W poszukiwaniu subtelności języka, czyli o możliwych sposobach badania finezji językowej

Renata Makarewicz

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0000-0001-8745-4125


Аннотация

Celem artykułu jest przedstawienie metody badania finezji językowej. Autorka odwołuje się do gramatyki funkcjonalnej Michaela Hallidaya, systemowo-funkcjonalnej analizy dyskursu (SFAD) Jamesa R. Martina i Davida Rose’a oraz do tradycyjnych badań stylistycznych. W tekście znajdują się autorskie zestawienia przejawów finezji językowej (terminologia z zakresu stylistyki) w różnych gatunkach literackich i publicystycznych. Autorka proponuje wykorzystanie techniki sędziów kompetentnych, by ustalić, jakie warunki muszą być spełnione, by można stwierdzić obecność w tekście finezji językowej. To technika rzadko współcześnie stosowana, bowiem częściej wykorzystywane są badania korpusowe i statystyczne. Zadanie wskazania powtarzalnych kryteriów użycia i odczytania finezji jako właściwości języka wymaga oceny sędziów kompetentnych. Dopiero tak pozyskane wyniki autorka artykułu proponuje uczynić podstawą właściwej metody badawczej, czyli systemowo-funkcjonalnej analizy dyskursu (SFAD).


Ключевые слова:

finezja językowa, stylistyka, gramatyka funkcjonalna, systemowo-funkcjonalna analiza dyskursu


Anusiewicz J. (1994): Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki. Wrocław.   Google Scholar

Awramiuk E. (2021): Zapisać mowę. Wybrane zagadnienia graficznej reprezentacji tekstów polskich. Białystok.   Google Scholar

Bobrowski I. (2005): Składniowy model polszczyzny. Kraków.   Google Scholar

Bourdieu P. i in. (2006): Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania. Przekład E. Neyman. Warszawa.   Google Scholar

Duszak W., Kowalski G. (red.) (2013): Systemowo-funkcjonalna analiza dyskursu. Kraków.   Google Scholar

Głażewska M. (2025): Finezja językowa – opis terminu i próba zdefiniowania. „Prace Językoznawcze” XXVII/2, s. 269–283.
Crossref   Google Scholar

Grabias S. (1997): Język w zachowaniach społecznych. Lublin.   Google Scholar

Grzegorczykowa R. (1996): Wykłady z polskiej składni. Warszawa.   Google Scholar

Halliday M.A.K. (1994): An Introduction of Functional Grammar. Wyd. 2. Londyn.   Google Scholar

Hymes D. (1972): On communicative competence. [W:] Sociolinguistics. Red. J.B. Pride, J. Holmes. Harmondsworth, s. 269–293.   Google Scholar

Kaczor M., Steciąg M. (red.) (2019): Estetyka językowa w komunikowaniu. „Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze”. Zielona Góra.   Google Scholar

Karolak S. (1972): Zagadnienia składni ogólnej. Warszawa.   Google Scholar

Kiklewicz A. (2012): Znaczenie w języku – znaczenie w umyśle. Olsztyn.   Google Scholar

Klemensiewicz Z. (1963): Zarys składni polskiej. Warszawa.   Google Scholar

Kurcz I. (2005): Psychologia języka i komunikacji. Warszawa.   Google Scholar

Kurkowska H., Skorupka S. (1974): Stylistyka polska. Zarys. Warszawa.   Google Scholar

Makarewicz R. (2017): Rozmowa w przestrzeni szkoły. Systemowo-funkcjonalna analiza poszerzonego dyskursu szkolnego. Olsztyn.   Google Scholar

Martin J.R. (1992): English Text: System and Structure. Philadelphia.
Crossref   Google Scholar

Martin J.R. (2013): Język, rejestr, gatunek. [W:] Systemowo-funkcjonalna analiza dyskursu. Red. A. Duszak, G. Kowalski. Kraków, s. 1–21.   Google Scholar

Martin J.R., Rose D. (2013): Wartościowanie w dyskursie i negocjowanie postaw. [W:] Systemowo-funkcjonalna analiza dyskursu. Red. A. Duszak, G. Kowalski. Kraków, s. 23–79.   Google Scholar

Matuchniak-Krasuska A. (2015): Koncepcja habitusu u Pierre’a Bourdieu. „Hybris” nr 31, s. 77–111.
Crossref   Google Scholar

Saloni Z., Świdziński M. (1998): Składnia współczesnego języka polskiego. Warszawa.   Google Scholar

Sharifian F. (2016): Lingwistyka kulturowa. „Etnolingwistyka” 28. Lublin.
Crossref   Google Scholar

Stalmaszczyk P. (2021): Szkice z metodologii językoznawstwa i filozofii języka. Łódź.
Crossref   Google Scholar

van Dijk T.A. (2001): Dyskurs jako struktura i proces. Przekład G. Grochowski. Warszawa.   Google Scholar

Vater H. (2009): Wstęp do lingwistyki tekstu. Struktura i rozumienie tekstów. Przekład E. Błachut, A. Gołębiewski. Wrocław.   Google Scholar

Wilkoń A. (2002): Spójność i struktura tekstu. Kraków.   Google Scholar

Wojtak M. (2019): Wprowadzenie do genologii. Lublin.   Google Scholar


Опубликован
2025-12-11

##plugins.themes.libcom.cytowania##

Makarewicz, R. (2025). W poszukiwaniu subtelności języka, czyli o możliwych sposobach badania finezji językowej. Prace Językoznawcze, 27(4), 37–50. https://doi.org/10.31648/pj.11838

Renata Makarewicz 
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0000-0001-8745-4125