Kognicja sądu opiekuńczego w istotnych sprawach dziecka dotyczących wyznania
Abstract
Niniejszy artykuł poświęcony jest problematyce kompetencji sądu opiekuńczego do rozstrzygnięcia w istotnej sprawie dziecka (art. 97 § 2 k.r.o.), w sytuacji w której zachodzi brak porozumienia rodziców odnośnie do szeroko rozumianego wychowania małoletniego według zasad określonej religii (bądź według modelu ateistycznego). Szereg przesłanek, w tym w szczególności specyficzny charakter tych spraw, wyrażający się zwłaszcza w ich osobistej naturze, a także przewidziana w Konstytucji RP neutralność światopoglądowa organów państwa oraz prawo rodziców do wychowania wedle potomstwa wedle własnych przekonań, pozwalają, jak się wydaje, przyjąć, że kognicja sądów państwowych jest w tego typu sprawach wyłączona. W opracowaniu autorka podejmuje próbę wyjaśnienia istniejącej prima facie sprzeczności między koncepcją niedopuszczalnością drogi sądowej w tychże sprawach a ich teoretycznie cywilnym charakterem (nakazującym sądowi podjęcie postępowania), formułując w tym zakresie wnioski de lege lata, konfrontuje tezę o braku co do zasady kognicji sądu w analizowanych sprawach z regułą dobra dziecka oraz przedstawia przykłady sytuacji, w których brak porozumienia rodziców uzasadniałby interwencję sądu opiekuńczego. Ponadto w artykule analizie poddana została kwestia rodzajów orzeczeń, jakie mogą zapaść zarówno wtedy, gdy motywowane względami religijnymi zachowania rodzica (rodziców) zagrażają dobru dziecka, jak wówczas gdy postępowanie rodziców nie niesie takiego zagrożenia.
Schlagworte:
istotna sprawa dziecka, wiara, sąd opiekuńczy, władza rodzicielskaLiteraturhinweise
Literatura Google Scholar
Banaszak B., Konstytucja RP. Komentarz, Warszawa 2009. Google Scholar
Baran K.W. (red.), Procesowe prawo pracy, seria: System Prawa Pracy, t. 6, Warszawa 2016. Google Scholar
Borecki P., Dylematy konstytucyjności prawnych zasad nauczania religii i etyki w szkole, „Państwo i Prawo” 2008, nr 7. Google Scholar
Dolecki H., Ingerencja sądu opiekuńczego w wykonywanie władzy rodzicielskiej, Toruń 1983. Google Scholar
Ereciński T. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 4: Postępowanie rozpoznawcze. Postępowanie zabezpieczające, Warszawa 2016. Google Scholar
Garlicki L., Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie konstytucyjnym: status wspólnot religijnych, [w:] Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie konstytucyjnym. XI Konferencja Europejskich Sądów Konstytucyjnych, Warszawa, 16–20 maja 1999 r., „Biuletyn TK” 1999, nr specjalny. Google Scholar
Garlicki L., Zubik L. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 2, Warszawa 2016. Google Scholar
Haak H., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Władza rodzicielska, Toruń 1995. Google Scholar
Haczkowska M. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, 2014, Lex. Google Scholar
Ignaczewski I. (red.), Władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem, Warszawa 2015. Google Scholar
Ignatowicz J., Nazar M., Prawo rodzinne, Warszawa 2016. Google Scholar
Jakubecki A. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany, t. 1: Art. 1–729, Warszawa 2017. Google Scholar
Jędrejek G., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, 2018, Lex. Google Scholar
Łukasiewicz J.M. (red.), Instytucje prawa rodzinnego, Warszawa 2014. Google Scholar
Manowska M. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2: Art. 506–1217, Warszawa 2011. Google Scholar
Marciniak A., Piasecki K. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2: Art. 367–729, Warszawa 2016. Google Scholar
Maroń G., Religijne wychowanie dziecka jako przedmiot rozstrzyganego sądownie sporu między rodzicami, „Studia z Prawa wyznaniowego” 2024, vol. 27. Google Scholar
Mozgawa M. (red.), Kodeks karny. Praktyczny komentarz, Warszawa 2007. Google Scholar
Sauk J., Granice obowiązków i praw rodziców wobec dzieci i społeczeństwa. Studium prawno-porównawcze, Toruń 1967. Google Scholar
Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, 2013, Lex. Google Scholar
Słyk J., Rozstrzyganie o istotnych sprawach dziecka w przypadku braku porozumienia rodziców (art. 97 § 2 k.r.o.), „Prawo w Działaniu” 2013, nr 14. Google Scholar
Smyczyński T., Integralność człowieka w świetle jego statusu rodzinnego, Ruch. Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1988, nr 2. Google Scholar
Smyczyński T., Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2016. Google Scholar
Smyczyński T. (red.), Prawo rodzinne i opiekuńcze, seria: System Prawa Prywatnego, t. 12, Warszawa 2011. Google Scholar
Sokołowski T., Władza rodzicielska nad dorastającym dzieckiem, Poznań 1987. Google Scholar
Stojanowska W., Rozstrzyganie przez sąd na podstawie art. 24 i 97 § 2 k.r.o. o istotnych sprawach rodziny w braku porozumienia między małżonkami lub rodzicami, „Nowe Prawo” 1985, nr 7–8. Google Scholar
Sylwestrzak A., Glosa do wyroku SN z dnia 25 sierpnia 2004 r., IV CK 609/03, „GSP – Przegląd Orzecznictwa” 2006, nr 1. Google Scholar
Winiarz J., Gajda J., Prawo rodzinne, Warszawa 2001. Google Scholar
Zieliński A., Prawo rodzinne i opiekuńcze w zarysie, Warszawa 2011. Google Scholar
Zieliński A., Sądownictwo opiekuńcze w sprawach małoletnich, Warszawa 1975. Google Scholar
Zieliński T.J., Regulacja stosunków między państwem a związkami wyznaniowymi w trybie art. 25 ust. 5 Konstytucji RP, „Państwo i Prawo” 2003, nr 7. Google Scholar
Akty prawne Google Scholar
Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r., Nr 78, poz. 483 ze zm.). Google Scholar
Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku dnia 20 listopada 1989 r. (Dz.U. z 1991 r., Nr 120, poz. 526 ze zm.). Google Scholar
Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych wystawiony do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz.U. z 1977 r., Nr 169, poz. 38). Google Scholar
Międzynarodowy pakt praw obywatelskich wystawiony do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz.U z 1977 r., Nr 167, poz. 38). Google Scholar
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 2809 ze zm.). Google Scholar
Ustawa z dnia 27 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1568 ze zm.). Google Scholar
Orzecznictwo Google Scholar
Orzeczenie TK z 7 czerwca 1994 r., sygn. akt K 17/93, OTK 1994, Nr 1, poz. 11. Google Scholar
Postanowienie SN z 14 października 1970 r., sygn. akt III CRN 181/70, OSNC 1971, Nr 6, poz. 107. Google Scholar
Postanowienie SN z 6 marca 1985 r., sygn. akt III CRN 19/85, Lex nr 8694. Google Scholar
Postanowienie SN z 9 lipca 1998 r., sygn. akt II CKN 887/97, Lex nr 1232450. Google Scholar
Postanowienie SN z 6 czerwca 2000 r., sygn. akt I CKN 786/98, OSNC 2001, Nr 1, poz. 6. Google Scholar
Postanowienie SN z 3 lutego 2012 r., sygn. akt I CZ 153/11. Google Scholar
Postanowienie SN z 24 listopada 2016 r., sygn. akt II CA 1/16, OSNC 2017, Nr 7–8, poz. 90. Google Scholar
Uchwała składu 7 sędziów SN z 12 czerwca 1992 r., sygn. akt III CZP 48/92, OSNCP 1992, Nr 10, poz. 179. Google Scholar
Uchwała SN z 10 listopada 1971 r., sygn. akt III CZP 69/71, OSNC 1972, Nr 3, poz. 49. Google Scholar
Uchwała SN z 7 sierpnia 1974 r., sygn. akt III CZP 46/74, OSNC 1975, Nr 12, poz. 160. Google Scholar
Uchwała SN z 30 maja 1985 r., sygn. akt III CZP 26/85, OSNC 1986, Nr 4, poz. 45. Google Scholar
Uchwała SN z 31 stycznia 1986 r., sygn. akt III CZP 69/85, OSNC 1987, Nr 1, poz. 3. Google Scholar
Uchwała SN z 26 lipca 1990 r., sygn. akt III CZP 36/90, OSNC 1991, Nr 2–3, poz. 24. Google Scholar
Uchwała SN z 23 maja 2012 r., sygn. akt III CZP 21/12, OSNC 2012, Nr 12, poz. 140. Google Scholar
Uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów SN z 26 sierpnia 1955 r., sygn. akt I CO 28/55, OSNCK 1956, Nr 1, poz. 6. Google Scholar
Wyrok ETPC z 13 grudnia 2001 r. w sprawie Église métropolitaine de Bessarabie i inni v. Mołdawia, nr skargi 45701/99. Google Scholar
Wyrok NSA w Warszawie z 26 lipca 2016 r., sygn. akt II FSK 447/16. Google Scholar
Wyrok NSA w Warszawie z 5 kwietnia 2017 r., sygn. akt II FSK 623/15. Google Scholar
Wyrok SA w Katowicach z 25 lutego 1998 r., sygn. akt I ACa 729/97. Google Scholar
Wyrok SN z 19 maja 1953 r., sygn. akt II C 286/53, OSNCK 1954, Nr 3, poz. 57. Google Scholar
Wyrok SN z 6 grudnia 2000 r., sygn. akt III CKN 727/00, Lex nr 53283. Google Scholar
Wyrok SN z 25 sierpnia 2004 r., sygn. akt IV CK 609/03, OSNC 2005, Nr 7–8, poz. 139. Google Scholar
Wyrok SR dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z 2 czerwca 2014 r., sygn. akt XIV K 341/13, Lex nr 2149519. Google Scholar
Wyrok TK z 16 lutego 1999 r., sygn. akt SK 11/98. Google Scholar
Wyrok TK z 2 grudnia 2004 r., sygn. akt U 10/07. Google Scholar
Wyrok TK z 11 maja 2007 r., sygn. akt K 2/07. Google Scholar
Wyrok TK z 14 grudnia 2009 r. sygn. akt K 55/07. Google Scholar
Wyrok TK z 10 grudnia 2014 r., sygn. akt K 52/13. Google Scholar
Wyrok TK z 7 października 2015 r., sygn. akt K 12/14. Google Scholar
Wyrok WSA w Kielcach z 23 listopada 2017 r., sygn. akt I SA/Ke 479/17. Google Scholar
Wyrok WSA w Olsztynie z 16 czerwca 2016 r., sygn. akt I SA/Ol 186/16. Google Scholar
Źródła internetowe Google Scholar
-latka skazana na katechezę. Psycholożka komentuje postanowienie, https://www.tokfm.pl/Tokfm/7-130517-24395627-9-latka-skazana-na-katecheze-psycholozka-komentuje-postanowienie.html. Google Scholar
Decydowanie o istotnych sprawach dziecka – spór o wyznanie religijne, https://www.rozwodowy.pl/decydowanie-o-istotnych-sprawach-dziecka-spor-o-wyznanie-religijne,577,p.html. Google Scholar
Spór rozwiedzionych rodziców o córkę. Sąd nakazał 9-latce chodzenie na religię, https://www.wprost.pl/kraj/10186367/spor-rozwiedzionych-rodzicow-o-corke-sad-nakazal-9-latce-chodzenie-na-religie.html. Google Scholar
