Kognitywna teoria prototypu - próba filozoficznej analizy
Abstrakt
Tekst poświęcony jest analizie podstawowych filozoficznych założeń głównego modelu kategoryzacji w naukach kognitywistycznych, znanego jako teoria prototypu. Autor koncentruje się głównie na dwóch podstawowych założeniach, tj. hipotezie podobieństw rodzinnych Wittgensteina i teorii centralno-peryferyjnej struktury kategorii. Analizy poprzedza wprowadzenie w problematykę kategoryzacji oraz podstawową terminologię teorii prototypów, ze szczególnym uwzględnieniem różnic między nią a klasyczną teorią kategoryzowania. Centralną tezą artykuły jest twierdzenie, że prototypowa teoria kategoryzacji nie może stanowić spójnej alternatywy dla teorii klasycznej, mimo występowania licznych efektów prototypowych w ludzkim sposobie kategoryzowania.
Słowa kluczowe:
prototyp, kategoryzacja, podobieństwo rodzinne, struktura, językoznawstwo kognitywne, teoria prototypów, semantyka kognitywnaBibliografia
Kleiber G., Semantyka prototypu, kategorie i znaczenie leksykalne, przeł. B. Ligara, Universitas, Kraków 2003
Taylor, J. R., Kategoryzacja w języku: prototypy w teorii językoznawczej, przeł. A. Skuciñska, Universitas, Kraków 2001
Łukowski P., Logika praktyczna z elementami wiedzy o manipulacji, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa 2012
Rosch E., Cognitive Representation of Semantic Categories, „Journal of Experimental Psychology” 104
Rosch E.,Human Categorisation, (w:) N. Warren (ed.), Studies in Cross-Cultural Psychology, Academic, London 1977.
Labov W., Sociolinguistic Patterns, University of Pennsylvania Press 1973
Wierzbicka A., Lexicography and Conceptual Analysis, Ann Arbor Karoba 1985
Kempton W., The Folk Classification of Ceramics: A Study of Cognitive Prototypes, Academic Press, San Diego 1981.
Wittgenstein L., Dociekania filozoficzne, prze. B. Wolniewicz, PWN, Warszawa 2000
Wierzbicka A., Introduction. Semantics, Culture and Cognition. Universal Human Concepts in Culture Specific Configurations, (w:) J. Bartmiński (red.), Etnolingwistyka IV, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1992
Kardela H., Schemat i prototyop w morfologii kognitywnej, (w:) H. Kardela (red.), Kognitywistyka 1, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2005
Grzegorczykowa R., O rozumieniu prototypu i stereotypu we współczesnych teoriach semantycznych, (w:) J. Anusiewicz, J. Bartmiński (red.), Język a Kultura, t. 12: Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, Wydawnictwo UWr, Wrocław 1998
G. Hebrajska, Prototyp - stereotyp - metafora, (w:) . Anusiewicz, J. Bartmiński (red.), Język a Kultura, t. 12: Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, Wydawnictwo UWr, Wrocław 1998
Wierzbicka A., Język – umysł - kultura, PWN, Warszawa 1999
Berlin B., Kay P., Basic Color Terms: Their Universality, and Evolution (Berkeley 1969)
MacLaury R., Color and Cognition in Mesoamerica: Constructing Categories as Vantages (Austin 1997).
Evans V., Leksykon językoznawstwa kognitywnego, przeł. M. Buchta, M. Cierpisz, J. Podhorodecka, A. Gicala, J. Winiarska, Universitas, Kraków 2009
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 Aleksander Gemel
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
Teksty zaproponowane do "Humanistyki i Przyrodoznawstwa" nie powinny być nigdzie wcześniej publikowane. Wraz z przesłaniem tekstu redakcji Autor akceptuje, że w momencie zakwalifikowania tekstu do publikacji nasze czasopismo będzie stosowało licencję the Creative Commons Attribution (CC BY-NC). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Autorzy zachowują prawa autorskie do swoich utworów bez żadnych innych ograniczeń. Pełna informacja na temat licencji CC BY-NC:
Oświadczenie autora do pobrania
