Zapętlanie nauki/w nauce – o wolności akademickiej i jej przeciwnikach

Józef Górniewicz

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
https://orcid.org/0000-0003-1696-961X


Abstract

W artykule analizuję problem wolności akademickiej na tle historycznym. Ukazano poglądy filozofów wolności i wolnej woli człowieka oraz odniesienie do praktyki akademickiej. Występują wewnętrzne i zewnętrzne czynniki blokujące wolność akademicką. Do wewnętrznych zalicza się typowo ludzkie słabości jak zawiść i dążenie do przejęcia władzy i środków na badania. Czynniki zewnętrzne to polityka państwa w sferze naukowej oraz jakość współpracy badawczej i dydaktycznej z placówkami zagranicznymi.


Keywords:

wolność, wolność akademicka, doktryny wolności, liberalizm, antyliberalizm, polityka naukowa


Arystoteles (2017). Etyka nikomachejska. Filo-Sofija, 1.   Google Scholar

Bauman, Z. (1995). Wolność. Znak.   Google Scholar

Berlin, I. (2010). Dwie koncepcje wolności: romantyczna i liberalna. Przegląd Polityczny, 100.   Google Scholar

Brzeziński, J (1997). Trwała wartość uniwersytetu. Forum Oświatowe, 1‒2.   Google Scholar

Chorążewska, A., Biłgorajski, A. (2018). Konstytucyjna wolność badań naukowych a ochrona pracy naukowej. Studium przypadku z nauk ścisłych, eksperymentalnych. Wyd. UŚ.   Google Scholar

Drwięga, M. (2020). Odpowiedzialna wolność. Księgarnia Akademicka.   Google Scholar

Dudzikowa, M (2005). Odmiany śmiechu za szkolnymi drzwiami. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 5: 42‒49.   Google Scholar

Epiktet (1999). Być wolnym. Sfera.   Google Scholar

Fromm, E. Ucieczka od wolności (przeł. O. Ziemilska, A. Ziemilski). Vis-a-vis Etiuda.   Google Scholar

Gajda, J. (1996). Pitagorejczycy. Wiedza Powszechna.   Google Scholar

Godek-Ostrouch, L. (2021). Wolność akademicka jako zawód i powołanie. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.   Google Scholar

Górniewicz, J. (2019). De dignitate Academiae – constanter firmiterque – O dostojeństwie Akademii – nieustannie i stanowczo. Wyd. UWM.   Google Scholar

Górniewicz, J. (2023). Stygmatyzowanie wyobraźni uczonych – o prawnych i i organizacyjnych inhibitorach procesu twórczego. W: J. Górniewicz (red.) Tranzycja – od pedagogiki społecznej i opiekuńczej do pedagogiki humanistycznej (ss. 221–232). Wyd. UWM.   Google Scholar

Hegel, W.G.F. (1963). Fenomenologia ducha (przeł. A. Landman). PWN.   Google Scholar

Herbart, J.F. (2007). Pedagogika ogólna wywiedziona z celu wychowania (tłum. T. Stera). Żak.   Google Scholar

Hessen, S. (1931). Podstawy pedagogiki. Nasza Księgarnia.   Google Scholar

Jabłecka, J. (1993). Niezależność, autonomia, wolność akademicka a modele koordynacji szkolnictwa wyższego. Nauka i Szkolnictwo Wyższe, 1: 58‒76.   Google Scholar

Jankowski, D. (2000). Autoedukacja wyzwaniem współczesności. Adam Marszałek.   Google Scholar

Kant, I. (2012). Dzieła zebrane (oprac. M. Żelazny i T. Kupś). Wyd. UMK.   Google Scholar

Kowalczyk, S. (2000). Wolność nauki a etos. Forum Akademickie, 6.   Google Scholar

Locke, J. (1992). Dwa traktaty o rządzie (przeł. A. Czarnota). PWN.   Google Scholar

Maslow, A.H. (2006). Motywacja i osobowość. Warszawa: PWN.   Google Scholar

Melosik, Z. (2019). Pasja i tożsamość naukowca – o władzy i wolności umysłu. Wyd. UAM.   Google Scholar

Melosik, Z. (2002). Uniwersytet i społeczeństwo – dyskursy wolności, wiedzy i władzy. Wolumin.   Google Scholar

Melosik, Z. (2015). Wolność akademicka. Konteksty i rekonstrukcje. Rocznik Lubuski, 2: 13‒27.   Google Scholar

Gogacz, M. (red.) (1985). Metafizyczne ujęcie jednostki – Pico della Mirandolla. Wyd. ATK.   Google Scholar

Nietzsche, F. (2015). Wola mocy i próba przemiany wszystkich wartości (przeł. S. Frycz i K. Drzewiecki). Fundacja Nowoczesna Polska.   Google Scholar

Pietrasiński, Z. (2009). Ekspansja pięknych umysłów – nowy renesans i ożywcza autokreacja. CiS.   Google Scholar

Rousseau, J.J. (1956). Trzy rozprawy z filozofii społecznej. PWN.   Google Scholar

Sobczak, J. (2010). Wolność badań naukowych – złudzenia a rzeczywistość. W: T. Gardocka, J. Sobczak (red.), Dylematy praw człowieka. Wyd. UMK.   Google Scholar

Steiner, R. (1929). Filozofia wolności – zarys podstawy nowoczesnego poglądu na świat. Wyniki badań duszy metodą przyrodoznawczą. F. Hoesick.   Google Scholar

Suchoń, J. (2003). Wolność w liberalizmie. Studia Philosophicae Christianae, 3.   Google Scholar

Stachowiak-Kudła, M. (2021). Wolność akademicka jako źródło naruszeń prawa. Perspektywa europejska. Higher Education, 1.   Google Scholar

Szczepański, J. (1976). Szkice o szkolnictwie wyższym. Wiedza Powszechna.   Google Scholar

Ślipko, T. (2008). Wolność w liberalizmie a prawda o wolności. Annales. Etyka w Życiu Gospodarczym, 11(1): 15‒22.   Google Scholar

Tischner, J. (1995). Gra wokół odpowiedzialności. Znak, 10: 47‒55.   Google Scholar

Todd, J.M. (1970). Marcin Luter – stadium biograficzne. Instytut Wydawniczy PAX.   Google Scholar

Tomasz z Akwinu (1956). Traktat o człowieku. Summa teologiczna (przeł. S. Świeżawski). Pallotinum.   Google Scholar

Wrońska, K. (2012). Pedagogika klasycznego liberalizmu. Wyd. UJ.   Google Scholar


Published
2024-09-05

Cited by

Górniewicz, J. (2024). Zapętlanie nauki/w nauce – o wolności akademickiej i jej przeciwnikach. Forum Nauk Społecznych, (2). https://doi.org/10.31648/fns.9557

Józef Górniewicz 
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
https://orcid.org/0000-0003-1696-961X



License

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

Czasopismo publikowane jest na licencji Open Access CC BY-NC-ND 3.0. (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/)
Redakcja wyraża zgodę na umieszczanie opublikowanych artykułów na stronach internetowych autorów, stronach internetowych jednostek naukowych i repozytoriów.