Semantyka nocy w pieśniach religijnych

Monika Maziarz

Uniwersytet Rzeszowski


Abstract

This article concentrates on the semantics of the lexeme night attested in the religious songs collected in Śpiewnik kościelny by Father Jan Siedlecki. The paper falls within the scope of research on artistic texts; however, it is special in the sense that religious songs include elements of imagery typical of general Polish. Conventionally, in the metaphorical sense,
the night denotes something evil and threatening to a man. This meaning is also confirmed in the material studied in our analysis. However, the textual connotations revealed in the songs were confronted not only with the language facts but also with the conceptualization
of the night in the Holy Bible. The meaning of the lexeme night, which is reconstructed
in this way, shows both a robust semantic motivation by general Polish and also influences on the cultural level. Thus the negative connotations of the night are made specific as “sin” and “suffering”, and there are also positive meaning components of this lexeme, for instance, “time of God’s action” or “time of prayer”. The textual connotations allow to enrich the semantic structure of the word, then, unveiling its conceptual ambivalence which is hardly discernible
in the conventional language use. The analysis also demonstrated that connotational components, both ones in actual use and ones potentially present in language, play a significant role in the overall semantic structure of a word.


Keywords:

semantyka kognitywna, konotacja semantyczna, pieśń religijna, noc


Siedlecki J. (2015): Śpiewnik kościelny. Kraków.   Google Scholar

Baczyński K. K. (1996): Ten czas. [W:] tegoż: Poezje. Warszawa, s. 258.   Google Scholar

Bartkowski B. (1985): O niektórych uwarunkowaniach i inspiracjach rozwoju religijnej pieśni polskiej. „Seminare. Poszukiwania naukowe”. T. 7, s. 221–232.   Google Scholar

Bartmiński J., Tokarski R. (1993): Definicja semantyczna: czego i dla kogo? [W:] O definicjach i definiowaniu. Red. J. Bartmiński, R. Tokarski. Lublin, s. 47–61.   Google Scholar

Breza E. (2012): Archaizmy leksykalne i semantyczne w polskich pieśniach religijnych. „Język – Szkoła – Religia”. T. 7, nr 1, s. 12–26.   Google Scholar

Breza E. (2015): „Dziewica”, „Panna” i epitety synonimiczne Matki Bożej w pieśniach kościelnych. „Język – Szkoła – Religia”. T. 10, nr 1, s. 7–18.   Google Scholar

Doroszewski W. (1963): Słownik języka polskiego. T. I. Warszawa.   Google Scholar

Dubisz S. (red.) (2003): Uniwersalny słownik języka polskiego. T. I–III. Warszawa.   Google Scholar

Krzyżanowski J. (red.) (1970): Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich. T. II. Warszawa.   Google Scholar

Lakoff G., Johnson M. (1988): Metafory w naszym życiu. Tłum. T. Krzeszowski. Warszawa.   Google Scholar

Lelonkiewicz G. (2003): Motyw nocy w poezji Leopolda Staffa. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” z. 6, s. 229–250.   Google Scholar

Léon-Dufour X. (red.) (1985): Słownik teologii biblijnej. Tłum. K. Romaniuk. Poznań–Warszawa.   Google Scholar

Linde S. B. (1855): Słownik języka polskiego. T. II. Lwów.   Google Scholar

Makuchowska M. (2013): Styl religijny. [W:] Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej. Red. E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk. Kraków, s. 487–528.   Google Scholar

Nietzsche F. (1990): Tako rzecze Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo. Tłum. W. Berent. Warszawa.   Google Scholar

Ożóg K. (2016): Polskie pieśni religijne jako akty mowy. „Słowo. Studia językoznawcze” nr 7, s. 66–84.   Google Scholar

Ożóg K. (2017): Opozycja światło – ciemność w języku i kulturze (wybrane zagadnienia). [W:] Zmysły. Aspekty językowo-kulturowe. Red. G. Filip, K. Ożóg, R. Słabczyński. Rzeszów, s. 17–33.   Google Scholar

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (1989). Poznań–Warszawa.   Google Scholar

Puzynina J. (1990): Opis i funkcje konotacji leksemów w tekście: bluszcz i powój w poezji Norwida. [W:] tejże: Słowo Norwida. Wrocław, s. 54–69.   Google Scholar

Różyło A. (2004): Dzień, noc i inne pory doby – studium porównawcze polszczyzny ogólnej i poezji Haliny Poświatowskiej. Sandomierz.   Google Scholar

Skorupka S. (1985): Słownik frazeologiczny języka polskiego. T. I. Warszawa.   Google Scholar

Sojka A. (2007): Koncepcja człowieka na podstawie analizy polskich pieśni religijnych.„Paedagogia Christiana” nr 2, s. 25–39.   Google Scholar

Stachura E. (1984): Wędrówką życie jest człowieka. [W:] tegoż: Wiersze, poematy, piosenki, przekłady. Warszawa, s. 262–263.   Google Scholar

Szelburg-Zarembina E. (2017): Idzie niebo ciemną nocą. [W:] tejże: Idzie niebo ciemną nocą. Wrocław, s. 17.   Google Scholar

Szymczak M. (red.) (1998): Słownik języka polskiego. T. I–III. Warszawa.   Google Scholar

Tokarski R. (1995): Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie. Lublin.   Google Scholar

Tokarski R. (2004): Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie. Wyd. II rozszerz. Lublin.   Google Scholar

Tokarski R. (2008): Konotacja a problemy kategoryzacji. [W:] Język a Kultura. T. 20. Red. A. Dąbrowska. Wrocław, s. 143–161.   Google Scholar

Tomaszewska W. (2013): Zmierzch i noc, czyli o czasoprzestrzennym „imaginarium” w prozie Włodzimierza Odojewskiego. „Świat i Słowo” nr 2, s. 147–160.   Google Scholar

Waszakowa K. (2000): Podstawowe nazwy barw i ich prototypowe odniesienia. Metodologia opisu porównawczego. [W:] Studia z semantyki porównawczej. Nazwy barw. Nazwy wymiarów. Predykaty mentalne. Cz. 1. Red. nauk. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa. Warszawa, s. 17–28.   Google Scholar

Wierzbicka A. (1990): The meaning of color terms: semantics, culture, and cognition. „Cognitive Linguistics”. 1–1, s. 99–150.   Google Scholar

Woźniak Z. (2015): Kilka uwag o języku współczesnych pieśni i piosenek religijnych. „Colloquia Theologica Ottoniana” nr 1, s. 171–190.   Google Scholar

Zawilska D. (1994): O wariancji językowej w tekstach modlitw i pieśni religijnych. „Łódzkie Studia Teologiczne” z. 3, s. 165–186.   Google Scholar

Zdanowicz A. (red.) (1861): Słownik języka polskiego. Cz. 1. Wilno.   Google Scholar

Zgółkowa H. (1988): Język zwierciadłem kultury, czyli nasza codzienna polszczyzna. Poznań.   Google Scholar


Published
2019-09-12

Cited by

Maziarz, M. (2019). Semantyka nocy w pieśniach religijnych. Prace Językoznawcze, 20(4), 143–162. https://doi.org/10.31648/pj.4488

Monika Maziarz 
Uniwersytet Rzeszowski



License

Dostęp do wydania elektronicznego czasopisma jest otwarty (Open Access), zgodnie z licencją CC BY 4.0 (Uznanie autorstwa 4.0 międzynarodowe), szczegóły na temat licencji dostępne są pod tym adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/