Stan słuchu fonemowego pięciolatków. Na przykładzie badań dzieci z olsztyńskich przedszkoli

Magdalena Osowicka-Kondratowicz

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0000-0002-0447-4954


Abstract

Artykuł stanowi raport z badań poziomu rozwoju słuchu fonemowego olsztyńskich przedszkolaków w relacji do średnich wyników grupy odniesienia (normy). Ocenie poddano 144 dzieci pięcioletnich. Do ewaluacji stanu słuchu fonemowego użyto „Karty Oceny Słuchu Fonemowego (KOSF)” (Gruba 2016). Pomiaru poziomu rozwoju funkcji fonologicznej, o której mowa, dokonano na tle oceny poziomu rozwoju artykulacji (z zastosowaniem „100-wyrazowego Testu Artykulacyjnego” (Krajna 2008)) oraz leksyki i gramatyki (z wykorzystaniem „Testu Rozwoju Językowego TRJ” (Smoczyńska i in. 2015)). Największe trudności u dzieci odnotowano w badaniu poziomu funkcjonowania słuchu fonemowego. Stosunkowo duża liczba dzieci otrzymała w zakresie wymienionej funkcji wynik poniżej przeciętnego dla swojego wieku, a mała powyżej. Kolejność najlepiej i najgorzej różnicowanych opozycji fonologicznych przez olsztyńskie dzieci pięcioletnie była odmienna od tej spozycjonowanej w użytym narzędziu na podstawie badań dzieci z grupy normalizacyjnej (Gruba 2012a: 81–85; 2016). Olsztyńskie dzieci miały największą trudność z kontrastem samogłoska ustna − samogłoska nosowa (proszki : prążki), który w badaniach normalizacyjnych Gruby (2012a) był jednym z najłatwiejszych dla dzieci. Poza tym niski poziom funkcjonowania słuchu fonemowego nie zawsze korespondował z niskim stanem rozwoju artykulacji.




Bancerz M. (2022): Rozwój mowy dziecka na przykładzie pięciolatków z wybranych olsztyńskich przedszkoli. Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr M. Osowickiej-Kondratowicz. Olsztyn.   Google Scholar

Biernacka M. (2014): Słuch fonematyczny, fonologiczny czy mowny? Rozważania terminologiczne. [W:] Bogactwo językowe i kulturowe Europy w oczach Polaków i cudzoziemców. Red. M. Gaze, K. Kubacka. Łódź, s. 31−37.
Crossref   Google Scholar

Bryndal M. (2015): Fonologiczna interpretacja procesów wymowy dziecięcej na tle współczesnych procesów fonologicznych. Gliwice.   Google Scholar

Ciżewska M. (2022): Poziom rozwoju mowy dzieci pięcioletnich z Przedszkola Miejskiego nr 36 w Olsztynie. Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr M. Osowickiej-Kondratowicz. Olsztyn.   Google Scholar

Domagała A., Mirecka U. (2001): Słuch fonemowy. Odkrywanie elementarnych jednostek systemu językowego. „Logopedia”. T. 29, s. 53−70.   Google Scholar

Domagała A., Mirecka U. (2002): Słuch fonemowy. W kierunku kompetencji fonologicznej. „Logopedia” nr 30, s. 7−26.   Google Scholar

Domagała A., Mirecka U. (2012): Słuch mowny. Klasyfikacja zjawiska. [W:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy. Red. S. Grabias, M. Kurkowski. Lublin, s. 129−164.   Google Scholar

Dukiewicz L. (1995): Fonetyka [W:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia. Red. H. Wróbel. Kraków, s. 9−103.   Google Scholar

Dumińska K. (2022): Z zagadnień akwizycji mowy. Na przykładzie dzieci pięcioletnich z wybranych olsztyńskich przedszkoli. Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr M. Osowickiej-Kondratowicz. Olsztyn.   Google Scholar

Dzikowska T. (2006): Rozwój kompetencji fonologicznej i fonetycznej a wady wymowy „Logopeda” 1(2), s. 31−45.   Google Scholar

Galińska-Grzelewska D. (2009): Percepcja fonemowa słów dzieci w wieku sześciu i siedmiu lat – osiągnięcia rozwojowe. Siedlce.   Google Scholar

Głowacka P. (2021): Stan rozwoju mowy dzieci w wieku przedszkolnym w badaniach ilościowych. Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr hab. J. Panasiuk, prof. UWM. Olsztyn.   Google Scholar

Gruba J. (2012a): Ocena słuchu fonemowego u dzieci w wieku przedszkolnym. Katowice.   Google Scholar

Gruba J. (2012b): Test do badania słuchu fonemowego. Gliwice.   Google Scholar

Gruba J. (2016): Karty Oceny Słuchu Fonemowego. Test do oceny słuchu fonemowego dzieci w wieku od 3;0 do 7;6 lat. Gliwice.   Google Scholar

Hartmann R.R., Stork F.C. (1976): Dictionary of Language and Linguistics. Halsted Press.   Google Scholar

Kania J. (1982): Słuch fonematyczny. [W:] tegoż: Szkice logopedyczne. Warszawa, s. 77−103.   Google Scholar

Kościelniak N. (2022): Stan rozwoju mowy pięciolatków z Przedszkola Miejskiego nr 32 w Olsztynie. Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr M. Osowickiej-Kondratowicz. Olsztyn.   Google Scholar

Krajna E. (2008): 100-wyrazowy test artykulacyjny. Gliwice.   Google Scholar

Krasowicz-Kupis G., Wiejak K., Bogdanowicz K.M. (2015): Bateria Testów Fonologicznych. BTF IBE. Podręcznik. Warszawa.   Google Scholar

Kreutzer J.S., DeLuca J., Caplan B. (red.) (2011): Encyclopedia of Clinical Neuropsychology. Springer.
Crossref   Google Scholar

Kruczyńska A., Kurkowski Z.M. (2015): Diagnoza i usprawnianie słuchu fonematycznego i fonetycznego. „Nowa Audiofonologia” 4(4), s. 58−66.
Crossref   Google Scholar

Kurkowski Z.M. (2000): Audiogenne uwarunkowania zaburzeń mowy. „Logopedia”. T. 28, s. 105−115.   Google Scholar

Kurkowski Z.M. (2002): Rola kontroli słuchowej w procesie artykulacji. „Logopedia” 31,   Google Scholar

s. 257−262.   Google Scholar

Kurkowski Z.M. (2013): Audiogenne uwarunkowania zaburzeń komunikacji językowej. Lublin.   Google Scholar

Lipińska A. (1987): O definicjach słuchu fonematycznego. Notatki z lektury. [W:] Materiały dydaktyczne dla logopedów. Red. J. Wójtowicz. Warszawa, s. 91−101.   Google Scholar

Lipowska M. (2001): Profil rozwoju kompetencji fonologicznej dzieci w wieku przedszkolnym. Kraków.   Google Scholar

Lorenc A. (2016): Wymowa normatywna polskich samogłosek nosowych i spółgłoski bocznej. Warszawa.   Google Scholar

Łobacz (1996): Świadomość fonologiczna dzieci. „Biuletyn PTJ”. T. LII, s. 165−180.   Google Scholar

Łobacz P. (1997): Nabywanie systemu fonologicznego a świadomość fonologiczna dzieci. [W:] Rozwój poznawczy i rozwój językowy dzieci z trudnościami w komunikacji werbalnej – diagnozowanie i postępowanie usprawniające. Red. H. Mierzejewska, M. Przybysz-Piwko. Warszawa, s. 26−40.   Google Scholar

Łobacz P. (2005): Prawidłowy rozwój mowy dziecka. [W:] Podstawy neurologopedii. Podręcznik akademicki. Red. T. Gałkowski, E. Szeląg i G. Jastrzębowska. Opole, s. 231−268.   Google Scholar

Majak J., Senderski A., Wiskirska-Woźnica B., Śliwińska-Kowalska M. (2023): Diagnostyka i postępowanie w zaburzeniach przetwarzania słuchowego u dzieci. „Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny” 12(2), s. 9−19.
Crossref   Google Scholar

Maurer A. (2007): Świadomość fonologiczna jako predyktor postępów w nauce czytania i pisania. „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Folia 41. Studia Psychologica II”. Kraków, s. 119−141.   Google Scholar

Milewski S. (1999): Lingwistyczne i dydaktyczne aspekty analizy fonemowej. Lublin 1999.   Google Scholar

Milewski S. (2011): Mowa dorosłych kierowana do niemowląt. Studium fonostatyczno-fonotaktyczne. Gdańsk.   Google Scholar

Osowicka-Kondratowicz M. (2016): Tendencje wymawianiowe współczesnej polszczyzny. [W:] Logopedia artystyczna. Red. B. Kamińska, S. Milewski. Gdańsk, s. 144−167.   Google Scholar

Osowicka-Kondratowicz M. (2023): Z problemów rozwoju mowy. Na przykładzie dzieci pięcioletnich z miasta Olsztyna. „Prace Językoznawcze” XXV/4, s. 53–64.
Crossref   Google Scholar

Osowicka-Kondratowicz M. (2024): Narzędzia do badania funkcji słuchowych w zakresie percepcji mowy. „Forum Logopedy” nr 62, s. 12−18.   Google Scholar

Ostaszewska D., Tambor J. (2012): Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego. Warszawa.   Google Scholar

Polewczyk I. (2013): Percepcja słuchowa − przedmiot badań i narzędzia diagnozy. [W:] Profilaktyka logopedyczna w praktyce edukacyjnej. T. 2. Red. K. Węsierska, N. Moćko. Katowice, s. 161−186.   Google Scholar

Prusakowska W. (2022): Diagnoza poziomu rozwoju językowego na przykładzie dzieci pięcioletnich z wybranych olsztyńskich przedszkoli. Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr M. Osowickiej-Kondratowicz. Olsztyn.   Google Scholar

Przetacznik-Gierowska M., Makiełło-Jarża G. (1985): Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego. Warszawa.   Google Scholar

Rocławski B. (2010): Słuch fonemowy i fonetyczny. Teoria i praktyka. Wyd. IV. Gdańsk.   Google Scholar

Sawicka I. (1995): Fonologia. [W:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia. Red. H. Wróbel. Kraków, s. 105−195.   Google Scholar

Smoczyńska M., Haman E., Czaplewska E., Maryniak E., Krajewski G., Banasik N., Kochańska M., Łuniewska M., Morstin M. (2015): Test Rozwoju Językowego TRJ. Warszawa.   Google Scholar

Sobańska J., Studzińska-Gregorczyk K. (2019): Słuch fonemowy uczniów I klasy integracyjnej rozpoczynających naukę czytania i pisania. „Nowa Audiofonologia” nr 8(3), s. 49–57.
Crossref   Google Scholar

Styczek I. (1982): Badanie i kształtowanie słuchu fonematycznego. Warszawa.   Google Scholar

Szczech A. (2022): Stan rozwoju mowy pięciolatków na przykładzie dzieci z wybranych olsztyńskich przedszkoli. Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr M. Osowickiej-Kondratowicz. Olsztyn.   Google Scholar

Szeląg E., Szymaszek A. (2006): Test do badania słuchu fonematycznego u dzieci i dorosłych. Gdańsk.   Google Scholar

Szpilman M., Morawski K., Lewandowska I., Jerzak K., Sosnowska-Wieczorek I. (2016): Ocena słuchu fonemowego u dzieci jedno- i dwujęzycznych w wieku przedszkolnym. „Otorynolaryngologia” 15(3), s. 2−8.   Google Scholar

Szpyra-Kozłowska J. (2002a): Inwentarze fonemów języka polskiego i ich konsekwencje. „Logopedia” nr 31, s. 7−26.   Google Scholar

Szpyra-Kozłowska J. (2002b): Wprowadzenie do współczesnej fonologii. Lublin.   Google Scholar

Tatarczuk S. (2022): Diagnoza rozwoju mowy. Na przykładzie dzieci pięcioletnich z Niepublicznego Przedszkola „Patryk” w Olsztynie. Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr M. Osowickiej-Kondratowicz. Olsztyn.   Google Scholar

Wolańska E. (2019): System grafematyczny współczesnej polszczyzny na tle innych systemów pisma. Warszawa.   Google Scholar


Veröffentlicht
2024-11-30

##plugins.themes.libcom.cytowania##

Osowicka-Kondratowicz, M. (2024). Stan słuchu fonemowego pięciolatków. Na przykładzie badań dzieci z olsztyńskich przedszkoli. Prace Językoznawcze, 26(4), 93–109. https://doi.org/10.31648/pj.10590

Magdalena Osowicka-Kondratowicz 
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0000-0002-0447-4954