Polskie zapożyczenia leksykalne w ukraińskiej gwarze nadsańskiej (na przykładzie kilku wsi z regionu mościskiego)

Anna Kostecka-Sadowa

Polska Akademia Nauk w Krakowie


Аннотация

The influence of the Polish language on the Ukrainian local dialect results from the long-lasting contact between the two languages and from the bilingualism of those who speak them. On the basis of the presented examples one may draw the conclusion that the complicated cultural and linguistic situation of the inhabitants of southern borderland, especially those belonging to the middle-aged and the young generation, results in the fact that it is difficult for them to specify their identity and to distinguish which language item is actually Ukrainian and which is a borrowing.  The analysis of their Ukrainian dialect shows that its condition results from the development of both the external processes and the internal processes which include a diffusion of Polish influences. Sometimes it is difficult to distinguish foreign influences from preserved archaisms or from the language’s own change and development.


Ключевые слова:

gwara ukraińska, zapożyczenia leksykalne, kontakty polsko-ukraińskie, świadomość językowa, zróżnicowanie pokoleniowe


Brückner A. (1989): Słownik etymologiczny języka polskiego, wyd. V. Warszawa.   Google Scholar

Czyżewszki F., Sajewicz M. (1992): Polsko-ukraińskie paralele leksykalne w gwarach b. powiatu włodawskiego, [w:] Między Wschodem a Zachodem, Część IV. Zjawiska językowe na pograniczu polsko-ruskim, pod red. J. Bartmińskiego, M. Łesiowa. Lublin, s. 121–132.   Google Scholar

Czyżewszki F., Warchoł S. (1998): Polskie i ukraińskie teksty gwarowe ze wschodniej Lubelszczyzny. Lublin.   Google Scholar

Dejna K. (1948): Elementy polskie w gwarach zachodnio-małoruskich, „Język Polski” XXVIII, z. 3. Kraków.   Google Scholar

Janiak B. (1995): Polsko-ukraińskie związki językowe na przykładzie gwary Niemirowa nad Bugiem. Fonetyka, fonologia, słownictwo. Łódź.   Google Scholar

Karaś M. (1958): Z problematyki gwar mieszanych i przejściowych, „Język Polski” XXXVIII, z. 4. Kraków, s. 286–296.   Google Scholar

Karaś M. (red.) (1975): Studia nad dawną dialektologią polską i ruską (Z materiałów b. Katedry Języków Ruskich UJ), „Zeszyty Naukowe UJ CCCLXXVI, Prace Językoznawcze” z. 44. Kraków-Warszawa.   Google Scholar

Kość J. (2000): Archaizmy a interferencje w strefie polsko-ukraińskich kontaktów językowych, „Slavia Orientalis” 49, z. 3, s. 451–462.   Google Scholar

Kuraszkiewicz W. (1965): Uwagi o gwarze ukraińskiej we wsi Biszcza pod Biłgorajem, [w:] Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej, t. V, s. 219–222.   Google Scholar

Kuraszkiewicz W. (1985): Ruthenica. Studia z historycznej i współczesnej dialektologii wschodniosłowiańskiej. Warszawa.   Google Scholar

Lehr-Spławiński T. (1938): Szkice z dziejów rozwoju i kultury języka polskiego. Lwów-Warszawa.   Google Scholar

Łesiów M. (1973): Gwary ukraińskie na terenie Polski Ludowej, „Slavia Orientalis”, XXII 1, Warszawa.   Google Scholar

Łesiów M. (1978): Polsko-ukraińskie oboczności leksykalne w gwarach pogranicza, [w:] Z polskich studiów slawistycznych, seria Językoznawstwo. Warszawa, s. 279–286.   Google Scholar

Rąkowski G. (2007): Przewodnik po Ukrainie Zachodniej Część III Ziemia Lwowska. Pruszków.   Google Scholar

Rieger J. (2002): Ze słownika gwar nadsańskich (na podstawie zapisów Stefana Hrabca), [w:] Studia nad słownictwem gwar ukraińskich w Polsce: Łemkowszczyzna i gwary nadsańskie, pod kier. J. Riegera. Warszawa, s. 11–16.   Google Scholar

Rieger J. (2012): Gwary nadsańskie w nowym świetle, „Slavia Orientalis”, LXI 2, s. 231-256.   Google Scholar

Sajewicz M. (1993): O ustalaniu przynależności językowej gwar peryferyjnych (na przykładzie gwar poleskich), [w:] Gwary mieszane i przejściowe na terenach słowiańskich, pod red. S. Warchoła. Lublin, s. 255–261.   Google Scholar

Sierociuk J. (2003): Założenia metodologiczne badan języka wsi, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. XI, pod red. Z. Krążyńskiej i Z. Zagórskiego. Poznań, s. 131–136.   Google Scholar

Stieber Z. (1938): Sposoby powstawania słowiańskich gwar przejściowych. Kraków.   Google Scholar

Warchoł S. (1992): Specyfika gwar mieszanych i przejściowych na terenach etnicznie zróżnicowanych, Lublin.   Google Scholar

Warchoł S. (2002): Dublety leksykalne w polskiej wyspowej gwarze wsi Łabunie na polsko-ukraińskim pograniczu językowym, [w:] B. Dunaj, J. Okoniowa (red.), Studia dialektologiczne 2. Kraków, s. 167–178.   Google Scholar

Ziłyński I. (1932): Opis fonetyczny języka ukraińskiego. Kraków.   Google Scholar

Аркушин Г. (2000): Словник західнополіських говірок, t. 1, 2. Луцьк.   Google Scholar

Верхратський І. (1900): Про говір долівський, „Записки Наукового Товариства ім. Шевченка у Львові”, т. XXXV, ст. 1–128.   Google Scholar

Грінченко Б.Д. (1907–1909): Словарь української мови. T. I–IV. Київ.   Google Scholar

Жилко Ф.Т. (1955): Нариси з діалектології української мови. Київ.   Google Scholar

Лесів М. (1997): Українські говірки у Польщі. Варшава.   Google Scholar

Онишкевич М. (1995): Атлас давніх говорів Надсяння та суміжних земель (АГН), [w:] Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim pod red. M. Kondratiuka. Białystok, s. 41–51.   Google Scholar

Пшепюрська М. (1938): Надсянський говір, „Праці Українського Наукового Інституту, T. XLIV: Серія філологічна”, Кн. 7. Warszawa. [przedruk w: Пшепюрська-Овчаренко М., 2007, Мова українців Надсяння, Перемишль, s. 87–212].   Google Scholar

Хомчак Л. (2007): Лексика родиннної обрядовості Надсяння у лексикографічних джерелах, „Україна-Польща: історична спадщина і суспільна свідомість”, вип 2. Депортації 1944–1951, М. Литвин (ред.), s. 249–253. Львів.   Google Scholar

Хомчак Л. (2008): З історії дослідження надсянських говірок, „Діалектологічні студії 7. Традиції і модерн”. П. Гриценко, Н. Хобзей (ред.), s. 171–182. Львів.   Google Scholar

Хомчак Л. (2009a): Матеріали до етнолінгвістичного словника родиннної обрядовості Надсяння: родильний обряд, „Діалектологічні студії 8. Говори південно-західного нарічччя”, П. Гриценко, Н. Хобзей (ред.), s. 199–237. Львів.   Google Scholar

Хомчак Л. (2009b): Назви учасників родильного обряду на Надсянні, „Діалектологічні студії 8. Говори південно-західного нарічччя”, П. Гриценко, Н. Хобзей (ред.), s. 36–55. Львів.   Google Scholar

Хомчак Л. (2010): Полонізми в лексиці родиннної обрядовості надсянських говірок, „Діалектологічні студії 9. Запозичення та інтерференція”, П. Гриценко, Н. Хобзей (ред.), s. 159–176. Львів.   Google Scholar

Хомчак Л., Глушко М. (2017): Надсяння: традиційна культура і побут. Львів.   Google Scholar

Шило Г. (1957): Південно-західні українські говори УРСР на північ від Дністра. Львів.   Google Scholar

Шило Г. (2008): Нaддністрянський реґіональний словник. Львів.   Google Scholar

www.polacynawschodzie.pl/index.php?page=miejsca&id=2084&lang=pl   Google Scholar

https://pl.wikipedia.org/wiki/Mościska   Google Scholar


Опубликован
2019-04-12

##plugins.themes.libcom.cytowania##

Kostecka-Sadowa, A. (2019). Polskie zapożyczenia leksykalne w ukraińskiej gwarze nadsańskiej (na przykładzie kilku wsi z regionu mościskiego). Prace Językoznawcze, 21(1), 65–76. https://doi.org/10.31648/pj.3701

Anna Kostecka-Sadowa 
Polska Akademia Nauk w Krakowie