Faryzeusze i saduceusze a eschatologiczne groźby Jana Chrzciciela w Mateuszowej narracji 3,7-12
Zdzisław Żywica
Katedra Teologii Fundamentalnej, Dogmatycznej i Nauk Biblijnych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Hozjusza 15, 11-041 OlsztynAbstrakt
Autor artykułu, analizując Mateuszową perykopę o działalności Jana Chrzciciela (3,7-12), a w niej szczególnie jego mowę przejętą ze źródła Q, dochodzi do wniosku, że w sekcji o działalności Jana (3,1-17), Ewangelista, perykopą 3,7-12, przygotowuje opowiadanie o chrzcie Jezusa (3,13-17). W kontekście całej ewangelicznej narracji Ewangelista wskazuje, już na etapie zapowiedzi Jego przyjścia, największych Jego wrogów oraz Jego eschatologicznego dzieła zbawienia. Są nimi całe religijne elity Synagogi i Świątyni wraz z ich „tradycją starszych’, a wśród nich przede wszystkim faryzeusze i saduceusze jako jej najgorliwsi zwolennicy i egzekutorzy od podległego im ludu. W „tradycji starszych” Mateusz widzi źródło wrogości i fundamentalną przyczynę odrzucenia Jezusa Mesjasza i Syna Bożego. Dlatego w jego narracji zarówno Jan, jak i Jezus wzywają religijne elity do radykalnej metanoi, czyli jej odrzucenia i wejścia na drogę sprawiedliwości, tj. na drogę wypełniania woli Boga przekazywanej teraz przez Jezusa, a później przez zbudowany przez Niego Kościół (4,17.18-22; 9,9; 23,1-12; 28,16-20). Najwyższą racją, która powinna skłonić ich do natychmiastowego wejścia na drogę metanoi jest sąd Boga nad ludem Izraela, a przede wszystkim nad nimi jako jego pasterzami. Dokonuje się on już teraz, w zbawczej działalności Jego Syna i Mesjasza. Tylko przyjęcie daru zbawienia i życie Dobrą Nowiną w zbudowanym przez Niego Kościele dla wszystkich narodów może uchronić ich przed odrzuceniem i pozbawieniem przywileju narodu wybranego oraz godności prawdziwych dzieci Abrahama, przedłużyć w nim możliwość kontynuowania misji Patriarchy – jako „verus Israel”, wzoru bezwarunkowej i szczerej wiary w Boga oraz zawierzenia Jego woli.
Słowa kluczowe:
faryzeusze, saduceusze, Synagoga, Świątynia, Jan, Jezus, tradycja starszych, metanoia, sąd, odrzucenieBibliografia
Adamczewski Bartosz, 2003, Kamienie nad Jordanem i dzieci Abrahama (Mt 3,9 par.), w: Waldemar Chrostowski, Pieśniami dla mnie Twoje przykazania. Księga pamiątkowa dla Księdza Profesora Janusza Frankowskiego w 50. rocznicę święceń kapłańskich i 75. rocznicę urodzin, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa, s. 35-46. Google Scholar
Behm Johannes, Würthwein Ernst., 1990, Noeō … metanoeō, metanoia …, in: Gerhard Kittel (hrsg.), Theologisches Wörterbuch zum Neuen Testament, Bd. II, Verlag W. Kohlhammer, Stuttgart–Basel–Köln, s. 972-1004. Google Scholar
Boice James Montgomery, 2001, The Gospel of Matthew, v. 1, Baker Books, Grand Rapids. Google Scholar
Davies Daniel, Allison Dalle, 20042, A critical and exegetical commentary on the Gospel according to saint Matthew, T & T Clark Ltd., London–New York. Google Scholar
France Roland, 2007, The Gospel of Matthew, William B. Eerdmans Publishing Co., Grand Rapids. Google Scholar
Frankemölle Hubert, 1994, MatthäusKommentar, Bd. 1. Verlag Patmos, Düsseldorf. Google Scholar
Garland David E., 2001, Reading Matthew. A literary and theological commentary on the First Gospel, Smyth&Helwys, Macon. Google Scholar
Gibbs Jeffrey, 2006, A theological exposition of sacred scripture. Matthew 1:1–11:1. Concordia Commentary, Concordia Publishing House, Saint Louis. Google Scholar
Gnilka Joachim, 20002, Das Matthäusevangelium. Herders Theologischer Kommentar zum Neuen Testament. Sonderausgabe, Verlag Herder, Freiburg–Basel–Wien. Google Scholar
Houlden John L., 19993, Nawrócenie, w: Bruce M. Metzger, Michael D. Coogan (red.)Słownik wiedzy biblijnej, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa, s. 560-562. Google Scholar
Howard Virgil, Peabody David B., 2000, Ewangelia według św. Marka, w: William R. Farmer (red.), Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego, Verbinum, Warszawa, s. 1206-1238. Google Scholar
Leska Adrian, 2000, Ewangelia według św. Mateusza, w: William R. Farmer (red.), Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego, Verbinum, Warszawa, s. 1133-1205. Google Scholar
Luz Ulrich, 1992, Das Evangelium nach Matthäus. Evangelisch-Katholischer Kommentar zum Neuen Testament, Bd. I/1, Bezinger Verlag, Zürich. Google Scholar
Malina Artur, 2013, Ewangelia według św. Marka, w: A. Paciorek, R. Bartnicki, A. Tronina (red.), Nowy komentarz biblijny Nowego Testamentu, t. I/1, Wydawnictwo św. Pawła, Częstochowa. Google Scholar
Mickiewicz Franciszek, 2009, Orędzie Jana Chrzciciela o Królestwie Bożym (Mt 3,2.7-12; Łk 3,7-9.16-18) i jego wypełnienie w działalności Jezusa, Scripturae Lumen, t. 1, s. 131-149. Google Scholar
Mosca Paul G., 19993, Dzień sądu, w: Bruce M. Metzger, Michael D. Coogan (red.), Słownik wiedzy biblijnej, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa, s. 133-134. Google Scholar
Novum Testamentum Graece, 199827, Eberhard Nestle et Erwin Nestle (ed.), Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart. Google Scholar
Quell Gottfried., Schrenk Gottlob, 1990, Dikē, dikaios, dikaiosynē, dikaioō…, in: Gerhard Kittel (hrsg.), Theologisches Wörterbuch zum Neuen Testament, Bd. II, Verlag W. Kohlhammer, Stuttgart–Basel–Köln, s. 176-228. Google Scholar
Paciorek Antoni, 2005, Ewangelia według świętego Mateusza, w: Antoni Paciorek, Roman Bartnicki, Antoni Tronina (red.), Nowy komentarz biblijny Nowego Testamentu, t. I/1, Wydawnictwo św. Pawła, Częstochowa. Google Scholar
Paciorek Antoni, 2005, „Wydajcie godny owoc nawrócenia…”. Janowe głoszenie nad Jordanem (Mt 3,7-12, w: Robert Biel, Ku liturgii nadziei. Księdzu dr. Bolesławowi Margańskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin, Biblos, Tarnów, s. 65-76. Google Scholar
Popowski Remigiusz, 19952, Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa. Google Scholar
Riches John, 19993, Faryzeusze, w: Bruce M. Metzger, Michael D. Coogan (red.), Słownik wiedzy biblijnej, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa, s. 177-178. Google Scholar
Riches John, 19993, Saduceusze, w: Bruce M. Metzger, Michael D. Coogan (red.), Słownik wiedzy biblijnej, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa, s. 695-697. Google Scholar
Rosik Mariusz, 2007, Śladami faryzeuszy i saduceuszy, Ziemia Święta, R. 13, nr 2, s. 16-19. Google Scholar
Rosik Mariusz, 2014, „Plemię żmijowe” i psie wymiociny, czyli o funkcji antycznej inwektywy, Scriptura Sacra, t. 18, s. 51-60. Google Scholar
Sand Alexander, 1986, Das Evangelium nach Matthäus. Kommentar, Verlag Friedrich Pustet, Regensburg. Google Scholar
Skierkowski Marek, 2005, Jezus i saduceusze, Studia Teologiczne Białystok, t. 23, s. 137-150. Google Scholar
Turner David, Bock Darrell L., 2005, Matthew and Mark. Cornerstone Biblical Commentary, vol. 11, Tyndale House Publishers, Carol Stream (Illinois). Google Scholar
Viviano Benedict T., 2001, EwangeliawedługświętegoMateusza, w: Raymond E. Brown, Joseph A. Fitzmyer, Roland E. Murphy (red.), Katolickikomentarzbiblijny, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa, s. 911-980. Google Scholar
Ziesler John, 19993, Sprawiedliwość, w: Bruce M. Metzger, Michael D. Coogan (red.), Słownik wiedzy biblijnej, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa, s. 715-716. Google Scholar
Żywica Zdzisław, 2003, Mateuszowe formuły i cytaty wypełnienia, w: Waldemar Chrostowski (red.) Pieśniami dla mnie twoje przykazania, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa, s. 470-486. Google Scholar
Żywica Zdzisław, 2006, Kościół Jezusa a judaizm i poganie według Ewangelisty Mateusza. Teologia narratywna, Wydawnictwo UWM w Olsztynie, Olsztyn. Google Scholar
Katedra Teologii Fundamentalnej, Dogmatycznej i Nauk Biblijnych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Hozjusza 15, 11-041 Olsztyn
