Afazja rozwojowa (SLI/DLD) i zespół Aspergera w kontekście diagnozy: o możliwości współwystępowania zaburzeń
Małgorzata Rutkiewicz-Hanczewska
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniuhttps://orcid.org/0000-0002-3685-0352
Marta Korendo
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowiehttps://orcid.org/0000-0003-1088-8675
Abstract
Artykuł jest poświęcony zależnościom między afazją i zespołem Aspergera, które w ujęciu tradycyjnych taksonomii należą do odrębnych zaburzeń neurorozwojowych, wpływających na zdolności językowe oraz komunikacyjne dzieci. Przedmiot artykułu stanowi ocena możliwości współwystępowania specyficznych zaburzeń językowych (SLI/DLD) oraz zespołu Aspergera u tej samej jednostki, co tym samym potwierdza zasadność prowadzenia diagnozy dymensjonalnej. Autorki dokonują przeglądu literatury, omawiają kryteria włączające i wyłączające diagnozę SLI/DLD oraz ZA, a także uwikłanej pomiędzy nimi jednostki o nazwie deficyt semantyczno-pragmatyczny w nawiązaniu do klasyfikacji ICD, DSM oraz najnowszych ustaleń opublikowanych w literaturze przedmiotu. Prezentują dwa spojrzenia badaczy na ewentualną możliwość nakładania się wspomnianych deficytów, wskazując na dane z badań porównujących umiejętności językowe, a także genetyczne aspekty ich ewentualnego nakładania się.
Schlagworte:
afazja rozwojowa, SLI, DLD, zespół Aspergera, diagnoza dymensjonalnaLiteraturhinweise
Allen D.A. (1989): Developmental language disorders in preschool children: Clinical subtypes and syndromes. „School Psychology Review” 18(4), s. 442–451.
Crossref
Google Scholar
Bishop D.V.M. (2000): Pragmatic Language Impairment. [W:] Speech and Language Impairments in Children. Causes, Characteristics, Intervention and Outcome. Red. D.V.M. Bishop, L.B. Leonard. East Sussex. Google Scholar
Bishop D.V.M. (2010a): Overlaps Between Autism and Language Impairment: Phenomimicry or Shared Etiology. „Behavior Genetics” 40(5), s. 618–629.
Crossref
Google Scholar
Bishop D.V.M. (2010b): Which neurodevelopmental disorders gest researched and why? „PLoS ONE” 5/11, e15112.
Crossref
Google Scholar
Bishop D.V.M. (2014): Ten questions about terminology for children with unexplained language problems. „International Journal of Language & Communication Disorders” 49(4), s. 381–415.
Crossref
Google Scholar
Bishop D.V.M., Norbury C.F. (2002): Exploring the borderlands of autistic disorder and specific language impairment: A study using standardized diagnostic instruments. „Journal of Child Psychology and Psychiatry” 43(7), s. 917–929.
Crossref
Google Scholar
Bishop D.V.M., Snowling M.J., Thompson P.A., Greenhalgh T., and the CATALISE-2 consortium (2017): Phase 2 of CATALISE: a multinational and multidisciplinary Delphi consensus study of problems with language development: Terminology. „Journal of Child
Crossref
Google Scholar
Psychology and Psychiatry” 58(10), s. 1068–1080. Google Scholar
Cierpiałkowska L., Sęk H. (red.) (2020): Psychologia kliniczna. Warszawa. Google Scholar
Cieszyńska J., Korendo M. (2021): Dymensjonalna diagnoza rozwoju dziecka. Kraków. Google Scholar
Czaplewska E. (2012): Rozumienie pragmatycznych aspektów wypowiedzi przez dzieci ze specyficznym zaburzeniem językowym. Gdańsk. Google Scholar
Czaplewska E., Kaczorowska-Bray K. (2002): Potrzeba rozwijania kompetencji komunikacyjnej u dzieci ze specyficznymi zaburzeniami rozwoju mowy i języka. „Logopedia” 30, s. 61–66. Google Scholar
Félix J., Santos M.E., Benitez-Burraco A. (2022): Specific Language Impairment, Autism Spectrum Disorders and Social (Pragmatic) Communication Disorders: Is There Overlap in Language Deficits? A Review. „Review Journal of Autism and Developmental Disorders”, s. 1–21.
Crossref
Google Scholar
Hrycyna E. (2019): Zaburzenia semantyczne i pragmatyczne – problem terminologii. „Logopedia” 48(1), s. 47–62. Google Scholar
Jastrzębowska G. (2019): Zaburzenia neurorozwojowe. Zmiany w podejściu teoretycznym i diagnostycznym. „Logopedia” 48(1), s. 27–46. Google Scholar
Kasselimis D.S., Panagiotis G.S., Christos P., Evdokimidis I., Potagas C. (2017): The unbridged gap between clinical diagnosis and contemporary research on aphasia : A short discussion on the validity and clinical utility of taxonomic categories. „Brain and Language”
Crossref
Google Scholar
, s. 63–67. Google Scholar
Klin A. (2006): Autism and Asperger syndrome: an overview. „Brazilian Journal of Psychiatry” 28, s. 3–11.
Crossref
Google Scholar
Korendo M. (2013): Językowa interpretacja świata w wypowiedziach osób z zespołem Aspergera. Kraków. Google Scholar
Krasowicz-Kupis G. (2012): Od badań mózgu do praktyki psychologicznej. SLI i inne zaburzenia językowe. Sopot. Google Scholar
Leonard L.B. (2006): SLI – Specyficzne zaburzenie rozwoju językowego. Gdańsk. Google Scholar
Mason K., Rowley K., Marshall C.R., Atkinson J.R., Herman R., Woll B., Morgan G. (2010): Identifying specific language impairment in deaf children acquiring British Sign Language: Implications for theory and practice. „British Journal of Developmental Psychology” 28, s. 33–49.
Crossref
Google Scholar
McPartland J., Volkmar F.R. (2012): Autism and related disorders. Handbook of clinical neurology. Vol. 106, s. 407–418.
Crossref
Google Scholar
Morrison J. (2016): DSM-5 bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów. Przekład R. Andruszko. Kraków. Google Scholar
Norbury C.F., Gooch D., Wray C., Baird G., Charman T., Simonoff E., Vamvakas G., Pickles A. (2016): The impact of nonverbal ability on prevalence and clinical presentation of language disorder: evidence from a population study. „Journal of Child Psychology and Psychiatry” 57(11), s. 1247–1257.
Crossref
Google Scholar
Nudel R., Christiani C.A.J., Ohland J., Uddin Md J., Hemager N., Ellersgaard D.V., Spang K.S., Burton B.K., Greve A.N., Gantriis D.L.,Bybjerg-Grauholm J., Jepsen J.R.M., Thorup A.A.E., Mors O., Nordentoft M., Werge T. (2020): Language Deficits in Specific Google Scholar
Language Impairment, Attention Deficit/ Hyperactivity Disorder, and Autism Spectrum Disorder: An Analysis of Polygenic Risk. „Autism Research” 13, s. 369–381.
Crossref
Google Scholar
Ozonoff S., Young G.S., Belding A., Hill M., Hill A., Hutman T., Johnson S., Miller M., Rogers S.J., Schwitchtenberg A.J., Steinfeld M., Iosif A.M. (2014): The broader autism phenotype in infancy: when does it emerge? „Journal of the American Academy of Child & Adolescent
Crossref
Google Scholar
Psychiatry” 53(4), s. 398–407. Google Scholar
Pąchalska M. (2021): Afazja u dzieci: nowe podejście teoretyczne, diagnostyczne i terapeutyczne. [W:] Afazjologia. Organiczne zaburzenia mowy. Red. Z. Tarkowski. Warszawa, s. 123–146. Google Scholar
Piven J. (2001): The broad autism phenotype: A complementary strategy for molecular genetic studies of autism. „American Journal of Medical Genetics” 105(1), s. 34–35.
Crossref
Google Scholar
Piven J., Palmer P., Jacobi D., Childress D., Arndt S. (1997): Broader autism phenotype: evidence from a family history study of multiple – incidence autism families. „American Journal of Psychiatry” 154(2), s. 185–190.
Crossref
Google Scholar
Rapin I. (1996): Practitioner Review: Developmental Language Disorders: A Clinical Update. „Journal of Child Psychology and Psychiatry” 37(6), s. 643–655.
Crossref
Google Scholar
Rapin I., Allen D.A. (1983): Developmental language disorders: Nosologic consideration. [W:] Neuropsychology of Language, Reading and Spelling. Red. U. Kirk, San Diego, s. 155–184.
Crossref
Google Scholar
Reisinger L.M., Cornish K.M., Fombonne E. (2011): Diagnosis differentiation of autism spectrum disorders and pragmatic language impairment. „Journal of Autism and Developmental Disorders” 41(12), s. 1694–1704.
Crossref
Google Scholar
Tager-Flusberg H. (2015): Defining language impairments in a subgroup of children with autism spectrum disorder. „Science China Life Sciences” 58(10), s. 1044–1052.
Crossref
Google Scholar
Tomblin B. (2011): Co-morbidity of autism and SLI: kinds, kin and complexity. „International Journal of Language & Communication Disorders” 46(2), s. 127–137.
Crossref
Google Scholar
Towbin K.E. (2005): Pervasive Developmental Disorder Not Otherwise Specified. [W:] Handbook of Autism and Pervasive Developmental Disorders. Red. F.R. Volkmar, A. Klin, R. Paul, D.J. Cohen. New York, s. 165−200.
Crossref
Google Scholar
Williams D., Botting N., Boucher J. (2008): Language in Autism and Specific Language Impairment: Where Are the Links?. „Psychological Bulletin” 134(6), s. 944–963.
Crossref
Google Scholar
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
https://orcid.org/0000-0002-3685-0352
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
https://orcid.org/0000-0003-1088-8675