Rosyjskie antroponimy mieszkańców dziewiętnastowiecznego Piotrkowa Trybunalskiego
Agnieszka Klimas
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowiehttps://orcid.org/0000-0003-2561-5565
Abstrakt
Wpływy rosyjskie w antroponimii mieszkańców dziewiętnastowiecznego Piotrkowa Trybunalskiego analizowano w trzech płaszczyznach, tj. 1) obraz społeczny ludności rosyjskiej w XIX wieku, wynikający z zapisów w księgach meldunkowych i metrykalnych Piotrkowa; 2) charakterystyka morfologiczna nazwisk należących do przedstawicieli społeczności rosyjskiej; 3) adaptacja fonetyczna, graficzna i morfologiczna antroponimów rosyjskich do polskiego systemu językowego. Taka analiza pozwoliła na wskazanie, iż najliczniejszą grupę osób pochodzenia rosyjskiego stanowili wojskowi oraz urzędnicy carscy. Nosili oni głównie nazwiska patronimiczne, utworzone od rosyjskich lub cerkiewnych podstaw imiennych. Omawiane antroponimy w różnym stopniu w dokumentach źródłowych ulegały polonizacji pod względem graficznym, fonetycznym, rzadziej morfologicznym. W sposób wariantywny zapisywano nazwy zawierające kontynuanty wschodniosłowiańskich s’, z’, c’ i š, ž, č oraz t’, d’, r’. Głoski te były realizowane graficznie z próbą oddania oryginalnej wymowy lub polonizowane i zapisywane zgodnie z polską normą językową.
Słowa kluczowe:
językoznawstwo, onomastyka, antroponimia, wpływy językoweBibliografia
Abramowicz Z. (1996): Wschodniosłowiańskie cechy językowe w nazewnictwie osobowym Podlasia. „Acta Polono-Ruthenica” I, 1996, s. 317–323. Google Scholar
Abramowicz Z. (1999): Wieloetniczny charakter antroponimii Mazur i Suwalszczyzny. [W:] Nazewnictwo na pograniczach etniczno-językowych. Pod red. Z. Abramowicz, L. Dacewicz, Białystok 1999, s. 9–16. Google Scholar
Abramowicz Z. (2014): Synkretyzm antroponimii Podlasia. „Poznańskie Spotkania Językoznawcze” 27, 2014, s. 17–32. Google Scholar
Dacewicz L. (1999a): Obce czy rodzime? W kwestii nazewnictwa na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim. [W:] Nazewnictwo na pograniczach etniczno-językowych. Pod red. Z. Abramowicz, L. Dacewicz, Białystok 1999, s. 88–93. Google Scholar
Dacewicz L. (1999b): Nazwy osobowe z sufiksem -uk // -czuk w historycznej antroponimii Białostocczyzny. [W:] Polszczyzna Północno-Wschodnia II. Pod red. B. Nowowiejskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku. Białystok 1999, s. 193–199. Google Scholar
Dacewicz L. (2001): Antroponimia Białegostoku w XVII–XVIII wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok. Google Scholar
Dacewicz L. (2006): Rola sufiksu -uk w kulturze nazewniczej Podlasia. [W:] Monuscula Linguistica in Honorem Alexandrae Cieślikowa Oblata. Pod red. K. Rymuta, K. Skowronek, B. Czopek-Kopciuch, M. Malec. Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk. Kraków 2006, s. 157–162. Google Scholar
Decyk-Zięba W. (2004): Nazewnictwo wschodniosłowiańskie w języku polskim XVI i początku XVII wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego. Warszawa. Google Scholar
Dobrowolska M. (2004): Działalność Piotrkowskiego Oddziału Rosyjskiego Towarzystwa Dobroczynności w Królestwie Polskim w latach 1868–1914, „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne” 6, 2004, s. 341–351. Google Scholar
Domin J. (2000): Słowotwórstwo hipokorystyków od imion własnych osobowych w języku polskim i rosyjskim. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Słupsku. Słupsk. Google Scholar
Gala S. (2014a): Produktywne typy antroponimiczne. [W:] Wybór pism dialektologicznych i onomastycznych. Pod red. I. Jaros. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź 2014, s. 399–414. Google Scholar
Gala S. (2014b) Rola antroponimicznego przyrostka -ski w kulturze nazewniczej. [W:] Wybór pism dialektologicznych i onomastycznych. Pod red. I. Jaros. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź 2014, s. 573–580. Google Scholar
Górny H. (2004): Nazwiska mieszkańców wybranych miejscowości dawnej ziemi sanockiej w świetle interferencji etniczno-językowej (XV–XIX w.). Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego. Rzeszów. Google Scholar
Hrynkiewicz-Adamskich B. (2012): Siedemnastowieczne imiennictwo osobowe północnej Rosji na tle lokalnej kultury. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Poznań. Google Scholar
Ignatowicz-Skowrońska J. (red.), (2005): Nazewnictwo na pograniczach. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Szczecin. Google Scholar
Janczak J. K. (1989): Ludność Piotrkowa w latach międzywojennych. [W]: Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego. Pod red. B. Baranowskiego. Wydawnictwo Łódzkie. Łódź 1989, s. 73–89. Google Scholar
Kosyl Cz. (2006): O specyfice imion osobowych mieszkańców byłego województwa białostockiego. [W:] Monuscula Linguistica in Honorem Alexandrae Cieślikowa Oblata. Pod red. K. Rymuta, K. Skowronek, B. Czopek-Kopciuch, M. Malec. Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk. Kraków 2006, s. 233–240. Google Scholar
Palinciuc-Dudek E. (2011): Nazwiska i imiona Polaków z Kiszyniowa i okolicy w XIX i XX wieku. Wydawnictwo LEXIS. Kraków. Google Scholar
Raszewska-Klimas A. (2015): Wariantywność dziewiętnastowiecznych nazwisk piotrkowian. „Onomastica” 59, 2015, s. 175–185. Google Scholar
Sajewicz M. (2013): Nazwiska patronimiczne z formantem -uk w powiecie hajnowskim na Białostocczyźnie na tle ogólnopolskim. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Lublin. Google Scholar
Skowronek K. (2001): Współczesne nazwisko polskie. Studium statystyczno-kognitywne, Wydawnictwo Naukowe DWN. Kraków. Google Scholar
Syguła J. (2009): Pozycja i rola kobiety w rodzinie na ziemiach polskich w XIX stuleciu, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 136, 2009, s. 57–76. Google Scholar
Szczepański J. (2015): Urzędnicy administracji państwowej Królestwa Polskiego w latach 1815-–1866 (na przykładzie guberni radomskiej). Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Kielce. Google Scholar
Walczak K. (2018): Kawa na Petersburskiej czyli spacer po XIX-wiecznym Piotrkowie. Dom Wydawniczy Księży Młyn. Łódź. Google Scholar
Wolnicz-Pawłowska E., Szulowska W. (1998): Antroponimia polska na Kresach Południowo-Wschodnich. Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy. Warszawa. Google Scholar
Wójtowicz M. (1996): O hagionimicznych elementach leksykalnych w antroponimii rosyjskiej. [W]: Antroponimia słowiańska. Pod red. E. Wolnicz-Pawłowskiej, J. Dumy. Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy. Warszawa 1996, s. 351–361. Google Scholar
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie
https://orcid.org/0000-0003-2561-5565
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.