Zielnik jako gatunek dawnego dyskursu naukowego we współczesnych odsłonach
Abstrakt
Artykuł dotyczy współczesnych realizacji zielnika, klasycznego gatunku dawnego dyskursu naukowego. Wykorzystano koncepcję wyraźnie obecną w polskiej genologii lingwistycznej odnoszącą się do trzech typów wzorca gatunkowego: 1) wzorca kanonicznego, 2) wzorca alternacyjnego, 3) wzorca adaptacyjnego. W obrębie każdego typu wzorca poddano obserwacji poszczególne aspekty wzorca: strukturalny, stylistyczny, pragmatyczny i poznawczy (semantyczny, kognitywny). Koncepcja różnych wzorców gatunkowych odniesiona do formy prototypowej (odnoszącej się do dawnego dyskursu naukowego) umożliwiła wskazanie rozmaitych przejawów długiego trwania zielnika w uniwersum komunikacyjnym.
Gatunek ten, w epokach minionych właściwy dla dyskursu naukowego w początkowym stadium jego funkcjonowania, znajduje dziś różne – czasami pokrewne, ale często zgoła inne – nieraz zaskakujące i bardzo kreatywne, aktualizacje. Pozwala to wysunąć tezę o wielokierunkowych i złożonych formach przeobrażeń dyskursów, ich przenikaniu się, wzajemnych nawiązaniach. Zaproponowane rozważania zdają się ponadto potwierdzać zasadność badań nad gatunkami wypowiedzi w kontekście przemian dyskursu.
Słowa kluczowe:
zielnik, dyskurs naukowy, gatunek wypowiedzi, genologia, dyskursologia historycznaBibliografia
Bachtin M. (1986): Problem gatunków mowy. [W:] tegoż: Estetyka twórczości słownej. Przekł. D. Ulicka. Warszawa. Google Scholar
Beylin M. (2015): Ferwor. Życie Aliny Szapocznikow. Warszawa. Google Scholar
Brzeziński T. (red.) (1995): Historia medycyny. Warszawa. Google Scholar
Czachur W. (2020): Lingwistyka dyskursu jako integrujący program badawczy. Wrocław. Google Scholar
Duszak A. (1998): Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa. Warszawa. Google Scholar
Eco U. (2009): Szaleństwo katalogowania. Przekł. T. Kwiecień. Poznań. Google Scholar
Foucault M. (2006): Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych. Przeł. T. Komendant. Gdańsk. Google Scholar
Foucault M. (2009): O archeologii nauk. Przeł. A. Bandura. [W:] Język, dyskurs, społeczeństwo. Zwrot lingwistyczny w filozofii społecznej. Red. L. Rasiński. Warszawa, s. 307–333. Google Scholar
Foucault M. (2010): Historia seksualności. Przeł. B. Banasiak, T. Komendant, K. Matuszewski. Wstęp T. Komendant. Gdańsk. Google Scholar
Grzmil-Tylutki H. (2007): Gatunek w świetle francuskiej teorii dyskursu. Kraków. Google Scholar
Iłowiecki M. (1981): Dzieje nauki polskiej. Warszawa. Google Scholar
Jakubowska A. (2007): Portret wielokrotny dzieła Aliny Szapocznikow. Poznań. Google Scholar
Klemensiewicz Z. (1965): Historia języka polskiego. T. 2. Warszawa. Google Scholar
Rejter A. (2018): Styl czy dyskurs naukowy? Perspektywa historyczna. „Forum Lingwistyczne” nr 5, s. 17–25. Google Scholar
Rejter A. (2019): Strukturalnotekstowe wyznaczniki dyskursu naukowego wieków dawnych. [W:] Reprezentacje świata w dyskursach (modele, obrazy, wizje). Red. B. Ciesek-Ślizowska, B. Duda, E. Ficek, K. Sujkowska-Sobisz. Katowice, s. 178–195. Google Scholar
Rejter A. (2020): Poradnikowy wymiar dyskursu naukowego wieków dawnych. [W:] „Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze 2019”: Dyskursy o przeszłości. Dyskursy w przeszłości. Red. M. Hawrysz, M. Jurewicz-Nowak, I. Kotlarska. Zielona Góra 2020, s. 81–90. Google Scholar
Rejter A.: Genologia lingwistyczna w badaniach nad dyskursem naukowym wieków dawnych [w druku]. Google Scholar
Starzec A. (1999): Współczesna polszczyzna popularnonaukowa. Opole. Google Scholar
Witosz B. (2005): Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki. Katowice. Google Scholar
Witosz B. (2009): Dyskurs i stylistyka. Katowice. Google Scholar
Witosz B. (2016): Kategoria dyskursu w polonistycznej edukacji akademickiej. [W:] Jak analizować dyskurs? Perspektywy dydaktyczne. Red. W. Czachur, A. Kulczyńska, Ł. Kumięga. Kraków, s. 19–39. Google Scholar
Wojtak M. (2004): Gatunki prasowe. Lublin. Google Scholar
Wojtak M. (2011): O relacjach dyskursu, stylu, gatunku i tekstu. „tekst i dyskurs – text und diskurs” nr 4, s. 69–78. Google Scholar
Wojtak M. (2019): Wprowadzenie do genologii. Lublin. Google Scholar
Budzbon D. (2009): „Zielnik” Aliny Szapocznikow – żyjący testament (wideozapis referatu),, dostęp: 07.10.2019. Google Scholar
Dyrcz H. (2013): Zielnik: biomorfizm, , dostęp: 07.10.2019. Google Scholar
, dostęp: 07.10.2019. Google Scholar
, dostęp: 07.10.2019. Google Scholar
, dostęp: 07.10.2019. Google Scholar
, dostęp: 07.10.2019. Google Scholar
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
