Historical, patriotic and regional education and intercultural tolerance in Stanisław Jędryka’s film "Zielone lata"

Adrian Uljasz

doi:10.31648/pl.9513

Opublikowane: 2024-10-181

Nr 12 (2024)

Historical, patriotic and regional education and intercultural tolerance in Stanisław Jędryka’s film "Zielone lata"

Adrian Uljasz

Prace Literaturoznawcze

Dział: Tematy regionalne

https://doi.org/10.31648/pl.9513

Abstrakt

Tematem artykułu jest wartość filmu Stanisława Jędryki Zielone lata z punktu widzenia nauki tolerancji międzykulturowej oraz edukacji historyczno-kulturalnej i regionalnej. Wydarzenia filmowe rozgrywają się w rodzinnym mieście reżysera – Sosnowcu w Zagłębiu Dąbrowskim krótko przed wybuchem II wojny światowej i w czasie niemieckiej okupacji. Autor artykułu uzasadnia tezę o dużej, ponadczasowej wartości filmu Zielone lata z punktu widzenia edukacji historyczno-patriotycznej i regionalnej oraz nauki tolerancji międzykulturowej.

Zielone lata to adaptacja powieści Jerzego Przeździeckiego Troje znad czarnej rzeki (pierwodruk - Warszawa 1975). Twórca pierwowzoru książkowego jest autorem scenariusza filmu.

Jędryka ukazał przyjaźń między trójką dzieci: Polakiem Wojtkiem Lewińskim, Żydem Abramkiem Rotbaumem i Niemką Erną König, Przekaz wychowawczy dotyczy potrzeby wzajemnej tolerancji etnicznej. W czasie okupacji Wojtek i Erna ratują Abramka przed Zagładą.

Autor artykułu zwraca uwagę na stałą aktualność dzieła Jędryki i Przeździeckiego oraz jego wartości kształcące i wychowawcze na podstawie własnej analizy filmu, studiów nad wypowiedziami prasowymi, literaturą naukową i popularyzatorską, a także odbiorem Zielonych lat wśród widzów. Wysoka wartość artystyczna oraz ideowa filmu i jego dobry odbiór przez publiczność są potwierdzeniem słuszności wstępnej tezy badawczej. W pracy nad artykułem zostały zastosowane metoda biograficzna, analiza treści filmu i jego formy artystycznej, przeprowadzono badania medioznawcze – nad publikacjami prasowymi oraz wypowiedziami i ocenami internetowymi o Zielonych latach.

Słowa kluczowe:

Zielone lata film (1979), Jędryka Stanisław (1933–2019), historical and regional education, patriotic education, intercultural tolerance

Inne teksty tego samego autora

Adrian Uljasz, Edukacja historyczno-kulturalna i regionalna w powieściach z motywem podróży w czasie. Dwie książki Cezarego Leżeńskiego o Bartku , Prace Literaturoznawcze: Nr 9 (2021)

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Uljasz, A. (2024). Historical, patriotic and regional education and intercultural tolerance in Stanisław Jędryka’s film "Zielone lata". Prace Literaturoznawcze, (12), 267–280. https://doi.org/10.31648/pl.9513

Cited by / Share

Bibliografia

Armata Jerzy (2014), Wykaz ważniejszych nagród międzynarodowych, in: Polski film dla dzieci i młodzieży, ed. by Jerzy Armata, Anna Wróblewska, Fundacja Kino, Warszawa: 351–358.
Google Scholar

Bednarska-Bajer Monika (2008), Problematyka regionalna w edukacji humanistycznej, w: Regionalizm w szkolnej edukacji. Pogranicze śląsko-małopolskie, ed. by Dariusz Rozmus, Sławomir Witkowski, Oficyna Wydawnicza Humanitas (Wyższa Szkoła Humanitas), IV Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica, Sosnowiec: 11–18.
Google Scholar

Białoskórski Krzysztof (1979), Zielone lata, „Filmowy Serwis Prasowy”, 22: 6–8.
Google Scholar

Czechowska Agnieszka (2001), Zielone lata, in: Leksykon polskich filmów fabularnych, ed. by J. Słodowski, Wydawnictwo Wiedza i Życie, Warszawa: 978.
Google Scholar

Dipont Małgorzata (1980), Dzieci i wojna, „Życie Warszawy”, 60: 7.
Google Scholar

Guziuk-Tkacz Marta (2017), Diagnozowanie w pedagogice trans- imiędzykulturowej w kontekście aksjologii i etyki, in:
Google Scholar

Oblicza etnopedagogiki itranskulturowości. Dyskursy teorii i praktyki edukacyjnej, ed. by Marta Guziuk-Tkacz, Marek Matyjewicz, Alicja J. Siegień-Matyjewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn: 165–177.
Google Scholar

Hendrykowska Małgorzata (2011), Film polski wobec wojny i okupacji. Tematy, motywy,
Google Scholar

pytania, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
Google Scholar

Hendrykowski Marek (1994), Polskie filmy fabularne dla dzieci i młodzieży, Ogólnopolski Ośrodek Sztuki dla Dzieci i Młodzieży, Poznań.
Google Scholar

Henrykowski Marek (2012), Morgenstern, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Google Scholar

Janicki Jerzy (1985), Polskie drogi, Wydawnictwa Radia i Telewizji, Warszawa.
Google Scholar

Jędryka Stanisław (2012), Miłości mojego życia, Prószyński Media, Warszawa.
Google Scholar

Kobylińska Zdzisława (2017), Dialog jako kategoria aksjologiczna w nauczaniu Jana Pawła II – kontekst interkulturowy, in: Oblicza etnopedagogiki i transkulturowości. Dyskursy teorii i praktyki edukacyjnej, ed. by Marta Guziuk-Tkacz, Marek Matyjewicz, Alicja J. Siegień-Matyjewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn: 179–192.
Google Scholar

Kucharski Jan Edward (1977), Dla kogo ta książka?, „Literatura”, 37: 11.
Google Scholar

Kuśmierczyk Seweryn (2015) (ed.), Wprowadzenie. Analiza antropologiczno-morfologiczna dzieła filmowego jako praktyka filmoznawcza, in: Antropologia postaci w dziele filmowym, Czuły Barbarzyńca Press, Warszawa: 11–27.
Google Scholar

Lewandowski Jan Franciszek (2009), Zielone lata Stanisława Jędryki, „Śląsk”, 11: 42–45.
Google Scholar

Marzęcka Barbara (1999), Przeździecki Jerzy ur. 1927, in: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, ed. by Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan, vol. 6, N-P, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa: 493–495.
Google Scholar

Nienacki Zbigniew (1983), Pan Samochodzik i tajemnica tajemnic, Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn.
Google Scholar

Nienacki Zbigniew (2012), Pan Samochodzik i złota rękawica, Siedmioróg, Wrocław.
Google Scholar

Nikitorowicz Jerzy (2009), Edukacja regionalna i międzykulturowa, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
Google Scholar

Pilawska Roksana (2021), Film jako kulturowa przestrzeń edukacji nieformalnej, „Studia Edukacyjne”, 61: 207–228.
Crossref
Google Scholar

Przeździecki Jerzy (1975), Troje znad czarnej rzeki, illust. by Anna Włoczewska, Nasza Księgarnia, Warszawa.
Google Scholar

Przylipiak Mirosław (2016), Kino stylu zerowego, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne: Sopot.
Google Scholar

Roguska Agnieszka (2012), Media globalne – media lokalne. Zagadnienia z obszaru pedagogiki medialnej i edukacji regionalnej, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.
Google Scholar

Toczkowska Małgorzata (2002), Przeździecki Jerzy 1927, in: Pisarze i badacze literatury w Zagłębiu Dąbrowskim. Słownik biobibliograficzny, ed. by Paweł Majerski, vol. 1, Miejska Biblioteka Publiczna im. Gustawa Daniłowskiego, Sosnowiec: 152–157.
Google Scholar

Szymański Jan, Tyma Bożena (ed.) (1987), Twórcy filmu dziecięcego w Polsce, Ogólnopolski Ośrodek Sztuki dla Dzieci i Młodzieży, Poznań.
Google Scholar

Uljasz Adrian (2014), Maria Zarębińska-Broniewska (1904–1947). Aktorka, pisarka, więzień Oświęcimia, „Przegląd Nauk Historycznych”, 1: 101–125.
Crossref
Google Scholar

Uljasz Adrian (2020), Ojczysta edukacja historyczno-krajoznawcza oraz kulturalna w powieściach Zbigniewa Nienackiego o Panu Samochodziku. Książki drukowane, filmy, nowe media, „Wieki Stare i Nowe”, vol. 15(20): 134–149.
Crossref
Google Scholar

Uljasz Adrian (2022), Edukacja historyczno-krajoznawcza na temat obcych kultur w powieściach Zbigniewa Nienackiego z cyklu “Pan Samochodzik”. Książki drukowane, film, nowe media, „Wieki Stare i Nowe”, vol. 17(22): 1–16.
Crossref
Google Scholar

Wróblewska Anna, Jędryka Stanisław (2014), Lepiej zostać mistrzem świata, in: Polski film dla dzieci i młodzieży, ed. by Jerzy Armata, Anna Wróblewska, Fundacja Kino, Warszawa: 51–55 (interview with S. Jędryka).
Google Scholar

Zabawa Krystyna (2017), Literatura dla dzieci w kontekstach edukacyjnych, Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Google Scholar

Zarębińska Maria (1973), Dzieci Warszawy , Nasza Księgarnia, Warszawa.
Google Scholar

Zielone lata (1979), „Film”, 17: 2(29 April 1979).
Crossref
Google Scholar

Zielone lata. Polska, 1979 (1980), „Film”, 8: 23 (24 February 1980).
Google Scholar

Zielone lata (1979), photo by Roman Sumik, „Film”, 32: 6–7.
Google Scholar

Filmography
Google Scholar

Polskie drogi, screenplay by Jerzy Janicki, directed by Janusz Morgenstern (2023), Telewizja Polska, Warszawa (DVD) (episode 8 Bez przydziału , episode 9 Do broni, and episode 10 Himmerland).
Google Scholar

Świadectwo urodzenia, directed by Stanisław Różewicz, screenplay by Stanisław Różewicz, Tadeusz Różewicz (2017), Studio Filmowe Tor, Warszawa (DVD).
Google Scholar

Zielone lata, directed by Stanisław Jędryka (2005), MediaWay, Warszawa (DVD).
Google Scholar

Internet sources
Google Scholar

Filmpolski.pl – biography of Jerzy Przeździecki, https://filmpolski.pl/fp/index.php?osoba=116454 [accessed: 21.07.2023].
Google Scholar

Filmpolski.pl – synopsis of Świadectwo urodzenia, https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=122170 [accessed: 26.01.2024 ].
Google Scholar

Filmpolski.pl – synopsis of Zielone lata, https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=12801 [accessed: 21.07.2023].
Google Scholar

Filmpolski.pl – synopsis of Polskie drogi, https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=123694 [accessed 26.01.2024].
Google Scholar

Filmweb.pl – online discussion about Zielone lata, https://www.filmweb.pl/film/Zielone+la-
Google Scholar

ta-1979-12004/discussion/zag%C5%82%C4%99biak,95478 [accessed 26.07.2023].
Google Scholar

Filmweb.pl – synopsis of Świadectwo urodzenia, https://www.filmweb.pl/film/%C5%9-Awiadectwo+urodzenia-1961-114493 [accessed 26.01.2024].
Google Scholar

Świadectwo urodzenia – Polish war movie, 1961, directed by Stanisław Różewicz, https://www.youtube.com/watch?v=q1iUdZtnC64 [accessed 26.01.2024].
Google Scholar

Zielone lata, Stanisław Jędryka 1979, https://www.youtube.com/watch?v=H2Klbun359o [accessed 25.07.2023].
Google Scholar