Koncept POLSKOŚĆ w dyskursie polonijnym (studium przypadku)
Abstrakt
Celem badania jest analiza konceptu polskość w dyskursie polonijnym. W pracy przedstawiono znaczenia słownikowe leksemu polskość, wyjaśniono terminy Polonia, diaspora, a następnie scharakteryzowano dyskurs polonijny. Podstawowe kryteria do wyodrębnienia tej odmiany dyskursu to tematyka (sytuacja i działalność polskiej diaspory) oraz nadawca i odbiorca (organizacje polonijne). Leksem polskość odnosi się do zespołu cech typowych dla Polski i Polaków, oznacza też polskie pochodzenie. Analizie poddano teksty dotyczące Polonii w Rosji. W świetle dyskursu polonijnego, jak ustalono, filarami polskości są: znajomość języka, edukacja w języku polskim, kultywowanie tradycji i obrzędów, wiara. Szczególne zasługi w wielowiekowym dziele podtrzymywania polskości na Wschodzie ma Kościół katolicki oraz duchowni. Dziś polskie pochodzenie dla młodego pokolenia może być szansą rozwoju i lepszych możliwości. Członkowie diaspory dostrzegają odradzanie się polskości w miejscach i u osób, które wcześniej utraciły tę więź z krajem przodków. Nazwy własne są symbolem wspólnoty polonijnej, podkreślają więź między członkami diaspory oraz więzy z krajem pochodzenia, jego językiem, wartościami i kulturą. W badaniu wykazano, że częstymi komponentami nazw organizacji i zespołów są onimy Polonia, Dom Polski, a także nazwy symboli państwowych (np. orzeł biały), ważnych miejsc z punktu widzenia historii Polski (np. Wawel).
Słowa kluczowe:
polskość, etnolingwistyka, dyskurs, polska diaspora w Rosji, język, wiara, migracjaBibliografia
Bartmiński J. (2016): O aktualnych zadaniach etnolingwistyki. „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 28, s. 7–29.
Crossref
Google Scholar
Białek E. (2025): Koncept POLSKOŚĆ w dyskursie dyplomatycznym. „LingVaria” 20, 1(39), s. 89–102.
Crossref
Google Scholar
Definicje, pojęcia dotyczące spraw polonijnych. Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, strona archiwalna, https://dziennikurzedowy.msz.gov.pl/pl/p/msz_pl/polityka_zagraniczna/polonia/definicje_pojecia/index.html, dostęp: 10.03.2025. Google Scholar
Dijk T.A. van (2001): Badania nad dyskursem. Przekład G. Grochowski. [W:] Dyskurs jako struktura i proces. Red. T.A. van Dijk. Red. nauk. wyd. pol. T. Dobrzyńska. Warszawa, s. 9–44. Google Scholar
Dobrzyńska T. (2002): Konotacje nazw w kontaktach międzykulturowych. „Stylistyka” 11, s. 493–503. Google Scholar
Gałkowski A. (2018): Definicja i zakres chrematonimii. „Folia Onomastica Croatica” 27, s. 1–14, https://hrcak.srce.hr/file/317410, dostęp: 10.11.2024.
Crossref
Google Scholar
Kołodziej W. (2005): Emigracja Polaków do USA i jej etapy. „Krakowskie Studia Małopolskie” 9, s. 181–205, https://czasopisma.marszalek.com.pl/images/pliki/ksm/09/ksm200513.pdf, dostęp: 10.11.2024.
Crossref
Google Scholar
Kuźmina D. (2020): Zasoby Polonijnej Biblioteki Cyfrowej: czasopisma polonijne w Rosji. „Rocznik Historii Prasy Polskiej”. T. XXIII, z. 3(59), s. 141–160.
Crossref
Google Scholar
Leończyk S. (2021): Mniejszość polska w Federacji Rosyjskiej: uwarunkowania, stan aktualny i perspektywy. „Prace Instytutu Europy Środkowej” 13. Lublin. Google Scholar
Lesińska M. (2018): Polska diaspora, Polonia, emigracja. Spory pojęciowe wokół skupisk polskich za granicą. „Polski Przegląd Migracyjny” 1/(3), s. 9–23. Google Scholar
Marchlewska M., Rogoza R., Rogoza M., Witke D., Furman A., Szczepańska D., Maciantowicz O., Molenda Z., Maison D. (2023): Czy i jak identyfikujemy się dziś z Polską? Raport segmentacyjny. Laboratorium Poznania Politycznego. Instytut Psychologii PAN, s. 48–49, https://psychpol.psych.pan.pl/images/Raporty/LaboratoriumPoznaniaPolitycznegoIPPAN_RaportSegmentacyjny_NdS.pdf, dostęp: 10.11.2024. Google Scholar
Niewiara A. (2009): Kształty polskiej tożsamości. Potoczny dyskurs narodowy w perspektywie etnolingwistycznej (XVI–XX w.). Katowice. Google Scholar
Organizacje polonijne, Rosja. „Serwis Rzeczypospolitej Polskiej”, https://www.gov.pl/web/polonia/organizacje-polonijne2, dostęp: 10.11.2024. Google Scholar
Patek A. (2001): Polska diaspora w Rosji do 1917 r.; Polska diaspora w Rosji Radzieckiej i ZSRR; Polska diaspora w Republice Rosji i Wspólnocie Niepodległych Państw. [W:] Polska diaspora. Red. A. Walaszek. Kraków, s. 275–325. Google Scholar
Patyna J. (2006): Wizja Syberii w pamiętnikach zesłańców 2 połowy XIX wieku. Struktura relacji – podstawowe cechy. „Annales Academiae Paedagogicae Cracaviensis. Folia 37. Studia Historicolitteraria” VI, s. 76–87, https://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/7424/AF037--06--Wizja-Syberii--Patyna.pdf?sequence=1&isAllowed=y, dostęp: 10.11.2024. Google Scholar
Rak M. (2015): Co to jest kulturem? „LingVaria” X, 2(20), s. 305–316.
Crossref
Google Scholar
Rutkowski M. (2019): Dyskursywne kreacje światów w nazwach własnych. [W:] Słowo – Historia, historie w słowach. Red. M. Karwatowska, R. Litwiński, A. Siwiec. Lublin, s. 179–190. Google Scholar
Rządowy program współpracy z Polonią i Polakami za granicą w latach 2015–2020. MSZ, https://www.gov.pl/web/dyplomacja/rzadowy-program-wspolprac-z-polonia-i-polakami-za-granica-w-latach-2015-2020, dostęp: 10.11.2024. Google Scholar
Senatorowie przeciwko użyciu pojęcia „diaspora”, zamiast terminu „Polonia”, 19.11.2014, aktualizacja: 14.07.2016. Dzieje.pl. Portal Historyczny, https://dzieje.pl/aktualnosci/senatorowie-przeciwko-uzyciu-pojecia-diaspora-zamiast-terminu-polonia, dostęp: 10.11.2024. Google Scholar
Stawicki R. (2019): 150 lat osadnictwa polskiego w Brazylii – zarys historyczny. Opracowania tematyczne OT–673. Kancelaria Senatu, kwiecień 2019. Warszawa, s. 3–15, https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/173/plik/ot-673.pdf, dostęp: 10.11.2024. Google Scholar
Sula D. (2013): Powrót ludności polskiej z byłego Imperium Rosyjskiego w latach 1918–1937. Warszawa. Google Scholar
Witosz B. (2009): Dyskurs i stylistyka. Katowice. Google Scholar
#WojenneDeportacje. Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, https://muzeum1939.pl/taxonomy/term/157, dostęp: 10.11.2024. Google Scholar
W służbie Rzeczypospolitej Polskiej, Polakom i Polonii na świecie. Pełnomocnik rządu do spraw Polonii i Polaków za granicą, grudzień 2019 r. – listopad 2023 r., 12.12.2023. „Serwis Rzeczpospolitej Polskiej”, https://www.gov.pl/web/polonia/w-sluzbie-rzeczypospolitej-polskiej-polakom-i-polonii-na-swiecie-grudzien-2019-r--grudzien-2023-r-misja-pelnomocnika-rzadu-ds-polonii-i-polakow-za-granica-dobiegla-konca, dostęp: 10.11.2024. Google Scholar
Wyszyński R., Leszczyński K. (2023): Atlas Polaków na świecie. Warszawa. Google Scholar
Żegota K. (2014): Diaspora polska w Obwodzie Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej. Toruń. Google Scholar
