Afrykatyzacja *t', *d' > *ć, *ȝ' na Pomorzu Zachodnim w świetle nazw miejscowych i terenowych

Jerzy Duma

Instytut Slawistyki PAN w Warszawie


Abstract

W artykule przeanalizowano zakresy procesu afrykatyzacji *t', *d' > *ć, *ȝ' na Pomorzu Zachodnim. Stwierdzono jego stopniowe zanikanie w kierunku zachodnim – większe dla dawnego palatalnego *d', mniejsze dla dawnego palatalnego *t'. W dawnych słowiańskich dialektach Pomorza Zachodniego, jak też w dawnych słowiańskich gwarach Meklemburgii, Wschodniego Holsztynu czy w gwarze Drzewian Połabskich takiej afrykatyzacji w większości zapisów nazw miejscowych i terenowych brak, tzn. *t' > t, *d' > d. Świadczyć to może o zaniku wymowy akomodacyjnej w tych dialektach. Brak wymowy akomodacyjnej przed samogłoskami rzędu przedniego typologicznie zbliża te gwary do gwar i języków: górnołużyckiego, czeskiego i słowackiego oraz języków południowosłowiańskich. Po części podobna jest też do stwardnienia spółgłosek przed *e, *ě, *i w języku ukraińskim.


Schlagworte:

dawne słowiańskie dialekty Pomorza Zachodniego, procesy akomodacji spółgłosek palatalnych, afrykatyzacja *t’, *d’, typologia języków słowiańskich


Białecki T., Chludziński A. (2018): Słowiańskie nazwy geograficzne w Niemczech. T. Ia.   Google Scholar

Szczecin–Pruszcz Gdański.   Google Scholar

Białecki T., Chludziński A. (2020): Słowiańskie nazwy geograficzne w Niemczech. T. Ib.   Google Scholar

Szczecin–Pruszcz Gdański.   Google Scholar

Boryś W. (2005): Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków.   Google Scholar

Duma J. (1979): Wokalizacja jerów słabych w rdzennej sylabie nagłosowej w południowo-   Google Scholar

-wschodniej Słowiańszczyźnie. Wrocław.   Google Scholar

Duma J. (1990a): Rozwój sonantów zgłoskotwórczych w gwarach południowo-wschodniej   Google Scholar

Słowiańszczyzny. Wrocław.   Google Scholar

Duma J. (1990b): Rozwój sekundarnego wokalizmu typu sъm, ogъn, v’atъr < *jesmь, *ognь,   Google Scholar

*větrъ we wschodniej grupie dialektów południowosłowiańskiech. Językowe studia bałkanistyczne   Google Scholar

II. Wrocław, s. 27–70.   Google Scholar

Duma J. (1991): The development of the vowels *ǫ, *ę in the south-eastern Slavic Dialects.   Google Scholar

Studies in the Phonetic Typology of the Slavic Languages. Warszawa, s. 63–112.   Google Scholar

Duma J. (1994): Przyczyny zmian grup spółgłoskowych sr-, zr-, str-, zdr- w świetle ich rozprzestrzenienia   Google Scholar

w gwarach bułgarskich i macedońskich. [W:] Analiza, synteza i rozpoznawanie   Google Scholar

sygnału mowy dla celów automatyki, lingwistyki i medycyny. Red. L. Richter. IPPT.   Google Scholar

Warszawa, s. 38–48.   Google Scholar

Duma J. (1996): Różnice i podobieństwa zachodzące między metatezą *tărt, *tălt itp. a zjawiskami sylabifikacji/desylabifikacji sonantów r, l. „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Studia Slavica” I, s. 111–118.   Google Scholar

Duma J. (2021): Afrykatyzacja palatalnego *ŕ w nazwach miejscowych i terenowych Pomorza Zachodniego. „Onomastica” LXV/1, s. 123–135.
Crossref   Google Scholar

Jeżowa M. (1962): Dawne słowiańskie dialekty Meklemburgii. Cz. I: Fonetyka. Warszawa.   Google Scholar

Lehr-Spławiński T. (1978): Język polski. Pochodzenie, powstanie rozwój. Warszawa.   Google Scholar

Leszczyński Z. (1978): Kierunki zmian w grupach spółgłoskowych typu Sr oraz rS w świetle geografii językowej. Wrocław.   Google Scholar

Lorentz F. (1912): Slovinzisches Wörterbuch. St. Petersburg.   Google Scholar

Peev K. (1987–1988): Kukuszkiotgowor. T. I, II. Skopje.   Google Scholar

Polański K. (red.) (1993): Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Wrocław.   Google Scholar

Popowska-Taborska H. (1980): Kaszubszczyzna. Warszawa.   Google Scholar

Rzetelska-Feleszko E. (2019): Etymologia słowiańskich nazw miejscowych i terenowych z obszaru wolińsko-kamińskiego. Materiały Zachodniopomorskie. Nowa Seria XV. Uwagi końcowe, s. 111–114.   Google Scholar

Sawicka I. (1974): Struktura grup spółgłoskowych w językach słowiańskich. Wrocław.   Google Scholar

Sawicka I. (1991): Problems of the phonetic typology of the Slavic languages. Studies in the   Google Scholar

Phonetic Typology of the Slavic Languages. Warszawa, s. 13–35.   Google Scholar

Schmitz A. (2010): Flurnamen slawischer und slawisch-deutscher Herkunft im östlischen   Google Scholar

Holstein. [W:] Studien zur Siedlungsgeschichte und Archäologie der Ostseegebiete 9. Hsrg. von F. Debus. Wachholtz Verlag. Neumünster, s. 15–81.   Google Scholar

Shevelov G.Y. (1964): A Prehistory of Slavic. Heidelberg.   Google Scholar

Shevelov G.Y. (1965): Weak Jers in Serbo-Croatian and South Slavic: developments in the word initial syllable. Zbornik za filologiju i lingvistiku VII.   Google Scholar

Stieber Z. (1965): Zarys dialektologii języków zachodnio-słowiańskich. Warszawa.   Google Scholar

Tiłkow D. (1977): Byłgarska fonetika. Sofia.   Google Scholar


Veröffentlicht
2022-03-31

##plugins.themes.libcom.cytowania##

Duma, J. . (2022). Afrykatyzacja *t’, *d’ > *ć, *ȝ’ na Pomorzu Zachodnim w świetle nazw miejscowych i terenowych. Prace Językoznawcze, 24(1), 5–21. https://doi.org/10.31648/pj.7593

Jerzy Duma 
Instytut Slawistyki PAN w Warszawie