Abstrakt

Tematem artykułu jest związek myśli feministycznej z filozofią liberalną. Związek ten potwierdza nie tylko formułowanie podobnych postulatów przez liberałów i emancypantki, lecz także akcentowanie takich samych idei społecznych (takich jak wolność, równość, autonomia polityczna). Bliskość tych stanowisk jest widoczna również dzięki postawie pierwszych działaczek ruchu praw kobiet. Ich dialogowe nastawienie, prowadzące do teoretycznej otwartości i pozwalające na krytyczną ocenę własnych założeń, pozwala również na uniknięcie dogmatyzmu. Tło rozważań stanowi filozofia i historia kraju będącego kolebką liberalizmu i feminizmu - Wielkiej Brytanii. W pierwszej części tekstu omówiono główne założenia filozofii liberalnej, jej wagę i wpływ na myśl emancypacyjną, a także nakreślono okoliczności historyczno-kulturowe pojawienia się ruchu praw kobiet. W części drugiej przedstawiono poglądy Mary Wollstonecraft, angielskich sufrażystek odwołujących się zarówno do idei promowanych przez socjalistów utopijnych, jak i postulatów liberalizmu, oraz filozofię społeczną Johna Stuarta Milla. Wollstoneraft podkreślała znaczenie autonomii, potrzeby samodoskonalenia się i racjonalności. Emancypantka ta jako pierwsza zaprezentowała teorię zakładającą istnienie zjawiska kulturowego konstruowania płci. Przyczyn różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami upatrywała w edukacji. Następnie omówiono poglądy Frances Wright, Anny Wheeler, Harriet Martineau, Catherine Barmby, Anny Knight, Harriet Taylor i Barbary Leigh Smith. Na pisarki te wpłynęła zarówno filozofia Claude’a de Saint-Simona, Charlesa Fouriera i Roberta Owena, jak i liberalizm. W artykule wskazano również na to, co w sferze teorii łączy socjalistów utopijnych i wyżej wymienione emancypantki. Zaprezentowano także poglądy domagającego się równouprawnienia płci J. S. Milla. Podkreślono, że filozofowi temu udało się połączyć liberalne idee wolno­ ści słowa, autonomii i tolerancji z ideą postę­pu, a także uzasadnić filozoficznie konieczność nawiązywania otwartego dialogu. W części trzeciej zarysowano relacje pomiędzy stanowiskiem sufrażystek i sufrażetek - radykalnych działaczek ruchu praw kobiet, które nie były zainteresowane nawiązywaniem otwartego dialogu. Tekst kończy podsumowanie, w którym podkreślono konsekwencje wynikające z połączenia feminizmu z liberalizmem, a także konsekwencje filozoficzne dialogowego nastawienia emancypantek czyli antydogmatyzm, otwartość teoretyczną, tolerancję oraz dowartościowanie indywidualizmu.