FGM, obrzezanie oraz przymusowa sterylizacja jako przykłady naruszeń autonomii cielesnej
Natalia Łebkowska
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawiehttps://orcid.org/0009-0004-3446-2972
Résumé
W niniejszym artykule przedstawiono trzy formy naruszeń autonomii cielesnej: okaleczanie żeńskich narządów płciowych, obrzezanie chłopców oraz przymusową sterylizację. Wskazane naruszenia pomimo różnic w charakterze i kulturowym podłożu łączy jeden mianownik, ingerencja w ciało ofiary podejmowana jest bez jej w pełni świadomej i dobrowolnej zgody. Celem pracy jest ukazania, że wskzane przykłady, mimo zróżnicowanego podłoża przyczynowego, stanowią poważne naruszenia prawa jednostki do autonomii cielesnej i tak też powinny być traktowane na całym świecie. Tym samym ochrona prawa do samostanowienia powinna być priorytetem w polityce państw oraz w działaniach społeczności międzynarodowej. Końcowo analizowane praktyki powinny być rozpatrywane w świetle zasady autonomii cielesnej, wolności i godności osobistej. W związku z tym prawo międzynarodowe oraz krajowe powinno zapewniać kompleksową ochronę przed tego rodzaju naruszeniami, szczególnie w przypadku osób należących do grup marginalizowanych.
Mots-clés :
FGM, obrzezanie, sterylizacja, autonomia cielesna, prawa człowiekaRéférences
Literatura Google Scholar
Błasiak-Czerniakowska P., Wolność religijna dziecka a władza rodzicielska, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2020, t. XIX, nr 1. Google Scholar
Boakye S.A., Obeng F., Clinical outcomes of circumcisions and prevalence of complications of male circumcisions: a five-year retrospective analysis at a teaching hospital in Ghana, „PLOS Glob Public Health” 2025, nr 5. Google Scholar
Chaparro-Buitrago J., Sterilizing body-territories: understanding contemporary cases of forced sterilization in the United States and China, „Feminist Anthropology” 2024, nr 5. Google Scholar
Cinelli H. i in., Female genital mutilation/cutting in women delivering in France: an observational national study, „An International Journal of Obstetrics & Gynecology" 2024, vol. 168, nr 2. Google Scholar
Dirie W., Miller C., Kwiat pustyni. Z namiotu nomadów do Nowego Jorku, Warszawa 2011. Google Scholar
Drajewicz D., Karalność infibulacji, ekscyzji, klitoridektomii oraz innego trwałego i istotnego okaleczenia żeńskiego narządu płciowego, „Prokuratura i Prawo” 2023, nr 12. Google Scholar
Droy L.i in., Alternative rites of passage in FGM/C abandonment campaigns in Africa: a research opportunity, „University of Leicester Open Journal” 2018. Google Scholar
Dyrdół M., Relacje rodzice – dziecko i ich prawne konteksty, „Wychowanie w Rodzinie” 2014, t. X, nr 2. Google Scholar
Fink K.S., Carson C.C., DeVellis R.F., Adult circumcision outcomes study: effect on erectile function, penile sensitivity, sexual activity and satisfaction, „The Journal of Urology” 2002, nr 167. Google Scholar
Frisch M., Cultural bias in the AAP’s 2012 Technical Report and policy statements on male circumcision, „Pediatrics” 2013, nr 131. Google Scholar
Gerharz E.W., Haarmann C., The first cut is the deep-est? Medicolegal aspects of male circumcision, „BJU International” 2000, nr 86. Google Scholar
Gruszka M., Ochrona przed okaleczaniem narządów płciowych kobiet (FGM) w prawie uchodźczym – specyfika i główne problemy systemowe, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego” 2017, nr 15. Google Scholar
Holocher J., Dobrowolna sterylizacja. Uwagi de lege lata, „Studia Prawnicze” 2015, nr 1. Google Scholar
Jankowska-Prochot I., FGM/C jako przykład przemocy ze względu na płeć i jej pozaprawne zwalczanie, „Polityka i Społeczeństwo” 2023, t. XXI, nr 4. Google Scholar
Jankowska-Prochot I., Zwalczanie procederu rytualnego okaleczania damskich narządów płciowych (Female Genital Mutilation) w polskim prawie karnym. Zarys problemu, „Prawo w Działaniu” 2024, nr 59. Google Scholar
Jaśkowiak A., Obrzezanie mężczyzn – perspektywa medyczna i psychologiczna, „Psychoseksuologia” 2017, nr 3. Google Scholar
Krankowska D. i in., Obrzezanie mężczyzn i kobiet, „Wybrane Problemy Kliniczne” 2015, t. IX, nr 4. Google Scholar
Kwadrans Ł., Polityka wobec Romów na obszarze Czech i Słowacji po II wojnie światowej, „Przegląd Narodowościowy” 2014, nr 3. Google Scholar
Langkammer H., Słownik biblijny, Katowice 1990. Google Scholar
Łącki P., Kulturowe uwarunkowania rozumienia praw człowieka niemiecka nauka prawa wobec legalizacji spornych praktyk religijnych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2016, z. 4. Google Scholar
Morris B.J. i in., Estimation of country-specific and global prevalence of male circumcision, „Population Health Metrics” 2016, nr 4. Google Scholar
Morris B.J., Krieger J.N., Does male circumcision affect sexual function, sensitivity, or satisfaction? A systematic review, „Journal of Sexual Medicine” 2013, nr 10. Google Scholar
Osmola S., „Trzy pokolenia idiotów wystarczą”, czyli przymusowa sterylizacja w orzecznictwie sądów, „Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ” 2017, nr 2. Google Scholar
Siwik E., Starowicz L., Antykoncepcja. Planowanie rodziny u progu XXI wieku, Warszawa 2003. Google Scholar
Surmiak W., Obrzezanie neonatalne u mężczyzn, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 2017, t. L, nr 1. Google Scholar
Wardere H., Cięcie, Warszawa, 2017. Google Scholar
Warecka K., Strasburg: konieczność sterylizacji osoby transseksualnej przed zmianą aktu urodzenia to naruszenie praw podstawowych. A.P., Garçon i Nicot przeciwko Francji – wyrok ETPC z dnia 6 kwietnia 2017 r., połączone skargi nr 79885/12, 52471/13 i 52596/13, 2017, Lex. Google Scholar
Zenz A., Sterilizations, IUDs, and mandatory birth control: the CCP’s campaign to suppress Uyghur birthrates in Xinjiang, Waszyngton 2021. Google Scholar
Akty prawne Google Scholar
Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz.U. z 1991 r., Nr 120, poz. 526). Google Scholar
Orzecznictwo Google Scholar
Wyrok ETPC z 6 kwietnia 2017 r., skarga nr 79885/12, 52471/13 i 52596/13, A.P., Garçon i Nicot v. Francja, https://hudoc.echr.coe.int/?i=001-172913. Google Scholar
Wyrok ETPC z dnia 8 listopada 2011 r., skarga nr 18968/07, V.C. v. Słowacja, https://hudoc.echr.coe.int/?i=001-107364. Google Scholar
Źródła internetowe Google Scholar
Climate change link to hysterectomy crisis among Indian sugar workers, https://www.iied.org/climate-change-link-hysterectomy-crisis-among-indian-sugar-workers. Google Scholar
Co to jest FGM?, https://www.desertflowerfoundation.org/pl/czym-jest-fgm.html. Google Scholar
Coke, Pepsi profiting from system of labour that exploits women in Maharashtra sugarcane fields: report, https://www.hindustantimes.com/business/coke-pepsi-using-child-labour-in-maharashtra-forced-hysterectomies-and-child-marriages-report-101711339403736.html. Google Scholar
Current situation of female genital mutilation in France, https://eige.europa.eu/sites/default/files/documents/current_situation_and_trends_of_female_genital_mutilation_in_france_en.pdf. Google Scholar
Czech government to extend compensation deadline for victims of forced sterilization, https://www.errc.org/news/czech-government-to-extend-compensation-deadline-for-victims-of-forced-sterilization. Google Scholar
Czym jest histerektomia i kiedy jest konieczna?, https://www.szpitalnaklinach.pl/blog/czym-jest-histerektomia-i-kiedy-jest-konieczna/. Google Scholar
Datta B.P., Tiwari A., Role of child marriage and adolescent childbearing on hysterectomy among married women in India: a cross-sectional and time-to-event analysis, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39238474/. Google Scholar
Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl. Google Scholar
Etiopia: młode kobiety orędowniczkami walki z obrzezaniem kobiet (FGM), https://www.amnesty.org.pl/etiopia-młode-kobiety-orędowniczkami-walki-z-obrzezaniem-kobiet-fgm/. Google Scholar
Female genital mutilation (FGM), https://data.unicef.org/topic/child-protection/female-genital-mutilation/. Google Scholar
India: women sugarcane workers coerced into undertaking hysterectomies face higher risk of exploitation as temperatures rise, https://www.business-humanrights.org/en/latest-news/india-women-sugarcane-workers-coerced-into-undertakinghysterectomies- Google Scholar
face-higher-risk-of-exploitation-as-temperatures-rise/. Google Scholar
India’s female cane cutters face child marriage and hysterectomy, https://www.climatechangenews.com/2022/12/20/indias-female-cane-cutters-face-child-marriageand-hysterectomy/. Google Scholar
International Day of Zero Tolerance for Female Genital Mutilation, https://www.unfpa.org/events/international-day-zero-tolerance-female-genital-mutilation. Google Scholar
Krwawe rytuały na dziewczęcych kroczach, https://www.rp.pl/spoleczenstwo/art14367291-krwawe-rytualy-na-dziewczecych-kroczach. Google Scholar
Mikulska A., Tortury i śmierć Ujgurów w „centrach reedukacyjnych”. Chiny pozbywają się niechcianej mniejszości, https://oko.press/tortury-i-smierc-ujgurow-wcentrach-reedukacyjnych-chiny. Google Scholar
NIE dla okaleczania narządów płciowych kobiet i dziewcząt, https://unicef.pl/co-robimy/aktualnosci/news/nie-dla-okaleczania-narzadow-plciowych-kobiet-i-dziewczat. Google Scholar
Obrzezanie małoletniego – zderzenie praw rodziców, dobra dziecka, wolności religii? Na kanwie głośnej sprawy karnej, https://adwokaci-lekarze.pl/sprawy/obrzezanie-maloletniego-zderzenie-praw-rodzicow-dobra-dziecka-wolnosci-religii- Google Scholar
-na-kanwie-glosnej-sprawy-karnej,52.html. Google Scholar
Obrzezanie mogłoby ocalić miliony osób od śmierci z powodu zakażenia HIV/AIDS, https://cordis.europa.eu/article/id/25994-circumcision-could-save-millions-from-hivaids-death/pl. Google Scholar
Okaleczanie żeńskich narządów płciowych: dlaczego się dzieje? Jak z nim walczyć?, https://www.europarl.europa.eu/topics/pl/article/20200206STO72031/okaleczanie-zenskich-narzadow-plciowych-dlaczego-sie-dzieje-jak-z-nim-walczyc. Google Scholar
Palata L., Czechy: odszkodowanie za bezprawną sterylizację Romek, https://www.dw.com/pl/czechy-odszkodowanie-za-bezprawną-sterylizację-romek/a-56893106. Google Scholar
Parallel report by the European Roma Rights Centre concerning the Czech Republic, https://www.errc.org/uploads/upload_en/file/czech-cedaw-submission-22-january-2016.pdf. Google Scholar
Parlament Europejski, Zero tolerancji dla okaleczania żeńskich narządów płciowych, https://www.europarl.europa.eu/EPRS/EPRS-AaG-548971-female-genitalmutilation-PL.pdf. Google Scholar
Šakūrzāda E., Omidsalar M., Circumcision, https://referenceworks.brill.com/display/entries/EIRO/COM-7731.xml?Tab-menu=article. Google Scholar
The forced sterilization of India’s sugarcane farmworkers, https://atmos.earth/the-forced-sterilization-of-indias-sugarcane-farmworkers/. Google Scholar
The impact of community led alternative rite of passage on eradication of female genital/mutilation/cutting in Kajiado County, Kenya: a quasi-experimental study, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8081212/. Google Scholar
The scars that we carry: forced and coerced sterilization of persons in Canada – part II, Report of the Standing Senate Committe on Human Rights, 2022, https://sencanada.ca/content/sen/committee/441/ridr/reports/ridr_forcedsterilization_e.pdf. Google Scholar
Twenty years of fighting against forced sterilizations. When will the Roma women survivors finally get justice?, https://poradna-prava.sk/en/news/twenty-years-of-fighting-against-forced-sterilizations-when-will-the-roma-women-survivors-finally- Google Scholar
get-justice/. Google Scholar
United Nations Human Rights Office of the High Commissioner, OHCHR Assessment of human rights concerns in the Xinjiang Uyghur Autonomous Region, People’s Republic of China, https://www.ohchr.org/sites/default/files/documents/countries/ Google Scholar
-08-31/22-08-31-final-assesment.pdf. Google Scholar
United States Holocaust Memorial Museum, „We don’t even know if they’re alive”: China’s mass atrocities against the Uyghurs, https://www.youtube.com/watch?v=uSdVQofkRB0. Google Scholar
Uwolnijmy zaginione i więzione osoby w Xinjiang w Chinach, https://www.amnesty.org.pl/akcje/uwolnijmy-zaginione-wiezione-osoby-xinjiang-chiny/. Google Scholar
What is the joint programme on the elimination of FGM?, https://www.unfpa.org/unfpa-unicef-joint-programme-elimination-female-genital-mutilation. Google Scholar
Współczesna przymusowa sterylizacja i ludobójstwo rdzennych Indianek w Kanadzie, https://www.hli.org.pl/pl/news-pl/3932-wspolczesna-przymusowa-sterylizacja-i-ludobojstwo-rdzennych-indianek-w-kanadzie. Google Scholar
Wykonywanie Konwencji o prawach dziecka przez Polskę, https://www.gov.pl/web/rodzina/wykonywanie-konwencji-o-prawach-dziecka-przez-polske. Google Scholar
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
https://orcid.org/0009-0004-3446-2972
