Główne idee libertarianizmu
Karol Jasiński
Katedra Filozofii i Prawa Kanonicznego, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Hozjusza 15, 11-041 Olsztynhttps://orcid.org/0000-0002-7695-499X
Abstrakt
Celem artykułu jest zaprezentowanie zasadniczych idei libertarianizmu. Do głównych przedstawicieli libertarianizmu należą m.in.: Jay A. Nock, Ayn Rand, Robert Nozick, Murray N. Rothbard i Hans H. Hoppe. Libertarianizm jako odłam liberalizmu wyróżnia wiele doktryn, nurtów i ruchów, można o nim powiedzieć, że jest to nurt kulturowy, teoria filozoficzna lub ideologia. Uważa się, że libertarianizm powinien być traktowany przede wszystkim jako odmiana liberalizmu, zwłaszcza liberalizmu klasycznego jako pewnej doktryny życia społeczno-politycznego (mającej jednak pewne założenia metafizyczno-antropologiczne) i próba jej konsekwentnego rozwinięcia. Pomimo różnych odmian libertarianizmu, wśród których jedne są radykalne, inne zaś umiarkowane, może być on scharakteryzowany za pomocą kilku zasadniczych idei, do których należą idea wolnej jednostki, własności prywatnej i wolnego rynku, sprawiedliwości, praw człowieka, krytyki państwa i wspierania społeczeństwa obywatelskiego.
Słowa kluczowe:
libertarianizm, jednostka, wolność sumienia, własność, państwoBibliografia
Bartyzel Jacek, 2004, W gąszczu liberalizmów. Próba periodyzacji i klasyfikacji, Fundacja Servire Veritati. Instytut Edukacji Narodowej, Lublin. Google Scholar
Bartyzel Jacek, 2005, Liberalizm, w: Andrzej Maryniarczyk (red.), Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 6, PTTA, Lublin, s. 393-399. Google Scholar
Boaz David, 2005, Libertarianizm, tłum. Dariusz Juruś, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań. Google Scholar
Friedman Milton, Friedman Rose, 1994, Wolny wybór, tłum. Jacek Kwaśniewski, Wydawnictwo PANTA, Sosnowiec. Google Scholar
Hoppe Hans Hermann, 2006, Demokracja – bóg, który zawiódł, tłum. Witold Falkowski, Juliusz Jabłecki, Fijorr Publishing, Warszawa. Google Scholar
Hoppe Hans Hermann, 2011, Ekonomia i etyka własności prywatnej. Studia z zakresu ekonomii politycznej i filozofii, tłum. Karol Nowacki, Fijorr Publishing, Warszawa. Google Scholar
Juruś Dariusz, 2014, Libertarny radykalizm, Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna, nr 1, s. 45-58. Google Scholar
Kieliszek Zdzisław, 2017, Ontyczno-funkcjonalny status narodu a podstawowe idee liberalizmu i komunitaryzmu, Studia Warmińskie, nr 54, s. 9-20. Google Scholar
Maroń Grzegorz, 2007/2008, Sprawiedliwość według Roberta Nozicka w perspektywie libertarianizmu, Resovia Sacra, nr 14/15, s. 319-337. Google Scholar
Miklaszewska Justyna, 1994, Libertariańskie koncepcje wolności i własności, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków. Google Scholar
Miklaszewska Justyna, 2001, Filozofia a ekonomia. W kręgu teorii publicznego wyboru, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków. Google Scholar
Nozick Robert, 1999, Anarchia, państwo, utopia, tłum. Paweł Maciejko, Michał Szczubiałka, Fundacja „Aletheia”, Warszawa. Google Scholar
Prostak Rafał, 2004, Rzecz o sprawiedliwości. Komunitarystyczna krytyka współczesnego liberalizmu amerykańskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków. Google Scholar
Rand Ayn, 2000, Cnota egoizmu. Nowa koncepcja egoizmu, tłum. Jerzy Łoziński, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań. Google Scholar
Rau Zbigniew, 2000, Liberalizm. Zarys myśli politycznej XIX i XX wieku, Fundacja „Aletheia”, Warszawa. Google Scholar
Rosłoński Igor, 2012, Libertarianizm wobec wybranych praw i kategorii aksjologicznych, Wrocławskie Studia Politologiczne, nr 13, s. 167-185. Google Scholar
Rothbard Murray Newton, 2004, O nową wolność. Manifest libertariański, tłum. Witold Falkowski, Fundacja „Odpowiedzialność Obywatelska”, Warszawa. Google Scholar
Rothbard Murray Newton, 2008, Ekonomia wolnego rynku, t. 3, tłum. Rafał Rudowski, Fijorr Publishing, Warszawa. Google Scholar
Rothbard Murray Newton, 2009, Egalitaryzm jako bunt przeciwko naturze ludzkiej, tłum. Krzysztof Węgrzecki, Fijorr Publishing, Warszawa. Google Scholar
Rothbard Murray Newton, 2010, Etyka wolności, tłum. Jakub Woziński, Jan Fijor, Fijorr Publishing, Warszawa. Google Scholar
Sepczyńska Dorota, 2012, „Libertariański”, „libertarianin”, „libertarianizm”. Wczesna historia pojęć w Stanach Zjednoczonych, w: Jakub Michalczenia, Artur Sobiela (red.), Oblicza anarchizmu i libertarianizmu w filozofii i polityce, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn, s. 139-160. Google Scholar
Sepczyńska Dorota, 2013, Libertarianizm. Mało znane dzieje pojęcia zakończone próbą definicji, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn. Google Scholar
Smoliński Maciej, 2008, Agoryzm. Libertarianizm o lewicowym obliczu?, w: Mirosław Sadowski, Piotr Szymaniec, Ernest Bojek (red.), Wrocławskie Studia Erazmiańskie. Zeszyty studenckie, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 66-78. Google Scholar
Sobiela Artur, 2012a, Libertarianizm jako próba odnowy konserwatyzmu i projekt rewolucji społecznej. Refleksje nad książką Hansa-Hermanna Hoppego „Demokracja- bóg, który zawiódł”, w: Jakub Michalczenia, Artur Sobiela (red.), Oblicza anarchizmu i libertarianizmu w filozofii i polityce, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn, s. 161-180. Google Scholar
Sobiela Artur, 2012b, Zbawieni lub niezbawieni będziemy indywidualnie, a nie zbiorowo. Dyskusja z Adrianem Niklem o libertarianizmie chrześcijańskim, „sojuszu ekstremów”, narkotykach i ekologii, w: Jakub Michalczenia, Artur Sobiela (red.), Oblicza anarchizmu i libertarianizmu w filozofii i polityce, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn, s. 201-226. Google Scholar
Staśkiewicz Hubert, 2015, Rozumienie libertarianizmu, Analiza i Egzystencja, nr 30, s. 109-126. Google Scholar
Szahaj Andrzej, 2012, Liberalizm, wspólnotowość, równość. Eseje z filozofii polityki, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń. Google Scholar
Szahaj Andrzej, 2014, Kapitalizm drobnego druku, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa. Google Scholar
Teluk Tomasz, 2009, Libertarianizm. Krytyka, Fundacja Instytut Globalizacji, Gliwice-Warszawa. Google Scholar
Katedra Filozofii i Prawa Kanonicznego, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Hozjusza 15, 11-041 Olsztyn
https://orcid.org/0000-0002-7695-499X