Educational contexts of migration. The case of East Prussia / Warmia and Mazury in 1945

Izabela Lewandowska

doi:10.31648/ep.6719

Opublikowane: 2021-05-101

Nr XXII/1 (2021)

Educational contexts of migration. The case of East Prussia / Warmia and Mazury in 1945

Izabela Lewandowska

Echa Przeszłości

Dział: ARTYKUŁY I ROZPRAWY

https://doi.org/10.31648/ep.6719

Abstrakt

1945 roku zakończyła się II wojna światowa, w wyniku której miliony osób zmuszone zostały do migracji. Procesy te były bardzo wyraźne na obszarze Prus Wschodnich, terytorium Niemiec, które przypadło Polsce i ZSRR. Z obszaru tego uciekali Niemcy, a ich gospodarstwa zasiedlano Polakami zarówno z centralnej Polski, jak i Kresów Wschodnich, które po wojnie przypadły Związkowi Radzieckiemu. Artykuł przedstawia prezentację problemu powojennych migracji w edukacji szkolnej, muzealnej i nieformalnej zarówno na terenie Niemiec, jak i Polski. Analizie poddano podręczniki i zeszyty edukacyjne, które w Niemczech dość często zajmują się tą tematyką. Następnie przeanalizowano wystawy muzealne dotyczące migracji z Prus Wschodnich i z Kresów Wschodnich. Tu także większe zainteresowanie widzimy po stronie niemieckiej. Na koniec wskazano strony internetowe poświęcone migracjom, jako formę edukacji nieformalnej. W tym wypadku zarówno Polacy, jak i Niemcy wykazują się sporą aktywnością.

Słowa kluczowe:

Prusy Wschodnie, Warmia i Mazury, powojenne migracje, edukacja szkolna, muzealna, nieformalna

Inne teksty tego samego autora

Izabela Lewandowska, Niematerialne dziedzictwo Warmii i możliwości jego ochrony , Echa Przeszłości: Nr XX/1 (2019)
Izabela Lewandowska, Maria Bieniek, Dydaktyka historii. Wybrane zagadnienia , Echa Przeszłości: Nr IX (2008)
Izabela Lewandowska, Dziedzictwo żydowskie w Olsztynie - historia, dzień dzisiejszy, perspektywy na przyszłość , Echa Przeszłości: Nr XVI (2015)
Izabela Lewandowska, Turystyka historyczna na pograniczu Mazowsza i Mazur , Echa Przeszłości: Nr XIII (2012)
Izabela Lewandowska, Zasady opisu bibliograficznego źródeł mówionych (relacji ustnych). Próba systematyzacji , Echa Przeszłości: Nr X (2009)
Magdalena Kołodzińskia, Izabela Lewandowska, Bydgoskie spotkania badaczy kultury pamięci. Ogólnopolska konferencja naukowa, Bydgoszcz 14-15 listopada 2011 roku , Echa Przeszłości: Nr XIII (2012)

Pobierz pliki

pdf (English)

Zasady cytowania

Lewandowska, I. (2021). Educational contexts of migration. The case of East Prussia / Warmia and Mazury in 1945. Echa Przeszłości, (XXII/1), 268–285. https://doi.org/10.31648/ep.6719

Cited by / Share

Bibliografia

Archives of the Center of East Prussia Culture/Ellingen, Documents and materials, Box: Exhibitions.

Barth S., Flucht und Vertreibung. Deutschland am Ende des Zweiten Weltkrieges, Wochenschau Verlag, Frankfurt/Main 2016.

Barth S., Flucht und Vertreibung. Deutschland am Ende des Zweiten Weltkrieges. Geschichtsunterricht Praktisch, Wochenschau Verlag, Wiesbaden 2016.

Burkard D. et al., Zeitreise 3, Ausgabe B, Ernst Klett Schulbuchverlage, Stuttgart–Leipzig 2006.

Chmiel L., Historia. Klasa 3 gimnazjum. Podręcznik, Wydawnictwo Adam, Warszawa 2002.

Choińska-Mika J. et al., Historia. Poznać, zrozumieć, vol. 3: Podręcznik dla liceum i technikum, zakres podstawowy, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2009.

Das waren Zeiten 4. Das 20. Jahrhundert, red. D. Brückner, H. Focke, Buchners C.C. Verlag, Bamberg 2002.

Deissler H. H. et al., Grundzüge der Geschichte, vol. 4: Von 1890 bis zur Gegenwart, ed. 4, Diesterweg Verlag, Frankfurt/Main-Berlin-München 1972.

Deportation, Flucht und Vertreibung. Ein Rückblick nach 40 Jahren, Bayerisches Staatsministerium für Arbeit und Sozialordnung, München 1987.

Deutschalndtreffen der Ostpreussen. Osptreussen lebt. Landsmannschaft Ostpreussen 1948–1998, ed. Landsmannschaft Ostpreussen, Selbstverlag Landsmannschaft Ostpreussen, Hamburg1998.

Deutsche Und Polen. Geschichte, Kultur, Politik, eds. A. Lawaty, H. Orłowski, C. H. Beck, München 2003.

Die Erinnerung an Flucht und Vertreibung. Ein Handbuch der Medien und Praktiken, eds. S. Scholz et al., Ferdinand Schöningh, Paderborn 2015.

Dziedzictwo ziem pruskich. Dzieje i kultura Warmii i Mazur. Podręcznik dla młodzieży, ed. I. Lewandowska, Wydawnictwo Elset, Olsztyn 2012.

Fernis H.-G, H. Deissler, Grundzüge der Geschichte, vol. 4: Vom Wiener Kongress bis zur Gegenwart, ed. 5, Diesterweg Verlag, Frankfurt/Main–Berlin–Bonn 1953.

Flucht und Vertreibung. Handreichung für den Unterricht, eds. K. Schlenker, R. Schmülling, Kulturverein für Schlesien und Mähren, Düsseldorf 2010.

Flucht, Vertreibung, Integration, Heimat, ed. Deutschen Historischen Museum, Haus der Geschichte, Berlin 2006.

Fluchtung und Vertreibung. Europa zwischen 1939 und 1948, ed. A. Surminski, Ellert & Richter Verlag, Hamburg 2003–2012.

Fragen an die Geschichte. Geschichtliches Arbeitsbuch für Sekundarstufe I, vol. 4: Die Welt im 20. Jahrhundert, ed. H. D. Schmid, Cornelsen, Frankfurt/Main 1978.

Gieszczyński W., Państwowy Urząd Repatriacyjny w osadnictwie na Warmii i Mazurach (1945–1950), Ośrodek Badań Naukowych, Olsztyn 1999.

Gładysz M., Historia III. Podręcznik dla klasy trzeciej liceum i technikum. Zakres podstawowy i rozszerzony. Czasy współczesne, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 2004.

Hackmann J., Pommern, Westpreußen und Ostpreußen in der deutschen und polnischen Historiographie nach 1945, in: Doświadczenia przeszłości. Niemcy w Europie Środkowo-Wschodniej w historiografii po 1945 roku = Erfahrungen der Vergangenheit. Deutsche in Ostmitteleuropa in der Historiographie nach 1945, eds. J. Kłoczowski, W. Matwiejczyk, E. Mühle, Instytut Środkowo–Wschodniej Europy, Herder–Institut, Lublin–Marburg 2000.

Historia w przestrzeni publicznej, ed. J. Wojdon, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.

Hryciuk G. et al., Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1930-1959. Atlas ziem Polski, Demart, Warszawa 2008.

Jarosz K., Życie codzienne pierwszych powojennych osadników na Mazurach na podstawie prac nadesłanych na konkurs „Losy nasze”, „Studia Angerburgica”, 2002, vol. 7, p. 74–82.

Jastrzębska M., Żurawski J., Historia 3. Podręcznik dla klasy trzeciej gimnazjum, Wiking, Wrocław 2001.

Kneip M. et al., Polnische Geschichte und Deutsch-Polnische Beziehungen. Darstellungen und Materialien für den Geschichtsunterricht mit CD-Rom, Cornelsen Verlag, Berlin 2007.

Kossert A., Kalte Heimat. Die Geschichte der deutschen Vertreiben nach 1945, Siedler Verlag, München 2008.

Kucharczyk G., Przez tysiąclecia i wieki. Cywilizacje XIX i XX wieku, kl. 3. Podręcznik, ed. 4, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2007.

Lewandowska I., Historia i kultura regionu w działalności edukacyjnej Muzeum Warmii i Mazur w okresie powojennym, in: Muzea i archiwa w edukacji historycznej. IV Toruńskie Spotkania Dydaktyczne, eds. S. Roszak, M. Strzelecka, Stowarzyszenie Oświatowców Polskich, Toruń 2007.

Lewandowska I., Młodzież wobec zabytków Warmii i Mazur w okresie Polski Ludowej, in: Dzieci, młodzież i studenci na Ziemiach Zachodnich po II wojnie światowej, eds. W. Kucharski, G. Strauchold, Ośrodek Pamięć i Przyszłość, Instytut Pamięci Narodowej, Wrocław–Warszawa 2012.

Lewandowska I., Oswajanie poniemieckiej przestrzeni nazewniczej na Warmii i Mazurach po II wojnie światowej, in: Nazwa dokumentem przeszłości regionu, eds. J. Nowosielska-Sobel, G. Strauchold, W. Kucharski, Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław 2010.

Lewandowska I., Palaces of the Prussian aristocracy in the social reality of the Polish People’s Republic. The case of Sztynort 1945-1989, in: Between Oblivion and the New order. From research on relationships among memory cultures in former East Prussia after World War Two. Studies and sketches, ed. K. Narojczyk, Polskie Towarzystwo Historyczne, Olsztyn 2014.

Lewandowska I., Polityka wystawiennicza Muzeum Warmii i Mazur w latach 1945-1989. Przyczynek do edukacji historycznej na pograniczu kulturowym, in: Nauczanie historii jako powrót do źródeł, eds. G. Pańko, J. Wojdon, Polskie Towarzystwo Historyczne, Olsztyn 2010.

Mędrzecki W., R. Szuchta, U źródeł współczesności. Dzieje nowożytne i najnowsze. Historia 3. Podręcznik gimnazjum, ed. 5, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2007.

Menschen in ihrer Zeit, Bd. 4: In unserer Zeit, eds. F. J. Lucas et al., Ernst Klett Verlag, Stuttgart 1970.

Nachkriegsalltag in Ostpreußen. Erinnerungen von Deutschen, Polen und Ukrainern, eds. H.-J. Karp, R. Traba, Aschendorff, Münster 2004.

Nikžentaitis A., Ostpreußen in der litauischen Geschichtsschreibung, in: Baltisch-deutsche Sprachen- und Kulturkontakte in Nord-Ostpreußen. Methoden ihrer Erforschung, ed. J. D. Range, Verlag Die Blaue Eule, Essen 2002.

Pilikowski J., Historia 1939-1990. Podręcznik dla szkół średnich, Wydawnictwo Zamiast Korepetycji, Kraków 1996.

Radziwiłł A., Roszkowski W., Historia 1945–1990. Podręcznik dla szkół średnich, ed. 2, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1994.

Raińska K., Polacy z Kresów Wschodnich na Warmii i Mazurach: wprowadzenie do wystawy = Poles from the Eastern Borderlands in Warmia and Mazury: introduction to the exhibition, Muzeum Warmii i Mazur, Olsztyn 2011.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, Dziennik Ustaw 2009 nr 4 poz. 17.

Ruchniewicz K., Der Entstehungsprozess der Gemeinsamen deutsch-polnischen Schulbuchkommission 1937/38–1972, „Archiv für Sozialgeschichte“, 2005, vol. 45, p. 327–352.

Sacha M. I., Fantomowe dziedzictwo? Różnice w muzealnej prezentacji dziedzictwa niemieckiego wschodu oraz polskich kresów – próba diagnozy, „Rocznik Antropologii Historii”, 2016, vol. 9, p. 147–170.

Sacha M. I., Muzea wobec utraty. Strategie (re-)konstrukcji dziedzictwa utraconych ojczyzn na przykładzie muzeów w Polsce i w Niemczech, „Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej”, 2015, vol. 2, p. 83–102.

Sakson A., Od Kłajpedy do Olsztyna. Współcześni mieszkańcy byłych Prus Wschodnich: Kraj Kłajpedzki, Obwód Kaliningradzki, Warmia i Mazury, Instytut Zachodni, Poznań 2011.

Sakson A., Stosunki narodowościowe na Warmii i Mazurach 1945-1997, Instytut Zachodni, Poznań 1998.

Schwinger S. et al., Ihr und Wir. Integration der Heimatvertriebenen in Baden-Württemberg, Haus der Geschichte Baden–Württemberg, Stuttgart 2010.

Smith C., Post–Modernising the Museum. The Ration Shed, “Historical Encounters” 2014, vol. 1, nr 1, p. 32-49.

Sobaś M., G. Szymanowski, Historia – Ludzi. 3 klasa gimnazjum. Od traktatu wersalskiego do okrągłego stołu, Wydawnictwo Znak, Kraków 2001.

Starczewska K. et al., Świat współczesny. Od wybuchu II wojny światowej, Klasa III, t. 2, ed. 5, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

Tusiewicz R., Historia 4. Polska współczesna 1944–1989. Podręcznik dla klasy IV liceum ogólnokształcącego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1993.

Umsiedlung, Flucht und Vertreibung der Deutschen als internationales Problem. Zur Geschichte eines europäischen Irrwegs. Das Thema im Unterricht, eds. S. Beer et al., Haus der Heimat Baden-Württemberg, Stuttgart 2002, 2005, 2009.

Umsiedlungen, Vertreibungen und Fluchtbewegungen 1939-1959. Atlas zur Geschichte Ostmitteleuropas, eds. G. Hryciuk, W. Sienkiewicz, Bundeszentrale für Politische Bildung, Bonn–Warszawa 2012.

Wege durch die Geschichte, Geschichtsbuch Gymnasium Bayern, vol. 5, ed. F. Hofmeier, Cornelsen, Berlin 1992.

Wendt J., Historia III. Podręcznik, Wydawnictwo M. Rożak, Gdańsk 2000.

Wojciechowski G., Historia. Podręcznik dla gimnazjum. Razem przez wieki. Zrozumieć przeszłość III, ed. 6, Nowa Era, Warszawa 2006.

Wypędzeni we Wschodu. Wspomnienia Polaków i Niemców, ed. H.-J. Bömelburg, R. Stössinger, R. Traba, Wspólnota Kulturowa Borussia, Olsztyn 2001.

Zloch S., Doświadczenia migracji, in: Ziemie pruskie w podręcznikach Polski, Niemiec, Litwy i Rosji, eds. I. Lewandowska, S. Zloch, Instytut Historii UWM, Olsztyn 2013.

Zloch S., Migration, in: Das „Pruzzenland“ als geteilte Erinnerungsregion Konstruktion und Repräsentation eines europäischen Geschichtsraums in Deutschland, Polen, Litauen und Russland seit 1900, eds. S. Zloch, I. Lewandowska, V&R Unipress, Brauschweig 2014.

Żyromski S., Procesy migracyjne w województwie olsztyńskim w latach 1945-1949, Olsztyn 1971. Google Scholar