Zakłady karne dla kobiet w polskim systemie penitencjarnym
Robert Dziembowski
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWMhttps://orcid.org/0000-0002-1697-637X
Résumé
Artykuł przedstawia kompleksową analizę funkcjonowania zakładów karnych dla kobiet w polskim systemie penitencjarnym. Mimo że kobiety stanowią jedynie ok. 5,3% populacji więziennej w Polsce (dane z stycznia 2025 r.), ich specyficzna sytuacja wymaga odrębnych regulacji prawnych oraz dostosowanych rozwiązań instytucjonalnych. Opracowanie obejmuje historyczną ewolucję więziennictwa kobiecego – od średniowiecznych form kar izolacyjnych, charakteryzujących się surowością, przez inicjatywy zachodnioeuropejskie XVI–XVIII w., aż po współczesne regulacje oparte na Kodeksie karnym wykonawczym z 1997 r. Autor analizuje teoretyczne podstawy przestępczości kobiet, prezentując koncepcje biologiczne, psychologiczne, socjologiczne oraz ekonomiczne. Szczególną uwagę poświęcił organizacji współczesnego systemu penitencjarnego, w tym czterem zakładom karnym przeznaczonym wyłącznie dla kobiet (Krzywaniec, Grudziądz, Chmielów, Lubliniec) oraz oddziałom kobiecym funkcjonującym przy zakładach męskich. W artykule zanalizowano proces resocjalizacji kobiet, podkreślając ich większą wrażliwość na izolację oraz odmienne potrzeby psychospołeczne. Zaakcentowano też problem macierzyństwa w warunkach penitencjarnych oraz funkcjonowanie domów matki i dziecka. Wskazano na wyzwania związane z readaptacją społeczną kobiet po opuszczeniu zakładu karnego, w tym stygmatyzację społeczną i trudności w znalezieniu zatrudnienia. Autor konkluduje, że skuteczna resocjalizacja kobiet wymaga ciągłego doskonalenia rozwiązań systemowych, rozwoju specjalistycznych programów terapeutycznych oraz wzmocnienia systemu pomocy postpenitencjarnej dostosowanej do specyficznych potrzeb tej grupy osadzonych.
Mots-clés :
zakłady karne dla kobiet, system penitencjarny, resocjalizacja kobiet, macierzyństwo w więzieniu, readaptacja społecznaRéférences
Literatura Google Scholar
Ambrozik W., Proces readaptacji społecznej i jego istota, [w:] B. Urban, J.M. Stanik, Resocjalizacja. Teoria i praktyka pedagogiczna, t. 2, Warszawa 2007. Google Scholar
Bieda J., Cele i organizacja zakładów karnych w I Rzeczypospolitej, „Acta Universitatis Lodziensis” 2015, Folia Historica 94. Google Scholar
Budyn-Kulik M., Zabójstwo tyrana domowego: studium prawnokarne i wiktymologiczne, Lublin 2005. Google Scholar
Chojecka J., Czynniki kryminogenne osadzonych kobiet wyzwaniem dla resocjalizacji penitencjarnej, „Resocjalizacja Polska” 2013, nr 4. Google Scholar
Ciosek M., Pastwa-Wojciechowska B., Psychologia penitencjarna, Warszawa 2016. Google Scholar
Dajnowicz-Piesiecka D., Jurgielewicz-Delegacz E., Pływaczewski E.W. (red.), Prawo karne i kryminologia wobec kryzysów XXI wieku, 2022, Lex. Google Scholar
Dunkel F., Grzywa J., Europejskie Reguły Więzienne 2006 i ich wpływ na europejskie więziennictwo, [w:] B. Stańdo-Kawecka, K. Krajewski (red.), Problemy penologii i praw człowieka na początku XXI stulecia, Warszawa 2011. Google Scholar
Dybalska I., Program aktywizacji zawodowej i społecznej skazanych jako aktywna forma pomocy postpenitencjarnej, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 1999, nr 23–24. Google Scholar
Freud Z., Wstęp do psychoanalizy, tłum. W. Zaniewicki, Warszawa 2012. Google Scholar
Hołyst B., Kryminologia, Warszawa 2016. Google Scholar
Jarzębowska-Baziak B., Problem macierzyństwa w zakładzie karnym, [w:] T. Szymanowski, A. Rzepliński (red.), Doświadczenia i perspektywy systemu penitencjarnego w Polsce, Warszawa 1987. Google Scholar
Kurek L., Resocjalizacja kobiet osadzonych za przestępstwa na tle przemocowym, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny” 2016, nr 2. Google Scholar
Kurowska J., Zakład Karny w Krzywańcu, [w:] I. Dybalska (red.), Kobieta w więzieniu – polski system penitencjarny wobec kobiet w latach 1998–2008, Warszawa 2009. Google Scholar
Majchrzyk Z., Kiedy kobieta zabija. Motywy, osobowość, relacja sprawca – ofiara, strategie obronne, Warszawa 2009. Google Scholar
Maleszyk R., Więziennictwo polskie na tle dziejów państwa w latach 1918–1956, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2009, nr 62–63. Google Scholar
Matysiak-Błaszczyk A., Więzienne macierzyństwo. Studium socjopedagogiczne, Poznań 2016. Google Scholar
Pierzchała K., Rola pracy w resocjalizacji penitencjarnej w kontekście badań własnych, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2018, nr 100. Google Scholar
Sosnowska E., Sytuacja życiowa kobiet przestępczyń – wybrane aspekty wiktymizacyjne, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika” 2012, t. 21. Google Scholar
Sych W. (red.), Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, 2024, Lex. Google Scholar
Szatkowska A., Wykonywanie kary pozbawienia wolności wobec kobiet w Polsce w świetle aktualnego stanu prawnego oraz praktyki, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2015, nr 86. Google Scholar
Śliwowski J., Prawo i polityka penitencjarna, Warszawa 1982. Google Scholar
Zajkowska M., Przestępczość kobiet na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Białystok 2020. Google Scholar
Akty prawne Google Scholar
Dekret Naczelnika Państwa z dnia 8 lutego 1919 r. w sprawie tymczasowych przepisów więziennych (Dz. Pr. z 1919 r., Nr 15, poz. 202). Google Scholar
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 marca 1928 r. w sprawie organizacji więziennictwa (Dz.U. z 1928 r., Nr 29, poz. 272). Google Scholar
Ustawa z dnia 26 lipca 1939 r. o organizacji więziennictwa (Dz.U. z 1939 r., Nr 68, poz. 457). Google Scholar
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. z 1997 r., Nr 90, poz. 557 ze zm.). Google Scholar
Źródła internetowe Google Scholar
Centralna Służba Więzienna, Miesięczna informacja statystyczna, styczeń 2025 r., https://www.sw.gov.pl/assets/22/44/61/45e07d12241963979bf7277b4975b2cd2dd41618.pdf. Google Scholar
Lombroso C., Ferrero G., Kobieta jako zbrodniarka i prostytutka, Warszawa 1895, https://polona.pl/item-view/dd3bd29b-f624-40a7-b764-6e81be61aeca?page=4. Google Scholar
Struktura Służby Więziennej, https://www.sw.gov.pl/strona/struktura-sw. Google Scholar
Teleszewska M., Wykonywanie kary pozbawienia wolności wobec kobiet, rozprawa doktorska, UWB w Białymstoku, Białystok 2018, https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/7112/1/M_Teleszewska_Wykonywanie_kary_pozbawienia_wolnosci_wobec_kobiet.pdf. Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0000-0002-1697-637X
