Zapis a wymowa samogłosek w gwarach wschodniowarmińskich. Kilka uwag do opowiadań Klemensa Frenszkowskiego
Iza Matusiak-Kempa
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWMhttps://orcid.org/0000-0002-6753-167X
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza sposobów notowania wymowy samogłosek w opowiadaniach Klemensa Frenszkowskiego. Bazą materiałową są jego opowiadania stylizowane na mowę mieszkańców wsi leżących we wschodniej części Warmii. Mimo że Frenszkowski deklarował, iż teksty te są napisane gwarą, którą posługiwał się od dzieciństwa, jednak ich analiza wskazuje, że skoncentrował się głównie na wiernym oddawaniu przede wszystkim dawnego a długiego. Wątpliwości zaś budzą sposoby odnotowywania stosunkowo trudnej do percepcji słuchowej różnicy między tzw. jasnym e oraz e o podwyższonej artykulacji. Jako kontrowersyjne można także postrzegać w niektórych zapisach oddawanie na piśmie artykulacji samogłosek nosowych. Celem tego opracowania jest więc skonfrontowanie zapisów samogłosek w opowiadaniach Frenszkowskiego z istniejącą wiedzą na temat realizacji samogłosek w gwarach wschodniowarmińskich oraz poświadczonymi ich realizacjami w tekstach gwarowych, a nie stylizowanych na gwarę.
Słowa kluczowe:
dialekt warmiński, stylizacja gwarowa, wymowa samogłosek, Klemens FrenszkowskiBibliografia
Frenszkowski K.: Opowiadania gwarowe (maszynopis wypożyczony przez rodzinę Klemensa Frenszkowskiego dr hab. Izabeli Lewandowskiej, prof. UWM). Google Scholar
Barczewski W. (1977): Kiermasy na Warmii i inne pisma wybrane. Wydał i wstępem poprzedził W. Ogrodziński. Olsztyn. Google Scholar
Basara A. (1987): Charakterystyka fonetyczna gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur. [W:] Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur. T. I: A-Ć. Red. Z. Stamirowska. Wrocław. Google Scholar
Biolik M. (1999): Fonetyczne wykładniki stylizacji gwarowej w felietonach Seweryna Pieniężnego „Kuba spod Wartemborka gada”. „Prace Językoznawcze” I, s. 7–16. Google Scholar
Biolik M. (2000): Zapożyczenia z języka niemieckiego w tekstach stylizowanych na gwarę warmińską (na podstawie felietonów drukowanych w „Gazecie Olsztyńskiej” w latach 1925–1939). „Prace Językoznawcze” II, s. 5–33. Google Scholar
Biolik M. (2014): Dialekt warmiński. Fonetyka i fonologia. Olsztyn. Google Scholar
Biolik M. (2017a): Cechy fonetyczne gwary warmińskiej w „Kiermasach na Warmii” Walentego Barczewskiego. [W:] Socjolekt-idiolekt-idiostyl. Historia i współczesność. Red. U. Sokólska. Białystok, s. 33–43. Google Scholar
Biolik M. (2017b): Elementarz gwary warmińskiej jako pomoc dydaktyczna w kształceniu logopedów. „Prace Językoznawcze” XIX/1, s. 5 16. Google Scholar
Chłosta J. (1996): Znani i nieznani olsztyniacy XIX i XX wieku. Bekannte und unbekante Allensteiner des 19. und 20. Jahrhunderts. Tłumaczenie na język niemiecki E. Derecka. Olsztyn. Google Scholar
Cyfus E. (2017): Gawędy warmińskie. Olsztyn. Google Scholar
Dejna K. (1973): Dialekty polskie. Wrocław. Google Scholar
Dubisz S. (1996): O stylizacji językowej. „Język Artystyczny” 10, s. 11–23. Google Scholar
Frenszkowski K. (1967): Śmierć Brunaczki. Opowiadania. Olsztyn. Google Scholar
Frenszkowski K. (2005): Pamiętnik Warmiaka. Wstęp i opracowanie J. Chłosta. Olsztyn. Google Scholar
Koneczna H., Pomianowska W. (red.) (1956): Bajki Warmii i Mazur. Warszawa. Google Scholar
Lewandowska I., Cyfus E. (2012): Elementarz gwary warmińskiej. Rodzina, dom, zagroda. Barczewo. Google Scholar
Lewandowska I., Cyfus E. (2014a): Elementarz gwary warmińskiej. Cztery pory roku. Barczewo. Google Scholar
Lewandowska I., Cyfus E. (2014b): Elementarz gwary warmińskiej. Wierzenia, zwyczaje, obrzędy. Barczewo. Google Scholar
Nitsch K. (1907): Charakterystyka djalektów polskich w Prusiech Wschodnich. „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu”. R. 14, s. 167–183, online: , dostęp: 15.07.2024. Google Scholar
Nitsch K. (1957): Dialekty języka polskiego z 3 mapami. Wrocław–Kraków. Google Scholar
Nitsch K. (1968): Wybór tekstów gwarowych. Warszawa. Google Scholar
Pieniężny S. (1989): Kuba spod Wartemborka gada. Felietony Seweryna Pieniężnego drukowane w „Gazecie Olsztyńskiej”. Oprac. J. Chłosta. Olsztyn. Google Scholar
Pomianowska W., Szymczak M. (1962): Z prac nad słownikiem gwar Warmii i Mazur. „Poradnik Językowy” z. 9–10, s. 387–399. Google Scholar
Steffen W. (1984): Słownik warmiński. Wrocław. Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0000-0002-6753-167X
