Axiological Centre and Aesthetic Periphery in Henryk Bereza’s Literary Criticism

Tomasz Pawłowski

doi:10.31648/pl.9623

Published: 2024-10-181

No. 12 (2024)

Axiological Centre and Aesthetic Periphery in Henryk Bereza’s Literary Criticism

Tomasz Pawłowski

Prace Literaturoznawcze

Section: Interpretations

https://doi.org/10.31648/pl.9623

Abstract

The text examines various insights found in the reception of Henryk Bereza’s criticism. Among other things, his commentators emphasised the coherent and essentially invariable system of values on which his appraisals were founded. The article sets out to identify and elaborate on those hypotheses. The author attempts to determine which value was central to Bereza’s criticism and, based on the analysis of sample reviews and sketches, demonstrate how the aforementioned central value informed specific peripheral values and how it bore on Bereza’s critical verdicts. As it turns out, the fundamental value that the critic sought in prose was the subjective and unique truth of the subject, i.e. the artistic record of the writer’s existential experience. The assessment criteria that enabled Bereza to ascertain whether the truth of the subject had been captured in a given work were formulated a posteriori, as the critic intuitively verified the formal means chosen by authors for consistency with their goals.

Keywords:

Henryk Bereza, literary axiology, literary criticism, “Twórczość” magazine

Download files

PDF

Citation rules

Pawłowski, T. (2024). Axiological Centre and Aesthetic Periphery in Henryk Bereza’s Literary Criticism. Prace Literaturoznawcze, (12), 217–236. https://doi.org/10.31648/pl.9623

Cited by / Share

References

Sources
Google Scholar

Bereza Henryk (1958), Uwięziony w polskości, „Nowe Książki”, nr 5: 272–274.
Google Scholar

Bereza Henryk (1971), Prozaiczne początki, Czytelnik, Warszawa.
Google Scholar

Bereza Henryk (1978), Związki naturalne. Szkice literackie, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Google Scholar

Bereza Henryk (1979), Proza z importu. Szkice literackie, Czytelnik, Warszawa.
Google Scholar

Bereza Henryk (1981), Taki układ, Iskry, Warszawa.
Google Scholar

Bereza Henryk (1982), Bieg rzeczy. Szkice literackie, Czytelnik, Warszawa.
Google Scholar

Bereza Henryk (1993), Pryncypia. O łasce literatury, Oficyna Literacka, Kraków.
Google Scholar

Bereza Henryk (2015), Zapiski. 1981 (fragmenty), oprac. Paweł Orzeł, „Konteksty”, nr 3: 173–188.
Google Scholar

Bereza Henryk (2018), Alfabetyczność, wstęp Magdalena Rabizo-Birek, posł. Paweł Wiktor Ryś, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Literature
Google Scholar

Bieńkowski Zbigniew (1972), Krytyka czystego serca, „Twórczość”, nr 1: 105–108.
Google Scholar

Bugajski Leszek (1997), Różnorodność, „Twórczość”, nr 6: 105–107.
Google Scholar

Drzewucki Janusz (1996), Kontrowersyjny i niezależny, „Rzeczpospolita”, nr 252: 26.
Google Scholar

Fiala Adam (1979), Zygzakiem po prostej, Iskry, Warszawa.
Google Scholar

Kowalski Piotr (1983), Henryk Bereza: program rewolucji artystycznej, „Regiony”, nr 2: 85–96.
Google Scholar

Madej Bogdan (1964), Młodzi dorośli ludzie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Marchewka Anna (2018), Po prostu dla mnie nie ma życia bez czytania, „Nowe Książki”, nr 11: 18–19.
Google Scholar

Mętrak Krzysztof (1967), Sztuka bezinteresownej lektury, „Twórczość”, nr 4: 102–108.
Google Scholar

Myśliwski Wiesław (2020), Każdy pisarz chciał się przyśnić Henrykowi, „Rzeczpospolita”, nr 291 (dodatek „Plus Minus”, nr 49): 19.
Google Scholar

Nęcka Agnieszka (2010), Między literaturą a życiem, „Nowe Książki”, nr 12: 14.
Google Scholar

Nowicki Krzysztof (1996), O Henryku Berezie. Z okazji siedemdziesięciolecia urodzin, „Regiony”, nr 4: 2–7.
Google Scholar

Orzeł Paweł (2015), Znaki zapytania nad moim czytaniem „Zapisków” Henryka Berezy, „Konteksty”, nr 3: 168–172.
Google Scholar

Pawluczuk Andrzej W. (1997), Potęga krytyki, „Nowe Książki”, nr 2: 20.
Google Scholar

Pilot Marian (2015), HB, naprędce, „Konteksty”, nr 3: 159–161.
Google Scholar

Pluta Jerzy (2015), Henryk Bereza: artysta czytacz/pisarz/mistrz/onirysta, „Konteksty”, nr 3: 162–167.
Google Scholar

Rabizo-Birek Magdalena (1997), Romans z autorem, „Regiony””, nr 3: 128–133.
Google Scholar

Rutkowski Krzysztof (1996), Bereziada, „Twórczość”, nr 10: 52–59.
Google Scholar

Sadkowski Wacław (1972), Patron i mecenas, „Nowe Książki”, nr 5: 28–29.
Google Scholar

Sebald W.G. (2019), Opis nieszczęścia. Eseje o literaturze. Tłum. Magdalena Łukasiewicz, posł. Arkadiusz Żychliński, Ossolineum, Wrocław.
Google Scholar

Skrendo Andrzej (2017), „Nocny złodziej jabłek” – Henryk Bereza i nurt chłopski w prozie polskiej, „Teksty Drugie”, nr 6: 36–53.
Crossref
Google Scholar

Sulima Roch (1979), Krytyka heroiczna, „Regiony””, nr 1: 55–72.
Google Scholar

Wróbel Szymon (2007), Hindenburg. Lekkość i wolność w twórczości Henryka Berezy, „Twórczość”, nr 12: 67–100.
Google Scholar