Wilgefortis – staropolska patronka snów i nie tylko

Radosław Lolo

doi:10.31648/ep.12146

Opublikowane: 2025-12-15

Nr XXVI/2 (2025)

Wilgefortis – staropolska patronka snów i nie tylko

Radosław Lolo

Echa Przeszłości

Dział: ARTYKUŁY I ROZPRAWY

https://doi.org/10.31648/ep.12146

Abstrakt

Wilgeforis, święta Kościoła katolickiego, dziewica i męczenniczka, kobieta, której dla uniknięcia niechcianego małżeństwa z poganinem wyrosła broda, jest postacią wpół legendarną. Autor analizuje początki jej szerokiego kultu w krajach Europy łacińskiej w kontekście martyrologiów oraz hagiografii, przedstawia początki skromnego kultu na ziemiach polskich od najstarszego i błędnie dotychczas interpretowanego obrazu Kaspra Kurcza w Krakowie (1605), poprzez fundacje biskupa Andrzeja Stanisław Kostki Załuskiego w Pułtusku i w Beresteczku.

Słowa kluczowe:

Kümmernis, Uncumber, kult świętych w Polsce, bp Andrzej Stanisław Kostka Załuski, Wilgefortis

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Lolo, R. (2025). Wilgefortis – staropolska patronka snów i nie tylko. Echa Przeszłości, (XXVI/2), 27–38. https://doi.org/10.31648/ep.12146

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Źródła archiwalne
Google Scholar

Archiwum Diecezjalne w Płocku: Acta vistationis Collegiatae Pultoviensis (A.V. col. Pult.), 1742.
Google Scholar

Źródła drukowane
Google Scholar

Acta sanctorum julii: ex latinis et graecis, aliarumque gentium monumentis, servata primi..., t. V, Antweripa 1627.
Google Scholar

Martyrologium Hieronymianum, red. I. B. De Rossi, L. Duchesne, „Acta Sanctorum Novembriis” 1894, t. 82, nr 1.
Google Scholar

Pruszcz P.J., Stołecznego miasta Krakowa kościoły i klejnoty, co w nich jest widzenia godnego i za¬cnego krótko opisane przez Piotra Pruszcza Sczepan, Kraków 1647.
Google Scholar

Skarga P., Żywoty świętych Pańskich na wszystkie dni roku, Mikołów–Warszawa 1910.
Google Scholar

Żywoty świętych Pańskich na wszystkie dni roku: opracowane według ks. Piotra Skargi T.J., ojca Pro¬kopa kapucyna, ojca Bitschnaua benedyktyna i innych wybitnych pisarzy religijnych: z uwzględ¬nieniem świętych i błogosławionych Polaków i Polek, [b.m.w.] 1937.
Google Scholar

Opracowania
Google Scholar

Antiquo Martirologio Romano segum P. Juan Croisset S.J. en seu version castellana, Liberia Edicrite Vaticana 2001, die 20 Julii.
Google Scholar

Banacka M., Biskup Stanisław Kostka Załuski i jego inicjatywy artystyczne, Warszawa 2001.
Google Scholar

Eckstein L., Women under monasticism, [b.m.w.] 1896.
Google Scholar

Encyklopedia katolicka, t. 20: Vác–Żywy Różaniec, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2014.
Google Scholar

Encyklopedja kościelna: podług teologicznej encyklopedji Wetzera i Weltego, z licznemi jej dopełnie¬niami, t. 31: Wiara–Własność, oprac. M. Nowodworski, Płock 1911.
Google Scholar

Friesen I.E., The female crucifix. Imagines of ST. Wilgefortis science Middle-Ages, Waterloo–Ontario 2001.
Google Scholar

Fros H., Wprowadzenie do mszy o świętych, t. 1, Warszawa 1980.
Google Scholar

Grzybowski M.M., Zygner L., Episkopat płocki w latach 1075–2022, Płock 2023.
Google Scholar

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4: Miasto Kraków, cz. 7: Zwierzyniec. Nowy świat. Półwsie Zwie¬rzynieckie. Kościoły i klasztory, oprac. J. Daranowska-Łukaszewska, J.R. Henoch-Marendziuk, Warszawa 1995.
Google Scholar

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 10, z. 20: Pułtusk i okolice, oprac. M. Omilanowska, J. Sito, Warszawa 1999.
Google Scholar

Kinder-und Haus-Märchen. Gesammelt durch die Brüder Grimm. Zweiter Band, Berlin 1815.
Google Scholar

Krusch B., Zur Afralegende und Martyrologium Hieronymianum, „Neues Archiv” 1899, nr 24.
Google Scholar

Lolo R., Wilgefortis, [w:] Pułtuskie osobliwości. Materiały wydane w roku obchodów 750-lecia nada¬nia praw miejskich, red. A. Henrykowska, R. Lolo, Warszawa 2007.
Google Scholar

Oleschko H., Medytacje salwatorskie, czyli anielskie opowieści Kazimierza Wiśniaka, „Któż jak Bóg” 2024, nr 3.
Google Scholar

Podręczna encyklopedya kościelna, t. 41–42, oprac. A. Szymański i in., Poznań 1914.
Google Scholar

Reynolds C.I., The Salisbury Breviary, Paris, Bibliotheque Nationale, MS. LAT. 17294, and some rela¬ted manuscripts, London 1986.
Google Scholar

Rożek M., Urbs celeberrima. Przewodnik po zabytkach Krakowa, Kraków 2012.
Google Scholar

Rzymskie martyrologium. Czytania na każdy dzień roku, Mikołów–Warszawa 1910.
Google Scholar

Sikorski M., Nysa. Zabytki i historia, Nysa 2011.
Google Scholar

Sobczyńska-Szczepańska M., Zespół kościelno-klasztorny trynitarzy w Beresteczku: historia, pier¬wotny kształt, stan zachowania, „Wiadomości Konserwatorskie” 2000, nr 61.
Google Scholar

Tokarczuk O., Dom dzienny, dom nocny, wyd. drugie, Warszawa 2020.
Google Scholar

Vollständiges Heiligen-Lexikon oder Lebensgeschichten aller Heiligen, Seligen etc. etc 5. Band: Q–Z, hrsg. von J. E. Stadler, fortgesetzt von J. N. Ginal, Augsburg 1882.
Google Scholar

Witkowska A., Nastalska J., Bibliografia hagiografii polskiej. Staropolskie piśmiennictwo hagiogra¬ficzne, t. 2, Lublin 2007.
Google Scholar

Netografia
Google Scholar

Forum Pomocy Katolika, Czy istnieje patron dobrego snu?, https://www.katolik.pl/forum/read. php?f=1&i=301220&t=301220.
Google Scholar

Hans Memling, Wilgefortis, fragment Tryptyku Adriaana Reinsa (1480), https://www.wikiart.org/en/ hans-memling/triptych-of-adriaan-reins-closed.
Google Scholar

Lista imion żeńskich w rejestrze PESEL według pola: imię pierwsze (stan na: 19.01.2024), https://dane.gov.pl/pl.
Google Scholar

Kasper Kurcz, Wilgefortis (1605) w kościele Najświętszego Salwatora w Krakowie, https://www.lookandlearn.com/history-images/YNK1079266/Kasper-Kurcz-Christ-on-the-cross?t=7&n=2035988.
Google Scholar

New Advent. Catholic encyklopedia, https://www.newadvent.org/cathen/15622a.htm.
Google Scholar

Wilgefortis, https://www.heiligenlexikon.de//BiographienW/Wilgefortis.html.
Google Scholar