Samobójstwo na gruncie prawa polskiego i międzynarodowego
Abstrakt
Statystyki potwierdzają, że samobójstwa (ok. miliona rocznie) oraz próby samobójcze (kilkanaście milionów rocznie) stanowią nie tylko poważny problem społeczny, ale również prawny. Z formalnego punktu widzenia każdy ma prawo odebrać sobie życie - będzie to jego osobista decyzja i żaden akt prawny ani żadna władza nie może mu tego zabronić. Zatem z punktu widzenia prawa do wolności, będącego jednym z podstawowych praw człowieka, każdy człowiek ma pełną wolność do podjęcia decyzji o czasie zakończenia własnego życia. Prawo to nie pozostaje w sprzeczności z prawem do życia, bowiem prawo do życia nie oznacza obowiązku kontynuowania życia. Czy zatem człowiek ma prawo do samobójstwa? Niniejsza publikacja stanowi próbę odpowiedzi na tak postawione pytanie i jest podzielona na cztery odrębne części. Pierwsza część artykułu w sposób syntetyczny przybliża zagadnienie epidemiologii samobójstw w Polsce i na świecie. Dalej autor analizuje pojęcie samobójstwa, próby samobójczej, targnięcia się i zamachu na własne życie na gruncie prawa. Analizuje zjawisko w kontekście prawnym, koncentrując się na czynnikach społecznych, które w największym stopniu skłaniają do targnięcia się na własne życie. W kolejnej części zaprezentowano poglądy, które funkcjonują w prawie polskim i międzynarodowym oraz mogą przemawiać za istnieniem prawa do samobójstwa. Uwzględniono również te racje i argumenty, które mogą prowadzić do wniosków przeciwnych. Ostatnia część opracowania dotyczy konsekwencji prawnych nieudanej próby samobójczej. Zagadnieniom związanym z targnięciem się na własne życie nie poświęcono wiele uwagi w polskim i międzynarodowym ustawodawstwie. Terminy, takie jak samobójstwo, targnięcie się na własne życie i zamach samobójczy, nie mają nawet własnych definicji prawnych. Stąd też niniejsze opracowanie podejmuje problematykę samobójstwa w świetle legislacji.
Słowa kluczowe:
samobójstwo, próba samobójcza, prawo polskie, prawo międzynarodoweBibliografia
Literatura Google Scholar
Andrejew I., Kubicki L., Waszczyński J. (red.), O przestępstwach w szczególności. Część I, seria: System Prawa Karnego, t. 4, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1985. Google Scholar
Banaszak B., Prawo konstytucyjne, Warszawa 2017. Google Scholar
Blackstone W., Commentaries on the law of England, London 1826. Google Scholar
Bosonoga-Zygmunt J., Namowa i udzielenie pomocy do samobójstwa (art. 151 k.k.), „Prokuratura i Prawo” 2015, nr 11. Google Scholar
Burdziak K., Samobójstwo w prawie polskim, Warszawa 2019. Google Scholar
D’Zurilla T.J., Nezu A.M., Maydeu A., Social problem-solving inventory – revised, New York 2002. Google Scholar
Edwards V., Depresja. Jak ją rozpoznać i pokonać?, Warszawa 2004. Google Scholar
Fudalej S., Klimkiewicz A., Kopera M., Jakubczyk A., Wojnar M., Molestowanie seksualne przed uzyskaniem pełnoletności a stan zdrowia i funkcjonowanie społeczne osób uzależnionych od opioidów leczonych substytucyjnie, „Alcoholism and Drug Addiction” 2016, nr 29. Google Scholar
Goldstein E.G. Kołyszko P., Zaburzenia z pogranicza. Modele kliniczne i techniki terapeutyczne, Gdańsk 2003. Google Scholar
Hołyst B., Suicydologia, Warszawa 2002. Google Scholar
Hołyst B. (red.), Zapobieganie samobójstwom. Imperatyw ogólnoświatowy, Warszawa 2018. Google Scholar
Makara-Studzińska M., Formy pomocy osobom po próbach samobójczych, „Sztuka Leczenia” 2017, nr 1. Google Scholar
Mozgawa M. (red.), Samobójstwo, Warszawa 2017. Google Scholar
Schwander V., Das Schweizerische Strafgesetzbuchunter Besonderer Berucksichtigung der Bundesgerichtlichen Praxis, Zurich 1964. Google Scholar
Szkotnicki W., Za i przeciw legalizacji eutanazji, „Palestra” 1997, nr 41(5–6). Google Scholar
Wąsek A., Prawnokarna problematyka samobójstw, Warszawa 1982. Google Scholar
Wesley J., Thoughrts on suicide, London 1812. Google Scholar
Witkowski Z. (red.), Prawo konstytucyjne, Toruń 2013. Google Scholar
Żyluk A. (red.), Zarys chirurgii. Podręcznik dla studentów i lekarzy w trakcie specjalizacji, Warszawa 2016. Google Scholar
Akty prawne Google Scholar
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2018 r., poz. 1025 ze zm.). Google Scholar
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1138). Google Scholar
Zarządzenie nr 70 Komendanta Głównego Policji z dnia 2 grudnia 2019 r. w sprawie Krajowego Systemu Informacyjnego Policji, KSIP „Samobójstwa – rejestracja zgłoszenia zamachu lub zachowania samobójczego”, stanowiący załącznik nr 22 do zarządzenia. Google Scholar
Źródła internetowe Google Scholar
Główny Urząd Statystyczny, Zamachy samobójcze w 2016 r., notatka informacyjna z 7 września 2017 r. Google Scholar
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970880553/U/D19970553.pdf. Google Scholar
https://ourworldindata.org/grapher/suicide-death-rates. Google Scholar
https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/statystyka-przyczyn-zgonow/. Google Scholar
https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/statystyka-przyczyn-zgonow/zamachy-samobojcze. Google Scholar
https://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/zamachy-samobojcze/63803,Zamachy-samobojcze-od-2017-roku.html. Google Scholar
Powołanie do śmierci. Po co państwu polskiemu rejestr niedoszłych samobójców?, https://tygodnik.polsatnews.pl/news/2020-07-03/powolanie-do-smierci-po-co-panstwu-polskiemu-rejestr-niedoszlych-samobojcow. Google Scholar
Statystyka przyczyn zgonów, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/statystyka-przyczyn-zgonow/. Google Scholar
Światowa Organizacja Zdrowia, Międzynarodowa klasyfikacja chorób i problemów psychicznych, rewizja X, t. 1, 2008, https://stat.gov.pl/Klasyfikacje/doc/icd10/pdf/ICD10TomI.pdf. Google Scholar
Zamachy samobójcze według wybranych statystyk policyjnych, https://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/zamachy-samobojcze/63803,Zamachy-samobojcze-od-2017-roku.html. Google Scholar
