Człony dyferencjalne w śląskich nazwach geograficznych z komponentem Berg / góra
Abstract
Przedmiotem artykułu są śląskie nazwy geograficzne z komponentem Berg / góra oraz tworzące je człony dyferencjalne. Materiał nazewniczy został opracowany na podstawie Słownika etymologicznego nazw geograficznych Śląska i zawiera nazwy pierwotnie niemieckie i polskie, a także nowe nazwy polskie zmienione przez Komisję Ustalania Nazw Miejscowych po II wojnie światowej. Celem prowadzonych badań jest porównanie sposobów kreacji nazw komponowanych w językach polskim i niemieckim. Metodologia językowego obrazu świata pozwala na podstawie tych nazw pokazać sposoby interpretacji i klasyfikacji rzeczywistości, hierarchię wartości i antropocentryczny punkt widzenia świata. Przenikające się na Śląsku nazwy polskie i niemieckie, choć różne z punktu widzenia słowotwórstwa, mają podobne człony odróżniające, mówiące o wielkości i kształcie obiektu, jego lokalizacji, charakterze topograficznym obiektu, występowaniu fauny i flory czy relacji między obiektem a człowiekiem, mogą być również odzwierciedleniem kultury materialnej lub duchowej. Śląsk jawi się jako kraina o bogatej symbolice oraz zróżnicowanym dziedzictwie językowym i kulturowym. Wnioski wskazują na spójność i podobieństwo onimicznych obrazów świata w obu językach.
Schlagworte:
nazwy geograficzne, Śląsk, onimiczny obraz świata, językowa interpretacja rzeczywistościLiteraturhinweise
Biolik M. (2001): Współczesne konotacje semantyczne oronimów motywowanych nazwami zwierząt na Warmii i Mazurach. [W:] Toponimia i oronimia. Red. A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch. Kraków, s. 333–340. Google Scholar
Choroś M. (2011): Nazwy złożone w toponimii śląskiej. Opole. Google Scholar
Gondecka T. (1976): Tendencja do uniwerbizacji w nazewnictwie geograficznym. „Onomastica Slavogermanica”. T. 10, s. 111–130. Google Scholar
Grimm J., Grimm W.: Deutsches Wörterbuch von Jacob Grimm und Wilhelm Grimm, http://www.woerterbuchnetz.de Google Scholar
, dostęp: 25.09.2024. Google Scholar
Grzegorczykowa R., Laskowski, R., Wróbel H. (red.) (1998): Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. Warszawa. Google Scholar
Handke K. (1976): Budowa morfologiczna i funkcje compositów polskich. Wrocław. Google Scholar
Jurczyńska-Kłosok A. (2010): Językowy obraz Karpat polskich zawarty w mikrotoponimii Gorców. „Onomastica” LIV, s. 121–138. Google Scholar
Jurczyńska-Kłosok A. (2020): Nazewnictwo Tatr Wysokich. Konceptualizacja przestrzeni górskiej. Kraków. Google Scholar
Klisiewicz E. (2002): Composita toponimiczne motywowane przez antroponimy w dawnym powiecie tarnopolskim. „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Folia 6. Studia Linguistica” 1, s. 123–127. Google Scholar
Komorowska E. (2000): Nazwy metaforyczne w mikrotoponimii tatrzańskiej. „Onomastica” XLV, s. 73–106. Google Scholar
Kołodziejczyk K., Szmytkie R. (2016): Zmiany nazw geograficznych na ziemi kłodzkiej po drugiej wojnie światowej. „Onomastica” LX, s. 361–410.
Crossref
Google Scholar
Kosecki K. (2014): Metafory i metonimie w oronimach tatrzańskich. [W:] Mikrotoponimia i makrotoponimia. Problematyka wstępna. Red. A. Gałkowski, R. Gliwa. Łódź, s. 207–218.
Crossref
Google Scholar
Kurek H. (2002): Językowy obraz Podkarpacia (na przykładzie mikrotoponimii Dukielszczyzny). [W:] Rozmaitości językowe ofiarowane prof. dr. hab. Januszowi Strutyńskiemu z okazji Jego jubileuszu. Red. M. Skarżyński, M. Szpiczakowska. Kraków, s. 139–164. Google Scholar
Lakoff G., Johnson M. (1988): Metafory w naszym życiu. Przekład T. Krzeszowski. Warszawa. Google Scholar
Lech-Kirstein D. (2019): Językowy obraz świata w polskich i niemieckich oronimach pochodzących od nazw roślin i zwierząt. [W:] Nazwy własne w języku, literaturze i kulturze. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Zofii Abramowicz. Red. A. Rygorowicz-Kuźma, K. Rutkowski. Białystok, s. 351–366. Google Scholar
Morciniec N. (2020): Wprowadzenie do językoznawstwa niemieckiego. Wrocław. Google Scholar
Rutkowski M. (2001): Typ przestrzeni społecznej a nazewnictwo (na przykładzie oronimii Tatr). [W:] Toponimia i oronimia. Red. A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch. Kraków, s. 323–332. Google Scholar
Smoczyński P. (1966): Sposoby przejmowania przez język polski compositów niemieckich. „Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego”. T. 6, s. 39–46. Google Scholar
Swoboda P. (2015): (Nie)autentyczność mikrotoponimów ustalonych po 1945 r. na Ziemiach Zachodnich. [W:] Mikrotoponimy i makrotoponimy w komunikacji i literaturze. Red. A. Gałkowski, R. Gliwa. Łódź, s. 41–54.
Crossref
Google Scholar
Taszycki W. (1960): Złożone nazwy miejscowe w języku polskim. „Slavia” XIX, s. 59–64. Google Scholar
Warchoł S. (red.) (2000): Słowiańskie composita onomastyczne (Toponimia. Varia). „Rozprawy Slawistyczne” 17, s. 41–54. Google Scholar
Wolnicz-Pawłowska E. (2021): Nazwy wzgórz i wzniesień w nowej warstwie nazewniczej województwa warmińsko-mazurskiego. „Prace Językoznawcze” XXIII/2, s. 79–90.
Crossref
Google Scholar
Zierhofferowa Z., Zierhoffer K. (2001): Apelatyw góra w oronimii oraz uwagi o polskich nazwach gór Europy i świata. [W:] Toponimia i oronimia. Red. A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch. Kraków, s. 313–322. Google Scholar
