A to prostak jeden! – o ekspresywnej jednostce jeden
Iwona Kosek
Аннотация
Celem artykułu jest wstępna charakterystyka własności funkcjonalno-składniowych wyrażenia jeden z kontekstów takich, jak zasygnalizowany w tytule. W szerszej perspektywie artykuł wpisuje się w nurt badań nad własnościami językowymi jednostek języka (w rozumieniu Andrzeja Bogusławskiego) jako budulcem wypowiedzeń. Przeprowadzona analiza pozwala scharakteryzować jeden jako wyrażenie nienależące do przedmiotowego poziomu języka, otwierające miejsce dla nazw osób, obligatoryjnie postpozycyjne wobec rzeczowników, z którymi się łączy. W strukturze tematyczno-rematycznej analizowane jeden nie może być rematem (zajmuje zwykle miejsce komentarza rematu). Opisywane wyrażenie ma charakter ekspresywny, przesądza też o (negatywnym) wartościowaniu.
Ключевые слова:
jednostka leksykalna, ekspresywność, metatekstowośćБиблиографические ссылки
Bally Ch. (1966): Mechanizm ekspresywności językowej. [W:] Stylistyka Bally`ego. Wybór tekstów. Red. M. R. Mayenowa. Przekł. U. Dąmbska-Prokop. Warszawa, s. 110–149. Google Scholar
Bogusławski A. (1999): Inherently thematic and rhematic units of language. [W:] „Travaux du Cercle linguistique de Prauge” 3. Red. E. Hajičová, T. Hoškovec, O. Leška, P. Sgall, Z. Skoumalová. Amsterdam, s. 211–224. Google Scholar
Danielewiczowa M. (2007): Przymiotniki nieprzymiotniki (O pewnym niezwykłym typie wyrażeń w języku polskim). [W:] „Zbornik Matice srpske za slavistiku”. T. 71–72, s. 223–235, online: http://www.maticasrpska.org.rs/stariSajt/casopisi/slavistiku_71-72.pdf Google Scholar
Danielewiczowa M. (2014): Struktura i znaczenie eksklamatywów. Na materiale współczesnej polszczyzny. Warszawa. Google Scholar
Grabias S. (1981): O ekspresywności języka. Ekspresja a słowotwórstwo. Lublin. Google Scholar
Grochowski M. (2008): O cechach syntaktycznych i semantycznych wyrażeń widać, widocznie, najwidoczniej (na tle kategorii ewidencjalności). [W:] Lexikalische Evidenzialitäts-Marker in slavischen Sprachen. (Wiener Slawistischer Almanach 72). Red. B. Wiemer, V. A. Plungjan. Műnchen–Wien, s. 129–148. Google Scholar
Grochowski M. (2009): O cechach składniowych i łączliwości jednostek istny, iście. „Poradnik Językowy” z. 1, s. 50–59. Google Scholar
Grzegorczykowa R. (1978): Struktura semantyczna wyrażeń ekspresywnych. [W:] Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego. Red. M. Szymczak. Wrocław, s. 117–123. Google Scholar
Grzesiuk A. (1995): Składnia wypowiedzi emocjonalnych. Lublin. Google Scholar
Jodłowski S. (1973): Ogólnojęzykoznawcza charakterystyka zaimka. Wrocław. Google Scholar
Laskowski R. (1998): Funkcjonalna klasyfikacja leksemów: części mowy. [W:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. Red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel. Wyd. drugie, zmienione. Warszawa, s. 52–64. Google Scholar
Miodunka W. (1974): Funkcje zaimków w grupach nominalnych współczesnej polszczyzny mówionej. Kraków. Google Scholar
Puzynina J. (1992): Język wartości. Warszawa. Google Scholar
Rejter A. (2006): Leksyka ekspresywna w historii języka polskiego. Kulturowo-komunikacyjne konteksty potoczności. Katowice, online: , dostęp: 18.02.2019. Google Scholar
Saloni Z. (1974): Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich. „Język Polski” LIV z. 1, s. 3–13, z. 2, s. 93–101. Google Scholar
Saloni Z., Świdziński M. (1998): Składnia współczesnego języka polskiego. Wyd. IV, zmienione. Warszawa. Google Scholar
Skubalanka T. (1995): O ekspresywności języka. [W:] tejże: O stylu poetyckim i innych stylach Google Scholar
języka. Lublin, s. 59–67. Google Scholar
Tymiakin L. (2017): O triadzie komunikacyjnej: wartościowanie – emocje – ekspresja. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”. Section N. Educatio Nova. Vol. II, s. 199–216. Google Scholar
Wajszczuk J. (2005): O metatekście. Warszawa. Google Scholar
Wierzbicka A. (1969): Problemy ekspresji. Ich miejsce w teorii semantycznej. [W:] tejże: Dociekania semantyczne. Wrocław, s. 3–61. Google Scholar
Zaron Z. (2003): Funkcjonalna klasyfikacja leksemów polskich (kolejna propozycja). [W:] Studia z gramatyki i leksykologii języka polskiego. Red. M. Gębka-Wolak, I. Kaproń-Charzyńska, M. Urban. Toruń, s. 179–188. Google Scholar
