Samorząd terytorialny. Niezawodne i nieomylne zwierciadło demokracji
Alfred Lutrzykowski
Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławkuhttps://orcid.org/0000-0002-5766-9229
Abstract
In the light of the 35. anniversary of re-establishing self-government in Poland, it creates a great perspective to reflect on adequacy of political and legal principles that laid foundation on democratic transformation and following decades of its development. Self-government is a integral part of public authority system in the Republic of Poland and at the same time in author’s humble opinion a critical prerequisite to evaluate the level of democratization of political system. Each position is safeguarded in the Polish Constitution based on European’s political models and guarantees distribution of immanent part of public authority. Moreover self-government units have legal personality and deliver public services at their own responsibility. On the top of that, self-government is responsible for delivering services that are directly transfer by government.
Author argues that this model creates and strengthens the position of self-governing communities and allow them to participate in development policies in meaningful way on local and regional level. This is how self-governments have exemplified their own authority which is in line with unitary state constitutional principle.
In the last decade (until the autumn 2024) we experienced several dysfunctionalities and attempts to decrease the role of self-government in the political system. It was driven by the populistic and authoritarian approaches introduced by Law and Justice Party and Unified Right Coalition (so called Good Change). This situation has created a great opportunity for discussion how to improve the position of self-government and introduce the next step of reform public administration in Poland. In order to do that it is especially important to increase the effort both central and self-government and work hand-in-hand. This kind of cooperation benefits all and make political authority much more democratic.
Self-government is a reliable mirror that shed a light on mechanisms and principles of public live. Moreover, the functioning local and regional authorities assures us that they are the most effective actors to lead development processes of modern societies, thus self-government communities alike.
Keywords:
democracy public authority, decentralization, subsidiarity, self-government, public services, dysfunctionalitiesReferences
Astramowicz-Leyk, A. Żukowski, red. nauk. (2016). Samorząd terytorialny we współczesnej Europie. Teoria i praktyka funkcjonowania. Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Google Scholar
Dolnicki, B. (2016). Samorząd terytorialny. Wolters Kluwer. Google Scholar
Garlicki, L. (2023). Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu. Wolters Kluwer. Google Scholar
Gawłowski. R. (2019). Między współpracą a przetargiem i rywalizacją. Relacje rządowo-samorządowe w systemie administracji publicznej. Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR. Google Scholar
Gawłowski, R., Makowski, K., Nowosielski, M. (2023). Samorząd terytorialny w Polsce. Ustrój, organizacja, działanie. CeDeWu. Google Scholar
Izdebski, H. (2020). Samorząd terytorialny. Pionowy podział władzy. Wolters Kluwer. Google Scholar
Kołomycew, A. (2023). Instrumenty zaangażowania obywatelskiego. Założenia teoretyczne demokracji partycypacyjnej a praktyka ich stosowania. CeDeWu. Google Scholar
Kasiński, M., [w:] Red. nauk. M. Stahl (2021). Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie. Wolters Kluwer. Google Scholar
Modzelewski, W.T. (2016). Paradyplomacja regionów. Studium województw Polski wschodniej. Wydawca Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Google Scholar
Stahl, M., red. nauk. (2021). Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie. Wolters Kluwer. Google Scholar
Stelmach J., Brożek B. (2006). Metody prawnicze. Logika. Analiza. Argumentacja. Hermeneutyka. Wolters Kluwer Polska. Google Scholar
Trutkowski, C., Podgórska-Rykała, J., red. nauk. (2023). Potrzeba zmian w samorządzie terytorialnym. Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR. Google Scholar
Wiktorowska, A., [w:] Jagielski, J., Wierzbowski, M., red. nauk. (2022). Prawo administracyjne. Wolters Kluwer. Google Scholar
Zimmermann, J. (2022). Prawo administracyjne. Wolters Kluwer. Google Scholar
Źródła prawne Google Scholar
Ustawa Konstytucyjna z dnia 17 października 1992 o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym. Dz.U. 1992 nr 84 poz. 426 Google Scholar
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.( Dz.U. z 16 lipca 1997 r. Nr 78, poz. 483; sprost. Dz.U. z 2001 r. Nr 28, poz. 319; zm., z 2006 r. Nr 200, poz. 1471, z 2009 r., Nr 114, poz. 946) Google Scholar
Europejska Karta Samorządu Lokalnego z 15 października 1985 r. (Dz.U. 1994 Nr 124, poz. 607; sprostowanie: Dz.U. 2006 Nr 154, poz. 1107) Google Scholar
Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. 2024 poz. 609) Google Scholar
Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. 2024 poz. 107) Google Scholar
Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. 2024 poz. 566) Google Scholar
Ustawa z 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. 2018 poz. 1817) Google Scholar
Ustawa z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta. Dz.U. 2002 nr 113 poz. 984 Google Scholar
Ustawa z 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz.U. 2023 poz. 151). Google Scholar
Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy. T.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2408, z 2024 r. poz. 721. Google Scholar
Ustawa z 9 marca 2017 r. o związku metropolitalnym w województwie śląskim (Dz.U. 2022 poz. 2578) Google Scholar
Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych. Dz.U. 2018 poz. 130. Google Scholar
Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
https://orcid.org/0000-0002-5766-9229
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Czasopismo publikowane jest na licencji Open Access CC BY-NC-ND 3.0. (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/)
Redakcja wyraża zgodę na umieszczanie opublikowanych artykułów na stronach internetowych autorów, stronach internetowych jednostek naukowych i repozytoriów.