Wizerunek Świętej Barbary w niemieckich tekstach literackich na Górnym Śląsku: rekonesans
Abstrakt
This article attempts to analyze the image of Saint Barbara in Upper Silesia and is based on various German-language texts by authors connected with Upper Silesia. The analysis of the source texts, based primarily on the semantic method and additionally on folklore research, reveals different perspectives on the depiction of Saint Barbara. She not only fulfils the function of a protector of miners, but also takes on an individualized character, becoming a symbol of hope, perseverance and safety in the difficult conditions of working underground. Saint Barbara has both religious and symbolic significance, especially for the mining community, in the context of the centuries-long history of mining, a key area of the region's economy. Her cult is still alive and forms an important part of the cultural heritage of Upper Silesia.
Słowa kluczowe:
Saint Barbara, Upper Silesia, German literary, cultural heritage, miningBibliografia
Adamski, R. (1939), Der Barbarakult in Schlesien. Breslau: Otto Bergmayer. Google Scholar
Danowska-Prokop, B. (2013), Zmiany w sytuacji materialnej ludności górnośląskiej w latach wielkiego kryzysu ekonomicznego (1930–1935). Studia Ekonomiczne 130: 122–133. Google Scholar
Der Sonntagsbote. Wochenschrift deutscher Katholiken (1937), 49: 580. Google Scholar
Drechsler, P. (1903), Sitte, Brauch und Volksglaube in Schlesien. Leipzig: Druck und Verlag von B. G. Teubner. Google Scholar
Dygacz, A. (2004), Święta Barbara w pieśniach: źródła i dokumentacja. Ruda Śląska: Muzeum Miejskie im. Maksymiliana Chroboka. Google Scholar
Erkelenz, C.H. (1937), Sankt Barbara. Der Sonntagsbote. Wochenschrift deutscher Katholiken 49: 580. Google Scholar
Gisman, S. (1949), Słownik górniczy. Katowice: Instytut Węglowy. Google Scholar
Grabowski, E. (1927), Sagen und Märchen aus Oberschlesien. Breslau: Priebatschʼs Verlagsbuchhandlung. Google Scholar
Habraschka, P. (1932), Des Bergmanns Feierschicht: Gedichte. Beuthen O.-S.: Jungland-Verlag. Google Scholar
Habraschka, P. (1938), Legende von der heiligen Barbara. Nach der Schicht 25: 2. Google Scholar
Hayduk, A. (1963), Schlesischer Märchen-, Legenden- und Sagenschatz. München: Bergstadtverlag Wilhelm Gottlieb Korn. Google Scholar
Heiduk, F. (1990), Oberschlesisches Literatur-Lexikon: biographisch-bibliographisches Handbuch. T. 1, A-H. Berlin: Gebrüder Mann Verlag. Google Scholar
Hein, A./Müller-Rüdersdorf, W. (1926), Oberchlesien: Heimatbuch. Leipzig: Friedrich Brandstetter. Google Scholar
Jaros, J. (1969), Historia górnictwa węglowego w Zagłębiu Górnośląskim w latach 1914–1945. Katowice/ Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe – Oddział w Krakowie. Google Scholar
Kajfosz, J. (2009), Magia w potocznej narracji. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Google Scholar
Kalinowska-Wójcik, B. (2015), Niemcy: od kulturowego przywództwa do fascynacji i sentymentu. W: Linek, B./ Michalczyk A. (red.), Leksykon mitów, symboli i bohaterów Górnego Śląska XIX–XX wieku. praca zbiorowa. Opole: Państwowy Instytut Naukowy/Instytut Śląski. Google Scholar
Kossakowska-Jarosz, K./Górecki, J. (2018), Prześwięte Bractwo Barbary Świętej na Górach Tarnowskich fundowane 15 Augusta 1747 r.: fotokopie pierwodruku modlitewnika, uwspółcześniona wersja zapisu, komentarze: dzieje kultu św. Barbary. Opole/Tuchów: Poligrafia Redemptorystów. Google Scholar
Krawczyk-Wasilewska, V. (1986), Współczesna wiedza o folklorze. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza. Google Scholar
Ligęza, J. (1958), Ludowa literatura górnicza. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”. Google Scholar
Mainka, K.F. (1927), Oberschlesische Berggeist Sagen. Beuthen OS.: Buchdruckerei Oberschlesische Zeitung G.m.b.H. Google Scholar
Mainka, K.F. (1934), Die Verehrung der hl. Barbara in Oberschlesien. Schaffgottsch Werks-Zeitung 25: 1. Google Scholar
Marecki, J./Rotter, L. (2013), Jak czytać wizerunki świętych: leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas. Google Scholar
Piecha, B. (2002), Barbara. Barbórka, Święta. Kult świętej Barbary na Górnym Śląsku. Literatura i sztuki piękne. Katowice: Księgarnia św. Jacka/WKM „Gość Niedzielny“. Google Scholar
Piecha-van Schagen, B. (2012), Rola stanowych modlitewników górniczych wydawanych w latach 1840–1889 na Górnym Śląsku w rozumieniu kultu Świętej Barbary Szafarki Eucharystii. Górnik Polski. Zeszyty Naukowe Muzeum Górnictwa Węglowego 6: 109–123. Google Scholar
Piecha-van Schagen, B. (2014), Kult Świętej Barbary wśród górników kopalń węgla kamiennego Bytomia, Zabrza i Gliwic w XIX i XX wieku. Katowice: Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego. Google Scholar
Piecha-van Schagen, B. (2018), Kult Świętej Barbary wśród górników kopalń węgla kamiennego na Górnym Śląsku w XIX i XX wieku. T. 1. Zabrze: Muzeum Górnictwa Węglowego. Google Scholar
Rabczyński, P. (2021), Święta Anna w apokryfach Nowego Testamentu. Vox Patrum 79: 363–378. DOI: 363-378.10.31743/vp.12339.
Crossref
Google Scholar
Selmar, P. (1896), St. Barbara, die Schutzheilige der Bergleute und der Artillerie, und ihre Darstellung in der Kunst. Freiberg: Gerlachʼsche Buchdruckerei. Google Scholar
Simonides, D. (1991), Ludowa wizja świata. W: Simonides, D./Kowalski, P. (red.), Kultura ludowa śląskiej ludności rodzimej. Wrocław: Oficyna Wydawnicza „Volumen”: 169–212. Google Scholar
Simonides, D. (2013), Śląski horror: o diabłach, skarbnikach i utopcach. Katowice: Wydawnictwo Nowik. Google Scholar
Vahle, W. (1937), Von Büchern. Das religiöse Buch als Festgeschenk. Der Sonntagsbote. Wochenschrift deutscher Katholiken 47: 555. Google Scholar
Wiessalla, J. (1937), Front unter Tage. Leipzig: Paul List Verlag. Google Scholar
Wlazło-Malinowska, K. (2012), Światło jak element budujący wymiar duchowy przestrzeni sakralnych w krajobrazach naturalnych i kulturowych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 17: 148–161. Google Scholar
