Zapis a wymowa samogłosek w gwarach wschodniowarmińskich. Kilka uwag do opowiadań Klemensa Frenszkowskiego

Iza Matusiak-Kempa

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0000-0002-6753-167X


Аннотация

Celem artykułu jest analiza sposobów notowania wymowy samogłosek w opowiadaniach Klemensa Frenszkowskiego. Bazą materiałową są jego opowiadania stylizowane na mowę mieszkańców wsi leżących we wschodniej części Warmii. Mimo że Frenszkowski deklarował, iż teksty te są napisane gwarą, którą posługiwał się od dzieciństwa, jednak ich analiza wskazuje, że skoncentrował się głównie na wiernym oddawaniu przede wszystkim dawnego a długiego. Wątpliwości zaś budzą sposoby odnotowywania stosunkowo trudnej do percepcji słuchowej różnicy między tzw. jasnym e oraz e o podwyższonej artykulacji. Jako kontrowersyjne można także postrzegać w niektórych zapisach oddawanie na piśmie artykulacji samogłosek nosowych. Celem tego opracowania jest więc skonfrontowanie zapisów samogłosek w opowiadaniach Frenszkowskiego z istniejącą wiedzą na temat realizacji samogłosek w gwarach wschodniowarmińskich oraz poświadczonymi ich realizacjami w tekstach gwarowych, a nie stylizowanych na gwarę.


Ключевые слова:

dialekt warmiński, stylizacja gwarowa, wymowa samogłosek, Klemens Frenszkowski


Frenszkowski K.: Opowiadania gwarowe (maszynopis wypożyczony przez rodzinę Klemensa Frenszkowskiego dr hab. Izabeli Lewandowskiej, prof. UWM).   Google Scholar

Barczewski W. (1977): Kiermasy na Warmii i inne pisma wybrane. Wydał i wstępem poprzedził W. Ogrodziński. Olsztyn.   Google Scholar

Basara A. (1987): Charakterystyka fonetyczna gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur. [W:] Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur. T. I: A-Ć. Red. Z. Stamirowska. Wrocław.   Google Scholar

Biolik M. (1999): Fonetyczne wykładniki stylizacji gwarowej w felietonach Seweryna Pieniężnego „Kuba spod Wartemborka gada”. „Prace Językoznawcze” I, s. 7–16.   Google Scholar

Biolik M. (2000): Zapożyczenia z języka niemieckiego w tekstach stylizowanych na gwarę warmińską (na podstawie felietonów drukowanych w „Gazecie Olsztyńskiej” w latach 1925–1939). „Prace Językoznawcze” II, s. 5–33.   Google Scholar

Biolik M. (2014): Dialekt warmiński. Fonetyka i fonologia. Olsztyn.   Google Scholar

Biolik M. (2017a): Cechy fonetyczne gwary warmińskiej w „Kiermasach na Warmii” Walentego Barczewskiego. [W:] Socjolekt-idiolekt-idiostyl. Historia i współczesność. Red. U. Sokólska. Białystok, s. 33–43.   Google Scholar

Biolik M. (2017b): Elementarz gwary warmińskiej jako pomoc dydaktyczna w kształceniu logopedów. „Prace Językoznawcze” XIX/1, s. 5 16.   Google Scholar

Chłosta J. (1996): Znani i nieznani olsztyniacy XIX i XX wieku. Bekannte und unbekante Allensteiner des 19. und 20. Jahrhunderts. Tłumaczenie na język niemiecki E. Derecka. Olsztyn.   Google Scholar

Cyfus E. (2017): Gawędy warmińskie. Olsztyn.   Google Scholar

Dejna K. (1973): Dialekty polskie. Wrocław.   Google Scholar

Dubisz S. (1996): O stylizacji językowej. „Język Artystyczny” 10, s. 11–23.   Google Scholar

Frenszkowski K. (1967): Śmierć Brunaczki. Opowiadania. Olsztyn.   Google Scholar

Frenszkowski K. (2005): Pamiętnik Warmiaka. Wstęp i opracowanie J. Chłosta. Olsztyn.   Google Scholar

Koneczna H., Pomianowska W. (red.) (1956): Bajki Warmii i Mazur. Warszawa.   Google Scholar

Lewandowska I., Cyfus E. (2012): Elementarz gwary warmińskiej. Rodzina, dom, zagroda. Barczewo.   Google Scholar

Lewandowska I., Cyfus E. (2014a): Elementarz gwary warmińskiej. Cztery pory roku. Barczewo.   Google Scholar

Lewandowska I., Cyfus E. (2014b): Elementarz gwary warmińskiej. Wierzenia, zwyczaje, obrzędy. Barczewo.   Google Scholar

Nitsch K. (1907): Charakterystyka djalektów polskich w Prusiech Wschodnich. „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu”. R. 14, s. 167–183, online: , dostęp: 15.07.2024.   Google Scholar

Nitsch K. (1957): Dialekty języka polskiego z 3 mapami. Wrocław–Kraków.   Google Scholar

Nitsch K. (1968): Wybór tekstów gwarowych. Warszawa.   Google Scholar

Pieniężny S. (1989): Kuba spod Wartemborka gada. Felietony Seweryna Pieniężnego drukowane w „Gazecie Olsztyńskiej”. Oprac. J. Chłosta. Olsztyn.   Google Scholar

Pomianowska W., Szymczak M. (1962): Z prac nad słownikiem gwar Warmii i Mazur. „Poradnik Językowy” z. 9–10, s. 387–399.   Google Scholar

Steffen W. (1984): Słownik warmiński. Wrocław.   Google Scholar


Опубликован
2024-09-30

##plugins.themes.libcom.cytowania##

Matusiak-Kempa, I. (2024). Zapis a wymowa samogłosek w gwarach wschodniowarmińskich. Kilka uwag do opowiadań Klemensa Frenszkowskiego. Prace Językoznawcze, 26(3), 241–257. https://doi.org/10.31648/pj.10360

Iza Matusiak-Kempa 
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0000-0002-6753-167X