„Jaka jest twoja ortografia?” Szkic o pisowni polskiej do połowy XIX wieku
Renata Makarewicz
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w OlsztynieАннотация
Istota artykułu sprowadza się do zamkniętego w zaimkach „twoja” i „nasza” podejścia do
uzgodnionych reguł pisowni. Pierwszy z zaimków – „twoja” jest symbolem uzgodnienia
w obrębie jednej osoby – najczęściej samego twórcy publikowanych zasad pisowni. Drugi
zaimek – „nasza” sugeruje, że uzgodnień dokonało wielu i wielu powinno opublikowaną
pisownię stosować. Celem artykułu jest udowodnienie, że można mówić o „naszej”
ortografii języka polskiego dopiero po opublikowaniu w roku 1830 Rozpraw i wniosków
o ortografii polskiej. W formie szkicu opisano sytuację w zakresie pisania po polsku przed
opublikowaniem Rozpraw i wniosków, czyli zbioru artykułów teoretycznych stworzonych
przez ówczesne autorytety. Zwrócono uwagę na rolę, jaką dla utrwalenia się jednego
wzorca pisowni zarejestrowanych leksemów odegrał słownik zredagowany przez Samuela
Bogumiła Lindego. Przedstawiono też krótko sylwetki twórców poszczególnych tekstów
Rozpraw i wniosków oraz główne ustalenia zasad w zakresie pisowni dotychczas nieustalonej.
Całość opatrzono komentarzami autorskimi znajdującymi się w poszczególnych
partiach artykułu.
Ключевые слова:
ortografia polska, edukacja, świadomość pisowni, historia ortografii polskiejБиблиографические ссылки
Awramiuk E. (2021): Zapisać mowę. Wybrane zagadnienia graficznej reprezentacji tekstów polskich. Białystok. Google Scholar
Bajerowa I. (1986): Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja. T. I: Ortografia, fonologia z fonetyką, morfonologia. Katowice. Google Scholar
Bohomolec F. (1752): De Lingua Polonica colloquium a selectis Oratoriæ Facultatis Alumnis Institutum… Warszawa. Online: ,dostęp: 30.03.2022. Google Scholar
Brodziński K. (1844): Dzieła. T. VIII. Wilno. Online: , dostęp: 10.04.2022. Google Scholar
Bronk Z., Saloni Z. (2018): Kłopotliwy wyjątek – w/pod Zakopanem. „Język Polski” XCVIII/1, s. 18–34.
Crossref
Google Scholar
Brückner A. (1913): Dzieje języka polskiego. Lwów. Online: , dostęp: 20.03.2020. Google Scholar
Dąbrowska A. (2004): Język polski. Seria „A to Polska właśnie”. Wrocław. Google Scholar
Feliński A. (1816): Pisma własne i przekładania wierszem. T. 1. Warszawa. Online: , dostęp: 02.05.2022. Google Scholar
Maciejewska I., Zawilska K. (oprac.) (2016): „Gdybym Cię, moje Serce, za męża nie miała, żyć bym nie mogła”. Listy Magdaleny z Czapskich do Hieronima Floriana Radziwiłła z lat 1744–1759. Olsztyn. Google Scholar
Jodłowski S. (1979): Losy polskiej ortografii. Warszawa. Google Scholar
Klemensiewicz Z. (1969): Ze studiów nad językiem i stylem. Warszawa. Google Scholar
Klemensiewicz Z. (1985): Historia języka polskiego. Warszawa. Google Scholar
Kopczyński O. (1778): Gramatyka dla szkół narodowych. Online: , dostęp: 18.03.2022. Google Scholar
Króliński K. (1907a): Dyktaty polskie dla szkół ludowych oparte na zasadach pisowni, z dodaniem pytań i wskazówek metodycznych. Lwów. Google Scholar
Króliński K. (1907b): Pisownia polska ze słownikiem podług gramatyki prof. Kryńskiego i Komitetu Językowej Akademii Umiejętności tudzież Zjazdu Rejowskiego. Lwów. Google Scholar
Króliński K. (1907c): Gramatyka języka polskiego podług X wydania Gramatyki prof. Małeckiego z uwidocznieniem ważniejszych różnic Gramatyki Kryńskiego i uchwał Zjazdu Rejowskiego. Online: Google Scholar
/#info:metadata>, dostęp: 18.03.2022. Google Scholar
Kucała M. (1985): Jakuba Parkosza Traktat o ortografii polskiej. Warszawa. Online: , dostęp: 02.04.2022. Google Scholar
Linde S.B. (1807): Słownik języka polskiego. Online: , dostęp: 30.03.2022. Google Scholar
Łoś J. (1917): Pisownia polska w przeszłości i obecnie. Zagadnienia i wnioski. Kraków. Google Scholar
Makarewicz R. (2020): O „dobrem piśmie”, czyli dydaktyce pisowni w perspektywie historycznej. „Prace Językoznawcze” XXII/4, s. 85–101.
Crossref
Google Scholar
Malinowski M. (2011): Ortografia polska od II połowy XVIII wieku do współczesności. Kodyfikacja, reformy, recepcja. Katowice. Online: , dostęp: 15.03.2022. Google Scholar
Rozprawy i wnioski o ortografii polskiej przez Deputacyą od Królewskiego Towarzystwa warszawskiego Przyjaciół Nauk wyznaczoną, w Warszawie 1830. Online: , dostęp: 18.03.2022. Google Scholar
Szober S. (1959): Wybór pism. Warszawa. Google Scholar
Taszycki W. (1975): Najdawniejsze zabytki języka polskiego. Wrocław. Google Scholar
Tokarski J. (1978): Traktat o ortografii polskiej. Warszawa. Google Scholar
Walczak B. (1995): Zarys dziejów języka polskiego. Poznań. Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
