Czy mamy Senat na miarę naszych czasów? Oczekiwania wobec roli ustrojowej Senatu RP a realia jego funkcjonowania

Marcin Dziadkiewicz

Uniwersytet Warszawski
https://orcid.org/0009-0001-7720-6088

Bartosz Fiłoc

Uniwersytet Warszawski
https://orcid.org/0000-0003-3978-4239


Abstrakt

Senat jako druga izba parlamentu od stuleci stanowi istotny element polskiego ustroju. W wielu krajach europejskich dwuizbowy parlament jest przyjętym standardem prawnym istniejącym po dziś dzień. Także w Polsce, po blisko 40-letniej nieobecności spowodowanej zmianą ustroju, w 1989 r. Senat ponownie pojawił się w rzeczywistości ustrojowej. Temat istnienia i funkcji Senatu jest obecny w dyskursie publicznym od lat, budząc liczne spory. Celem niniejszej pracy jest odpowiedź na pytanie, jaką rolę pełni Senat oraz czy powinna ona być analogiczna do tej, jaką wyznaczono mu podczas transformacji ustrojowej. Autorzy przeanalizowali wypowiedzi polityków sprawujących różne funkcje w ciągu ostatnich 30 lat, a także przywołali przykłady z praktyki funkcjonowania Senatu. Dodatkowo zostały zaprezentowane wypowiedzi przedstawicieli doktryny oceniające funkcjonowanie izby wyższej oraz zasadność utrzymania dwuizbowości w polskim parlamencie. Powyższe pozwoliło na porównanie oczekiwań osób obecnych przy ponownym wprowadzeniu tego konstytucyjnego organu do systemu prawnego w latach 90. z rzeczywistą rolą odgrywaną przez Senat współcześnie. Autorzy przedstawili argumenty za i przeciw dotyczące celowości utrzymania drugiej izby parlamentu. We wnioskach stwierdzono, że zakres kompetencji oraz pozycja ustrojowa Senatu w dużej mierze są zmienne w czasie i są pochodną sytuacji politycznej. Senat może stanowić przeciwwagę dla pozostałych organów władzy, ale w praktyce nie jest kluczowym elementem systemu.


Słowa kluczowe:

Senat, Konstytucja RP, bikameralizm, likwidacja drugiej izby, model ustrojowy parlamentu


Literatura   Google Scholar

Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, wyd. czwarte, Warszawa 1998.   Google Scholar

Czarny P., Florczak-Wątor M., Naleziński B., Radziewicz P., Tuleja P., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. drugie, Warszawa 2023.   Google Scholar

Dudek A., Historia polityczna Polski 1989–2012, Kraków 2013.   Google Scholar

Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2023.   Google Scholar

Górecki D., Rada Społeczno-Gospodarcza przy Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1982–1985), „Acta Universitatis Lodziensis – Folia Iurdica” 1991, nr 45.   Google Scholar

Jaskiernia J., Wizja parlamentu w nowej konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1994.   Google Scholar

Jaworski C., Na dwudziestolecie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, „Palestra” 2017, nr 4.   Google Scholar

Kaczyński J., Wizja parlamentu w nowej konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1995.   Google Scholar

Kallas M., Lityński A., Historia ustroju i prawa Polski Ludowej, Warszawa 2003.   Google Scholar

Kruk-Jarosz M., Spór o Senat w III RP na tle sporu o dwuizbowość parlamentu, [w:] R. Piotrowski (red.), Rola dwuizbowości w ustroju demokratycznym, Warszawa 2023.   Google Scholar

Modzelewski B., Współczesny bikameralizm – czyli kształt i sens istnienia dwuizbowego modelu parlamentu, „Acta Erasmiana” 2019, t. XVIII.   Google Scholar

Suchocka H., Czy istnieje „europejski standard prawny” dotyczący struktury parlamentu (dwuizbowości) w świetle opinii Komisji Weneckiej, [w:] R. Piotrowski (red.), Rola dwuizbowości w ustroju demokratycznym, Warszawa 2023.   Google Scholar

Tusk D., Wizja parlamentu w nowej konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1995.   Google Scholar

Akty prawne   Google Scholar

Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 44, poz. 267 z późn. zm.).   Google Scholar

Ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r. (Dz.U. Nr 30, poz. 227).   Google Scholar

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.).   Google Scholar

Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 19, poz. 101).   Google Scholar

Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 26 marca 1982 r. w sprawie utworzenia Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (M.P. z 1982 r., Nr 10, poz. 66 z późn. zm.).   Google Scholar

Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zmianie uchwały w sprawie utworzenia Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (M.P. z 1983 r., Nr 17, poz. 95).   Google Scholar

Źródła internetowe   Google Scholar

Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Oceny działalności instytucji publicznych w marcu. Komunikat z badań, Warszawa 2023, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2023/K_039_23.PDF.   Google Scholar

Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Ocena działalności Parlamentu w latach 1989–1995. Komunikat z badań, Warszawa 1995, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/1995/K_092_95.PDF.   Google Scholar

European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission), The role of the second chamber in European States, Study No. 335/2005, Strasbourg, 1 March 2006, https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL(2006)011-bil.   Google Scholar

European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission), Report on second chambers in Europe, parliamentary complexity or democratic necessity?, Study No. 335/2005, Strasbourg, 11 August 2006, https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL(2006)059-e.   Google Scholar

Franas A., Senat to nie izba poobiedniej drzemki, https://www.tuwroclaw.com/wiadomosci,senat-to-nie-izba-poobiedniej-drzemki,wia5-3312-71983.html.   Google Scholar

Kancelaria Senatu, Liczbowe zestawienie inicjatyw ustawodawczych Senatu w latach 1989-2023, Warszawa 2023, https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/userfiles/_public/k8/statystyki/podstawowe_dane_11/08_inicjatywy_1-11.pdf.   Google Scholar

Kancelaria Senatu, Liczbowe zestawienie ustaw rozpatrzonych przez Senat w latach 1989-2023, Warszawa 2023, https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/userfiles/_public/k8/statystyki/podstawowe_dane_11/07_ustawy_i_poprawki_1-11.pdf.   Google Scholar

Prof. Stelmachowski o przywróceniu Senatu i jego roli w przyszłości, https://www.senat.gov.pl/lat-30-odrodzonego-senatu/rozmowa-z-marszalkiem-andrzejem-stelmachowskim/?fbclid=IwAR3xGYMdqTll2mhgTzDk_IAVDxwDiY-DiVi9uKBjyIW1i3KM1fa2z6iwbqs.   Google Scholar

Sejm oceniany przez Polaków znacznie lepiej niż poprzedni. Gdzie idą linie podziału?, https://businessinsider.com.pl/polityka/sondaz-cbos-tak-polacy-oceniaja-nowy-sejm-i-senat/w8q1ewe.   Google Scholar

SLD chce likwidacji Senatu, https://www.rp.pl/wydarzenia/art5445701-sld-chce-likwidacji-senatu.   Google Scholar

Szukała M., 10 lat temu zmarł prof. Andrzej Stelmachowski – pierwszy marszałek Senatu III RP, https://dzieje.pl/aktualnosci/10-lat-temu-zmarl-prof-andrzej-stelmachowski-pierwszy-marszalek-senatu-iii-rp.   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2024-04-29

Cited By /
Share

Dziadkiewicz, M., & Fiłoc, B. (2024). Czy mamy Senat na miarę naszych czasów? Oczekiwania wobec roli ustrojowej Senatu RP a realia jego funkcjonowania. Kortowski Przegląd Prawniczy, (1). https://doi.org/10.31648/kpp.9852

Marcin Dziadkiewicz 
Uniwersytet Warszawski
https://orcid.org/0009-0001-7720-6088
Bartosz Fiłoc 
Uniwersytet Warszawski
https://orcid.org/0000-0003-3978-4239