Afazja rozwojowa (SLI/DLD) i zespół Aspergera w kontekście diagnozy: o możliwości współwystępowania zaburzeń

Małgorzata Rutkiewicz-Hanczewska

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
https://orcid.org/0000-0002-3685-0352

Marta Korendo

Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
https://orcid.org/0000-0003-1088-8675


Abstrakt

Artykuł jest poświęcony zależnościom między afazją i zespołem Aspergera, które w ujęciu tradycyjnych taksonomii należą do odrębnych zaburzeń neurorozwojowych, wpływających na zdolności językowe oraz komunikacyjne dzieci. Przedmiot artykułu stanowi ocena możliwości współwystępowania specyficznych zaburzeń językowych (SLI/DLD) oraz zespołu Aspergera u tej samej jednostki, co tym samym potwierdza zasadność prowadzenia diagnozy dymensjonalnej. Autorki dokonują przeglądu literatury, omawiają kryteria włączające i wyłączające diagnozę SLI/DLD oraz ZA, a także uwikłanej pomiędzy nimi jednostki o nazwie deficyt semantyczno-pragmatyczny w nawiązaniu do klasyfikacji ICD, DSM oraz najnowszych ustaleń opublikowanych w literaturze przedmiotu. Prezentują dwa spojrzenia badaczy na ewentualną możliwość nakładania się wspomnianych deficytów, wskazując na dane z badań porównujących umiejętności językowe, a także genetyczne aspekty ich ewentualnego nakładania się.


Słowa kluczowe:

afazja rozwojowa, SLI, DLD, zespół Aspergera, diagnoza dymensjonalna


Allen D.A. (1989): Developmental language disorders in preschool children: Clinical subtypes and syndromes. „School Psychology Review” 18(4), s. 442–451.
Crossref   Google Scholar

Bishop D.V.M. (2000): Pragmatic Language Impairment. [W:] Speech and Language Impairments in Children. Causes, Characteristics, Intervention and Outcome. Red. D.V.M. Bishop, L.B. Leonard. East Sussex.   Google Scholar

Bishop D.V.M. (2010a): Overlaps Between Autism and Language Impairment: Phenomimicry or Shared Etiology. „Behavior Genetics” 40(5), s. 618–629.
Crossref   Google Scholar

Bishop D.V.M. (2010b): Which neurodevelopmental disorders gest researched and why? „PLoS ONE” 5/11, e15112.
Crossref   Google Scholar

Bishop D.V.M. (2014): Ten questions about terminology for children with unexplained language problems. „International Journal of Language & Communication Disorders” 49(4), s. 381–415.
Crossref   Google Scholar

Bishop D.V.M., Norbury C.F. (2002): Exploring the borderlands of autistic disorder and specific language impairment: A study using standardized diagnostic instruments. „Journal of Child Psychology and Psychiatry” 43(7), s. 917–929.
Crossref   Google Scholar

Bishop D.V.M., Snowling M.J., Thompson P.A., Greenhalgh T., and the CATALISE-2 consortium (2017): Phase 2 of CATALISE: a multinational and multidisciplinary Delphi consensus study of problems with language development: Terminology. „Journal of Child
Crossref   Google Scholar

Psychology and Psychiatry” 58(10), s. 1068–1080.   Google Scholar

Cierpiałkowska L., Sęk H. (red.) (2020): Psychologia kliniczna. Warszawa.   Google Scholar

Cieszyńska J., Korendo M. (2021): Dymensjonalna diagnoza rozwoju dziecka. Kraków.   Google Scholar

Czaplewska E. (2012): Rozumienie pragmatycznych aspektów wypowiedzi przez dzieci ze specyficznym zaburzeniem językowym. Gdańsk.   Google Scholar

Czaplewska E., Kaczorowska-Bray K. (2002): Potrzeba rozwijania kompetencji komunikacyjnej u dzieci ze specyficznymi zaburzeniami rozwoju mowy i języka. „Logopedia” 30, s. 61–66.   Google Scholar

Félix J., Santos M.E., Benitez-Burraco A. (2022): Specific Language Impairment, Autism Spectrum Disorders and Social (Pragmatic) Communication Disorders: Is There Overlap in Language Deficits? A Review. „Review Journal of Autism and Developmental Disorders”, s. 1–21.
Crossref   Google Scholar

Hrycyna E. (2019): Zaburzenia semantyczne i pragmatyczne – problem terminologii. „Logopedia” 48(1), s. 47–62.   Google Scholar

Jastrzębowska G. (2019): Zaburzenia neurorozwojowe. Zmiany w podejściu teoretycznym i diagnostycznym. „Logopedia” 48(1), s. 27–46.   Google Scholar

Kasselimis D.S., Panagiotis G.S., Christos P., Evdokimidis I., Potagas C. (2017): The unbridged gap between clinical diagnosis and contemporary research on aphasia : A short discussion on the validity and clinical utility of taxonomic categories. „Brain and Language”
Crossref   Google Scholar

, s. 63–67.   Google Scholar

Klin A. (2006): Autism and Asperger syndrome: an overview. „Brazilian Journal of Psychiatry” 28, s. 3–11.
Crossref   Google Scholar

Korendo M. (2013): Językowa interpretacja świata w wypowiedziach osób z zespołem Aspergera. Kraków.   Google Scholar

Krasowicz-Kupis G. (2012): Od badań mózgu do praktyki psychologicznej. SLI i inne zaburzenia językowe. Sopot.   Google Scholar

Leonard L.B. (2006): SLI – Specyficzne zaburzenie rozwoju językowego. Gdańsk.   Google Scholar

Mason K., Rowley K., Marshall C.R., Atkinson J.R., Herman R., Woll B., Morgan G. (2010): Identifying specific language impairment in deaf children acquiring British Sign Language: Implications for theory and practice. „British Journal of Developmental Psychology” 28, s. 33–49.
Crossref   Google Scholar

McPartland J., Volkmar F.R. (2012): Autism and related disorders. Handbook of clinical neurology. Vol. 106, s. 407–418.
Crossref   Google Scholar

Morrison J. (2016): DSM-5 bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów. Przekład R. Andruszko. Kraków.   Google Scholar

Norbury C.F., Gooch D., Wray C., Baird G., Charman T., Simonoff E., Vamvakas G., Pickles A. (2016): The impact of nonverbal ability on prevalence and clinical presentation of language disorder: evidence from a population study. „Journal of Child Psychology and Psychiatry” 57(11), s. 1247–1257.
Crossref   Google Scholar

Nudel R., Christiani C.A.J., Ohland J., Uddin Md J., Hemager N., Ellersgaard D.V., Spang K.S., Burton B.K., Greve A.N., Gantriis D.L.,Bybjerg-Grauholm J., Jepsen J.R.M., Thorup A.A.E., Mors O., Nordentoft M., Werge T. (2020): Language Deficits in Specific   Google Scholar

Language Impairment, Attention Deficit/ Hyperactivity Disorder, and Autism Spectrum Disorder: An Analysis of Polygenic Risk. „Autism Research” 13, s. 369–381.
Crossref   Google Scholar

Ozonoff S., Young G.S., Belding A., Hill M., Hill A., Hutman T., Johnson S., Miller M., Rogers S.J., Schwitchtenberg A.J., Steinfeld M., Iosif A.M. (2014): The broader autism phenotype in infancy: when does it emerge? „Journal of the American Academy of Child & Adolescent
Crossref   Google Scholar

Psychiatry” 53(4), s. 398–407.   Google Scholar

Pąchalska M. (2021): Afazja u dzieci: nowe podejście teoretyczne, diagnostyczne i terapeutyczne. [W:] Afazjologia. Organiczne zaburzenia mowy. Red. Z. Tarkowski. Warszawa, s. 123–146.   Google Scholar

Piven J. (2001): The broad autism phenotype: A complementary strategy for molecular genetic studies of autism. „American Journal of Medical Genetics” 105(1), s. 34–35.
Crossref   Google Scholar

Piven J., Palmer P., Jacobi D., Childress D., Arndt S. (1997): Broader autism phenotype: evidence from a family history study of multiple – incidence autism families. „American Journal of Psychiatry” 154(2), s. 185–190.
Crossref   Google Scholar

Rapin I. (1996): Practitioner Review: Developmental Language Disorders: A Clinical Update. „Journal of Child Psychology and Psychiatry” 37(6), s. 643–655.
Crossref   Google Scholar

Rapin I., Allen D.A. (1983): Developmental language disorders: Nosologic consideration. [W:] Neuropsychology of Language, Reading and Spelling. Red. U. Kirk, San Diego, s. 155–184.
Crossref   Google Scholar

Reisinger L.M., Cornish K.M., Fombonne E. (2011): Diagnosis differentiation of autism spectrum disorders and pragmatic language impairment. „Journal of Autism and Developmental Disorders” 41(12), s. 1694–1704.
Crossref   Google Scholar

Tager-Flusberg H. (2015): Defining language impairments in a subgroup of children with autism spectrum disorder. „Science China Life Sciences” 58(10), s. 1044–1052.
Crossref   Google Scholar

Tomblin B. (2011): Co-morbidity of autism and SLI: kinds, kin and complexity. „International Journal of Language & Communication Disorders” 46(2), s. 127–137.
Crossref   Google Scholar

Towbin K.E. (2005): Pervasive Developmental Disorder Not Otherwise Specified. [W:] Handbook of Autism and Pervasive Developmental Disorders. Red. F.R. Volkmar, A. Klin, R. Paul, D.J. Cohen. New York, s. 165−200.
Crossref   Google Scholar

Williams D., Botting N., Boucher J. (2008): Language in Autism and Specific Language Impairment: Where Are the Links?. „Psychological Bulletin” 134(6), s. 944–963.
Crossref   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2024-11-30

Cited By /
Share

Rutkiewicz-Hanczewska, M., & Korendo, M. (2024). Afazja rozwojowa (SLI/DLD) i zespół Aspergera w kontekście diagnozy: o możliwości współwystępowania zaburzeń. Prace Językoznawcze, 26(4), 217–233. https://doi.org/10.31648/pj.10597

Małgorzata Rutkiewicz-Hanczewska 
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
https://orcid.org/0000-0002-3685-0352
Marta Korendo 
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
https://orcid.org/0000-0003-1088-8675