Organizacja procesu opiekuńczo-wychowawczego w domach dziecka w latach 1945–1989 na Warmii i Mazurach
Joanna M. Domańska
Instytut Pedagogiki, Szczecińska Szkoła Wyższa Collegium Balticum, ul. Mieszka I 61 C, 71 - 011 SzczecinAbstrakt
Organizacja procesu opiekuńczo-wychowawczego domów dziecka w latach 1945–1989 (na przykładzie Warmii i Mazur) przedstawiona została w rozbiciu na cztery aspekty:
I. Realizacja procesu opiekuńczo-wychowawczego. W wyniku analizy danych stwierdzono, iż reprezentowany przez placówki poziom jest przeciętny. Jednak taki stan rzeczy uznać należy za zrozumiały, ponieważ niemożliwa jest pełna kompensacja procesu opieki i wychowania realizowanego w rodzinie własnej.
II. Struktura organizacyjna zespołu wychowanków, w której zauważa się niejednolitość. W zależności od W zależności od domu, przebywała tam różna ilość podopiecznych. Bywały domy przystosowane do bardzo dużej liczby dzieci, małej lub przeciętnej. Spośród przebywających w nich wychowanków tworzono grupy wychowawcze. Podział na grupy odbywał się głównie ze względu na płeć i wiek, choć również zdarzały się zespoły koedukacyjne. Nie we wszystkich domach rozwijano zainteresowania dzieci, ponieważ nie wszędzie tworzono koła zainteresowań, bądź też w sytuacji kiedy już istniały, to nie funkcjonowały one efektywnie. Podobnie miała się rzecz z samorządnością wychowanków. Nie w każdym domu ją zaprowadzano, a czasami praca tychże samorządów po prostu nie była owocna.
III. Formy zajęć w zespołach wychowanków stosowanych w badanych domach dziecka były różnorodne. Ich niejednolitość i efektywność zależała przede wszystkim od opiekunów grup, ich wiedzy na temat potrzeb i oczekiwań swoich podopiecznych, a także własnej kreatywności i możliwości finansowych bądź też lokalowych placówki.
IV. Współpraca domów dziecka ze środowiskiem spoza placówki występowała. Niektóre domy trwały w zaprzyjaźnionych stosunkach między sobą i z miejscową ludnością, rzadziej zaś z rodzinami wychowanków. Nawiązywano różne kontakty, np. z lokalnymi instytucjami, czy zakładami pracy. Poszczególne domy miały swoje Komitety Opiekuńcze, które to jednak nie zawsze opiekowały się powierzoną sobie placówką.
Słowa kluczowe:
dom dziecka, sierota społeczna, sierota naturalna, proces opiekuńczo-wychowawczy, wychowanekBibliografia
Archiwum Państwowe w Olsztynie, „Protokoły i sprawozdania powizytacyjne Państwowych Domów Dziecka”, sygn. 444/259.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, „Protokoły i sprawozdania z wizytacji Państwowych Domów Dziecka, zespół Kuratorium okręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie”, sygn. 495/89.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, „Protokoły i zarządzenia pokontrolne Państwowych Domów Dziecka w Barczewie, Bartoszycach i Biskupcu (1950–1956)”, sygn. 444/257.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, „Protokoły zdawczo-odbiorcze Państwowych Domów Dziecka”, sygn. 444/260.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, „Protokóły z kontroli i zarządzenia pokontrolne Państwowych Domów Dziecka w Szczytnie i Pasymiu”, sygn. 444/261.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, „Sprawozdania i protokoły powizytacyjne Państwowych Domów Dziecka na terenie woj. olsztyńskiego”, sygn. 444/191.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, „Sprawozdania powizytacyjne – Domy Dziecka i Zakłady Karne”, sygn. 444/190.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, „Sprawozdania powizytacyjne Państwowych Domów Dziecka (1953–1954)”, sygn. 444/194.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, „Sprawozdania z wizytacji i protokoły kontrolne Państwowych Domów Dziecka”, sygn. 444/189.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium kręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Protokoły i sprawozdania z wizytacji Państwowych Domów Dziecka”, sygn. 495/89.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium kręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Sprawozdania powizytacyjne – Domy Dziecka i Zakłady Karne”, sygn. 444/190.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium okręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Sprawozdania powizytacyjne Państwowych Domów Dziecka”, sygn. 444/194.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium okręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Działalność opiekuńczo-wychowawcza w Państwowych Domach Dziecka, Państwowych Zakładach Wychowawczych i Szkołach Specjalnych”, sygn. 444/40.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium okręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Protokoły i sprawozdania powizytacyjne Państwowych Domów Dziecka”, sygn. 444/259.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium okręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Sprawozdania powizytacyjne – Domy Dziecka i Zakłady Karne”, sygn. 444/190.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium okręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Sprawozdania i protokoły powizytacyjne Państwowych Domów Dziecka na terenie woj. olsztyńskiego”, sygn. 444/191.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium okręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Protokoły z kontroli i zarządzenia pokontrolne Państwowych Domów Dziecka w Szczytnie i Pasymiu”, sygn. 444/261.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium okręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Sprawozdania powizytacyjne Państwowych Domów Dziecka”, sygn. 444/194.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i Urząd Powiatowy w Morągu, „Protokoły i sprawozdania z kontroli Domów Dziecka oraz wykazy wychowanków Domów Dziecka”, sygn. 913/1528.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i Urząd Powiatowy w Lidzbarku Warmińskim (1950–1975), „Plan Państwowego Domu Dziecka Nr 2 w Lidzbarku Warmińskim”, sygn. 449/437.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i Urząd Powiatowy w Morągu (1950–1975), „Protokoły i sprawozdania z kontroli Domów Dziecka oraz wykazy wychowanków Domów Dziecka”, sygn. 913/1528.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i Urząd Powiatowy w Lidzbarku Warmińskim, „Plan Państwowego Domu Dziecka w Lidzbarku Warmińskim”, sygn. 449/437.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Domy Dziecka, Rodziny Zastępcze”, sygn. O-VI/095, VI/133.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Protokoły z kontroli gminy Stawiguda”, sygn. A O–VI/095, VI/129.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Protokoły z kontroli miasta Biskupiec”, sygn. A O–VI/095, VI/131.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Domy Dziecka”, sygn. 0–III/5043, O–III/116.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Opieka całkowita”, B–5, OW–I/5043.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Domy Dziecka, Rodziny Zastępcze”, sygn. O–III/5043, II/119.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Domy Dziecka”, sygn. I/95, OW–I/5043.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Opieka całkowita”, sygn. B–10, OW–I/5043.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Projekty organizacyjne – Domy Dziecka”, sygn. BE–5, O–I, I/54.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Domy Dziecka”, sygn. O–III/5043, O–III/116.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Projekty organizacyjne – Domy Dziecka”, sygn. BE–5, O–I, I/54.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Protokoły z kontroli miasta Szczytno”, sygn. Domy Dziecka, Rodziny Zastępcze, sygn. O–III/5043, VI/133.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Protokoły z kontroli gminy Stawiguda”, sygn. O–VI/095, VI/129.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Protokoły z kontroli miasta Olsztynek”, sygn. A O–VI/095, VI/154.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Domy Dziecka”, sygn. O W - I/5043, I/95.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Opieka całkowita”, sygn. B–5/5043.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Domy dziecka”, sygn. OW–I/5043, I/95.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Opieka całkowita”, sygn. B–10, OW–I/5043.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Protokoły z kontroli miasta Olsztynek”, sygn. A O–VI/095, VI/154.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Opieka całkowita”, sygn. B–5, OW –5043.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Protokoły z kontroli gminy Małdyty”, sygn. A O–VI/095, VI/147.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Domy Dziecka”, sygn. O–III/5043, O–III/116.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Opieka całkowita”, sygn. B–5, OW–I/5043.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Protokoły z kontroligminy Małdyty”, sygn. A, O–VI/095, VI/147.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Opieka całkowita”, sygn. B–5/5043.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Protokoły z kontroli miasta Olsztynek”, A, O–VI/095, VI/154.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Protokoły z kontroli miasta Olsztynek”, A O–VI/095, VI/154.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Protokoły z kontroli gminy Stawiguda”, sygn. A O–VI/095, VI/129.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Protokoły z kontroli miasta Szczytno, 1979r.”, sygn. O–VI/095, VI/173.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Domy Dziecka”, sygn. OW–I/5043, I/95.
Bierkowski T., „Społeczny ruch kulturalno-oświatowy na Warmii i Mazurach (1945-1970)”, Bydgoszcz-Olsztyn 1980.
Dąbrowski Z. (red.), „Węzłowe problemy opieki i wychowania w domu dziecka”, Olsztyn 1997.
Dewitz W., „Czas wolny i życie kulturalne wychowanków”, Kielce 1996.
Filipkowski T., „Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945-1960”, Warszawa 1978.
Kicowska A., „Średnie szkolnictwo rolnicze na Warmii i Mazurach w latach 1945-1975”, Olsztyn 1986.
Łukaszewicz B. (red.), „Warmia i Mazury. Zarys dziejów”, Olsztyn 1985.
Matyjas B., „Aktywność kulturalna dzieci i młodzieży w teorii i praktyce pedagogicznej Janusza Korczaka”, Kielce 1996.
Raczkowska J., „Wychowanie w domu dziecka”, Warszawa 1983.
Szymczak M. (red.), „Słownik jęz. Polskiego”, Warszawa 1995.
Zarządzenie MOiW z dn. 19 III 1980.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, „Protokoły i sprawozdania z wizytacji Państwowych Domów Dziecka, zespół Kuratorium okręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie”, sygn. 495/89.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, „Protokoły i zarządzenia pokontrolne Państwowych Domów Dziecka w Barczewie, Bartoszycach i Biskupcu (1950–1956)”, sygn. 444/257.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, „Protokoły zdawczo-odbiorcze Państwowych Domów Dziecka”, sygn. 444/260.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, „Protokóły z kontroli i zarządzenia pokontrolne Państwowych Domów Dziecka w Szczytnie i Pasymiu”, sygn. 444/261.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, „Sprawozdania i protokoły powizytacyjne Państwowych Domów Dziecka na terenie woj. olsztyńskiego”, sygn. 444/191.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, „Sprawozdania powizytacyjne – Domy Dziecka i Zakłady Karne”, sygn. 444/190.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, „Sprawozdania powizytacyjne Państwowych Domów Dziecka (1953–1954)”, sygn. 444/194.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, „Sprawozdania z wizytacji i protokoły kontrolne Państwowych Domów Dziecka”, sygn. 444/189.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium kręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Protokoły i sprawozdania z wizytacji Państwowych Domów Dziecka”, sygn. 495/89.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium kręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Sprawozdania powizytacyjne – Domy Dziecka i Zakłady Karne”, sygn. 444/190.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium okręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Sprawozdania powizytacyjne Państwowych Domów Dziecka”, sygn. 444/194.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium okręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Działalność opiekuńczo-wychowawcza w Państwowych Domach Dziecka, Państwowych Zakładach Wychowawczych i Szkołach Specjalnych”, sygn. 444/40.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium okręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Protokoły i sprawozdania powizytacyjne Państwowych Domów Dziecka”, sygn. 444/259.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium okręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Sprawozdania powizytacyjne – Domy Dziecka i Zakłady Karne”, sygn. 444/190.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium okręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Sprawozdania i protokoły powizytacyjne Państwowych Domów Dziecka na terenie woj. olsztyńskiego”, sygn. 444/191.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium okręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Protokoły z kontroli i zarządzenia pokontrolne Państwowych Domów Dziecka w Szczytnie i Pasymiu”, sygn. 444/261.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Kuratorium okręgu Szkolnego PWRN w Olsztynie, „Sprawozdania powizytacyjne Państwowych Domów Dziecka”, sygn. 444/194.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i Urząd Powiatowy w Morągu, „Protokoły i sprawozdania z kontroli Domów Dziecka oraz wykazy wychowanków Domów Dziecka”, sygn. 913/1528.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i Urząd Powiatowy w Lidzbarku Warmińskim (1950–1975), „Plan Państwowego Domu Dziecka Nr 2 w Lidzbarku Warmińskim”, sygn. 449/437.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i Urząd Powiatowy w Morągu (1950–1975), „Protokoły i sprawozdania z kontroli Domów Dziecka oraz wykazy wychowanków Domów Dziecka”, sygn. 913/1528.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i Urząd Powiatowy w Lidzbarku Warmińskim, „Plan Państwowego Domu Dziecka w Lidzbarku Warmińskim”, sygn. 449/437.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Domy Dziecka, Rodziny Zastępcze”, sygn. O-VI/095, VI/133.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Protokoły z kontroli gminy Stawiguda”, sygn. A O–VI/095, VI/129.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Protokoły z kontroli miasta Biskupiec”, sygn. A O–VI/095, VI/131.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Domy Dziecka”, sygn. 0–III/5043, O–III/116.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Opieka całkowita”, B–5, OW–I/5043.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Domy Dziecka, Rodziny Zastępcze”, sygn. O–III/5043, II/119.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Domy Dziecka”, sygn. I/95, OW–I/5043.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Opieka całkowita”, sygn. B–10, OW–I/5043.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Projekty organizacyjne – Domy Dziecka”, sygn. BE–5, O–I, I/54.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Domy Dziecka”, sygn. O–III/5043, O–III/116.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Projekty organizacyjne – Domy Dziecka”, sygn. BE–5, O–I, I/54.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Protokoły z kontroli miasta Szczytno”, sygn. Domy Dziecka, Rodziny Zastępcze, sygn. O–III/5043, VI/133.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Protokoły z kontroli gminy Stawiguda”, sygn. O–VI/095, VI/129.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Protokoły z kontroli miasta Olsztynek”, sygn. A O–VI/095, VI/154.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Domy Dziecka”, sygn. O W - I/5043, I/95.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Opieka całkowita”, sygn. B–5/5043.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Domy dziecka”, sygn. OW–I/5043, I/95.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Opieka całkowita”, sygn. B–10, OW–I/5043.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Protokoły z kontroli miasta Olsztynek”, sygn. A O–VI/095, VI/154.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Opieka całkowita”, sygn. B–5, OW –5043.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Protokoły z kontroli gminy Małdyty”, sygn. A O–VI/095, VI/147.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Domy Dziecka”, sygn. O–III/5043, O–III/116.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Opieka całkowita”, sygn. B–5, OW–I/5043.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Protokoły z kontroligminy Małdyty”, sygn. A, O–VI/095, VI/147.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Opieka całkowita”, sygn. B–5/5043.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Protokoły z kontroli miasta Olsztynek”, A, O–VI/095, VI/154.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Protokoły z kontroli miasta Olsztynek”, A O–VI/095, VI/154.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Protokoły z kontroli gminy Stawiguda”, sygn. A O–VI/095, VI/129.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, Zespół: Urząd Wojewódzki w Olsztynie, „Protokoły z kontroli miasta Szczytno, 1979r.”, sygn. O–VI/095, VI/173.
Archiwum Urzędu Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty i Wychowania w Olsztynie, „Domy Dziecka”, sygn. OW–I/5043, I/95.
Bierkowski T., „Społeczny ruch kulturalno-oświatowy na Warmii i Mazurach (1945-1970)”, Bydgoszcz-Olsztyn 1980.
Dąbrowski Z. (red.), „Węzłowe problemy opieki i wychowania w domu dziecka”, Olsztyn 1997.
Dewitz W., „Czas wolny i życie kulturalne wychowanków”, Kielce 1996.
Filipkowski T., „Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945-1960”, Warszawa 1978.
Kicowska A., „Średnie szkolnictwo rolnicze na Warmii i Mazurach w latach 1945-1975”, Olsztyn 1986.
Łukaszewicz B. (red.), „Warmia i Mazury. Zarys dziejów”, Olsztyn 1985.
Matyjas B., „Aktywność kulturalna dzieci i młodzieży w teorii i praktyce pedagogicznej Janusza Korczaka”, Kielce 1996.
Raczkowska J., „Wychowanie w domu dziecka”, Warszawa 1983.
Szymczak M. (red.), „Słownik jęz. Polskiego”, Warszawa 1995.
Zarządzenie MOiW z dn. 19 III 1980.
Domańska, J. M. (2013). Organizacja procesu opiekuńczo-wychowawczego w domach dziecka w latach 1945–1989 na Warmii i Mazurach. Studia Warmińskie, 50, 111–138. https://doi.org/10.31648/sw.191
Joanna M. Domańska
Instytut Pedagogiki, Szczecińska Szkoła Wyższa Collegium Balticum, ul. Mieszka I 61 C, 71 - 011 Szczecin
Instytut Pedagogiki, Szczecińska Szkoła Wyższa Collegium Balticum, ul. Mieszka I 61 C, 71 - 011 Szczecin
