprowadzenie możliwości unieważnienia rozwodu pozasądowego. W określonych przypadkach każdy z małżonków będzie mógł wystąpić z żądaniem unieważnienia rozwodu pozasądowego. Celem artykułu jest przedstawienie procedury unieważnienia rozwodu pozasądowego z uwzględnieniem aspektów materialnych i procesowych. Ponadto ocena przesłanek unieważnienia rozwodu. Procedura unieważnienia rozwodu, z uwagi na możliwość wystąpienia potencjalnych nieprawidłowości, jest potrzebna. We wnioskach wskazano, że projektodawca trafnie zdecydował się na jej uregulowanie. Pewne wątpliwości może budzić wprowadzenie dodatkowej przesłanki unieważnienia rozwodu, jaką ma być dobro rodziny przemawiające za dalszym trwaniem małżeństwa, a także sposób interpretacji tej przesłanki.

Instrumenty ograniczania długu publicznego a możliwość zaciągania zobowiązań przez jednostki samorządu terytorialnego na przykładzie miasta Białystok

Urszula K. Zawadzka-Pąk, Ewa Lotko — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Celem artykułu była próba oceny wiarygodności (realności) wieloletniej prognozy finansowej (WPF), w których planowany jest indywidualny wskaźnik spłat zadłużenia (IWSZ). Przeprowadzona analiza prowadzi do wniosku, że WPF jest narzędziem do planowania długu jednostek samorządu terytorialnego, przy czym nie jest to do końca narzędziem wiarygodnym, Dokonana w artykule analiza pozwoliła pozytywnie zweryfikować przyjętą hipotezę badawczą, zgodnie miasto Białystok może relatywne łatwo zaciągać zobowiązania dłużne. Odnosząc się zarówno do danych historycznych jak i prognozowanych uwagę zwraca fakt, że zadłużenie miasta konsekwentnie wzrasta, podobnie zresztą jak dochody ogółem i bieżące. Ponadto we wnioskach wskazano, że wielkość spłat zadłużenia miasta wraz z kosztami jego obsługi, jak również realizacja zaplanowanych wartości dochodów i wydatków bieżących mają nie spowodować w latach 2025-2045 (okres obowiązywania obecnej WPF) przekroczenia dopuszczanego poziomu IWSZ w mieście Białystok.

Glosa aprobująca do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22 czerwca 2020 r., sygn. akt II AKa 207/19

Katarzyna Borkowska-Sęk — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Przedmiotem artykułu jest do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 czerwca 2020 roku wydanego w sprawie o sygnaturze II AKa 207/19 dotyczącego przestępstwa dzieciobójstwa. Glosa jest aprobująca. Celem pracy jest wykazanie, że w celu oceny wpływu przebiegu porodu na psychikę matki, która zabija dziecko pod wpływem przebiegu porodu, powinni być powołani dwaj biegli lekarze psychiatrzy i ewentualnie psycholog. Autorka dochodzi także do konkluzji, że w zależności od stanu faktycznego sprawy możliwe jest wywołanie dodatkowych opinii biegłych z zakresu innych specjalności, a w tym z zakresu ginekologii lub położnictwa.

Glosa aprobująca do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 3 października 2024 r., sygn. akt II SA/Ol 621/24

Stanisław Bułajewski — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Zaprezentowana glosa stanowi komentarz do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 3 października 2024 r. II SA/Ol 621/24. W ramach glosy zaprezentowana została nie tylko argumentacja sądu wydającego wyrok, ale i argumentacja jaka została przedstawiona w innych wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych, jakie wydały rozstrzygnięcia w podobnych sprawach. Wzmocnieniem powyższych wywodów były również rozstrzygnięcia organów nadzoru jak i liczne poglądy doktryny.

Analizie poddane zostały przepisy ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych w kontekście możliwości regulacji prawnych jakie samorząd miejski może wydać w kwestii ustalenia wysokości opłat za czynności związane z pochówkiem zwłok. Konkluzja glosy jest następująca: organy samorządowe bez wyraźnej delegacji ustawowej nie mogą ustanawiać (a cmentarze – na tej postawie) żadnych opłat, które są niezwiązane z pochówkiem zmarłych, tj. m.in. opłat za dochowanie zmarłego do już opłaconego grobu, wjazd na cmentarz i korzystanie z cmentarza. Cmentarze mogą pobierać jedynie opłaty związane z pochówkiem zwłok, a tym samym ustanowienie opłat za inne czynności są niezgodne z prawem.

Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22 stycznia 2025 r., sygn. akt II GSK 1412/21*. Odmowa wpisu na listę adwokatów a uchylenie przez Ministra Sprawiedliwości podjętej decyzji na podstawie art. 138 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego

Grzegorz Krawiec, Sławomir Tkacz, Aleksandra Wentkowska — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Celem niniejszej glosy jest przedstawienie i analiza istotnych kwestii związanych z interpretacją pojęcia rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu adwokata w kontekście odmowy wpisu na listę adwokatów oraz uchylenia przez Ministra Sprawiedliwości podjętej decyzji na podstawie art. 138 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego. Opracowanie ma na celu wskazanie zasad i granic oceny tej rękojmi dokonywanej przez organy samorządu zawodowego oraz organ nadzoru administracyjnego, z uwzględnieniem najnowszego orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22 stycznia 2025 r. (sygn. akt II GSK 1412/21). Glosa podejmuje także dyskurs na temat funkcji kontroli prawnej decyzji administracyjnych w świetle omawianych przepisów i przedstawia wnioski dotyczące prawidłowego stosowania art. 138 § 2 k.p.a. w praktyce orzeczniczej."

Kwestia wykładni art. 65 ustawy Prawo o adwokaturze , który określa warunki, jakie musi spełnić osoba ubiegająca się o wpis na listę adwokatów, a w szczególności kryteriów oceny dotychczasowego zachowania się osoby ubiegającej się o wpis na listę adwokatów (tj. rękojmia prawidłowego wykonywania zawodu) stała się przedmiotem wzmożonego zainteresowania.

Glosowane orzeczenie zostało podjęte na skutek skargi kasacyjnej Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 września 2020 r. sygn. akt VI SA/Wa 885/20 w sprawie ze skargi na decyzję Ministra Sprawiedliwości w przedmiocie uchylenia uchwały w sprawie odmowy wpisu na listę adwokatów. Kontekst faktyczny dotyczył prawnika, który po uzyskania pozytywnego wyniku z egzaminu adwokackiego w 2019 r. ubiegał się o wpis na listę adwokatów.

Podstawą odmowy wpisu na listę adwokatów jest brak spełniania przez wnioskodawcę chociażby jednej spośród przesłanek wymienionych w art. 65 pkt 1-3 ustawy Prawo o adwokaturze. Przesłanki te nie są względem siebie konkurencyjne i mają równorzędny walor oraz znaczenie.

Przesłanki i forma opinii burmistrza o planie ruchu zakładu górniczego. Glosa krytyczna do prawomocnego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 4 lutego 2025 r., sygn. akt III SA/Po 604/24

Aleksander Lipiński — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Celem glosy jest krytyczna analiza wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 4 lutego 2025 r. (III SA/Po 604/25). Prawo geologiczne i górnicze przewiduje, że wraz z wnioskiem o zatwierdzenie planu ruchu zakładu górniczego należy przedłożyć opinię organu wykonawczego gminy (wójta, burmistrza, prezydenta miasta). Jej przesłanką jest nienaruszanie przeznaczenia nieruchomości, określonego przede wszystkim w planie zagospodarowania przestrzennego. W konsekwencji należy przyjąć, że wspomniana opinia powstaje przed wszczęciem postępowania kończącego się decyzją w sprawie zatwierdzenia wspomnianego planu. Brak podstaw by nadawać jej formę postanowienia w rozumieniu art. 106 k.p.a., czego nie dostrzegły ani organy orzekające w sprawie, ani sąd administracyjny.

Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 12 grudnia 2023 r. w sprawie Przybyszewska i inni v. Polska (skarga nr 11454/17 i 9 innych skarg)

Rafał Mizerski — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

W sprawie Przybyszewska i inni p. Polsce, Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł po raz pierwszy w historii naruszenie przez Polskę Europejskiej Konwencji Praw Człowieka ze względu na brak prawnego uznania i ochrony par jednopłciowych. Wyrok ten jest konsekwencją linii orzeczniczej, której zwieńczeniem był wyrok Wielkiej Izby Trybunału w sprawie Fedotova i inni p. Rosji i powiela jej błędy. Celem autora jest wskazanie najważniejszych z nich oraz rozstrzygnięcie kwestii prawnych związanych z wykonaniem tego wyroku. Do tych pierwszych, autor zalicza oparcie reinterpretacji art. 8 EKPC - w braku europejskiego konsensu - na europejskim trendzie i niedookreślenie jego parametrów, koncentrowanie się na wymiarze indywidualnym instytucji z gruntu społecznych, zestawianie ze sobą wyjątków od zasady z zasadą przeciwną, gdy chodzi o powiązanie instytucjonalizacji związków międzyludzkich z ich zdolnościami prokreacyjnymi, otwieranie prawnej furtki do dalszego modyfikowania struktury społecznej np. przez instytucjonalizację związków poligamicznych i poliamorycznych, w końcu stosowanie taktyki orzeczniczej polegającej na znajdowaniu motywów dla swoich kolejnych precedensowych wyroków raczej w wyrokach dotychczasowych niż rzeczywistości społecznej. Autor zwraca uwagę, że wykonanie tego wyroku wymaga zinstytucjonalizowania związków jednopłciowych - co musi się odbyć w drodze ustawowej - oraz zapewnienia odpowiedniego standardu praw zawierającym je partnerom. Przygotowany przez Minister do spraw Równości projekt takiej ustawy, zasadniczo odpowiada wymaganiom EKPC.

Glosa Glosa do postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 14 maja 2024 r., sygn. akt I SA/Bk 163/24, dotycząca odrzucenia skargi na decyzję organu pierwszej instancji, od której uzasadnienia organ odstąpił na podstawie art. 107 § 4 Kodeksu postępowania administracyjnego

Agnieszka Rotkiewicz-Szarnowska — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Przedmiotem glosy jest postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 14 maja 2024 r., sygn. akt I SA/Bk 163/24, w którym sąd odrzucił skargę na decyzję organu pierwszej instancji, od uzasadnienia której organ odstąpił w sposób wadliwy. Glosa ma na celu ocenę zajętego stanowiska przez sąd, z perspektywy zamierzeń ustawodawcy, który dążył do uproszenia postępowania administracyjnego i zapewnienia efektywnej ochrony praw strony skarżącej, w przypadku, gdy organ naruszył art. 104 k.p.a. Autorka powołując się na orzecznictwo sądów administracyjnych oraz poglądy doktryny, krytycznie oceniła stanowisko sądu, dochodząc do wniosku, że jego obowiązkiem było rozpatrzenie skargi od decyzji ostatecznej. Odrzucenie skargi z powodu częściowego uwzględnienia żądania strony, czyni sądową kontrolę nieefektywną i pozbawia stronę skarżącą ochrony prawnej, którą zamierzała osiągnąć wnosząc środek zaskarżenia.

Glosa krytyczna do wyroku Sądu Najwyższego z 4 października 2023 r., sygn. akt IV 496/22

Anna Świerszczewska-Gąsiorowska — Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000

Glosa dotyczy wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2023 r., w którym rozstrzygano kwestię odpowiedzialności karnej komendanta Policji za przekroczenie uprawnień (art. 231 § 1 k.k.) w związku z podjęciem decyzji kadrowych wobec podległego mu funkcjonariusza. Autor zajmuje stanowisko krytyczne wobec orzeczenia, argumentując, że działania komendanta mieściły się w granicach kompetencji wynikających z ustawy o Policji oraz z zasad pragmatyki służbowej, a zatem powinny być oceniane ewentualnie na gruncie prawa administracyjnego lub postępowania dyscyplinarnego, a nie prawa karnego. W glosie podkreślono również, iż decyzje służbowe podejmowane w ramach władztwa organizacyjnego Policji mają charakter administracyjno-publiczny i są przejawem realizacji funkcji państwa, nie zaś czynnościami mogącymi same w sobie stanowić nadużycie uprawnień w rozumieniu prawa karnego. Autor wskazuje, że nadmierne stosowanie przepisów karnych wobec działań o charakterze służbowym prowadzi do wypaczenia funkcji prawa karnego i stanowi formę kryminalizacji pragmatyki służbowej. Zjawisko to narusza zasadę subsydiarności prawa karnego, zaburza równowagę między systemami odpowiedzialności oraz ogranicza autonomię decyzyjną przełożonych, co w konsekwencji może dezorganizować funkcjonowanie formacji mundurowych.