Idea słowiańska i muzyka

Mateusz Andrzejewski

doi:10.31648/hip.891

Opublikowane: 2018-09-141

Nr 16 (2010)

Idea słowiańska i muzyka

Mateusz Andrzejewski

Humanistyka i Przyrodoznawstwo

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.31648/hip.891

Abstrakt

Idea słowiańska” jest terminem ogólnym, odnoszącym się do wielu politycznych, historiozoficznych i kulturowych wątków, dla których inspiracją było językowe i kulturowe pokrewieństwo między narodami słowiańskimi. Takie ruchy jak słowianofilstwo i panslawizm miały na celu kulturalne i polityczne zjednoczenie Słowian. Idea ta wywarła silny wpływ na muzykę krajów środkowej i wschodniej Europy w XIX i XX wieku (szczególnie w jego drugiej połowie). Pod jej wpływem powstała znaczna liczba utworów muzycznych. Można utwory te podzielić na kilka grup. W jednych „słowiańskość” podkreślana była poprzez tytuł (najbardziej znany przykład to Tańce słowiańskie Dworzaka). Kompozytorzy używali również typowo słowiańskich gatunków tanecznych i pieśniowych, jak polski mazurek i ukraińska dumka (np. mazurki Bałakiriewa czy Skriabina, jak również dumki wykorzystywane przez Dworzaka w jego dziełach kameralnych). Innym sposobem realizacji idei słowiańskiej były muzyczne kontakty między twórcami (znajomość Dworzaka z Czajkowskim; rola muzyków czeskich w życiu muzycznym Chorwacji i Serbii). Idea muzyki słowiańskiej pojawia się również w komentarzach muzykologicznych: słowiański „charakter” muzyczny bywał najczęściej łączony ze specyficznymi kategoriami emocjonalnymi, takimi jak smutek, tęsknota, szczególnie zaś żal, które to określenie stosowano do opisu przemożnego nastroju panującego w dziełach Chopina.

Słowa kluczowe:

idea słowiańska, słowianofilstwo, panslawizm, tożsamość narodowa, Herder, Kollar, idiom słowiański w muzyce, (słowiańskie) gatunki muzyczne, folklor, mazurek, dumka, Dworzak, Chopin

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Andrzejewski, M. (2018). Idea słowiańska i muzyka. Humanistyka I Przyrodoznawstwo, (16), 261–276. https://doi.org/10.31648/hip.891

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Arro E, Hautprobleme der osteuropischen Musikgeschichte, (w:) Musik des Ostens, Hrsg. E. Arro, H. Haase, W. Wiora, Kassel-Basel 1962.

Bruckner A, Słowianie i Niemcy, „Biblioteka Warszawska” 1900, t. I.

Dahlhaus C, Die Idee des Nationalismus in der Musik, (w:) Zwischen Romantik und Moderne. Vier Studien zur Musikgeschichte des späteren 19. Jahrhunderts, München 1974.

Delaperriere M, Dialog z dystansu, Kraków 1998.

Erhardt L, Geografia muzyki, (w:) Papierowe nosy, Warszawa 1970.

Głowiński M, Język jako bariera, (w:) Polacy i Rosjanie. 100 kluczowych pojęć, red. A. Magdziak-Miszewska, M. Zuchniak, P. Kowal, Warszawa 2002.

Herder J.G., Myśli o filozofii dziejów ludzkości, (w:) Wybór pism, wybór i oprac. T. Namowicz, Wrocław 1987.

Iz istorii russko-czeskich muzykalnych swjazej, pierepiska M. A. Bałakiriewa i N. A. Rimskogo-Korsakowa s Bolesławom Kalenskim, Moskwa 1955.

Janik M, Prądy panslawistyczne i rusofilskie w okresie Wielkiej Emigracji, „Pamiętnik Literacki” 1934.

Kleczyński J, O wykonywaniu dzieł Szopena. Trzy odczyty wypowiedziane w Resursie Obywatelskiej w Warszawie w d. 11, 15 i 17 marca 1879 r., Warszawa 1879.

Kleczyński J, Fryderyk Szopen i nowsza krytyka niemiecka, „Bluszcz” 1878, nr 5.

Lewandowski E, Charakter narodowy Polaków i innych, Warszawa 2008.

Lissa Z, Problem rasy w muzyce, „Muzyka”, nr 3.

Łosski M, Historia filozofii rosyjskiej, Kęty 2000.

Magdziak-Miszewska A, Wstęp, [do:] Polacy i Rosjanie. 100 kluczowych pojęć, Warszawa 2002.

Markiewicz H, Prądy i typy twórczości literackiej, (w:) Główne problemy wiedzy o literaturze, Kraków 1965.

Moser H. J., Lehrbuch der Musikgeschichte, Berlin 1937.

Paderewski I. J., O Szopenie, Towarzystwo Wydawnicze Lwów - E. Wende i S-ka Warszawa 1911.

Poliński A, Dzieje muzyki polskiej, Lwów 1907.

Przybyszewski S, Ku czci mistrza, „Życie” Kraków 1899, nr 19-20.

Rogalski A, Rosja - Europa. Wzajemne związki, wpływy i zależności kulturalno-literackie, Warszawa 1960.

Sabaniejew L, Idea narodowa w muzyce rosyjskiej, „Muzyka” 1927, nr 6.

Skowronek J, Tante M, Wasilewski T, Historia Słowian południowych i zachodnich, Warszawa 1988.

Szulc M. A., Przegląd ostatnich dzieł Chopina przez [...], „Tygodnik Literacki” Poznań, 1842, nr 10.

Tejchma J, Kulisy dymisji. Z dziennika ministra kultury 1974-1977, Kraków 1991.

Zdziechowski M, Mesjaniści i słowianofile. Szkice z psychologii narodów słowiańskich, Lwów 1912. Google Scholar