Intonacja zdań oznajmujących, rozkazujących i pytających w percepcji dorosłych użytkowniczek języka polskiego
Abstract
Artykuł dotyczy kategorialnej percepcji intonacji zdaniowej. W jego części teoretycznej przedstawiono dostępne w literaturze ustalenia dotyczące semantyki zmian wysokości głosu oraz intonacji zdaniowej, ze szczególnym uwzględnieniem języka polskiego. W części empirycznej zaprezentowano metodologię i wyniki badań własnych nad percepcją intonacji izolowanych wypowiedzeń oznajmujących, rozkazujących i pytań. Uzyskane wyniki pozwalają wnioskować, że najważniejszym czynnikiem umożliwiającym przyporządkowanie poszczególnych realizacji do określonych kategorii zdaniowych jest ogólny kierunek przebiegu wysokości głosu w końcowym odcinku wypowiedzi. Pozwolił on badanym na identyfikację pytań, które były rozpoznawane z największą poprawnością. Zdania oznajmujące i rozkazujące, charakteryzujące się końcową intonacją opadającą, cechowały się mniejszą poprawnością identyfikacji, choć te dwie kategorie różniły się innymi cechami: dokładnym przebiegiem zmian wysokości głosu w ostatnich sylabach, wartościami iloczasu tych sylab oraz rozkładem intensywności i w ich obrębie, średnimi wartościami częstotliwości podstawowej, intensywności i iloczasu całych wypowiedzeń oraz rozpiętościami ich konturów intonacyjnych. Skłania to do wniosku, że cechy te nie odegrały znaczącej roli w percepcji kategorialnej wykorzystanych w prezentowanych badaniach intonacji zdaniowych.
Schlagworte:
intonacja zdaniowa, kategorialna percepcja intonacji, prozodia mowyLiteraturhinweise
Bartmiński J. (1969): Fonetyka zdania wg Hansa-Waltera Wodarza. „Logopedia” 8/9, s. 166−173. Google Scholar
Beckman M.E., Jennifer J., Venditti J.J. (2010): Tone and Intonation. [W:] The handbook of phonetic sciences. 2nd ed. Red. W.J. Hardcastle, J. Laver, F.E. Gibbon. Singapore, s. 603−652.
Crossref
Google Scholar
Benni T. (1964): Fonetyka opisowa języka polskiego. Wyd. 3. Wrocław. Google Scholar
Boersma P., Weenink D. (2023): Praat: doing phonetics by computer [Computer program]. Version 6.3.10, , dostęp: 08.12.2023. Google Scholar
Bolinger D.L. (1978): Intonation across languages. [W:] Universals of human language. Vol. 2: Phonology. Red. J.P. Greenberg, C.A. Ferguson, E.A. Moravcsik. Stanford, s. 471−524. Google Scholar
Cruttenden A. (1981): Falls and rises: meanings and universals. „Journal of Linguistics” 17, s. 77−79.
Crossref
Google Scholar
Cruttenden A. (1997): Intonation. 2nd ed. Cambridge.
Crossref
Google Scholar
Demenko G. (1999): Analiza cech suprasegmentalnych języka polskiego na potrzeby technologii mowy. Poznań. Google Scholar
Dłuska M. (1976): Prozodia języka polskiego. Wyd. 2. Warszawa. Google Scholar
Dukiewicz L. (1978): Intonacja wypowiedzi polskich. Wrocław. Google Scholar
Dukiewicz L. (1995): Fonetyka. [W:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. T. 3: Fonetyka i fonologia. Red. H. Wróbel. Kraków, s. 7−103. Google Scholar
Durand P., Durand-Deska A., Gubrynowicz R., Marek B. (2002): Polish: prosodic aspects of “czy” questions. Referat wygłoszony na Speech Prosody 2002. Aix-en-Provence.
Crossref
Google Scholar
Fox A. (2000): Prosodic features and prosodic structure. The phonology of suprasegmentals. New York.
Crossref
Google Scholar
Francuzik K., Karpiński M., Kleśta J. (2002): A Preliminary study of the intonational phrase, nuclear melody and pauses in polish semi-spontaneous narration. Referat wygłoszony na Speech Prosody 2002. Aix-en-Provence.
Crossref
Google Scholar
Francuzik K., Karpiński M., Kleśta J., Szalkowska E. (2005): Nuclear melody in Polish semi-spontaneous and read speech: evidence from the Polish Intonational Database PoInt. „Studia Phonetica Posnaniensia” 7, s. 97−128. Google Scholar
Grabe E., Karpiński M. (2003): Universal and language-specific aspects of intonation in English and Polish. [W:] Oxford University Working Papers in Linguistics, Philology and Phonetics. Vol. 8. Red. E. Grabe, D.G.S. Wright. Oxford, s. 31−44. Google Scholar
Gussenhoven C. (2004): The phonology of tone and intonation. New York.
Crossref
Google Scholar
Gussenhoven C., Chen A. (2000): Universal and language-specific effects in the perception of question intonation. Referat wygłoszony na 6th International Conference on Spoken Language Processing (ICSLP). Beijing.
Crossref
Google Scholar
Halliday M.A.K. (1967): Intonation and grammar in British English. The Hague.
Crossref
Google Scholar
Hirschberg J. (2002): The pragmatics of intonational meaning. Referat wygłoszony na Speech Prosody 2002. Aix-en-Provence.
Crossref
Google Scholar
Jassem W. (1962): Akcent języka polskiego. Wrocław. Google Scholar
Jassem W. (1973): Podstawy fonetyki akustycznej. Warszawa. Google Scholar
Jassem W. (1999): English stress, accent and intonation revisited. „Speech and Language Technology” 3, s. 33−50. Google Scholar
Karpiński M. (2006): Struktura i intonacja polskiego dialogu zadaniowego. Poznań. Google Scholar
Karpiński M. (2011/12): Acoustic properties and functions of phrase-final rises in Polish task-oriented dialogues. [W:] Speech and Language Technology Special Issue: Festschrift for Prof. Wiktor Jassem. Vol. 14/15. Red. D. Gibbon, N. Campbell, D. Hirst. Poznań, s. 147−156. Google Scholar
Karpiński M., Jarmołowicz-Nowikow E., Klessa K. (2022): High-pitched prominences in the speeches of male Polish members of parliament. Referat wygłoszony na Speech Prosody 2022. Lisbona.
Crossref
Google Scholar
Karpiński M., Klessa K. (2015): Prozodia niepewności. [W:] Sens i brzmienie. Prace Językoznawcze Instytutu Filologii Polskiej UKSW. T. 7. Red. M. Danielewiczowa, J. Bilińska, K. Doboszyńska-Markiewicz, J. Zaucha. Warszawa, s. 49−63. Google Scholar
Karpiński M., Szalkowska-Kim E. (2012): On intonation of questions in Korean and Polish task-oriented dialogues Spontaneous speech analysis using perception modelling. „Speech and Language Technology” 14/15. Polish Phonetic Association, s. 137−147. Google Scholar
Kuczmarski T. (2021): Modeling of Polish intonation for statistical-parametric speech synthesis. Nieopublikowana rozprawa doktorska. Uniwersytet Adama Mickiewicza. Wydział Neofilologii. Poznań. Google Scholar
Ladd D.R. (2008): Intonational phonology. 2nd ed. Cambridge.
Crossref
Google Scholar
Laver J. (1995): Principles of phonetics. Cambridge.
Crossref
Google Scholar
Mackiewicz-Krassowska H. (1973): Intonation of English and Polish declarative sentences. „Papers and Studies in Contrastive Linguistics” 2, s. 137−144. Google Scholar
Marek B. (1973): Intonation of imperative sentences and requests in Polish ad English. „Papers and Studies in Contrastive Linguistics” 2, s. 161−179. Google Scholar
Mikoś M.J. (1976): Intonation of questions in Polish. „Journal of Phonetics” 4/3, s. 247−253.
Crossref
Google Scholar
Ohala J.J. (1996): The frequency code underlies the sound symbolic use of voice pitch. [W:] Sound symbolism. Red. L. Hinton, J. Nichols, O.J.J. Ohala. Cambridge, s. 325–347.
Crossref
Google Scholar
Ostaszewska D., Tambor J. (2000): Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego. Warszawa. Google Scholar
Ropa A. (1981): Intonacja języka polskiego. Z problematyki opisu i nauczania. Kraków. Google Scholar
Sawicka I. (1995): Fonologia. [W:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. T. 3: Fonetyka i fonologia. Red. H. Wróbel. Kraków, s. 105−195. Google Scholar
Skorek J., Skorek J. (2014): Intonacja języka polskiego w dyskursie lingwistycznym tekstu audialnego. Badania eksperymentalne. Zielona Góra. Google Scholar
Steffen-Batogowa M. (1996): Struktura przebiegu melodii polskiego języka ogólnego. Poznań. Google Scholar
Ultan R. (1978): Some general characteristics of interrogative systems. [W:] Universals of human language. Vol. 4: Syntax. Red. J.H. Greenberg, C.A. Ferguson, E.A. Moravcsik. Stanford, s. 211−248. Google Scholar
Wagner A. (2008): A comprehensive model of intonation for application in speech synthesis. Nieopublikowana rozprawa doktorska. Uniwersytet Adama Mickiewicza. Wydział Neofilologii. Poznań. Google Scholar
Wennerstrom A. (2001): The Music of Everyday Speech. Oxford.
Crossref
Google Scholar
Wierzchowska B. (1980): Fonetyka i fonologia języka polskiego. Wrocław. Google Scholar
Wodarz H.W. (1962): Zur Satzintonation des Polnischen. „Phonetica” 8, s. 128−146.
Crossref
Google Scholar
Wołoszyk A. (1973): Intonation of interrogative sentences in English and Polish. „Papers and Studies in Contrastive Linguistics” 2, s. 145−159. Google Scholar
Wysocka M. (2016): Prozodia mowy – problemy opisu. [W:] Logopedia artystyczna. Red. B. Kamińska, S. Milewski. Gdańsk, s. 213−231. Google Scholar
Żygis M., Pape D., Jesus L.M.T., Jaskuła M. (2014): Intended intonation of statements and polar questions in Polish in whispered, semi-whispered and normal speech modes. Referat wygłoszony na Speech Prosody 2014. Dublin.
Crossref
Google Scholar
Żygis M., Pape D., Koenig L.L., Jaskuła M., Jesus L.M.T. (2017): Intonation of statements and polar questions in whispered, semi-whispered and normal speech modes. „Journal of Phonetics” 63, s. 53−74.
Crossref
Google Scholar
