Serwituty w Polsce. Ochrona praw nabytych na tle historii
Szymon Mackiewicz
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWMhttps://orcid.org/0009-0008-6769-0655
Abstract
Celem artykułu jest analiza statusu serwitutów w polskim porządku prawnym, ze szczególnym uwzględnieniem zasady ochrony praw nabytych. Choć polski porządek prawny po II wojnie światowej formalnie nie przewiduje ich istnienia, są one współcześnie respektowane w niektórych miejscach Polski. W artykule zanalizowano orzecznictwo sądowe w przedmiocie tego zagadnienia oraz przedstawiono rys historyczny tych praw. Zwrócono również uwagę na zasadę ochrony praw nabytych, będącej fundamentem demokratycznego państwa prawnego, która ma na celu zapewnienie jednostkom bezpieczeństwa prawnego i możliwość racjonalnego planowania przyszłości. Zgodnie z orzeczeniami Trybunału Konstytucyjnego zasada ta nie jest jednak absolutna, a zmiany przepisów dotyczących praw nabytych muszą być wprowadzane z odpowiednimi mechanizmami przejściowymi. W artkule wskazano na brak odpowiednich regulacji prawnych w obecnym porządku prawnym, jak również że fakt ten wpłynął na status serwitutów i jakie konsekwencje wynikają z tego stanu rzeczy dla współczesnych praktyk prawnych w Polsce.
Schlagworte:
serwituty, przywileje, prawo rzeczowe, prawo nabyteLiteraturhinweise
Literatura Google Scholar
Berger S., Fijałkowska W. (red.), Mała encyklopedia rolnicza, Warszawa 1964. Google Scholar
Borkowski J., Chłopi polscy w dobie kapitalizmu, Warszawa 1981. Google Scholar
Dąbrowski J., Grodecki R., Zachorowski S., Dzieje Polski średniowiecznej, t. 2, Kraków 2011. Google Scholar
Górski L., Znaczenie większej własności i obowiązki większych właścicieli ziemskich w Królestwie Polskiem, Warszawa 1886. Google Scholar
Jastrzębski R., Prawo połowu przyznane na podstawie regulacji uwłaszczeniowych z XIX wieku na obszarze dawnego Królestwa Kongresowego. Glosa do postanowienia TK z dnia 7 maja 2008 r., SK 14/06, 2010, Lex. Google Scholar
Łepkowski T., Słownik historii Polski, Warszawa 1973. Google Scholar
Mogilnicki A., Sprawozdanie z działalności Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Google Scholar
Polskiej za czas od 3 czerwca 1919 do 31 maja 1920, „Kwartalnik Prawa Cywilnego i Karnego” 1920, t. 1–4. Google Scholar
Pietrzykowski K. (red.), Kodeks cywilny, t. 1: Komentarz do art. 1–449, Warszawa 2020. Google Scholar
Warciński M., Służebności gruntowe według kodeksu cywilnego, Warszawa 2013. Google Scholar
Wasilkowski J., Zarys prawa rzeczowego, Warszawa 1963. Google Scholar
Wojciechowscy M. i Z., Polska Piastów. Polska Jagiellonów, Poznań 1946. Google Scholar
Akty prawne Google Scholar
Dekret z dnia 11 października 1946 r. Prawo rzeczowe (Dz.U. Nr 57, poz. 319 z późn. zm.). Google Scholar
Kodeks Napoleona z dnia 21 marca 1804 r. (K.N.1808.1.1.3). Google Scholar
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.). Google Scholar
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona protokołem nr 2 (Dz.U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284 z późn. zm.). Google Scholar
Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz.U. z 1977 r., Nr 38, poz. 167). Google Scholar
Patent cesarski z dnia 5 lipca 1853 r. o regulacji i wykupnie prawa poboru drzewa, paszy i produktów lasowych, tudzież niektórych praw służebności, nie mniej praw wspólnego posiadania i używania produktów (Dz. P. P. Austr. Nr 130). Google Scholar
Rozporządzenie z mocą ustawy Prezydent z dnia 1 lutego 1927 r. w sprawie zniesienie służebności w województwie kieleckiem, lubelskiem, łódzkiem, warszawskiem i w zachodniej części województwa białostockiego (Dz.U. Nr 10, poz. 74 z późn. zm.). Google Scholar
Ukaz carski z dnia 2 marca (19 lutego) 1864 r. o urządzeniu włościan (Dz. P. z 1964 r., nr 187, t. 62). Google Scholar
Ustawa wodna z dnia 19 września 1922 r. (t.j. Dz.U. z 1928 r., Nr 62, poz. 574 z późn. zm.). Google Scholar
Ustawa z dnia 7 maja 1920 r. o likwidacji serwitutów na terenie b. Królestwa Kongresowego (Dz.U. Nr 42, poz. 249 z późn. zm.). Google Scholar
Ustawa z dnia 10 stycznia 1922 r. w przedmiocie likwidacji serwitutów w województwach: wołyńskiem, poleskiem i nowogródzkiem, oraz w powiatach: białowieskim, białostockim, bielskim, grodzieńskim, sokolskim i wołkowyskim województwa białostockiego (Dz.U. Nr 10, poz. 65). Google Scholar
Ustawa z dnia 7 marca 1932 r. o rybołówstwie (Dz.U. Nr 35, poz. 357 z późn. zm.). Google Scholar
Ustawa z dnia 30 maja 1962 r. Prawo wodne (Dz.U. Nr 34, poz. 158 z późn. zm.). Google Scholar
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1061 z późn. zm.). Google Scholar
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 94 z późn. zm.). Google Scholar
Ustawa z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 883). Google Scholar
Ustawa z dnia 9 czerwca 2000 r. o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym oraz ustawy o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 53, poz. 638). Google Scholar
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 1121 z późn. zm.). Google Scholar
Orzecznictwo Google Scholar
Postanowienie TK z 7 maja 2008 r., sygn. akt SK 14/06, OTK-A 2008, Nr 4, poz. 66. Google Scholar
Wyrok SN z 5 maja 2005 r., sygn. akt III UK 242/04, OSNP 2006, Nr 3–4, poz. 54. Google Scholar
Wyrok TK z 21 marca 2005 r., sygn. akt SK 24/04, OTK-A 2005, Nr 3, poz. 25. Google Scholar
Wyrok TK z 28 lutego 2012 r., sygn. akt K 5/11, OTK-A 2012, Nr 2, poz. 16. Google Scholar
Uchwała SN (7) z 18 kwietnia 2007 r., sygn. akt III CZP 139/06, OSNC 2007, Nr 11, poz. 159. Google Scholar
Źródła internetowe Google Scholar
Horbaczewski R., Dzięki serwitutom i królewskim prawom niektórym chrustu nie zabraknie, https://www.prawo.pl/profil-autora/218180204,robert-horbaczewski,179,profil.html. Google Scholar
Kolasińska D., Darmowe drewno i łąki kośne tylko dla wybranych. Serwituty chłopskie nadal obowiązują!, https://www.topagrar.pl/articles/aktualnosci/darmowe-drewno-i-laki-kosne-tylko-dla-wybranych-serwituty-chlopskie-nadal-obowiazuja-2456295. Google Scholar
Ornatowski A., Serwituty – likwidacja serwitutów na ziemiach wschodnich, https://ornatowski.com/genealogia/serwituty-likwidacja-serwitutow-na-ziemiach-wschodnich/. Google Scholar
Ornatowski A., Serwituty – szczegółowe zasady likwidacji serwitutów w Królestwie Polskim w oparciu o ustawę, https://ornatowski.com/genealogia/serwituty-szczegolowe-zasady-likwidacji-serwitutow-w-krolestwie-polskim-w-oparciu-o-ustawe/. Google Scholar
Ornatowski A., Serwituty – ustawowa likwidacja serwitutów na terenie b. Królestwa Kongresowego, https://ornatowski.com/genealogia/serwituty-ustawowa-likwidacjaserwitutow-na-terenie-b-krolestwa-kongresowego/. Google Scholar
Sztandera M., To nie żart. W Wąchocku nie muszą się martwić o chrust na zimę, zadbał o to król, https://kielce.wyborcza.pl/kielce/7,47262,28777747,to-nie-zart-w-wachocku-nie-musza-sie-martwic-o-chrust-na-zime.html. Google Scholar
Żelazowski K., Carskie prawo wciąż działa: 230 mieszkańców Nadleśnictwa Biłgoraj otrzymuje nieodpłatnie drewno, https://forsal.pl/biznes/rolnictwo/artykuly/8521311,carskie-prawo-230-mieszkancow-nadlesnictwa-bilgoraj-darmowe-drewno.html. Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0009-0008-6769-0655
