Semantyka nocy w pieśniach religijnych
Monika Maziarz
Uniwersytet RzeszowskiAbstrakt
This article concentrates on the semantics of the lexeme night attested in the religious songs collected in Śpiewnik kościelny by Father Jan Siedlecki. The paper falls within the scope of research on artistic texts; however, it is special in the sense that religious songs include elements of imagery typical of general Polish. Conventionally, in the metaphorical sense,
the night denotes something evil and threatening to a man. This meaning is also confirmed in the material studied in our analysis. However, the textual connotations revealed in the songs were confronted not only with the language facts but also with the conceptualization
of the night in the Holy Bible. The meaning of the lexeme night, which is reconstructed
in this way, shows both a robust semantic motivation by general Polish and also influences on the cultural level. Thus the negative connotations of the night are made specific as “sin” and “suffering”, and there are also positive meaning components of this lexeme, for instance, “time of God’s action” or “time of prayer”. The textual connotations allow to enrich the semantic structure of the word, then, unveiling its conceptual ambivalence which is hardly discernible
in the conventional language use. The analysis also demonstrated that connotational components, both ones in actual use and ones potentially present in language, play a significant role in the overall semantic structure of a word.
Słowa kluczowe:
semantyka kognitywna, konotacja semantyczna, pieśń religijna, nocBibliografia
Siedlecki J. (2015): Śpiewnik kościelny. Kraków. Google Scholar
Baczyński K. K. (1996): Ten czas. [W:] tegoż: Poezje. Warszawa, s. 258. Google Scholar
Bartkowski B. (1985): O niektórych uwarunkowaniach i inspiracjach rozwoju religijnej pieśni polskiej. „Seminare. Poszukiwania naukowe”. T. 7, s. 221–232. Google Scholar
Bartmiński J., Tokarski R. (1993): Definicja semantyczna: czego i dla kogo? [W:] O definicjach i definiowaniu. Red. J. Bartmiński, R. Tokarski. Lublin, s. 47–61. Google Scholar
Breza E. (2012): Archaizmy leksykalne i semantyczne w polskich pieśniach religijnych. „Język – Szkoła – Religia”. T. 7, nr 1, s. 12–26. Google Scholar
Breza E. (2015): „Dziewica”, „Panna” i epitety synonimiczne Matki Bożej w pieśniach kościelnych. „Język – Szkoła – Religia”. T. 10, nr 1, s. 7–18. Google Scholar
Doroszewski W. (1963): Słownik języka polskiego. T. I. Warszawa. Google Scholar
Dubisz S. (red.) (2003): Uniwersalny słownik języka polskiego. T. I–III. Warszawa. Google Scholar
Krzyżanowski J. (red.) (1970): Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich. T. II. Warszawa. Google Scholar
Lakoff G., Johnson M. (1988): Metafory w naszym życiu. Tłum. T. Krzeszowski. Warszawa. Google Scholar
Lelonkiewicz G. (2003): Motyw nocy w poezji Leopolda Staffa. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” z. 6, s. 229–250. Google Scholar
Léon-Dufour X. (red.) (1985): Słownik teologii biblijnej. Tłum. K. Romaniuk. Poznań–Warszawa. Google Scholar
Linde S. B. (1855): Słownik języka polskiego. T. II. Lwów. Google Scholar
Makuchowska M. (2013): Styl religijny. [W:] Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej. Red. E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk. Kraków, s. 487–528. Google Scholar
Nietzsche F. (1990): Tako rzecze Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo. Tłum. W. Berent. Warszawa. Google Scholar
Ożóg K. (2016): Polskie pieśni religijne jako akty mowy. „Słowo. Studia językoznawcze” nr 7, s. 66–84. Google Scholar
Ożóg K. (2017): Opozycja światło – ciemność w języku i kulturze (wybrane zagadnienia). [W:] Zmysły. Aspekty językowo-kulturowe. Red. G. Filip, K. Ożóg, R. Słabczyński. Rzeszów, s. 17–33. Google Scholar
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (1989). Poznań–Warszawa. Google Scholar
Puzynina J. (1990): Opis i funkcje konotacji leksemów w tekście: bluszcz i powój w poezji Norwida. [W:] tejże: Słowo Norwida. Wrocław, s. 54–69. Google Scholar
Różyło A. (2004): Dzień, noc i inne pory doby – studium porównawcze polszczyzny ogólnej i poezji Haliny Poświatowskiej. Sandomierz. Google Scholar
Skorupka S. (1985): Słownik frazeologiczny języka polskiego. T. I. Warszawa. Google Scholar
Sojka A. (2007): Koncepcja człowieka na podstawie analizy polskich pieśni religijnych.„Paedagogia Christiana” nr 2, s. 25–39. Google Scholar
Stachura E. (1984): Wędrówką życie jest człowieka. [W:] tegoż: Wiersze, poematy, piosenki, przekłady. Warszawa, s. 262–263. Google Scholar
Szelburg-Zarembina E. (2017): Idzie niebo ciemną nocą. [W:] tejże: Idzie niebo ciemną nocą. Wrocław, s. 17. Google Scholar
Szymczak M. (red.) (1998): Słownik języka polskiego. T. I–III. Warszawa. Google Scholar
Tokarski R. (1995): Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie. Lublin. Google Scholar
Tokarski R. (2004): Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie. Wyd. II rozszerz. Lublin. Google Scholar
Tokarski R. (2008): Konotacja a problemy kategoryzacji. [W:] Język a Kultura. T. 20. Red. A. Dąbrowska. Wrocław, s. 143–161. Google Scholar
Tomaszewska W. (2013): Zmierzch i noc, czyli o czasoprzestrzennym „imaginarium” w prozie Włodzimierza Odojewskiego. „Świat i Słowo” nr 2, s. 147–160. Google Scholar
Waszakowa K. (2000): Podstawowe nazwy barw i ich prototypowe odniesienia. Metodologia opisu porównawczego. [W:] Studia z semantyki porównawczej. Nazwy barw. Nazwy wymiarów. Predykaty mentalne. Cz. 1. Red. nauk. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa. Warszawa, s. 17–28. Google Scholar
Wierzbicka A. (1990): The meaning of color terms: semantics, culture, and cognition. „Cognitive Linguistics”. 1–1, s. 99–150. Google Scholar
Woźniak Z. (2015): Kilka uwag o języku współczesnych pieśni i piosenek religijnych. „Colloquia Theologica Ottoniana” nr 1, s. 171–190. Google Scholar
Zawilska D. (1994): O wariancji językowej w tekstach modlitw i pieśni religijnych. „Łódzkie Studia Teologiczne” z. 3, s. 165–186. Google Scholar
Zdanowicz A. (red.) (1861): Słownik języka polskiego. Cz. 1. Wilno. Google Scholar
Zgółkowa H. (1988): Język zwierciadłem kultury, czyli nasza codzienna polszczyzna. Poznań. Google Scholar
Uniwersytet Rzeszowski
